Poliploitlik

Poliploitlik, bir hücrenin ya da organizmanın, her bir kromozomununun ikiden fazla kopyasına sahip olması durumudur.^[1] Organizmalar çoğunlukla diploit olmakla birlikte, hücre bölünmesinin olması gerektiği gibi gerçekleşmemesi sonucu, poliploit hücre ve organizmalar ortaya çıkabilir. Poliploit canlılar, her bir kromozom setinin kaç kopya bulundurduğuna göre isimlendirilirler. Örneğin bir canlının 4 set kromozomu varsa, yani bu canlı birbirinden farklı 4 tip kromozoma sahip ise (n=4), ve bu canlının hücrelerinde her bir kromozomdan 3 kopya bulunuyorsa, yani (4 farklı kromozom) x (3 kopya) ise, bu canlı triploit olarak adlandırılır (3n). Bunu tetraploit (4 set, yani 4n), pentaploit (5 set, yani 5n), hegzaploit (6 set, yani 6 n)... izler. Haploit bir hücre ya da organizmanın sadece bir set kromozomu vardır (n, yani her bir çeşit kromozomdan tek bir kopya). Kromozomların hepsinin birden değil de bir kısmının kopya sayısının arttığı bazı durumlar da söz konusu olabilir ve buna anöploitlik adı verilir.

Poliploitlik ve yeni türler

Poliploitlik yeni türlerin ortaya çıkmasına sebebp olabilir. Bunun en ünlü örneklerinden birisi Spartina cinsinde yaşanmıştır. Bu işlemin nasıl işlediği Spartina örneği ile anlatılabilir:

19. yüzyıla kadar İngiltere'de sadece Spartina maritima (2n(AA) = 60 kromozom) isimli Spartina türü yaşamaktaydı. 1829'da farklı bir Spartina türü, Kuzey Amerika kökenli Spartina alterniflora (2n(BB) = 62 kromozom) görülmeye başlanmıştır. Büyük ihtimalle gemi yoluyla İngiltere'ye gelmişti. Bu iki tür arasında bir üreyemeyen hibrit, Spartina x townsendii ortaya çıkmıştır. Daha sonraları 1892'de bölgede farklı bir Spartina türü keşfedildi. Araştırmalar sonucu yeni bir tür olduğu anlaşıldı ve Spartina anglica ismi verildi. Araştırmalar bu türün Spartina x townsendii hibritinde oluşan poliploitlik sonucu ortaya çıktığını göstermiştir. Spartina x townsendii 61 kromozama sahipken (n+n(A+B)) ve üreyemezken, Spartina anglica 122 kromozoma sahip, üreyebilen tetraploit (4n(AABB)) bir türdür.^[2]

Kaynakça

1. "Tıbbi sözlük: poliploitlik". genart.com.tr. 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://archive.is/7VYvi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2016. 
2. Advanced Biology, Michael Kent, Oxford University Press, 2000; 20.9 - Speciation (2), s.452, "The story of Spartina".