Soğomon Tehliryan
| Soğomon Tehliryan | |
|---|---|
|
Tehlirian in 1921 | |
| Doğum |
2 Nisan 1897 Erzincan, Osmanlı Devleti |
| Ölüm |
23 Mayıs 1960 (63 yaşında) San Francisco, ABD |
Soğomon Tehliryan (Ermeni: Սողոմոն Թեհլերյան, 2 Nisan 1897 - 23 Mayıs 1960), Ermeni komitacı ve suikastçı.
Ermeni Tehciri
Haziran 1915'te, Tehliryan, annesi, üç kız kardeş, kız kardeşinin kocası, iki kardeşi ve iki yaşındaki yeğeni ile birlikte tehcir edildi.[1][2] Ermeni Devrimci Federasyonuna katıldı.[3]
Talat Paşa suikastı
Osmanlı İmparatorluğu'nu terkeden İttihatçı lider Talat Paşa'yı 15 Mart 1921'de Almanya'nın başkenti Berlin'in Charlottenburg semtinde gündüz vakti ensesinden vurup öldürmüştür. Bu suikast Taşnak Partisi'nin Nemesis Operasyonu adını verdikleri planın bir parçasıydı.
Tehliryan, Talat Paşa'ya suikastından önce Osmanlı Ordusunda askeri doktor olan ağabeyini ve yengesini de vurarak öldürmüştür.
Yargılanması
Tehliryan, Berlin mahkemesinde cinayetten yargılandı. Tehliryan'ın duruşması o dönemin sansasyonel bir olayı idi. Tehliryan mahkemede üç savunma avukatı tarafından savunuldu. Savunma avukatları, Tehliryan'ın bir adamı öldürmüş olduğunu kabul ettiklerini, ama Tehliryan'ın zihinsel durumunun karmaşık olduğunu, yapılan Ermeni Kırımının intikamını almak için Talat Paşa'yı öldürdüğünü ve geçici delilik geçirdiğini ileri sürerek savunma yaptılar ve 'suçlu değil' kararını bir saatte sağlamak için jüri üyelerini etkilediler. Sonuçta Tehliryan adam öldürdüğü kabul edilmesine rağmen beraat etti. Alman mahkemesinin beraaat kararında, savaş sonrası koşullarındaki Almanya'nın İttihatçı liderlerin hatalarından uzak olduğu izlenimini verme isteğinin etkisi olduğu ileri sürülmüştür.
Sonraki yaşamı
Tehlirian suikastden sonra, Sırbistan'a taşındı ve 3 yıl sonra Erzincan'lı Anahit Tatikian ile evlendi.[4] Sırbistan'da kaldığı günlerde, atış kulübünün bir üyesi oldu ve yetenekli bir nişancı olarak kabul edildi. Evli çift, Belçika'ya taşındı ve 1945 yılına kadar orada yaşadılar ve sonra birlikte ABD'nin San Francisco kentine taşındılar. Tehliryan 1960 yılında öldü ve Fresno, Kaliforniya'da, Ararat Mezarlığı'na gömüldü. Tehliryan'nın anıt mezarında altın kaplama kartal ve üstünde yılan figürü bulunan bir dikilitaş bulunmaktadır.
Tehliryan'ın birkaç heykeli Ermenistan'da inşa edilmiştir. Ermenistan'da ilk heykeli Mastara köyünde 1990 yılında açıldı.
Günümüz kültürüne etkisi
Tehliryan ve özellikle gerçekleştirdiği Talat Paşa suikastı hakkında iki film bulunmaktadır. Assignment Berlin, Ermeni Hrayr Toukhanian'ın tek filmidir.
- Assignment Berlin (Hrayr Toukhanian, 1982, ABD-Kanada) IMDb'de Assignment Berlin
- Duvardaki Kan (Blood on the Wall) (Natuk Baytan, 1986, Türkiye) SinemaTürk'te Duvardaki Kan
Kaynakça
- ↑ Cummins, Joseph (2006). History's great untold stories : larger than life characters & dramatic events that changed the world. Washington, DC: National Geographic. s. 301. ISBN 9781426200311. http://books.google.com/books?id=4-R8SSzKLewC&lpg=PA301&dq=soghomon%20tehlirian%20sisters&pg=PA301#v=onepage&q=soghomon%20tehlirian%20sisters&f=false. Erişim tarihi: 12 December 2012.
- ↑ Power, Samantha (2007). A problem from hell: America and the age of genocide (1st bas.). New York: Harper Perennial. s. 3. ISBN 9780061120145. http://books.google.com/books?id=UgtZzDIftqsC&lpg=PA3&dq=soghomon%20tehlirian%20sisters&pg=PA3#v=onepage&q=soghomon%20tehlirian%20sisters&f=false. Erişim tarihi: 12 December 2012.
- ↑ Derogy, Jacques (1990). Resistance and revenge : the Armenian assassination of the Turkish leaders responsible for the 1915 massacres and deportations. New Brunswick, U.S.A.: Transaction Publishers. s. 65. ISBN 9780887383380. http://books.google.com/books?id=gpL9QKCJ2L8C&lpg=PA65&dq=soghomon%20tehlirian%20tiflis&pg=PA65#v=onepage&q=soghomon%20tehlirian%20tiflis&f=false. Erişim tarihi: 12 December 2012.
- ↑ "Along Armenian Footsteps in Serbia". Armenian Weekly. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160303222932/http://armenianweekly.com/2009/07/08/along-armenian-footsteps-in-serbia/. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2013.