NASA

National Aeronautics and Space Administration
Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi
(NASA)
NASA'nın mührü
NASA'nın amblemi
NASA'nın bayrağı
Genel bilgiler
Kuruluş tarihi 29 Temmuz 1958) (1958-07-29)
Önceki kurum NACA (1915–1958)[1]
Bağlılığı ABD Hükûmeti
Adres Washington, DC
Personel sayısı 18,100+[2]
Bütçe $17.8 milyar (FY 2012)[3]
Yönetici Charles Bolden
Genel ağ sayfası
nasa.gov

NASA, (İngilizce: National Aeronautics and Space Administration) (Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi) Amerika Birleşik Devletleri'nin uzay programı çalışmalarından sorumlu olan kurum. 29 Temmuz 1958 tarihinde ABD Başkanı Dwight Eisenhower tarafından kurulmuştur. Daire, 1 Ekim 1958 tarihinden itibaren askeri amaçlardan ziyade sivil alanda barışçıl bir şekilde faaliyet göstermeye başlamıştır.[4]

NASA, Ay'a dönük Apollo uçuşlarında, Skylab uzay istasyonu ve daha sonra uzay mekiği gibi çalışmalarla her zaman ABD'nin uzay çalışmalarına yön vermiştir. Günümüzde NASA, Uluslararası Uzay İstasyonu'nu desteklemekte ve yeni Ares I ve Ares V iniş araçlarını geliştirmektedir. Uzay programı çalışmalarının yanı sıra uzun vadeli sivil ve askeri roket çalışmaları da NASA'nın çalışma alanlarının arasındadır.

Kuruluşu

NASA'nın öncüsü olan NACA 1915 yılında kuruldu. NACA (National Advisory Committee for Aeronautics/ Havacılık Alanında Ulusal Danışma Komitesi) uçaklar üzerinde çalışmaktaydı. Uçak kanatları ve çeşitli cisimlerin hava ile etkileşimlerini araştıran kurum, zamanla birçok rüzgar tüneli inşa etmiş ve Amerika Birleşik Devletleri'nin bütün savaş uçaklarının tasarımlarını yönlendiren bir birim haline gelmiştir. 1946'dan beri de Bell X-1 gibi süpersonik roket uçaklar üzerinde çalışıyordu.

1950'li yılların başlarında Uluslararası Jeofizik Yılı'nda(1957-58) uzaya uydu gönderilmesi konusunda ülkeler arasında bir rekabet vardı. 4 Ekim 1957'de Sovyet Uzay Programı çerçevesinde uzaya ulaşmayı başaran ilk insan yapımı uydu (Sputnik 1) sayesinde bu rekabeti Sovyet Rusya kazanmıştı. Bu olay (Sputnik Krizi) ABD'nin uzay alanında kendi başarılarını elde etme çabalarının tohumlarını oluşturur. II. Dünya Savaşı'nın ardından NACA'ya katılan Alman aerodinami uzmanları kuruma büyük katkılar sağlar. Özellikle jet motorları ve süpersonik uçakların tasarımında ilerleme kaydedilir. 29 Temmuz 1958'de ABD Başkanı Dwight D. Eisenhower, kurumun adını NASA olarak değiştiren yasayı onayladı.

1 Ekim 1958'de NASA, 4 laboratuvar, 8.000 çalışanı ve yıllık 100 milyon dolarlık bütçesi ile 46 yıllık geçmişe sahip bir kurumun (NACA) ve liderliğini Wernher von Braun'un yaptığı Alman roket programının önemi tartışmasız katkılarıyla, köklü bir kurum haline gelir. Wernher von Braun halen Amerikan Uzay Programının babası olarak nitelendirilir. Ajansın çalışmalarının askeri amaçlarla kullanılması için Şubat 1958'de The Advanced Research Projects Agency (ARPA) [İleri Araştırma Projeleri Ajansı] kurulur. Askeri Balistik Füze Ajansı (Army Ballistic Missile Agency) ve Donanma Araştırma Laboratuvarı'nın bir kısmı da yine NASA'ya dahil edilen birimler arasındadır. Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri'nin araştırmalarının bir kısmı da NASA'ya transfer edildi. Aralık 1958'de Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'nün Jet Propulsion Laboratory (Jet İtki Laboratuvarı) NASA'ya bağlandı.

Cape Canaveral diye bilinen dev uzay üssünde fırlatma rampaları, uzay kontrol merkezleri, telekomünikasyon sistemleri gibi sayısız tesis yer almaktadır.

NASA'nın şimdiye kadar yaptığı uzay çalışmaları, büyük oranda başarıyla sonuçlanmış fakat ABD'ye milyarlarca dolara mal olmuştur. Özellikle Ay'ın fethiyle sonuçlanan Apollo programı, Skylab, uzay mekiği programları çok büyük harcamaları gerektirmiştir. Ancak 21. yüzyıla doğru gerçekleştirilmesi beklenen büyük uzay istasyonları, Ay istasyonu ve Mars seferi programları yanında, önceki harcamaların çok küçük kalacağı hesaplanmaktadır.

Uçuş Programları

NASA bugüne kadar pek çok insanlı ve insansız uçuş programı gerçekleştirmiştir. İnsansız uçuş programları kapsamında bilimsel ve iletişim amaçlı ilk Amerikan uydularını yörüngeye oturttu. Venüs ve Mars ile başlayarak Güneş Sistemi'ni keşfetmek için uzaya çeşitli sondalar yolladı. İnsanlı uçuş programı kapsamındaysa ilk defa Amerikalı astronotları Alçak Dünya yörüngesi'ne yolladı. 1969 - 1972 yılları arasında Apollo Projesi kapsamında Ay'a on iki astronot göndererek Sovyetler Birliği ile girdiği "Uzay Yarışı'nı" kazandı.

İnsanlı Uçuşlar

NASA, NACA tarafından başlatılan deneysel roket gücüyle çalışan uçak programını uzaya insan gönderme programını desteklemek için büyüttü. Bunu tek kişilik roket programı izledi. Sovyetler Birliği'nin uzay alanındaki gelişmişliği hem Amerika'nın ulusal onuruna zarar veriyordu hem de bir güvenlik sorunu oluşturuyordu. Bu sorunların üzerine 1961 yılında Başkan John F. Kennedy'nin 60'ların sonunda Ay'a bir insan gönderip geri getirme hedefini getirdi. Bu hedef 1969 yılda Apollo Projesi kapsamında gerçekleşti. NASA bu defa Mars'a insan gönderme projesini gerçekleştirmek istedi ama yaşanan gelişmelerle politik önceliklerin değişmesi üzerine pek çok proje rafa kaldırılmak zorundaydı. NASA, yeniden kullanılabilir uzay mekiği ve yörüngede kalıcı bir istasyon projesine döndü. 1990'larda kalıcı uzay istasyonu için bütçe çıktı. Bu projede diğer ulusal uzay ajanları ve eski rakibi Rusya ile işbirliği içinde çalıştı. Bugüne kadar 166 insanlı görev ve USAF uzay sınırı 260,000 feet (yaklaşık 80 km) üstünde on üç tane X-15 uçuşu gerçekleştirdi.

X-15 Roket Uçak (1959-68)

X-15 serbest uçuştayken

X-15 aslında NACA'nın deneysel hipersonik roket uçak projesi olarak başladı. Proje Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri ve Donanması da katkıda bulundu. 30 Aralık 1954'te gövde, 4 Şubat 1955'te motor için ihale düzenlendi. Gövde yapım işini North American Aviation, XLR30 motorunun yapım işini ise Reaction Motors üstlendi ve üç uçak yapıldı. Uçak NASA'ya ait iki Boeing B-52 Stratofortress'in kanatları arasından 45,000 feet (~14 km) yükselikten ve 500 mph (~508 km/s) hızla bırakılarak ilk defa test edildi. Program için Donanma'dan, Hava Kuvvetleri'nden ve NACA'dan (sonrasında NASA) on iki pilot seçildi. 1959 - 1968 arasında yüz doksan dokuz uçuş gerçekleştirildi. Bu uçuşlar sırasında insanlı bir hava aracıyla yapılan hız rekoru 6.72 Mach (7,273 km/s) kırıldı (günümüz 2014'te kadar geçerli). X-15'in irtifa rekoru ise 354,000 feet (107.96 km). Sekiz pilot 260,000 feet (80 km) üstünde uçtuğu için Hava Kuvvetleri tarafından astronot rozeti ile ödüllendirildi. Joseph A. Walker tarafından 100 kilometre (330,000 ft) üstünde gerçekleştirilen iki uçuş sayesinde, Uluslararası Havacılık Federasyonu standartlarına göre X-15 uzay aracı sıfatını kazandı. Program gelecek çalışmalar için uzay aracının duruşunu düzenleyen reaksiyon kontrol sistemi jetleri, basınçlı uzay giysisi ve ufuk tanımlı navigasyon gibi pek çok teknik buluş ortaya koydu. Atmosfere giriş ve iniş sırasında toplanan veriler gelecek uzay araçlarının tasarımına büyük katkı sağladı.

Mercury Projesi (1959-63)

Uzay Yarışı'ındaki ilk hedeflerden biri Dünya yörüngesi bir insanı ilk göndermekti. Bu hedefe ulaşmak için Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri Men in Space Soonest (en kısa sürede uzayda insan) projesini hazırladı. Yörüngeye gidebilmek için X-15 gibi uçaklar ya da küçük balistik uzay kapsülleri kullanmayı uygun görüldü. 1958 yılına gelindiğinde proje için uzay kapsülü tasarımları seçildi. Aynı yıl NASA kurulunca proje NASA'ya devredildi ve Mercury Projesi olarak yeniden adlandırıldı. Proje için ilk yedi astronot Donanma, Hava Kuvvetleri ve Deniz Piyade test pilotlarından seçildi. 5 Mayıs 1961 günü astronot Alan Shepard Freedom 7 roketiyle uzaya çıkan ilk Amerikalı oldu. 20 Şubat 1961 günü John Glenn Atlas roketi Friendship 7 ile örüngeye yollanan ilk Amerikalı astronot oldu. Dünya'nın etrafında üç defa döndükten sonra yeryüzüne geri döndü. Son olarak 15-16 Mayıs 1963 günlerinde Gordon Cooper Faith 7 ile Dünya'nın etrafında 22 kere döndü.

Sovyetler Birliği bu yarışa kendi tek pilotlu uzay aracı Vostok ile dahil oldu. Kosmonot Yuri Gagarin'i Nisan 1961'de Vostok 1 ile uzay göndererek Amerika'yı bir aylık farkla yarışın bu aşamasında yendiler. Ağustos 1962'de Andrian Nikolayev'i Vostok 3 ile yaklaşık dört günlük bir rekor uçuşla uzaya yolladılar. Eş zamanlı olarak Pavel Popoviç'i Vostok 4 ile uzaya göderdiler.

Uzay mekiği ve roket karşılatrması: Apollo (en büyüğü), Gemini ve Mercury. Solanda sağa Saturn IB ve Mercury-Redstone

Gemini Projesi (1961-66)

Mercury uzay aracının kapasitesinin arttırılıp uzun süreli uzay uçuşlarına hazırlanmak, uzay randevusu tekniklerini geliştirmek ve Dünya'ya hassas inişi sağlayabilmek temellerine dayanan bir projedir. 1962 yılında Sovyetleri geçmek, Apollo Projesi'ne destek olmak, uzay taşıtı dışı etkinlik (UTDE), randevu ve uzayda araçlara bağlanmayı sağlama hedefleriyle kuruldu. Görevler iki astronotla gerçekleştiriliyordu. İlk insanlı Gemini uçuşu Gemini 3 23 Mart 1965'te Gus Grissom ve John W. Young tarafından gerçekleştirildi. 1965 - 1966 yılları arasında dokuz görev yapıldı. On dört günlük dayanıklılık görevi kapsamında randevu, bağlanma, UTDE ve yer çekimsiz ortamın insan sağlığı üstündeki etkileri konusunda tıbbı veri toplandı.

Nikita Kruşçev yönetimindeki Sovyet Rusya Gemini Projesi'ne karşı Vostok uzay aracının tasarımını değiştirerek iki veya üç kişilik Voskhod uzay aracını geliştirdi. Gemini'nin ilk uçuşundan önce iki kişilik bir uçuşu başardılar. Ayrıca 1963 yılında üç kozmonotlu uçuşu ve 1964 yılında ilk UTDE'yi gerçekleştirmeyi başardılar. Bundan sonra program iptal edildi ve Gemini arayı kapattı fakat bu sırada Sergey Korolyov Apollo Projesi'nin karşılığı Soyuz uzay aracını geliştirdi.

Apollo Projesi (1961–72)

Amerikan kamu oyunun gözünde Sovyetler'in Ay'a ilk kozmonotu göndererek Uzay Yarışı'nı kazanması kesin görünüyordu. Bu nedenle Başkan John F. Kennedy 25 Mayıs 1961'de Kongre'ye federal hükumetin 1960'ların sonuna kadar Ay'a astronot göndermesi için bir proje tasarısı sundu. Bu proje daha sonra Apollo Projesi adını aldı.

Apollo 11 Projesi ile Ay'a ayak basan ikinci insan olan Buzz Aldrin Amerika Birleşik Devletleri bayrağını selamlarken.

Apollo Projesi, en pahalı Amerikan bilimsel programlarından biridir. Tahmini olarak $202 billion [milyar] tutmuştur(günümüz ABD doları ile[5];karşılaştırırsak, Manhattan Projesi tahmini $25.8 billion [milyar] tutmuştur , enflasyon hesaplandığında).{{#switch:US | CA = [6] | DE = [7] | JP = [8] | UK = [9] | US = [10] | AU = [11] | UKNGDPPC = [12] |United States nominal Gross Domestic Product per capita figures follow the "Measuring Worth" series supplied in Johnston, Louis; Williamson, Samuel H. (2014). "What Was the U.S. GDP Then?". MeasuringWorth. http://www.measuringworth.com/datasets/usgdp12/. Erişim tarihi: name="inflation-US-NGDPPC".  [13]

Önceki projelere göre daha uzağa fırlatabilen Saturn roketleri fırlatma rampası olarak kullanıldı[14]. Uzay gemileri de daha büyüktü; iki ana bölümden, birleştirilmiş komuta ve servis modülü (CSM) [command and service module] ve Ay'a iniş modülünden (LM) [lunar landing module] oluşuyordu. LM aya inildiğinde ayrılmaktaydı ve sadece komuta modülü (CM) [command module] içindeki üç astronotla Dünya'ya geri dönecekti.

İkinci insanlı uçuş görevinde, Aralık 1968'de Apollo 8 astronotları Ay'ın çevresine getirdi[15]. Bundan kısa bir süre önce, Sovyetler Ay'ın çevresine insansız bir uzay gemisi göndermişti[16]. Sonraki iki görevde Ay'a iniş için gerekli kenetlenme manevraları çalışıldı[17][18]. Sonunda Apollo 11, Temmuz 1969'da Ay'a iniş yaptı[19]. Ay'a ilk ayak basan insan Neil Armstrong oldu. Arkasından Buzz Aldrin Ay'a ayak bastı.Bu sırada Michael Collins Ay yörüngesinde tur atıyordu. Sonraki beş Apollo görevinde astronotlar Ay'a indi. Sonuncusu Aralık 1972'de gerçekleşti. Bu altı Apollo görevi sırasında, 12 astronot Ay üzerinde yürüdü. Bu görevler sonucunda çok değerli bilimsel verilere ulaşıldı ve Ay'dan 381.7 kilogram (842 Ib) örnek alındı.

Apollo Projesi insanlığın uzay macerasındaki önemli noktalardan biridir. İlk defa Alçak Dünya yörüngesi dışında insanlı bir görev yapıldı ve ilk defa bir insan başka bir astronomik cisme yollandı. İlk defa Apollo 8 ile bir astronomik cismin yörüngesinde insanlı bir uzay aracı tur attı. Apollo 17 ise son Ay yürüyüşü ve Alçak Dünya yörüngesi dışında yürütülen en son insanlı görev olması bakımından önemlidir. Proje sırasında roket ve insanlı uzay aracı teknolojilerinin yanında havacılık, iletişim ve bilgisayar teknolojilerinde de önemli gelişmeler yaşandı. Proje mühendisliğin pek çok alanına ilgi duyulmasını sağladı. Projeye ait eşyalar ve eserler başta Smithsonian Ulusal Havacılık ve Uzay Müzesi olmak üzere Dünya'da çeşitli yerlerde sergilenmektedir.

Skylab (1965-79)

Skylab uzay istasyonu, 1974

Skylab, Birleşik Devletler'in bağımsız tek uzay istasyonudur. Saturn IB roketinin üst tarafına eklenen bir çalışma atölyesi olarak 1965 yılında tasarlandı. Dünya'da inşa edilen 69,950 lb (77,088 kg) ağırlığındaki istasyon 14 Mayıs 1975'te Saturn V roketinin en üst iki kademesine yerleştirilerek 435 km yükseklikteki yörüngeye gönderildi. Kalkış sıranda termal koruması ve elektrik üreten güneş paneli kaybeden istasyon mürettebatı tarafından tamir edildi. 1973 - 1974 arasında 171 gün boyunca üç ekip tarafından başaralı bir şekilde kullanıldı. Micro yer çekimi ve Güneş gözlemi için laboratuvarları vardır. NASA istasyona uzay mekiği bağlanma noktası ekleyip istasyonu daha güvenli bir yüksek yörüngeye taşımayı planladı ancak uzay mekiği Skylab'in 11 Haziran 1979'daki geri dönüş tarihine kadar hazırlanamadı.

NASA tasarruf edebilmek için aslında iptal edilmiş bir Apollo görevi için ayrılmış bir Saturn V roketiyle Skylab'i uzaya yolladı. Astronotların Skylab'e gidiş gelişleri sırasında Apollo uzay araçları kullanılıyordu. Üç kişilik mürettebat 28, 59 ve 84 günlük periyotlarla uzayda kalıyordu. Skylab'in yaşam alanı 320 metreküp ile Apollo komuta modülünün 30,7 katına denk gelmektedir.

Apollo - Soyuz Test Projesi (1972-75)

Apollo-Soyuz mürettebatı uzay araçlarının maketleri ile, 1975

24 Mayıs 1972'de ABD Başkanı Richard Nixon ile SSCB Başkanı Aleksey Kosigin ortak bir insanlı uzay görevi anlaşması imzaladılar. Bu anlaşmanın hedefi gelecekte uluslararası uzay araçlarının birbirine kenetlenmesini sağlayabilmekti. Proje kapsamında Dünya yörüngesinde ihtiyaç fazlası bir Apollo Komuta/Servis Modülü ile bir Soyuz uzay aracının uzayda buluşup kenetlenmesi hedefleniyordu. Operasyon Temmuz 1975'te gerçekleşti. Bu görev Nisan 1981'deki uzay mekiği ile ilk yörünge uçuşuna kadar gerçekleştirilen son Amerikan insanlı uzay görevidir.

Görev dahilinde hem ortak hem de ayrı bilimsel deneyler yapıldı. Aynı zamanda gelecekteki Mekik-Mir Programı ve Uluslararası Uzay İstasyonu gibi Amerikan - Rus uzay uçuşları için önemli mühendislik deneyimi sağladı.

Uzay Mekiği Programı (1972-2011)

1970'lerin sonunda ve 1980'lerde uzay mekiği NASA'nın ilgilendiği başlıca konu oldu. 1985'e kadar sürekli uzaya yollanabilecek, yeniden kullanılabilecek ve yörüngede dolaşabilecek kapasitede dört adet uzay mekiği yapıldı. İlk kullanılan uzay mekiği Columbia, Yuri Gagarin'in uzaya çıkışının 20. yıl dönümü 12 Nisan 1981 günü uzaya yollandı.

Uzay mekiği temel olarak dört bölümden oluşur. Bunlar uzay uçağı, harici yakıt tankı ve iki adet itici roket olarak sıralanabilir. Harici yakıt tankı, uzay aracından bile büyüktür ve yeniden kullanılamayan tek ana bölümdür. Mekik 185 – 643 km yükseklikte, yörüngede dolaşabilir. Alçak yörüngeye 24,400 kilograma kadar yük taşıyabilir. Görevler 5 ile 17 gün arasındadır ve mürettebat iki ile sekiz astronot arasında değişir.

1983 - 1998 arasında uzay mekikleri 20 görev boyunca Spacelab'i taşıdılar. Spacelab Avrupa Uzay Ajansı (ESA) [European Space Agency] ile işbirliği içinde tasarlandı ve kullanıldı. Spacelab bağımsız uzay uçuşu için tasarlanmamıştı. Bu yüzden mekiğin kargo alanında kullanıldı. Astronotlar giriş ve çıkışlarda bir hava kilidinden geçiyordu. Başka bir ünlü görev serisi ise Hubble Uzay Teleskobu'nun uzaya gönderilmesi ve başarılı bir şekilde tamir edilmesidir.

1995'te Rus - Amerikan işbirliği Mekik-Mir Programı ile devam etti (1995-1998). Yine bir Amerikan aracı bir Rus aracına bağlanacaktı ama bu defa tam teşekküllü bir uzay istasyonu söz konusuydu. Bu işbirliğinin sonucunda Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ) inşa edildi, zira Rusya ve Amerika projenin en büyük iki ortağıdır. Bu işbirliğinin gücü ve önemi 2003'te meydana gelen ve uzay mekiği filosunun iki yıl kullanıma kapanmasına neden olan Columbia uzay mekiği kazası sırasında daha belirgin hale gelmiştir. Çünkü o dönemde NASA UUİ'ye astronot göndermek Rus uzay araçlarını kullandı.

Mekik filosu kullanımı boyunca gerçekleşen iki kazada iki araç parçalanmış ve 14 astronot hayatını kaybetmiştir: 1986 Challenger ve 2003 Columbia. 1986'daki kazadan sonra Endeavour Uzay Mekiği inşa edilmesine rağmen 2003'teki kazadan sonra kaybedilen mekiğin terine yeni bir mekik inşa edilmedi. 30 yıl süren program boyunca 135 görev gerçekleştirildi ve 300 astronot uzaya gönderildi. Son görev 21 Temmuz 2011 tarihinde Atlantis mekiğinin Kennedy Uzay Merkezi'ne inmesiyle tamamlandı.

Uluslararası Uzay İstasyonu (1993-günümüz)

Uluslararası Uzay İstasyonu

Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ) [International Space Station (ISS)] NASA'nın Freedom Uzay Üssü, Sovyet/Rus Mir-2 istasyonu, Avrupa Columbus laboratuvar modülü ve Japon Kibo laboratuvar modülünün birleşiminden oluşur. Aslında 1980'lerde NASA Freedom'u tek başına yapmayı planladı ama bütçe kesintileri yüzünden program 1993'te uluslararası hale getirildi. Projenin ortakları: NASA, Rusya Federal Uzay Ajansı (RKA), Japonya Uzay Araştırma Ajansı (JAXA), Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Kanada Uzay Ajansı (CSA). İstasyon basınçlı modüller, dış bağlantı parçaları, güneş panelleri ve diğer başka modüllerden oluşur. Bütün parçalar Rus Proton ve Soyuz roketleri ve Amerikan uzay mekikleri ile taşınmıştır. Günümüzde Alçak Dünya yörüngesinde montajı devam etmektedir. Yörüngedeki inşası 1998'de başladı ve 2011'de Amerikan bölümü tamamlandı. Rusya'ya ait bölüm 2016'da tamamlanması bekleniyor. Uzay istasyonun kullanımı ve sahipliği uluslararası antlaşma ve kurallarla belirlenmektedir.

Uzun süreli görevler Uluslararası Uzay İstasyonu Seferi olarak adlandırılır. Sefer üyeleri genellikle yaklaşık altı ay boyunca istasyonda kalır. Normal üye sayısı üçtür fakat 2003'teki Columbia kazasından sonra geçici olarak ikiye düşürüldü. Mayıs 2009'dan beri keşif görevi mürettebatı sayısı altıdır. Ticari Mürettebat Programı aktif hale gelince UUİ planlandığı gibi yedi kişilik mürettebat tarafından kullanılabilecek. UUİ 2 Kasım 2000'den beri kesintisiz bir şekilde kullanılarak Mir uzay istasyonunun kullanılma rekorunu kırmıştır ve bugüne kadar 15 farklı ülkeden astronotu ve kozmonotu ağırlamıştır.

Ticari Tedarik Servisi (2006-günümüz)

Ticari Tedarik Servisi (TTS) araçlarının geliştirilmesi 2006 yılında başladı. Bu programın amacı UUİ'ye hizmet edecek insansız ticari araçlar geliştirmekti. Programa katılan şirketler belli hedefleri gerçekleştiren araçlar ürettiklerinde bir para ödülü alır. Yine de şirketlerin bir miktar sermaye ortaya koyması gerekmektedir.

NASA 28 Aralık 2008'de Ticari Tedarik Servisi programı kapsamında ödül olarak SpaceX ve Orbital Sciences Corporation şirketleri ile kontrat imzaladı. SpaceX nakliye için kendi geliştirdiği Falcon 9 roketini ve Dragon uzay aracını kullanır. Orbital Sciences Corporation ise bu iş için kendi geliştirdiği Antares roketini ve Cygnus uzay aracını kullanır. İlk Dragon teslimat görevi Mayıs 2012'de gerçekleşti. İlk Cygnus teslimat görevi ise Eylül 2013'te gerçekleşti. Günümüzde Amerika'nın UUİ'deki pek çok ihtiyacı TTS aracılığıyla gerçekleşir. Bazı özel teslimatlar ise Avrupa yapımı OTA veya Japon HTA ile taşınır.

Ticari Mürettebat Programı (2010-günümüz)

Ticari Mürettebat Programı logosu

Ticari Mürettebat Geliştirme Programı 2010 yılında UUİ'ye dört kişilik bir uzay aracı göndermek, ekibin 180 gün orada kalmasını sağmak ve Dünya'ya geri getirmek amacıyla kuruldu. Programın aynı zamanda ileride yapılacak bir ticari uzay istasyonuna da insan taşıması planlanıyor. Ticari Tedarik Servisi gibi bu programda da belli hedeflere ulaşınca para ödülü verilmekte. Programı Amerikan Hükumeti finanse edip NASA yürütüyor.

NASA 2010 yılında programın ilk aşamasının kazananlarını açıkladı. Toplamda 50 milyon dolar beş Amerikan şirketine insanlı uzay araçları teknolojilerini araştırması ve geliştirmesi için teşvik olarak verildi. 2011 yılda ikinci aşamanın birincileri açıklandı ve toplamda 270 milyon dolar dört şirkete verildi. 2012 yılında üçüncü aşamanın birincileri açıklandı ve NASA mürettebat transfer sistemlerini geliştirmesi için kazanan üç şirkete toplamda 1.1 milyar dolar verdi. Programın bu aşamasının 3 Haziran 2012-31 Mayıs 2014 arasında gerçeklemesi beklenmekte. Son aşamanın galipleri SpaceX'in Dragon modelinin Falcon 9 roketi ile gönderilmesi, Boeing'in CST-100 modeli ve Sierra Nevada'nın Dream Chaser modelinin Atlas V toketi ile gönderilmesi planlanıyor. NASA'nın sadece bir üreticiyi tercih edeceği ve 2017'ye kadar da seçtiği aracı kullanmaya başlayacağı tahmin ediliyor.

Alçak Dünya Yörüngesi Ötesi Programı(2010-günümüz)

Alçak Dünya Yörüngesi Ötesi (ADYÖ) [Beyond Low Earth Orbit] görevleri kapsamında NASA bir Saturn V tipi roket ve Orion uzay aracından oluşan Space Launch System'i (SYS) geliştirmesi istendi. 2010 Şubat'da Obama yönetimi Constellation Program'ın bütçesini azalttı ve UUİ'ye hizmet edecek özel şirketlere aktardı. 15 Nisan 2010'da Kennnedy Uzay Merkezi'nde yaptığı konuşmada Başkan Obama iptal edilen Ares V uzay aracının yerine geçecek yeni ağır yük aracını (AYY) tanıttı ve projenin 2015'e kadar biteceğini açıkladı. Aynı zamanda Birleşik Devletler'in 2020'li yıllara kadar bir asteroite ekip gönderileceğini ve 2030'lara kadar Mars yörüngesine bir mürettebat gönderileceğini açıkladı. 2010'da Kongre'den geçen ve Başkan'ın Ekim ayında imzaladığı kanun ile Constellation Program'ı resmen sona erdi.

Yasaya göre yeni bir AYY geliştirilmeli ve yasa Başkan tarafından onaylandıktan 90 gün sonra inşasına başlanmalı. Bu yasa yeni AYY'yi Uzaya Yollama Sistemi (Space Launch System) olarak adlandırdı. Ayrıca Constellation programı kapsamında geliştirilen Orion aracının da geliştirilmesi gerekiyordu. Uzaya Yollama Sistemi'nin Orion dışında başka kargoları da uzaya götürmesi gerekiyordu.

İnsansız Programlar

Dünya ve Güneş Sistemi'ni keşfetmek için NASA tarafından 1000'den fazla insansız görev gerçekleştirildi. Keşif görevleri dışında iletişim uyduları da NASA tarafından gönderilirdi. Görevler ya doğruca Dünya'dan ya da yörüngedeki uzay mekiklerinden gönderilen araçlarla gerçekleştirilirdi.

İlk Amerikan insansız uydusu Explorer 1 Uzay Yarışı'nın erken dönemlerinde yollandı. Ocak 1958'de Sputnik 1'den iki ay sonra yollandı. NASA kurulduğu zaman Explorer projesi NASA'ya aktarıldı ve günümüze kadar sürdürüldü. Projedeki görevlerin başlıca odakları Dünya, Güneş, manyetik alanları ölçmek ve Güneş rüzgârlarını incelemektir. Günümüze yakın Dünya'dan yönetilen ama Explorer Projesi'ne bağlı olmayan Hubble Uzay Teleskobu 1990 yılında uzaya gönderildi.

Güneş Sistemi en az dört insansız uzay programının ana hedefi olmuştur. Birinci proje 1960 ve 70'li yıllarda yürütülmüş Marnier Programı'dır. Program kapsamında birkaç defa Venüs ve Mars'a, bir defa da Merkür'e sonda gönderildi. Yollanan sondalar ilk defa gezegen etrafında uçma (Marnier 2], ilk defa başka bir gezegenin fotoğraflarını çekmek (Marnier 4), ilk defa başka bir gezegenin yörüngesinde dönme (Marnier 9), ilk defa yer çekimi yardımlı manevra (Marnier 10) gibi çeşitli ilklere imza atılmıştır. Yer çekimli manevra sisteminde sondalar diğer gezegenlerin yer çekimi ve hızını kullanarak ilerler.

Mars'a ilk başarılı iniş 1976 yılında Viking 1 sondası tarafından yapıldı. Bundan yirmi yıl sonra Mars Pathfinder robotu Mars'a indi.

Mars'ın dışında Jüpiter'e ilk defa 1973 yılında Pioneer 10 gitti. Bundan yirmi yıldan fazla bir süre sonra Galileo sondası gezegenin atmosferine girdi ve gezegenin yörüngesinde gezen ilk uzay aracı oldu. Pioneer 11 1979 yılında Satürn'e giden ilk uzay aracı oldu. Voyager 2 1986 ve 1989 yıllarında ilk defa (ve bugüne kadar tek) Uranüs ve Neptün'ü ziyaret etti. Pioneer 10 aynı zamanda 1983 yılında ilk defa Güneş Sistemi'ni terk eden sonda oldu. Voyager 1 ve Voyager 2 tarafından geçilene kadar en uzağa giden sonda olma özelliğini korudu.

26 Kasım 2011'de Mars Bilim Laboratuvarı başarılı bir şekilde Mars'a gönderildi. 6 Ağustos 2012'de Curiosity başarılı bir şekilde Mars'ın yüzeyine indi ve Mars'ta daha önce yaşamış veya şu anda yaşamakta olan canlı formları bulmak için araştırmaya başladı.

Güncel ve Planlanan Çalışmalar

NASA'nın devam eden çalışmaları arasında Mars ve Satürn'ün derinlemesine incelenmesi, Dünya ve Güneş üzerine çalışmalar da vardır. Yukarıda değinilenler dışında Merkür'e yönelik MESSENGER, Jüpiter, Plüton ve ötesine yönelik New Horizons (Yeni Ufuklar), ve asteroit kuşağı için Dawn aktif olan diğer uzay aracı programlarıdır.

Plüton'a yönelik Yeni Ufuklar görevi 2006 yılında başladı. 14 Temmuz 2015 tarihinde New Horizons (Yeni Ufuklar) uydusu Plüton'a vardı.[20] Sonda Şubat 2007'de Jüpiter'den yörünge desteği aldı. Bu sırada hem Jüpiter'in bazı aylarını inceledi hem de uçuş sırasında taşıdığı aletleri denedi.

NASA 4 Aralık 2006'da kalıcı bir ay üssü kurma planlarını açıkladı. Hedef 2020 yılında üssün inşasına başlanması ve 2024 yılında tam kapsamlı çalışan bir üs olaması planlanıyordu ancak Birleşik Devletler İnsanlı Uzay Uçuşları Planlama Komitesi 2009 yılında projenin sürdürülemez olduğunu açıkladı. 2010 yılında ABD Başkan'ı Barack Obama var olan planları durdurdu ve daha çok asteroidlere ve Mars'a insanlı uçuş programları ve Uluslararası Uzay İstasyonu için para harcanmasına karar verdi.

2011'den beri NASA'nın hedefleri:

NASA Ağustos 2011'de Ulusal Keşif Ofisi'nin iki teleskop bağışını kabul etti.

Bilimsel Araştırmalar

Uzayda tıp

Uzayda tıp hakkında çeşitli araştırmalar yürütülmektedir. Bunlar arasında Mikro Çekimde Ultrasonla İleri Tanı araştırması öne çıkar. Araştırmada astronotlar dünyadan aldıkları komutlarla ultrason taramaları gerçekleştirip uzayda gerçekleşebilecek sağlık sorunlarını çözmeleri beklenmektedir. Genellikle Uluslararası Uzay İstasyonu'nda doktor bulunmadığı için herhangi bir tıbbi sorunda teşhis koymak zordur. Astronotlar uzayda vurgun, barotramva, kas ve kemik kaybı, uyku bozukluğu ve radyasyondan dolayı yaralanma gibi çeşitli sağlık risklerine açıktır. Ultrason bu tür sorunların tanımlanmasında uzayda eşsiz bir rol oynar. Bu çalışmada öğrenilen teknikler profesyonel ve olimpik spor sakatlanmalarında uygulanır. Ayrıca tıp ve lise öğrencileri gibi uzman olmayan operatörlere de bu yöntemler öğretilir. Bu uygulama Dünya'da uzman bir doktorun zor bulunduğu bir afet anında veya kırsal kesimde kullanılabilir.

Ozon tabakasının incelmesi

1975 yılında NASA'ya üst atmosferi inceleme yetkisi ve görevi verildi. Bu kapsamda önce Üst Atmosferi İnceleme Programı sonrasında Dünya Gözlem Sistemi (DGS) doğdu. DGS uyduları 1990'larda ozon tabakasında incelmeyi gözlemledi. İlk dünya çapında kapsamlı ölçümler 1978 yılında Nimbus 7 uydusu ve NASA bilim insanları ile yapıldı.

Yer bilimleri

Doğanın ve insanların çevreye etkilerinin küresel ölçekte anlaşılması NASA'nın yer bilimleri programlarının ana hedefidir. NASA günümüzde yörüngede bulunan ondan fazla uzay aracı ve sondayla Dünya'daki sistemleri (okyanuslar, karalar, atmosfer, biyosfer, kriyosfer) her açıdan incelemektedir. Önümüzdeki yıllarda daha fazla uydunun bu işler için fırlatılması planlanmaktadır.

NASA, Ulusal Yenilenebilir Enerji Laboratuvarı ile birlikte çalışarak yüksek detaylı bir küresel güneş enerjisi kaynağı haritası hazırlamaktadır. Ayrıca tehlikeli atık maddeleri uzaklaştırma kapsamında Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı, Amerika Birleşik Devletleri Enerji Bakanlığı ve Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri ile birlikte çalışmaktadır. Değinilen bu ajanslara gerekli testleri yapabilmeleri için 6 Nisan 1996 yılında imzalanan bir anlaşmayla John F. Kennedy üssünü kullanma izni verilmiştir.

8 Mayıs 2003'te Çevre Koruma Ajansı ilk defa NASA'yı çöplük gazından enerji üreten federal ajans olarak tanıdı. NASA bu uygulamayı Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nde gerçekleştirdi.

Tesisler

Kennedy Uzay Merkezi'nden bir bölüm

NASA'ya ait tesisler inşaat, araştırma ve iletişim faaliyetleri gösterir. Bazı tesisler tarihi veya idari nedenlerden dolayı birden fazla etkinlik gösterebilir. NASA ayrıca Kenndy Uzay Merkezi'nde kısa bir demir yolu hattına ve uzay mekiği taşımak için iki adet özel yapım Boeing 747'ye sahiptir.

John F. Kennedy Uzay Merkezi tanınmış tesislerden biridir. Bu tesis 1968'den beri bütün Amerikan insalı uzay uçuşlarına ev sahipliği yapmıştır. Bu tarz uçuşlara ara verilmiş olmasına rağmen tesis Amerikan sivil uzay programı kapsamındaki roket fırlatmalarına ev sahipliği yapmıştır.

Bir diğer büyük tesis ise Huntsville, Alabama'daki Marshall Uzay Uçuş Merkezi'dir. Bu tesiste Saturn V roketi ve Skylab geliştirilmiştir.

Bütçe

NASA'nın bütçesinin 1958–2012 arasında federal bütçeye yüzdesel oranı

NASA'nın bütçesi 1970'lerden beri yaklaşık olarak Amerikan federal bütçesinin %1'in alır. 1966'da Apollo Programı için bütçenin federal bütçedeki payı %4.41'e çıkmıştır. Yapılan araştırmalara göre halk NASA'nın bütçesinin daha yüksek olduğu düşünmektedir. 1997'de yapılan bir araştırmaya göre halk NASA'nın bütçesinin federal bütçenin %20'sini teşkil ettiği düşünüyordu.

NASA'nın bütçesinin federal bütçedeki oranı 1966'dan beri düzenli olarak azalmaktadır. 2012 yılında federal bütçedeki yeri %0.48'dir. Mart 2012'de Birleşik Devletler Senato Bilim Komitesi'nde Neil deGrasse Tyson yaptığı açıklamada NASA'nın bütçesinin ödenen vergilerin sadece "bir peninin yarısı" kadar olduğunu ve eğer bu bir "tam peniye" çıkarsa ülkeyi mutsuz ve ekonomik sorunlarla boğuşan halden 20. yüzyılda hayal edilen parlak yarınlara taşınabileceğini söyledi.

NASA'nın aktif programları

Curiosity'nin tekerleği, Mars, 2012

NASA'nın aktif programlarından bazıları:

Kaynakça

  1. ↑ U.S. Centennial of Flight Commission, NACA. centennialofflight.net. Retrieved on 2011-11-03.
  2. ↑ "NASA workforce profile". NASA. 11 Ocak 2011. 20 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120720195456/http://wicn.nssc.nasa.gov/cognos/cgi-bin/ppdscgi.exe?BZ=1AAABF64VOFoABEwU6VFChhEnYeaEGVJHTJm5v_68kbPGbN_Ysq3BgCPnjZk0bMqYEBKlRxkYMEjE7IMRsw0SJEj21eyu~7_514lZMgWzaCmQCMKG7bcibeCweZOn7FVg5Hji9gZE6tDJ_~ZM0w0PnTJuyJQh_4pJmTB2q7suhjaxaXLmuoTNL06mTBl6W~sDZ9fM25SJ2Sf2VUy6yqm9ZBINr49wiOllxmpiP2l3wD9=. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012.
  3. ↑ Teitel, Amy. "A Mixed Bag for NASA's 2012 Budget". DiscoveryNews. 14 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121114061543/http://news.discovery.com/space/nasa-2012-budget-ups-downs-111202.html. Erişim tarihi: 30 Ocak 2012.
  4. ↑ NASA (2005). "The National Aeronautics and Space Act". NASA. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160318192748/http://www.nasa.gov/offices/ogc/about/space_act1.html. Erişim tarihi: August 29, 2007.
  5. ↑ Butts, Glenn; Linton, Kent (April 28, 2009). "The Joint Confidence Level Paradox: A History of Denial, 2009 NASA Cost Symposium". ss. 25–26. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160324104420/http://science.ksc.nasa.gov/shuttle/nexgen/Nexgen_Downloads/Butts_NASA%27s_Joint_Cost-Schedule_Paradox_-_A_History_of_Denial.pdf.
  6. ↑ Canadian inflation numbers based on Statistics Canada. "Consumer Price Index, historical summary". CANSIM, table (for fee) 326-0021 and Catalogue nos. 62-001-X, 62-010-X and 62-557-X. And Consumer Price Index, by province (monthly) (Canada) Last modified 2013-12-20. Retrieved January 8, 2014
  7. ↑ German inflation numbers based on data available from Deutsches Statistisches Bundesamt.
  8. ↑ Japansese Historical Consumer Price Index numbers based on data available from the Japanese Statistics Bureau. Japan Historical Consumer Price Index (CPI) - 1970 to 2014 Retrieved 30 July 2014.
  9. ↑ UK CPI inflation numbers based on data available from Gregory Clark (2014), "What Were the British Earnings and Prices Then? (New Series)" MeasuringWorth.
  10. ↑ Consumer Price Index (estimate) 1800–2014. Federal Reserve Bank of Minneapolis. Retrieved February 27, 2014.
  11. ↑ Australian Consumer Price Inflation figures follow the Long Term Linked Series provided in Australian Bureau of Statistics (2009) 6461.0 – Consumer Price Index: Concepts, Sources and Methods, 2009 as explained at §§3.10–3.11; this series comprises "from 1901 to 1914, the A Series Retail Price Index; from 1914 to 1946–47, the C Series Retail Price Index; from 1946-47 to 1948-49, a combination of the C Series Index, excluding rent, and the housing group of the CPI; and from 1948–49 onwards, the CPI." (3.10)
  12. ↑ United Kingdom nominal Gross Domestic Product per capita figures follow the Measuring Worth series supplied in Lawrence H. Officer (2011), "What Was the U.K. GDP Then?" MeasuringWorth. These figures represent the figures prior to the update to the Blue Book in October 2011.
  13. ↑ Nichols, Kenneth David (1987). The Road to Trinity: A Personal Account of How America's Nuclear Policies Were Made, pp 34–35. New York: William Morrow and Company. ISBN 0-688-06910-X. OCLC 15223648.
  14. ↑ "Saturn V". Encyclopedia Astronautica. http://www.astronautix.com/lvs/saturnv.htm. Erişim tarihi: 2011-10-13.
  15. ↑ "Apollo 8: The First Lunar Voyage". NASA. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304054025/http://www.hq.nasa.gov/office/pao/History/SP-4205/ch11-6.html. Erişim tarihi: 2011-10-13.
  16. ↑ Siddiqi, Asif A. (2003). "The Soviet Space Race with Apollo". Gainsville: University Press of Florida. ss. 654–656. ISBN 0-8130-2628-8.
  17. ↑ "Apollo 9: Earth Orbital trials". NASA. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304055331/http://www.hq.nasa.gov/office/pao/History/SP-4205/ch12-5.html. Erişim tarihi: 2011-10-13.
  18. ↑ "Apollo 10: The Dress Rehearsal". NASA. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150509145902/http://www.hq.nasa.gov:80/office/pao/History/SP-4205/ch12-7.html. Erişim tarihi: 2011-10-13.
  19. ↑ "The First Landing". NASA. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150509145419/http://www.hq.nasa.gov:80/office/pao/History/SP-4205/ch14-4.html. Erişim tarihi: 2011-10-13.
  20. ↑ 14 Temmuz

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/17/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.