Nijer uranyum iddiaları

Nijer uranyum iddiaları, Irak’daki Saddam Hüseyin rejiminin nükleer silah geliştirme amacıyla girişimlerde bulunduğuna dair İtalyan İstihbarat Teşkilatı SISMI tarafından ortaya atılan ve sahte belgelere dayandırılan iddiaları kapsar. Buna göre Birleşmiş Milletler ambargosu altındaki Irak’ın Nijer’den toz halinde uranyum almak istediği öne sürülür.

İtalyan istihbaratına dayandırılan iddialar, Irak Savaşı öncesinde ülkeye silahlı müdahaleyi savunan ABD ve İngiltere tarafından sorgulanmadan sahiplenilmiş ve ABD Başkanı George W. Bush tarafından yapılan ulusa sesleniş konuşmasında kullanılmıştır.

Özet

SISMI bünyesinde 2005 yılında yapılan soruşturma sonucunda uluslararası etkileri büyük olacak bir skandal ortaya çıkartılır. Irak yönetiminin Nijer’den uranyum tozları aldığına dair SISMI belgelerinin teşkilâttaki Antonio Nucera ismindeki albay tarafından üretildiği anlaşılmıştır.^[1] SISMI yönetimi belgeleri dış kaynaklardan elde ettiğini belirterek dönemin ABD Ulusal Güvenlik Danışman Yardımcısı Stephen Hadley’e 9 Eylül 2002 tarihinde iletmiştir. Bu bilgi üzerine ABD hükümeti Başkan Bush’un 12 Eylül 2002 günü Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda yapacağı konuşmaya bu konuyu da eklemeyi planlar. Ancak CIA yetkilileri konuşma metnine müdahale ederek konuşmanın yapılmasına 24 saat kala bu konuyu konuşmadan çıkartır. Dönemin SISMI başkanı Nicolò Pollari’nin geleneksek protokolleri aşarak ABD yetkilileriyle temas kurduğu anlaşılmıştır.^[2] ABD Başkanı Bush bu sahte bilgiyi 28 Ocak 2003 günü yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında kullanmıştır.^[3]

“	The British government has learned that Saddam Hussein recently sought significant quantities of uranium from Africa.[4]	„
— Bush’un sahte belgelere dayanarak Irak’a saldırmak için kamuoyu yaratmaya yönelik ifadeleri

Tarihçe

• 18 Ekim 2001: İddialara dair ilk belgeler CIA üst yönetimine 18 Ekim 2001 tarihli Irak: Nükleer teknolojiyle ilgili tedarik çabaları adlı brifingde iletilmiştir. Burada aktarılan bilgilerin kesin olmadığı belirtilse de istenen yönde etki yapmıştır. Belgeler CIA Roma temsilciliğine SISMI tarafından gönderilmiştir.
• 10 Mayıs 2002: CIA Yakındoğu ve Güney Asya Analiz Departmanı (NESA) hazırladığı brifingde Irak’ın kitle imha silahı programına dair bilgileri yeni belgeye göre güncellemiştir. Yazılanlarda yabancı bir devlet gizli servisine göre Irak’ın Nijer’den 500 ton uranyum almaya çalıştığı belirtilmektedir.
• 22 Temmuz 2002: ABD Enerji Bakanlığı tarafından hazırlanan raporda Irak-Nijer uranyum anlaşmasına dair istihbarat bilgisine göre Irak’ın nükleer silahlanma programını yeniden başlatmakta olabileceği belirtilir.
• 9 Eylül 2002: SISMI’nin o dönemdeki başı Nicolò Pollari, gizlice Washington’a gelerek Beyaz Saray’ı doğrudan bilgilendirir. Pollari dönemin ABD Ulusal Güvenlik Danışman Yardımcısı Stephen Hadley ile görüşür. Bundan sonra Nijer’den uranyum alınmasına dair iddialar giderek güçlendirilir.
• Bilgi İngiltere istihbarat raporu olan Beyaz Kitap’da yer alır.
• ABD Başkanı Bush Ocak 2003’deki ulusa sesleniş konuşmasında dile getirdiği, Saddam Hüseyin’in nükleer silah üretme çabaları, Mart ayında başlatılan Irak’ın işgali için en önemli gerekçelerden birisini oluşturacaktır.

Eleştiriler

Belgelerden haberdar olan Fransız istihabaratı Bush’un konuşmasından bir yıl önce ABD yönetiminin uyararak iddialara dair hiçbir kanıt bulunmadığını bildirmiştir.^[5]

2002 yılı Şubat ayında farklı ABD yetkilileri iddiaları doğrulamaya çalışmıştır. Bunlardan birisi olan Avrupa’daki ABD Silahlı Kuvvetler komutan yardımcsısı General Carlton W. Fulford, Nijer’e gitmiş ve ülkenin cumhurbaşkanı Tandja Mamadou ile görüşmüştür. Yaptığı temaslarda uranyum açısından zengin olan ülke ile Irak arasında iddia edilen bir ilişkiye rastlanmadığını görmüştür. Raporunu üstü olan General Richard Myers’a gönderen komutanın fikirlerine ABD’nin Nijer elçisi Barbro Owens-Kirkpatrick da katılır.^[6]

2002 yılı Şubat ayı sonlarına doğru CIA, iddiaları araştırması için büyükelçi Joseph Wilson’ı Nijer’e gönderir. 14 yıl önce bu ülkede görev yapmış olan büyükelçinin Afrika çapında ve ülkede çok sayıda temas noktası olduğu için bu göreve getirilir. Nijer Başbakanı Assane Mayaki ile görüşen Wilson iddiları destekleyecek bir kanıt bulamaz. Bu sonuçlarla geri dönen Wilson, ABD hükümetinin savaş çıkartmak için asılsız iddialara dayandırdığı bir istihabaratın peşinden gittiğine dair bir makale kaleme alır. The New York Times gibi önde gelen bir gazetede yeralan makale çeşitli soruları akla getirir. Bu sorulardan birisini dile getiren Robert Novak, Dışişleri Bakanlığının konuyu araştırmak için neden deneyimli bir CIA ajanını değil de bir büyükelçiyi görevlendirdiğini sorduğunda başka bir skandal ortaya çıkar. Wilson’ın CIA uzmanı olarak çalışan eşi Valeria Plame eşini üstlerine tavsiye etmiştir. Bu olay üzerine Plame deşifre olacaktır.^[7]

Irak Savaşı’nın çıkmasından önce 2003 yılı başında Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu başkanı iddialarla ilgili yaptığı açıklamada belgelerin sahte olduğunu açıklar. Ajansın başkanı Muhammed El Baradey vardıkları bu sonucu Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine de açıklamıştır.^[8]

Kaynakça

1. 11 Temmuz 2006 tarihli Corriere della Sera haberi (İtalyanca), 11 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
2. Pollari görevinden 2006 yılında istifa etmek zorunda kalacak ve görev yaptığı dönemde CIA ile birlikte gerçekleştirdikleri kanunsuz olarak adam kaçırarak bu kişileri kanun dışı hapishanelere sevk etmekle suçlanacaktır 6 Temmuz 2007 tarihli La Repubblica haberi (İtalyanca), 11 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
3. Konuşmanın tam metni (WikiSource) (İngilizce), 13 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
4. Konuşma İngilizceden Türkçeye şu şekilde çevrilebilir:
   İngiliz Hükümeti, Saddam Hüseyin’in yakın bir zamanda Afrika’dan önemli bir miktarda uranyum tedarik etmeye çalıştığını öğrenmiş bulunuyor.
5. Drogin, Bob (17 Şubat 2006), "Niger Uranium Rumors Wouldn't Die", Los Angeles Times, http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/988523441.html?dids=988523441:988523441&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Feb+17%2C+2006&author=Bob+Drogin+And+Tom+Hamburger&pub=%5BHOME+EDITION%5D%3B+Los+Angeles+Times&edition=&startpage=A.1&desc=The+Nation(İngilizce) 
6. Sansürlenerek yayınlanan ilgili istihbarat raporu (İngilizce), 13 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
7. Robert Novak'ın 14 Temmuz 2003 tarihli olay yaratan yazısı The Washington Post (İngilizce), 13 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
8. 7 Mart 2003 tarihli CNN haberi (İngilizce), 13 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir