Lajos Kossuth
| Lajos Kossuth | |
|---|---|
 | |
| Ulusal Savunma Komitesi Başkanı | |
| Görev süresi 2 Ekim 1848 - 1 Mayis 1848 | |
| Yerine geldiği | Lajos Batthyány (Macaristan Başbakanı) |
| Macaristan Başkanı ve Valisi | |
| Görev süresi 14 Nisan 1849 - 2 Ağustos 1849 | |
| Yerine gelen | Artúr Görgey (sivil ve askeri vali gorevi ile) |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 19 Eylul 1802 Monok, Macaristan Krallığı |
| Ölüm | 20 Mart 1884 (81 yaşında) Torino, İtalya |
Lajos Kossuth (d. 19 Eylül 1802, Monok, Macaristan - ö. 20 Mart 1894, Torino, İtalya), Macaristan'ın Avusturya'dan bağımsızlık mücadelesine önderlik eden Macar siyaset adamı, avukat ve gazeteci. 1848 Devrimi'ni izleyen dönemde kısa süreyle iktidarda kalmış, Avusturya'nın çağrısıyla Macaristan'ın Rus orduları tarafından işgal edilmesinden sonra ülkesinden ayrılarak yaşamının geri kalan bölümünü sürgünde geçirmiştir.
Gençliği
Babası Slovak, annesi ise Alman asıllı olan Kossuth, sonradan yoksullaşan soylu bir ailenin oğlu olarak dünyaya geldi. Babası geçimini yerel toprak sahiplerinin davalarına bakara sağlıyordu. Ailesi Lutherci olduğundan Protestan Sárospatak Akademisi'nde öğrenim gören Kossuth, devlet hizmetine girmek için yaptığı başvurunun reddedilmesi üzerine Zemplén'de, babasının müşterilerinden Kontes Etelka Andrássy'nin vekili olarak çalışmaya başladı. 1832'de, aşığı olduğu kontesin akrabalarından birini temsil etmek üzere, kontes tarafından Pozsony'deki (bugün Bratislava) ulusal meclise (Diet) gönderildi.
Gazetecilik Yılları
Yeni kuşak Macar reformcularının mutlakiyetçi ve gerici Viyana yönetimine karşı ilk kez kararlı bir muhalefet yürüttükleri bu "uzun meclis"in çoşkulu ortamı, Kossuth'un siyasal ve toplumsal görüşlerinin biçimlenmesinde belirleyici rol oynadı. Kossuth, dönemin liberal uygulamalarının eksiksiz olarak Macaristan'da da yaşama geçmesi gerektiğine inanıyor ve her tür haksızlığa ve adaletsizliğe son verilmesini istiyordu. Ama onun için özgürlük her şeyden önce ulusal özgürlük anlamına geldiğinden, Macaristan'ın, yasalarla tanınmış özerklik hakkını fiilen kullanmaksızın toplumsal ya da ekonomik açıdan ilerlemesi söz konusu olamazdı. Bu nedenle öncelik siyasi mücadeleye verilmeliydi.
Meclis'te temsil ettiği kişinin yerine söz alma hakkı olmayan Kossuth, o dönemde tutanakları yayımlanmayan meclis oturumları üzerine mektuplar yazmaya başlayarak sesini duyurma olanağı buldu. Oturumları olduğu gibi aktaran kuru metinler olmaktan çok, renkli anlatımlarıyla siyasal broşürleri anımsatan bu mektuplar, Kossuth'un genç ve coşkulu yardımcıları tarafından elle çoğaltılarak Macaristan'ın dört bir yanına ulaştırılıyor ve çok sayıda kişi tarafından ilgiyle izleniyordu. 1836'da meclisin dağılmasının ardından, Pest eyaleti meclisi Kossuth'a meclis oturumlarını benzer biçimde kaleme alma önerisinde bulundu. Ama artık meclis üyelerinin dokunulmazlık hakkından yararlanamayan Kossuth, 4 Mayıs 1837'de yazılarında dile getirdiği görüşler nedeniyle tutuklandı ve 18 ay süren tutukluluk döneminin ardından yıkıcılık suçundan 3 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
1840'ta ilan edilen afla serbest bırakıldığında, halkın kahraman gözüyle baktığı bir kişi durumuna gelmişti. Kısa süre sonra on beş günlük bir gazete olan Pesti Hirlap'ın yayın yönetmenliğine getirildi. Gazetede yayımlanan etkileyici makaleleri kendisine çok sayıda yandaş kazandırırken, yalnızca Avusturyalı görevliler ve Macar tutucu çevrelerde değil, ılımlı Macar reformcuları arasında da tedirginlik yarattı. Macarların üstünlüğü konusundaki şoven tutumunda ısrar etmesi ise Macaristan'da yaşayan Hırvatların ve öteki azınlıkların tepkisini çekti. 1844'te gazetenin sahibi tarafından görevinden uzaklaştırılan Kossuth'un kendi başına yeni bir gazete çıkarmasına da izin verilmedi. Ardından Metternich'in, gazeteci olarak hükümetin hizmetine girmesi için yaptığı öneriyi reddetti ve Alman iktisatçı Friedrich List'in görüşlerinin etkisiyle Macaristan'da sanayiyi geliştirmeyi ve Avusturya mallarının boykotunu amaçlayan bir dernek kurdu. Sanayileşme aracılığıyla ülkenin ekonomik bağımlılığına son vermeyi amaçlayan derneğin çalışmaları tam bir başarısızlıkla sonuçlandıysa da, Kossuth'a siyasi propaganda etkinliklerini sürdürebilmesi için elverişli bir zemin sağladı.
1848 Devrimi
1847'de Pest eyaleti tarafından yakında toplanacak mecliste eyaleti temsil etmekle görevlendirilen Kossuth, meclisin toplanmasından sonra, kapsamlı bir siyasal ve toplumsal reform programı üzerinde anlaşmış olan "ulusal muhalefet"in önderliğini üstlendi; burada radikallerin liderliğini üstlenen Kossuth feodal hakların kaldırılmasını, köylülüğün feodal bağımlılıktan kurtarılmasını, basın özgürlüğünü ve Avusturya karşısında en geniş siyasal bağımsızlığı savundu. Belirleyici önem taşımayan bazı konularda belli ilerlemeler sağlayan reformcu muhalefet, Şubat 1848'de Paris'ten devrim haberleri geldiğinde, en temel sorun olan siyasal denetim konusunda tam bir çıkmaza girmişti. Devrimci ortamın yarattığı koşullardan yararlanarak harekete geçen Kossuth, 3 Mart'ta mecliste söz alarak son derece etkileyici bir konuşma yaptı. Macaristan'da ve Avusturya İmparatorluğu'nun egemenliği altındaki öteki topraklarda yaşayan halkların özgürlüklerini güvence altına almanın tek yolunun Viyana'nın mutlakiyetçi yönetim anlayışının son bulması olduğunu savunduğu konuşmanın ardından, reform yanlılarının programını temel alarak imparatora sunmak üzere hazırladığı bildiriyi meclise onaylattı. Viyana'da da devrimin başladığına ilişkin haberlerin 14 Mart'ta meclise ulaşması üzerine, bildiride yer alan taleplere yenilerini ekleyerek ertesi gün Viyana'ya hareket eden komiteye katıldı. Viyana hükümeti devrimin yarattığı panik ortamında bildiriyi olduğu gibi onayladı.
Bildirinin onaylanmasının ardından yeni Macaristan başbakanı Kont Lajos Batthyány tarafından maliye bakanlığına getirilen Kossuth, Macaristan'da herkes için vergi zorunluğunu ve tazminat karşılığında feodal yükümlülüklerin kaldırılmasını sağladı. Ancak kısa süre içinde Viyana-Macaristan ilişkilerinin en hassas noktasını oluşturan mali işlerin denetimi konusunda yeni Avusturya maliye bakanıyla anlaşmazlığa düştü. Bu arada adının Macaristan'daki aşırı milliyetçi hareketle özdeşleşmesi Viyana'yla bağları koparmak istemeyen hükümet üyeleri arasında hoşnutsuzluk yarattı. Sık sık hükümete danışmadan ya da alınan kararların tersine hareket etmesi ve halka kendi sesini duyurmak üzere bir gazete yayımlamaya başlaması tepkileri daha da artırdı. Ama halk arasındaki saygınlığı hükümetin en büyük dayanağı olduğundan görevden alınması hiçbir zaman gündeme gelmedi.
Kossuth, temmuzda Macar birliklerinin İtalya'ya gönderilmesini Viyana'nın kabul etmeyeceği çok açık olan siyasal koşullara bağlayan bir kararı meclise onaylatarak Viyana'yla ilişkileri kopma noktasına getirdi. Aynı tarihte Macaristan'ın tehlike altında olduğunu açıklayarak, Sırp ve Hırvat tehdidine karşı ülkeyi savunmak üzere büyük bir ulusal ordu kurulması çağrısında bulundu. Avusturya'nın yönlendirdiği Hırvat birliklerinin eylülde Macaristan'ı işgal etmeleri Kossuth'un kuşkularının yersiz olmadığını gösterdi. İşgalin ardından Batthyány görevinden çekildi ve Kossuth meclisin atadığı Ulusal Savunma Komitesi (Honvedelmi Bizottanany) adlı geçici hükümetin başına getirildi. Tüm yetkileri elinde toplayan Kossuth, ekim ayında Viyana ile ilişkilerini kesti ve yeni kazanılan bağımsızlığı kurtarmak için gerçek bir diktatörülük uyguladı.
Macar birlikleri kısa süre içinde işgal ordularını ülke topraklarından çıkarmayı başardı. Ama Avusturya imparatoru I. Ferdinand'ın aralıkta yeğeni Franz Joseph lehine tahttan çekilmesinin ardından yapılan anayasal düzenlemelerle, Macaristan'ın 1848 Devrimi sırasında elde ettiği ayrıcalıklara son verildi ve Macar toprakları bir kez daha işgal altına girdi. Peşte'nin Avusturya kuvvetlerince alınmasından sonra Debrecen'e çekilen Kossuth önderliğindeki meclisin buna yanıtı, yapılan oylamayla Habsburglar'ın düşürülmesi ve Macaristan'ın bağımsızlığını ilan etmek oldu (14 Nisan 1849). Kossuth aynı tarihte meclis tarafından Macaristan valiliğine seçildi. Artúr Görgey komutasındaki Macar birlikleri, Rus ordularının Avusturya'nın yardım çağrısını kabul ederek Macar topraklarına girdiği mayıs ayına değin işgal kuvvetlerine karşı başarıyla direndiler. Ama birkaç hafta süren sert çarpışmalardan sonra Macarların yenilgisi kesinleşti. Bunun üzerine ülkeden ayrılmaya karar veren Kossuth, bütün yetkilerini Görgey'e devrettikten sonra 11 Ağustos'ta Macaristan'ı gizlice terk etti. 22 Ağustos tarihinde beraberinde yaklaşık 5 bin mülteci ile Vidin’de Osmanlı Devleti'ne sığındı.[1] Görgey ise kısa süre sonra Világos'ta Rus ordularına teslim oldu.
Sürgün Yılları
Avusturya ve Rus makamlarının yaptıkları baskılara karşı Osmanlı yönetimi Kossuth'u Avusturya'ya teslim etmeyi reddetti. Kossuth iki yılını Kütahya'da geçirdikten sonra ABD hükümetinin davetini kabul ederek Osmanlı topraklarından ayrıldı. Yolculuk sırasında uğradığı Britanya'da birçok kitle gösterisine katılarak halk arasında büyük çoşku uyandıran konuşmalar yaptı. ABD'de de coşkulu kalabalıklar tarafından karşılandıysa da bütün çabalarına karşın ABD ve Britanya hükümetlerini Macaristan'da yürütülen mücadeleye destek vermeye ikna edemedi. ABD'den dönüşünde Londra'ya yerleşti ve yazışmalar yoluyla yandaşları arasında direniş ruhunu canlı tutmaya çalıştı. Aynı dönemde, yakın bir dostluk ilişkisi kurduğu İtalyan yurtsever Giuseppe Mazzini'nin ısrarı üzerine, Mazzini önderliğindeki devrimci komiteye girdi. Öte yandan milliyetler sorununa ilişkin görüşlerini yumuşatarak, Macaristan, Hırvatistan, Sırbistan ve Romanya'nın bir Tuna federasyonu çatısı altında birleştirilmesi amacıyla çeşitli girişimlerde bulundu. Ama pek gerçekçi olmayan bu tasarısı hiçbir zaman yaşama geçmedi.
Fransa imparatoru III. Napoléon, 1859'da Kossuth'la kişisel bir görüşme yaparak, ona Avusturya'yla Fransa arasında kısa bir süre sonra başlaması beklenen savaşın ertesinde Macaristan'da bir ayaklanma düzenlemesini önerdi. Kossuth'un öneriyi koşullu olarak kabul etmesinin ardından, Fransa ve Piemonte'yle işbirliği içinde askeri hazırlıklara başlandı. Bu arada Kossuth İngilizlerle yürüttüğü görüşmelerin sonucunda Britanya'yı Avusturya'nın yanında savaşa girmekten caydırdı. Ama Napoléon'un temmuzda Franz Joseph'le ateşkes imzalayarak Macarları yalnız bırakmasıyla ayaklanma ve sonrasına ilişkin tasarıların gerçekleşme olasılığı ortadan kalktı.
Bunu izleyen yıllarda, elverişsiz uluslararası koşulların da etkisiyle, Macar önderleri arasında monarşi yönetimiyle uzlaşma eğilimleri güçlendi. Torino'da yaşamakta olan Kossuth, Avusturya-Macaristan İkili Monarşisi'nin kurulmasıyla sonuçlanan 1867 Uzlaşması'nın (Ausgleich) imzalanmasından önce, gelişmelerden duyduğu kaygıları ve tepkilerini dile getirdiği açık bir mektup yayımladı. Ama "Cassandra Mektubu" olarak bilinen bu bildiri, olayların gelişimi üzerinde etkili olmadı. Son yıllarını yalnızlık, yoksulluk ve hastalıklar içinde geçiren Kossuth, 1894'te öldü. Macaristan'a getirilen cenazesi ulusal bir matem ortamında gömüldü.
1841'de evlendiği Terézia Meszlényi'den olan oğlu Ferenc Kossuth bir süre Bağımsızlık Partisi'nin başkanlığını yaptı. Ölümünden sonra Kossuth'un adı Macaristan'da bağımsızlık mücadelesinin simgesi durumuna geldi ve yıllar geçtikçe çevresindeki efsane daha da büyüdü.
Çalışmaları
Kossuth'un anıları Irataim az emigraciobol (1880-95, 13 cilt; Sürgündeki Anılarım), makaleleri ve konuşmaları ise Összes Munkai (1948-61; Makaleler ve Söylevler) başlığıyla yayımlanmıştır. Kütahya'da bulunduğu yıllarda hazırladığı Türkçe dilbilgisi kitabı Lajos Kossuth'un Türkçe Grameri (1968, der. S. Kakuk) adıyla basılmıştır.
Ayrıca
Kaynakça
Dış bağlantılar
| ||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
