On iki küçük peygamber (kitap)

Yahudilik Yahudi felsefesi İnanç esasları • Seçilmişlik • Alaha Tanrı • Kabala • Mesih • Kader Kaşerut  •  Tevazu  •  Minyan  •  Tsedaka Dinî metinler Tevrat/Tora  •  Tanah  •  Talmud  •  Zohar Humaş  •  Sidur  •  Mişna Tora  •  Arba Turim Şulhan Aruh  •  Tosefta  •  Mişna Berurah Tanya  •  Midraş  •  Piyutim Targum Kutsal Şehirler Kudüs  •  Safed  •  Hebron  •  Tiberia Yahudi bayramları Şabat  •  Roşaşana  •  Yom Kippur  •  Sukot Simhat Tora  •  Hanuka •  Asara BaTevet Tu Bişvat  •  Purim  •  Pesah Şavuot  •  9 Av  •  Şaloş Regalim Önemli şahsiyetler Avraham  •  Moşe  •  Dvora  •  Rut  •  Şaul  •  David Şlomo •  Eliyahu  •  İlel  •  Şamay  •  Raşi İbn Ezra  •  Rif  •  Ramban  •  Gersonides Saadia Gaon  •  Rambam Baal Şem Tov  •  Tosafistçiler Yosef Albo  •  Yosef Karo  •  Ovadia Yosef Yahudi hayatı Brit Mila  •  Bar Mitsva  •  Şiduh  •  Evlilik Nida  •  İsim koyma  •  Pidyon  •  Cenaze Okullar Yeşiva  •  JTS  •  HUC  •  YU Dinî roller Kohen  •  Haham  •  Hazan  •  Mohel Dayan  •  Maşgiah  •  Roş yeşiva  •  Gabay Şohet  •  Menaker  •  Kabar  •  Tokea Dinî yapılar Tapınak • Ağlama Duvarı Sinagog  •  Mikve Yahudi ayin sistemi Yahudi İbadetleri  •  Kapara Şahrit  •  Minha  •  Arvit  •  Avdala Yahudi dilleri Afro-Asyatik İbraniceler: İbranice · Samarit İbranicesi · Yemen İbranicesi Aramiceler: Hulaula · Lişan Didan · Lişana Deni · Lişanid Noşan · Yahudi Aramicesi Arapçalar: Yahudi Arapçası · Yahudi Bağdat Arapçası · Yahudi Fas Arapçası · Yahudi Irak Arapçası · Yahudi Trablus Arapçası · Yahudi Tunus Arapçası · Yahudi Yemen Arapçası Diğer: Kayla · Yahudi Berbericesi Hint-Avrupa Cermen: Yeşiviş · Yidiş · Yingliş Roman: İtalkian · Katalanik · Ladino · Lusitanik · Şuadit · Yahudi Aragoncası · Yahudi Latincesi · Zarfatik Hint-İran: Buhori · Cuhuri · Cidi Diğer: Knaanik · Yevanik Türk Karayca · Kırımçakça Diğer Kartveli: Gruzinik Dravid: Yahudi Malayalamı Etnik bölünmeler Afrika: Falaşa · Magrebim Asya: Bney Menaşe · Buhara · Koçin Yahudileri · Paradesi Yahudileri Avrupa: Aşkenaz · İtalkim · Sefarad Kafkas: Cuhoro · Gurjim · Karaylar Orta Doğu: Kürdistan Yahudileri · Mizrahi · Parsim · Romanyot · Samiriler · Temani Yahudi mezhepleri Yahudilik Muhafazakâr Yahudilik  •  Ortodoks Yahudilik Hasidizm Reformist Yahudilik  •  Hümanist Yahudilik Yeniden yapılanmacı (Rekonstrüksiyonist) Yahudilik Dinî objeler Talet  •  Tefilin  •  Kipa  •  Şofar Tsitsit  •  Mezuza  •  Menora Hanukiya •  Yad Yahudi duaları Şema  •  Amida  •  Alenu  •  Kal Nidre Kadiş  •  Alel  •  Ma Tovu  •  Kiduş Diğer dinler ve Yahudilik Hıristiyan  •  Judeo-Hıristiyan Hıristiyan Yahudi ilişkileri  •  İslam Katoliklik  •  Çoğulculuğa Yahudi bakışı Judeo-Islamic  •  Paganizm  •  İbrahimî  Yahudilik Portali

Küçük peygamberler (İbranice: תרי עשר, Trey Asar, "Oniki") Tanah'ın bir kitabı olup adını, peygambersi kehanet çalışmalarının kısalığından alır. Hristiyanlıkta ise bu kitaplar teker teker ele alınır. Tanah ve çoğu Protestan ve Katoliklerin "Oniki" sıralaması şöyledir:

• Hoşea
• Yoel
• Amos
• Ovadya
• Yona (Yunus)
• Mika
• Nahum
• Habakkuk
• Sefanya
• Hagay
• Zekeriya
• Malaki

Doğu kiliselerinde kullanılan Yunanca tercüme olan Septuagint'te ilk altı kitap Hoşea, Amos, Mika, Yoel, Ovadya, Yona olarak sıralanıp devamı yukarıdaki listedeki gibidir. Ayrıca, Tanah'takinin aksine, "Küçük Peygamberler" "Büyük Peygamberler"den sonra değil önce yer alır.

Oniki'nin Ahit dışı kitaplar olduğuna dair ilk kanıtlar MÖ 190'larda yaşamış Yeşu ben Sirah'a aittir.^[1]. Josephus^[2] ise Oniki'nin Ahit'in bir parçası olduğunu belirtmektedir; aynısı durum Ölü Deniz parşömenlerinde de gözükmektedir.^[3] Yavne Konsülü'nce Oniki'nin Ahit'in bir parçası olup olmayacağı bir tartışma konusu değildi. Oniki'den alıntılar bulunduran Yeni Ahit kullanıcıları olan ilk kiliseler bu kitapları da Ahit'in bir parçası olarak kabul etmiştir. Sapkın olarak kabul edilen Sinoplu Marcion, alternatif Ahit'inden Eski Ahit'i ve ve Oniki'yi çıkarmıştır.^[4]

Günümüz uzmanlarınca "Onikiler kitabı" tek birim olarak ele alınır.^[5]

Kitabın adındaki "küçük" sıfatı, kitabın önemsiz olduğunu değil kısa olduğunu ifade etmektedir. Aynı şekilde, Tanah'ta bulunan daha uzun kehanet yazılarına da Büyük Peygamberler denmektedir.

Oniki'nin kitabı

"Onikiler kitabı", antik yazılarda anlatılanlara kıyasla daha akıcıydı. Günümüz Ahit'indeki sıralama antik geleneğin bir uzantısı olup hemen hemen kronolojiktir. İlk kitaplar, erken Asur döneminde yaşamış peygamberlere aittir: Hoşea, Amos, Ovadya, Yona ve Mika; Yoel'in tarihi bilinmemektedir fakat Yoel'in bitimine doğru bir cümle, Amos'un başlangıcındaki cümlelerin biriyle birebir aynı olduğu için Yoel kitabı Amos kitabından önce konulmuştur. Ayrıca hem Amos'ta hem de Yoel'de çekirge salgınıyla ilgili açıklamalar bulunur. Bu kitapları, Asur'un son dönemlerinde yaşamış peygamberlerin kitapları takip eder: Nahum, Habakkuk ve Sefanya. Son olarak da, Pers zamanında yaşamış peygamberlerin kitapları bulunur: Hagay, Zekeriya ve Malaki. Sıralama yapılırken kronolojinin yanı sıra Kudüs ve Yehuda'ya yapılan odaklanma da dikkate alınmıştır.^[3] Örneğin Kudüs'ün MÖ 586'da yıkımını yansıtan Ovadya kitabı^[6] kronolojik sırada sonra yer alır.

Oniki kitabın her biri, artı Son Peygamberler adı altında gruplanan üç Büyük Peygamberler kitabı, kendine has edebi ve düzenleme tarihine sahiptir. Kitapların büyüklüğü arttıkça bu karmaşıklaşmaktadır. Genel olarak bu kitaplar üç tür materyal ihtiva eder:

• Üçüncü kişi olarak peygamberin biyografisi aktarılır. Bu da, kitabın peygamber dışında biri tarafından tamamlandığını gösterir.
• Birinci kişi olarak peygamberin otobiyografisi bulunur.
• Peygamberlere ait kehanetler veya demeçler yer alır. Bunlar genelde şiirsel olup ahit kanunları, uluslara karşı kehanetler, yargı kehaneti, ulak demeci, şarkılar, ilahiler, ağıtlar, kanunlar, deyişler, sembolik hareketler, dualar, bilge deyişleri ve görümler gibi çeşitli konuları içerir.^[7]

Ayrıca bakınız

• Peygamber
• Büyük peygamberler
• Ahit kitapları
• Ahitsel kehanet
• İbrahimi dinlerin peygamberler listesi

Kaynakça

1. Sir. 49:10
2. Contra Apionem, i.8
3. Ben Zvi, Ehud (2004). "The Twelve: Introduction.". Adele Berlin and Marc Zvi Brettler, eds.. The Jewish Study Bible. New York: Oxford University Press. s. 1139–1142. ISBN 0-19-529751-2. 
4. Leslie C. Allen, The Books of Joel, Obadiah, Jonah and Micah (Grand Rapids: Eerdmans, 1976) pp. 31-34
5. See, for example, Nogalski, James D. and Sweeney, Marvin A. (eds), Reading and Hearing the Book of the Twelve. Atlanta: Society of Biblical Literature, 2000. ISBN 978-0884140214.
6. Ben Zvi, Ehud (2004). "Obadiah". Adele Berlin and Marc Zvi Brettler, eds.. The Jewish Study Bible. New York: Oxford University Press. s. 1193–1194. ISBN 0-19-529751-2. 
7. Michael D. Coogan, A brief introduction to the Old Testament,Oxford University Press, Inc, 2009

Bibliyografi

• Achtemeier, Elizabeth R. & Murphy, Frederick J. The New Interpreter’s Bible, Vol. VII: Introduction to Apocalyptic Literature, Daniel, The Twelve Prophets. (Abingdon, 1996)
• Cathcart, Kevin J. & Gordon, Robert P. The Targum of the Minor Prophets. The Aramaic Bible 14. (Liturgical Press, 1989)
• Chisholm, Robert B. Interpreting the Minor Prophets. (Zondervan, 1990)
• Feinberg, Charles L. The Minor Prophets. (Moody, 1990)
• Ferreiro, Alberto (ed). The Twelve Prophets. Ancient Christian Commentary on Scripture. (Inter-Varsity Press, 2003)
• Hill, Robert C. (tr). Theodoret of Cyrus: Commentary on the Prophets Vol 3: Commentary on the Twelve Prophets. (Holy Cross Orthodox Press, 2007)
• Hill, Robert C. (tr). Theodore of Mopsuestia: Commentary on the Twelve Prophets. The Fathers of the Church. (Catholic University of America, 2004)
• House, Paul R. The Unity of the Twelve. JSOT Supplement Series, 97. (Almond Press, 1990)
• Jones, Barry Alan. The Formation of the Book of the Twelve: a Study in Text and Canon. SBL Dissertation Series 149. (Society of Biblical Literature, 1995)
• Keil, Carl Friedrich. Keil on the Twelve Minor Prophets (1878) (Kessinger, 2008)
• Longman, Tremper & Garland, David E. (eds). Daniel–Malachi. The Expositor’s Bible Commentary (Revised Edition) 8. (Zondervan, 2009)
• McComiskey, Thomas Edward (ed). The Minor Prophets: An Exegetical and Expository Commentary. (Baker, 2009)
• Navarre Bible, The: Minor Prophets. (Scepter & Four Courts, 2005)
• Nogalski, James. Literary Precursors to the Book of the Twelve. Beihefte Zur Zeitschrift Fur Die Alttestamentliche Wissenschaft (Walter de Gruyter, 1993)
• Nogalski, James D. & Sweeney, Marvin A. (eds). Reading and Hearing the Book of the Twelve. Symposium Series. (Society of Biblical Literature, 2000)
• Petterson, Anthony R., ‘The Shape of the Davidic Hope across the Book of the Twelve’, Journal for the Study of the Old Testament 35 (2010), 225-246.
• Phillips, John. Exploring the Minor Prophets. The John Phillips Commentary Series. (Kregel, 2002)
• Redditt, Paul L. & Schart, Aaron. Thematic Threads in the Book of the Twelve. Beihefte Zur Zeitschrift Fur Die Alttestamentliche Wissenschaft. (Walter de Gruyter, 2003)
• Roberts, Matis (ed). Trei asar : The Twelve Prophets : a New Translation with a Commentary Anthologized from Talmudic, Midrashic, and Rabbinic Sources. (Mesorah, 1995- )
• Rosenberg, A.J. (ed). The Twelve Prophets: Hebrew Text and English Translation. Soncino Books of the Bible. (Soncino, 2004)
• Schart, Aaron. Die Entstehung des Zwölfprophetenbuchs. Neubearbeitungen von Amos im Rahmen schriftenübergreifender Redaktionsprozesse. Beihefte zur Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 260. (Walter de Gruyter, 1998)
• Slavitt, David R. (tr). The Book of the Twelve Prophets. (Oxford University Press, 1999)
• Smith, James E. The Minor Prophets. Old Testament Survey. (College Press, 1994)
• Stevenson, John. Preaching From The Minor Prophets To A Postmodern Congregation. (Redeemer, 2008)
• Walton, John H. (ed). The Minor Prophets, Job, Psalms, Proverbs, Ecclesiastes, Song of Songs. Zondervan Illustrated Bible Backgrounds Commentary. (Zondervan, 2009)