Çupikçe

Çupikçe
Cugtun
Ana dili olanlar	Amerika Birleşik Devletleri (Chevak, Alaska)
Dil aileleri	Varsayılan Çupikçe
Yazı sistemi	Latin
Dil kodları
ISO 639-3	–

Çupikçe ya da Chevak Çupikçesi (kendilerince Cugtun ; İngilizce Cup'ik ya da Hooper Bay–Chevak Cup’ik), Alaska'da, Chevak ile Hooper Bay yöresinde Çupiklerin konuştuğu Yupik dilleri kolundan bir Eskimo dili olan Yupikçenin bir lehçesi. Nunivak Çupikçesi gibi bu da Yupikçenin y sesine karşılık ç (yazıda: c harfi) sesini kullanmasıyla belirginleşir.

Eskimo dilleri içindeki yeri

• Eskimo - Aleut dilleri
  • Aleut dilleri
  • Eskimo dilleri
    • Yupik dilleri
      • Sirenik Yupikçesi
      • Öz Yupik dilleri
        • Sibirya Yupikçesi
        • Naukan Yupikçesi
        • Alaska Yupikçesi
          • Unaliq-Pastuliq Yupikçesi : Norton Sound yöresinde
          • Yupikçe : Yukon ve Kuskokwin yörelerinde
          • Egegik Yupikçesi : Bristol Koyu yöresinde
          • Çupikçe : Hooper Bay ve Chevak yörelerinde
          • Nunivak Çupikçesi
        • Supikçe
    • İnuit dilleri
      • İnyupikçe
      • Batı Kanada İnuitçesi
      • Doğu Kanada İnuitçesi
      • Grönland İnuitçesi

Eğitim ve Öğrenim

Kashunamiut okulunun yeni binası (mavi), göl ve eski okul binası (kırmızı)

Dünyada yalnızca tek bir okulda, Kashunamiut Okul Bölgesine (Kashunamiut School District) bağlı olan Chevak'taki okulda Alaska Yerli Dil Merkezi ile koordineli biçimde ikidilli eğitim çerçevesinde Çupikçe öğretilmektedir. Esas olarak Chevak kasabasında Çupikçe, İngilizce ve her ikisinin karışımı olan karma dil konuşulur.

1950 öncesi eğitim Qaygiq denen Eskimo köy odasında ve kendi evlerinde yapılırdı^[1]

Tükenme tehlikesi

50-100 kadar kişinin konuştuğu Çupikçe, Yupikçenin farklı bir lehçesidir ve tükenme tehlikesiyle karşı karşıyadır.

Karşılaştırma

Yukon-Kuskokwim Yupikçesi ile Chevak Çupikçesinin karşılaştırması:

Yukon-Kuskokwim Yupikçesi (Yugtun)	Chevak Çupikçesi (Cugtun)	anlamı
elicaraq (Y) / elitnauraq (K)	elicaraq skuularaq (Çupikçe-İngilizce karma dil)	öğrenci
elicarista (Y) / elitnaurista (K)	elicarta skuularta (Çupikçe-İngilizce karma dil)	öğretmen
yugnikek’ngaq	aiparnatugaq	arkadaş
yuilquq	cuilquq	tundra, ıssız topraklar
nuussiq	caviggaq	bıçak (düz)
uluaq	kegginalek	ulu bıçağı
canek	evek	çim yaprağı
ellalluk	ivyuk	yağmur

Fonoloji

Çupik alfabesinde 18 harf bulunur: a c e g i k l m n p q r s t u v w y.^[2]

İngilizcede kullanılan bazı harfler Çupikçede kullanılmaz: b d f h j o x z.

Ünlüler:

• Kısa ünlüler: a i u e
• Uzun ünlüler: aa ii uu
• Diftonglar: ai ui au iu ua ia

Ünsüzler:

• Stops: p t c k q
• Voiced fricatives: v l y g r w
• Voiceless fricatives: vv ll ss gg rr ww
• Voiced nasals: m [m] n [n] ng [ŋ]
• Voiceless nasals: m [m̥] n [n̥] ng [ŋ̊]

Alıntılar

Rus Alaskası döneminde (1733 - 1867) Ruslarla ve Rusçayla karşılaşan Yupiklerin dillerinde Rusça alıntılar günümüzde de canlılığını sürdürür:

• caarralaq (< Rus. сахар) 'şeker'
• caayuq (< Rus. чай) 'çay'
• caanik (< Rus. чайник) 'çaydanlık, çaynik'
• cap’akiq ( < Rus. сапоги) 'ayakkabı'
• cass’aq (< Rus. часы) 'saat'
• culunaq (?< Rus. солонина 'salted meat') 'tuzlama balık'
• kalantaassaq (< Rus. карандаш) 'kalem'
• kalmaaniq (< Rus. карман) 'cep'
• kelipaq (< Rus. хлеб) 'ekmek'
• luussitaq (< Rus. лошадь) 'at'
• mass’laq (< Rus. масло) 'tereyağ, margarin'
• missuulleq (< Rus. мешок) 'çuval'
• muluk’uuq (< Rus. молоко) 'süt'
• mult’uuq (< Rus. молоток) 'çekiç'
• pal’tuuk (< Rus. пальто) 'palto'
• pelatekaq (< Rus. палатка) 'çadır'
• putuskaq (< Rus. подушка) 'yastık'
• spickaq : (< Rus. спичка) 'kibrit'
• tiititsaaq / tiissitsaaq (< Rus. тысяча) 'bin; bin dolar'
• yaassiik : (< Rus. ящик) 'kutu'

Kaynakça

1. Alaskool: Guidebook for Integrating Cup'ik Culture and Curriculum
2. http://www.alaskool.org/projects/chevak/chevak/sound1.htm

Dış bağlantılar

• Alaskool: Chevak Cup’ik Glossary
• Alaskool: Guidebook for Integrating Cup'ik Culture and Curriculum
• Kashunamiut School District
• On the Facebook: Cup'ik Word Of The Day - Chevak by Rebecca Nayamin (Kashunamiut School Cup’ik Language Teacher)