Yüksek Hareket Kabiliyetli Çok Amaçlı Vasıta

Bu madde askeri HMMWV aracını açıklamakta olup, General Motors tarafından üretilen Hummer başka bir madde altındadır.
Yüksek Hareket Kabiliyetli Çok Amaçlı Vasıta (Humvee)
Üretici AM General
Üretim yıl(lar)ı 1984-Günümüz
Montaj M998 Kamyon
Motor 8 silindirli. Dizel 6.5 Litre
Kapasite 150 hp @ 3600 rpm, EPA-sertifikalı
Uzunluk 4.6 m
Genişlik 2.1 m
Yükseklik 1.8 m, düşürülebilir yükseklik  1.4 m
Curb ağırlık 2340kg

M998 Yüksek Hareket Kabiliyetli Çok Amaçlı Vasıta (İngilizce M998 High Mobility Multipurpose Wheeled Vehicle HMMWV ya da Humvee) askeri kullanım için üretilen 4 X 4 sınıfında AM General firması tarafından geliştirilmiş bir taşıttır. Bu taşıt daha önceden Amerikan Ordusu servisindeki M151 MUTT, M561 Gama Goat, M718A1 ve M792 model cankurtaranlar, CUCV ile diğer ülke ve ordular tarafından kullanılan hafif sınıf araçların yerine geçmiştir. Humvee daha sonra üretilecek sivil amaçlı Hummer ve SUV taşıtlarına ilham kaynağı olmuştur.

Özellikleri

Deniz piyadeleri bir yarışmada M1114 iterken

HMMWV çekiş sisteminde yüksek aks tekniğinden yararlanır.

Amerikan Ordusu servisinde en az 17 farklı HMMWV tasarımı bulunmaktadır. HMMWV araçları kargo/birlik taşıma, otomatik silah platformu cankurtaran (dört adet sedyeli veya sekiz adet oturan yaralıya kadar), M220 TOW taşıyıcı, M119 obüs çekici, M-1097 Avenger Kaideye Monteli Stinger platformu, MRQ-12 doğrudan hava destek aracı, S250 barınak taşıyıcı ve diğer rollerde kullanılmaktadır. Araç normal şartlarda 76 santimetreye ya da baca aparatı ile 1.5 metreye kadar derin sulardan geçebilir.

Aracın toplam ağırlığı diğer bir opsiyonel teçhizatı olan vinç ve tamamlayıcı zırhı ile 2700 kiloyu bulur. M1025 ve M1043/M1044 tasarımları MK19 bombaatar, M2 Browning makineli tüfek, M240G/B ve M249 makineli tüfekleri ile silahlandırılabilir. Yeni üretilen M1114 gelişmiş zırhlı HMMWV modeli de bu saydığımız silahlar ile donatılmaktadır. Bazı M1114 ve M1116 gelişmiş zırhlı M1117 zırhlı güvenlik araçlarında silah operatörünün silahı araç içerisinden kumanda etmesini sağlayan CROWS sistemi takılmıştır.

Tarihi

HMMWV TOW füzesi ateşlerken.

1970li yıllarda Amerikan Ordusu askeri amaçlı kullanılan sivil tasarımlı kamyonlardan daha fazla yararlanamayacağını düşünmeye başladı. 1977 yılında Lamborghini firması geliştirdiği Cheetah modeli ile Amerikan Ordusunun kapısını çaldı. 1979 yılında ABD Ordusu Yüksek Hareket Kabiliyetli Çok Amaçlı Vasıta (High Mobility Multipurpose Wheeled Vehicle veya HMMWV) sınıfında araçlar için gerekli ölçütlerini açıkladı. O yılın Temmuz ayında çalışmalarına başlayan AM General firması bir yıldan az bir süre sonunda ilk deneme modeli olan M998'i test etmeye başladı. ABD Hükümeti Şubat 1981 tarihinde AM General firmasınında bulunduğu beş firmayı Yüksek Hareket Kabiliyetli Çok Amaçlı Vasıta alımı için açılacak ihaleye davet etti. Temmuz 1981 tarihinde aralarında AM General firmasınında olduğu üç firma Aşama I kontratını kazandı. Bu sayede firmalar ABD Ordusu tarafından denenecek prototip HMMWV araçlarının gelişimi için devletten fon kazanmış oldu. Kasım 1982 tarihinde aracın ilk asıl çizimleri ortaya çıktı. Mart 1983 tarihinde hükümet AM General firmasının HMMWV modelinin üretecek firma olacağını açıkladı. Denemeler süresince firma mühendisleri hükümet yetkililerinin istekleri çerçevesinde araç üzerinde birçok değişikliğe gitti. Bu arada 24 Temmuz 1983 tarihinde American Motors firması elinde bulunan AM General'e ait hisseleri LTV Corporation firmasına sattı.

1983 tarihinde hükümet son geliştirilen Humvee modelini kabul etti. Ancak AM General firmasına bağlı mühendisler (firma depolarında on anda 3.000ne yakın araç vardı) hala aracın ön ızgarası üzerinde çalışıyordu. AM General 1984 yılı boyunca askeri birliklere denemesi için araç göndermeye devam etti. Mart 1985 tarihinde araçların birliklerine teslim edilmeye başlandı. Kontrat bünyesinde firma 15 farklı model HMMWV aracı üretecekti.Alınacak 55.000 aracın 39.000 tanesi Kara Kuvvetlerine bağlı birliklerde kalanı ise Amerikan Deniz Piyade Kolordusu, Amerikan Hava Kuvvetleri ve Donanma birliklerinde kullanılacaktı. 1981 yılında ilk kazanılan prototip kontratının ardından , Mart 1983 tarihinde AM General firması ilk teslimatı 2.234 adetlik toplamda 1.2 milyar ABD dolarını bulan HMMWV antlaşmasını imzaladı.[1] Kontrat bünyesinde firma 15 farklı model HMMWV aracı üretecekti. Alınacak 55.000 aracın 39.000 tanesi Kara Kuvvetlerine bağlı birliklerde kalanı ise Amerikan Deniz Piyade Kolordusu, Hava Kuvvetleri ve Donanma birliklerinde kullanılacaktı. Bu ihale daha sonra gelen arttırmalar ile beş yıllık süre içersinde toplamda 1.6 milyar ABD doları ve 70,000 adetlik Humvee aracına ulaştı. AM General 1989 ve 1994 yılında açılan diğer Humvee ihalelerini de kazandı.

Başlangıç üretiminden itibaren HMMWV modeli üzerinde birçok değişikliğe gidildi. Bu değişiklikler içerisinde teknolojik, çevresel, operasyonel ve güvenlik amaçlı geliştirmelere gidildi. Örneğin taşıma kapasitesi arttırıldı. Radyal lastiklere geçildi. 1994 yılında Çevre Emisyon Ajansı sınırlamalarına uyuldu. Ticari kova biçimli koltuklar, üç noktalı emniyet kemeri, dört ileri vites kutusu, turboşarjlı motor ve klima bunlardan diğerleridir. 1995 yılında firma A2 biçim ve Expanded Capacity Vehicle (ECV) HMMWV modellerini tanıttı. A2 model araçlarda dört ileri vites kutusu, elektronik şanzıman, 6.5 litre dizel motor bulunuyordu. ECV aracıda 1995 yılında üretilmeye başlandı.Taşıma kapasitesi mürettebat dahil 2318 kiloya çıkartıldı.[2]

En son geliştirilen A2 araçları XM1151 Arttırılmış Kapasiteli Taşıtıcı ve XM1152 Arttırılmış Kapasiteli Birlik/Kargo/Kasa Taşıyıcıdır. HMMWV'ler ilk olarak 1989 yılında Panama'nın işgali sırasında kullanıldı. HMMWV modeli ilerleyen yıllarda Amerikan Ordusunun omurgasını oluşturmuştur. 10,000 adetten fazla araç 2003 yılındaki Irak'ın Özgürleştirilmesi Harekatı sırasında kullanıldı.

Kosova Savaşı sırasında Yugoslav Ordusu tarafından ele geçirilen bir Amerikan Humvee’si Sırbistan'ın başkenti olan Belgrad şehrinde bulunan askeri müzede sergilenmektedir.[3]

Çatışmalarda Kullanımı

Humvee Mattrack kar paletleri ile.
Humvee civatalı MAK zırh aparatı ile

HMMWV tasarım amacı ön cepheye insan ve hafif sınıf kargo taşımaktı. Aynen ilk üretilen Jeep modelinde olduğu gibi, ilk üretilen HMMWVlerin de ne zırhı ne de NBK silahlara karşı koruması bulunuyordu. Buna rağmen klasik çatışmaların yaşandığı Çöl Kalkanı harekatı sırasında fazla bir kayıp verilmedi. Ancak 1993 yılındaki Mogadişu Harekatı'nda yerleşim alanları içerisindeki çatışmalarda araç ve mürettebat zorlu zamanlar geçirdi. Buna rağmen araç içerisindeki mürettebata fazla kayıp vermeden birliklerine geri getirmeyi başaracak şaseye sahipti. Somali'de meydana gelen çatışmaların ardından Amerikan Ordusu üretici firmadan HMMWVlerin daha fazla zırhla kaplanmasını istedi. Üretilen M1114 modeli küçük kalibreli silahlara karşı gerekli korumayı sağlıyordu. 1996 yılında sınırlı sayıda üretilen M1114 Ortadoğu'daki çatışmalardan önce Balkanlar'da kullanıldı. Bu araç M998 göre daha geniş, çok daha güçlü yeni nesil turboşarjlı motora, iklimlendirme aygıtına ve güçlendirilmiş süspansiyon sistemine sahipti. En önemlisi tümüyle sertleştirilmiş çelikle kaplanan aracın camları da mermiye karşı dayanıklıydı. Irak'ta meydana gelen doğrudan saldırı ve gerilla çatışmalarından ötürü AM General firması üretiminin büyük bir kısmını bu model araçların yapımına ayırmıştır.

Değişiklikler

Irak'ta kullanılmakta olan M998 model HMMWVlere Gelişmiş Zırh aparatı takılarak korunması arttırılmıştır. Bu aparat içerisindeki zırhlar aracın birkaç farklı noktasındaki zayıf noktaları güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Bunlar içerisinde zırhlandırılmış kapı ve kurşun geçirmez camlar, arka zırh koruması, balistik ön cam koruması, zırhlandırılmış koltuk, güçlendirilmiş tavan ve patlayıcı düzenek korumasını sayabiliriz. Bu aparat araca ortalama 450 kg yakın bir ek yük getirmektedir.

Bununla beraber bu zırh Irak'ın işgalinde görev alan çok sayıda araca monte edilememiştir. Bu sebepten ötürü Irak'ta görev yapan Amerikan askerleri ve deniz piyadeleri araçlarına başka yerlerden topladıkları hurdalardan türettikleri ve kısaca hillbilly zırh adını verdikleri bir tür doğaçlama zırh monte etmektedir. Bu sayede HMMWV'lerin korumasını arttırmaya çalışmışlardır. Ancak bu düşünce her ne kadar koruma amaçlıda yapılsa bazen tam tersi etki yapmaktadır. Bu zırh aracın güvenliğini artırmakla beraber ağırlığı ile ters orantılı olarak aracın azami hızını azaltmakta, durma mesafesi arttırmakta, direksiyon kullanımını ve aracın kullanım süresini düşürmekte, servis maliyetlerini arttırmaktadır.[4][5] Ayrıca sonradan eklenen hillbilly zırh, RPG atışları veya doğaçlama patlayıcı düzenekler ile yapılan saldırılarda ortaya daha fazla şarapnel çıkmasına neden olmaktadır.

2004 yılı Kasım ayında ABD Hükümeti Savunma Bakanı Donald Rumsfeld Amerikan askerleri ve aileleri tarafından daha korunaklı HMMWVleri temin etmemek ve bu sebepten gereğinden fazla askeri kayba sebep olmakla suçlanmıştır.[6] Rumsfeld, savaştan önce zırh aparat üretiminin çok az olduğunu, firmanın elde bulunan araçlar için yetecek sayıda zırhı ancak uzun bir sürede imal edebileceğini açıklamıştır. Araçlara neden daha önce bu zırhların takılmadığının sorulması üzerine ise bu zırhların Irak Ordusu ile yapılan cephe savaşı sırasında araçlara takılmasının gerekmediğini, ancak düzenli ordu ile yapılan savaşın sona ermesi ve ordunun Irak'ı işgali ile artan gerilla saldırılarının bu ihtiyacı ortaya çıkarttığını belirtmiştir. Araçlara takılmakta olan zırhlar ortalama 680 ila 900 kilo arasında olup aracı çok ağır top ateşi haricindeki her türlü saldırılara karşı korumaktadır. Bununla beraber artan ağırlıktan ötürü araçların devrilmesine veya yoldan çıkmalarına sebep olmakta bu da araç içerisindeki yolcuların hayatlarını riske atmaktadır.[7]

Araç üzerine takılan gelişmiş zırh arapatı HMMWVleri yan yüzeylerden gelen her türlü saldırılara karşı korumakla beraber özellikle aracın alt kesiminden gelen saldılarda bu koruma çok az olmaktadır. Özellikle kara mayınlarına ve doğaçlama patlayıcı düzenekleri ile yapılan saldırılarda araç içerisindeki mürettebat olumsuz etkilenmekte ve kayıpları arttırmaktadır.

M1151 modeli için geliştirilmiş başlıca aparatlar ASK, FRAG 5 ve FRAG 6 dır.[8][9] ASK ilk olarak Ekim 2003 tarihinde araçlara takılmaya başlanmış olup ortalama 450 kg ağırlıktadır.[10] Armor Holdings firmasının ürettiği zırhın ortalama ağırlığı 340 kiloyu bulmaktadır.[11] Donanma Zırh Aparatı (The Marine Armor Kit (MAK)) ise 2005 yılı Ocak ayından itibaren M1114lere takılmaktadır. Ancak bu zırh aparatı aracın toplam ağırlığını arttırmaktadır.[12] FRAG 5 son olarak geliştirilen zırh aparatı olarak araç içersindekilere iyi bir koruma sağlamakla beraber hala patlayıcı düzenekleri ile yapılan saldırlarda yeterli etkiyi sağlamamaktadır.[13] FRAG 6 aparatı hala geliştirlmekte olup yüksek korumanın yanında oldukça ağır bir maliyetide beraberinde getirmektedir. FRAG 5 aparatı araca 450 kg yakın ağırlık eklemekte ve aracın genişliğini 60 cm artırmaktadır. Kapılar o kadar ağır olmaktadır ki ancak mekanik bir sistem ile açılıp kapatılabilmektedir.[14]

Gelişmiş zırha sahip HMMWVlerin için başka bir sakınca da herhangi bir saldırı ve kaza sonucunda ağır kapıların mekanizmasının bozulması ve mürettebatın araç içerisinde mahsur kalmasıdır. Bu durum hem mürettebatı açık hedef haline getirmekte hem de yangın veya patlama durumlarında kaçmayı engellemektedir.[15] Bu durumdan kurtulmak için araç menteşeleri acil durumlarda açılması amacı ile kancalı takılmakta bu durumda halka çekilerek kapı tamamen dışarı atılmaktadır.[16] İlave olarak BAE firması tarafından geliştirilen Vehicle Emergency Escape (VEE) (Türkçesi Araç Acil Kaçış) pencerelerinden M1114 modelleri için 1.000 adet sipariş verilmiştir.[17]

Aracın üst kısmında bulunan makineli tüfeği kullanan mürettebat saldırılara oldukça açık bir hedef olmaktadır. Bu sebepten ötürü bu silahların ön kısmına Vietnam Savaşı sırasında da kullanılan M113 model ZPT araçlarındakine benzer basit bir kalkan takılmıştır. ABD Ordusu şu an BAE firmasından daha iyi bir koruma sağlayan modeller üzerine tasarımlar geliştirmesini istemiştir.[18] Yeni sistemde silahçı kalınlığı 45.72 ila 60.96 cm arasında değişen yüksek çelik pilakalar ve kurşun geçirmez camlardan oluşan bir platformdan ateş etmektedir. Bazı HMMWVler ise CROWS adı verilen ve silahçının silahı aracın arka koltuğunda oturarak ateşlemesini sağlayan uzaktan kumanda sistemi ile donatılmıştır.

Humvee ve üzerinde Raytheon karadan havaya füze sistemi. Paris Havacılık Fuarı 2007

Alternatifleri

Bazı kişiler hala Vietnam Savaşı sırasında kullanılan ve çok daha verimli olduklarını düşündükleri M113 türü paletli ZPTlerin çatışmalarda ve konvoylara eşlik görevlerinde kullanılmasını desteklemektedir.

Avrupa ve Güney Afrika ülkeleri ise farklı hafif zırhlı araçları bu iş için kullanmaktadır. Örneğin ABD bu iş için daha hafif zırha sahip ancak V yapısı sayesinde patlamalara karşı daha dayanıklı Cadillac Gage model araçlar üretmektedir.

2007 yılında Amerikan Deniz Piyade Kolordusundan yapılan açıklamalarda Irakta meydana gelen yüksek kayıplardan ötürü bu ülkede görev yapan HMMWV araçlarıyla yerdeğiştirilmek üzere birkaç bin adet MRAP (Mayına dayanıklı baskın korumalı) zırhlı araç alımına gidileceğini belirttilmiştir. Bunlar arasında International firmasına ait MaxxPro, BAE OMC firmasına ait RG-31, BAE firmasına ait RG-33, Force Protection firmasına ait Cougar ve Protected Vehicles Inc firmasına ait Golan Tekerlekli Zırhlı Araç bulunmaktadır. [19][20][21][22]

Bunun yanında bu araçların ciddi bir eksi tarafıda bulunmaktadır.Bu zırh arttırımı sonucunda araçların hava ile nakliyesinin imkânsız hale gelmesidir. Özellikle Afganistan gibi dağlık ve yolların her zaman açık olmadığı bölgelerde görev yapan birlikler açısından bu çok önemli bir sorundur.

Deniz Piyadelerine ait bir HMMWV Felluce, Irak yakınlarında yol denetiminde. Aracın arkasındaki araca arkadan fazla yaklaşılmaması yazmaktadır. Birçok durumda herhangi bir uyarı olmaksızın ateş açılmaktadır.

HMMWV Değişim programı

International FTTS UV Concept

HMMWV değişim programı Birleşik Devletler Ordusu üstlenilen ve şu an halihazırda kullanılan AM General firmasına ait HMMWV araçların değişimini kapsamaktadır. HMMWV üretildikten sonra birçok defa değişime uğramış ve üretilme amaçlarının dışında taktiksel rollerde kullanılmıştır. ABD Ordusu bu araçların kısa ve uzun dönemde nasıl değiştirileceğine dair yoğun çalışmalar içerisine girmiştir. Kısa vadede bu araçların Mayına dayanıklı baskın korumalı (MRAP) programı çerçevesinde değiştirilmesi düşünülmektedir. Uzun dönemde ise bu araçların Müşterek Hafif Taktiksel Araç ve Gelecek Nesil Taktiksel Kamyon Sistemi programları çerçevesinde dönüşümüne çalışılmaktadır. Bu sistemler içerisinde halihazırda kullanılan HMMWVlerin üretilecek yeni nesil araçlarla değiştirilmesi düşünülmektedir. Şuan deneme çalışmaları yapılan araçlardan bazıları MillenWorks Light Utility Vehicle, International FTTS ve ULTRA APdir.

Modelleri

Humvee ve haberleşme çanağı

Kısmi HMMWV modelleri

Arttırılmış Kapasiteli Modeller

Kısaca EVC denilen (Expanded-capacity vehicle) (TürkçesiArttırılmış kapasiteli taşıt) modeller aracın hareket, güvenirlik ve randımanında herhangi bir azalma olmaksızın daha yüksek taşıma kabiliyetine sahip olarak tasarlanmış bir HMMWV sınıfıdır. AM General firması 2005 yılından itibaren M1151,M1152 ve M1165 modellerinin üretimine başlamıştır. Firma araçların zırh özelliklerini arttırmak için örneğin M1114 ve M1116 modelleri için merkezi Fairfield, Ohioda bulunan O'Gara-Hess & Eisenhardt Armoring Company firması ile ortak çalışmalar yapmaktadır.[43]

Uluslararası modeller

Çin'e ait Eastwind EQ2050

Bilinen en az iki Çin firmasının General Motors firmasının yardımıyla HMMWV kopyası araçlar üretmektedir. Her iki HMMWV kopyası araçta ABD'de üretilen şase, vites kutusu ve dizel motorlar kullanılmaktadır.Bu iki firmadan biri olan Dongfeng Motor Corporation (DFM), General Motors Corporation ile birebir çalışma içerisindedir. Firmalar gelecekte büyük bir kısmını kendi topraklarında üretecekleri parçalardan araçlar üretebilecekleri açıklamıştır. Bunun en önemli nedeni Halkın Özgürlük Ordusunun (Çin Ordusu) firmalardan %100 yerli araçlar istemesidir.

Yunan Ordusuna ait bir M1114GR HMMWV ve üzerinde 9M133 Kornet tanksavarı

Sahte Humveeler

Humvee'lerin popüler olmasından ötürü üzerlerine takılacak bazı aparatlar ile Humvee-benzeri araçlar üretilmektedir. Ancak bu aparatlar sıfırdan bir Humvee yapmaktan çok sedan sınıfı bir aracı Humvee görüntüsü vermeye yarar. Birkaç çeşit aparat set olmasına rağmen bunlardan en çok meşhuru "Wombat" (daha bilinen adıyla HummBug)dır. Bu aparat ile dönüştürülen aracın ortalama fiyatı $18,000.00 bulmaktadır. Bu fiyat gerçek bir Humvee ($56,400.00), ya da Hummera oranla çok ucuz kalmaktadır.

Bazı yerel Filipinli firmalar gerçeğinden daha küçük ama tam orantılı sahte Humvee'ler üretmektedir. Bu araçlar genellikle jeep veya jeepneys ait ya da tamamiyle tam ölçütlerinde sahte kamyonlar üzerine takılan masraflı benzili veya dizel motorlardan oluşmaktaydı. Görüntüde aynı Humvee benzeri ama ufak olan bu araçlar sahibinin isteklerine göre fiyatlandırılmaktadır. (En az Php80,000 başlamaktadır).

Benzer araçlar

HMV(Koukidousya)
Mahindra Axe

Kullanıldığı ülkeler

ABD ordusu dışında kullanıldığı ülkeler:

  1. yönlendirme Şablon:LVA

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. http://www.amgeneral.com/vehicles_hmmwv_background.php
  2. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/hmmwv.htm
  3. http://www.kultur.at/van/flame/flame03/set03/b311.htm
  4. RESET of the US Army’s Vehicle Fleet Continues - Defense Industry Daily
  5. $67M for HMMWV Recap Program - Defense Industry Daily
  6. NBC: Boost for armored Humvee output - Conflict in Iraq - MSNBC.com
  7. Up-Armored Humvee M1114
  8. Up-Armored HUVMEE (UAH)
  9. $595.8M Contract for M1151 Hummers & Up-Armor Price Limits - Defense Industry Daily
  10. Armor Survivability Kit (ASK) for soft vehicles
  11. HMMWV Armor Kit - Battelle
  12. Marine Armor Kit [MAK ]
  13. Thousands of Army Humvees Lack Armor Upgrade - washingtonpost.com
  14. Humvee May Get Armor, Performance Boost
  15. Field Life-saver: 10th Mountain Division Invents “The Rat Claw” - Defense Industry Daily
  16. Humvee Doors Trap Troops
  17. BAE Invents VEE Quick-Escape Bulletproof Windows - Defense Industry Daily
  18. Now That’s a Gunshield: The Chavis Turret - Defense Industry Daily
  19. MRAP Advance Purchase #2: Oshkosh, PVI & GD
  20. MRAP: Survivable Rides, Start Rolling
  21. Cougar Armored Trucks to Stalk Mines on the Battlefield
  22. Marine Corps Announces Mine Resistant Ambush Protected Vehicle Contracts
  23. http://www.fas.org/man/dod-101/sys/land/m56.htm
  24. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m707.htm
  25. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m966.htm
  26. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m996.htm
  27. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m997.htm
  28. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m998.htm
  29. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1025.htm
  30. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1026.htm
  31. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1035.htm
  32. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1036.htm
  33. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1037.htm
  34. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1038.htm
  35. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1042.htm
  36. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1043.htm
  37. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1044.htm
  38. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1045.htm
  39. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1046.htm
  40. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1069.htm
  41. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1097.htm
  42. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1109.htm
  43. http://www.defense-update.com/products/h/humvee-ogara.htm
  44. 1 2 3 http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1151.htm
  45. http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m1123.htm
  46. http://www.wenzlau.com/trailers_packhorse.htm
  47. http://www.rdecom.army.mil/rdemagazine/200409/itf_mortar.html
  48. TPI Composites and Armor Holdings Unveil Army's First All-Composite Military Vehicle
  49. TPI Composites engineers, fabricates and builds large scale composite structures and composite components for the wind energy, military, and transportation markets
  50. TPI Composites and Armor Holdings Unveil Army's First All-Composite Military Vehicle
  51. Defense Update Newscast - 200707
  52. 25th March Independence Day parade
  53. ASDNews - Aerospace & Defence News - Plasan Sasa Completes Delivery of Unique HMMWV Armor Suites to Portuguese Army
  54. חדשות nrg - ה"חיה הרעה" של היחידות המיוחדות
  55. http://www.601skss.cz/galerie/1/640/P7210019.jpg

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 6/24/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.