İrini Dukena

İrini Dukaina ya da Ducaena (Yunanca: Ειρήνη Δούκαινα, Eirēnē Doukaina) (yaklaşık 1066 – 19 Şubat 1123 ya da 1133) Bizans İmparatoru I. Aleksios Komnenos'un karısı ve İmparator II. Yannis Komnenos ve Anna Komnini'nin annesidir.

Aleksios ve İrini Veraseti

İrini 1066 yılında doğdu, IV. Romanos Diogenes dönemi generali Andronikos Doukas ve Bulgaristanlı Maria'nın çocukları, Bulgaristanlı Ivan Vladislav'ın torunudur. Andronikos, X. Konstantin'ın yeğeni, VII. Mikhail'in kuzenidir.

İrini, Aleksios ile 1078 yılında henüz 11 yaşındayken evlenmiştir. Bu nedenle Doukas ailesi tarafından 1081 yılında III. Nikeforos tahtan çekildikten sonra ortaya çıkan çekişmede desteklenmiştir. Aleksios'un annesi, Anna Dalassene, Doukas ailesinin ömür boyu düşmanı olarak oğlunun İrini'den boşanıp VII. Mikhail ile III. Nikeforos'un her ikisinin karısı Alanialı Maria (Maria Bagrationi) ile evlenmesi için baskı yapmıştır. Gerçekten,İrini'nin taç giyme töreninden men edilmiştir, fakat Doukas ailesi Konstantinopolis Patrik'i Kudüslü I. Kosmas'ı ikna ederek, bir hafta sonra taç giymesini sağlamıştır. Anna Dalassene buna izin vermiş ancak Kosmas'ı istifaya zorlamıştır. Kosmas yerini Efstratius Garidas'a bırakmıştır.

Aleksios'un annesi Anna Dalassene imparatorluk sarayında yaşamaya devam etmiş ve 20 yıl sonra ölene kadar oğlunun işlerine karışmıştır. Alanialı Maria'da sarayda yaşamaya devam etmiştir, Aleksios ile gönül ilişkisi olduğuna dair dedikodular olmuştur. 1 Aralık 1083 tarihinde yani 2 yıl sonra doğmasına rağmen Anna Komnena, bunu şiddetle red eder.

Aleksios'un ölümü

İrini sıklıkla, Nikeforos Bryennios ve Anna Komnena'u, onun daha genç kardeşi Yannis'e rağmen velihat olarak önermiştir.

Niketas Honiates, sevgi dolu bir eşten ziyade sıklıkla dırdır eden şirret bir kadın tasvir eder. Honiates'e göre, tüm etkisinin kızı Anna yönünde kullanmıştır, hatta Yannis'e iftira atmaya kadar işi vardırmıştır. Aleksios, tercihini oğlu üzerinden kararlı bir hanedan kurmak olarak kullanmıştır. İrini'ni diğer meselelerle meşgulmüş gibi görünüp ihmal etmiş sonunda onu bu tür işlerle uğraşmaması için eleştirmiştir.

İrini, Aleksios'u 1118 yılında ölüm döşeğinde beslerken, Nikeforos ve Anne'nin halefi olması konusunda konuşmaya devam etmiştir. Aleksios zaten taçı Yannis'e söz vermişti. Yannis, babasının mühür yüzüğünü aldığında, annesini ihanet ve hırsızlıkla suçlamıştır. Aleksios sonunda öldüğünde, derin bir üzüntü duymuş ve kocası daha önce ölmüş kızı Eudokia'nın matem elbiselerini giymiştir. Ancak kısa bir süre sonra Yannis'e karşı Anna için komploya başlamış ancak başarısız olmuştur. İrini ve Anna Kecharitomene manastırına sürgüne yollanmıştır. Bu sert bir sürgün değildi, İrini burada huzur içinde yaşamış, fakirlere ve eğitim alan yetim kızlara yiyecek dağıtmıştır. İrini damadı Nikeforos Bryennios'a tarih konusunda yazması konusunda teşvik etmiş, Ohrid'li Theophylact ve Michael Italikos gibi birçok önemli edebiyat şahsiyetleri ile ya yazışmış ya da koruyucusu olmuştur.

Çocukları

İrini, ya 1123 ya da 1133 yılı fakat muhtemelen daha sonra bir yılın 19 Şubat günü ölmüştür. I. Aleksios Komnenos'tan dokuz çocuğu olmuştur:

• Anna Komnini (1083-1153)
• Maria Komnene
• II. İoannis Komnenos (1087-1143)
• Andronikos Komnenos
• İsakios Komnenos
• Eudokia Komnini
• Teodora Komnini Angelina, Konstantinos Angelos ile evlenmiştir. Bu evlilikten doğan İoannis Dukas (Büyük annesinin soyadını almıştır) Epir Despotluğu hükümdarları I. Mihail Komnenos Dukas ve Teodore Komnenos Dukas'ın babasıdır, diğer oğul Andronikos Dukas Angelos ise III. Aleksios Angelos ile II. İsaakios Angelos'un babasıdır.
• Manuil Komnenos
• Zoe Komnini

Kaynaklar

• Alexander Kazhdan, ed. (1991). Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6. 
• Anna Komnena, Aleksiad, trans. E.R.A. Sewter. Penguin Books, 1969.
• Niketas Honiates, O City of Byzantium: Annals of Niketas Choniates, trans. Harry J. Magoulias. Wayne State University Press, 1984.
• Georgina Buckler, Anna Comnena: A Study. Oxford University Press, 1929.
• Thalia Goumia-Peterson, "Gender and Power: Passages to the Maternal in Anna Komnene's Alexiad ", in Anna Komnene and Her Times, ed. Thalia Goumia-Peterson. Garland Publishing, 2000.
• Warren Treadgold, A History of the Byzantine State and Society. Stanford University Press, 1997.