Türkiye Cumhuriyeti Nüfus Cüzdanı

Türkiye Cumhuriyeti Nüfus Cüzdanı (erkek)

Türkiye Cumhuriyeti Nüfus Cüzdanı, sahibinin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olduğunu ve nüfus kütüklerinde kaydı bulunduğunu kanıtlayan resmi kimlik belgesidir. Yurtiçinde Nüfus Müdürlükleri, yurtdışındaysa Türkiye Cumhuriyeti'nin dış temsilcilikleri tarafından verilir.[1] Kanunen her Türk vatandaşı, doğumuyla beraber nüfusa kaydettirilmeli ve adına nüfus cüzdanı çıkarttırılmalıdır.[2]

Tarihi

Osmanlı Dönemi

Osmanlı'da kimlik belgesi dağıtımı; II. Abdülhamit Döneminde, Dahiliye Nezareti'ne bağlı olarak nüfus işlerini yürüten Sicilli Nüfus Ahali İdare-i Umumiyesinin vatandaşlara, halk arasında kafa kağıdı olarak da bilinen, Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye Tezkiresi adlı belgeleri vermesiyle başlamıştır. Ancak o dönmede, Osmanlı'da nüfus kütükleri bulunmadığı için verilen bu tezkereler, günümüz nüfus cüzdanlarından farklı olarak, herhangi bir nüfus kaydına dayanmamaktaydı. Bu yüzden uygulama devlet nezdinde beklenen yararı sağlamamış ve yeni bir sistem arayışı başlamıştır.[3]

Oluşturulan yeni sistem doğrultusunda 1905 yılında ilk genel nüfus yazımı yapılarak nüfus kütükleri düzenlenmiştir.[3] İkinci Meşrutiyetle beraber yeniden açılan Osmanlı Meclis-i Mebusanının 1914 yılında çıkarttığı Sicilli Nüfus Kanunu'yla da tüm Osmanlı vatandaşlarına Hüviyet Cüzdanı adlı, mühürlü, üzerinde padişah tuğrası ve ay yıldız basılı kimlik belgeleri verilmesi ön görülmüştür. Tüm vatandaşlara; taşınmaz alımında, kamu hizmetine girişte, okula kayıtta, emekli maaşı hakedişinde, pasaport işlemlerinde, evlilikte, gerekli görüldüğü takdirde yurtiçi ve yurtdışı seyahatleri esnasında hüviyet cüzdanlarını ibraz etme zorunluluğu getirilmiştir. Ancak Kanun'un son maddesine dayanılarak hüviyet cüzdanları verilinceye kadar tüm nüfus işlemleri nüfus tezkereleri üzerinden yürütülmüştür.[4]

Cumhuriyet Dönemi

Sicilli Nüfus Kanunu, cumhuriyet döneminde de 49 yıl boyunca yürürlükte kalmış, hüviyet cüzdanı uygulaması da Kanun'da düzenlendiği biçimde devam ettirilmiştir. 1927 yılında Umumi Nüfus Tahriri adıyla cumhuriyet tarihinin ilk nüfus sayımının yapılmış; bir yıl sonra da otuz iki sayfalık defter biçimli, Osmanlı harfleriyle yazılmış, ilk sayfasında yukarı bakan ay yıldız basılı hüviyet cüzdanlarının dağıtımına başlanmıştır.[5] Bu cüzdanların ilk sayfasında "İşbu hüviyet cüzdanında isim ve şöhreti ve hal ve sanatı muharrer olan [...] Türkiye Cumhuriyeti tabiiyetini haiz olup ol-suretle ceride-i nüfusta mukayyet olduğunu müşir işbu hüviyet cüzdanı ita kılındı."[6] cümlesi; ikinci sayfasındaysa sırasıyla "İsim ve Şöhreti", "Tarih ve Mahal-i Veladeti", "Pederinin İsmi ile Mahal-i İkameti" ve "Validesinin İsmi ile Mahal-i İkameti" haneleri bulunmaktaydı.

Mustafa Kemal Atatürk'ün Nüfus Hüviyet Cüzdanı

Latin harflerinin kabulünün ardından, adları T.C. Nüfus Hüviyet Cüzdanı şeklinde değiştirilen kimlikler yeni alfabe kullanılarak tekrar düzenlenmiş; 1934 yılında Soyadı Kanunu'nun kabulüyle cüzdanlarla soyadları da eklenmiştir. Bu dönmede basılan cüzdanların ilk sayfasında sola bakan ay yıldız ve cüzdan sahibinin fotoğrafı; ikinci sayfasındaysa sırasıyla "Aile ismi, yani lakap ve şöhreti", "Adı", "Babasının adı", "Anasının adı", Doğum yeri" ve Doğum tarihi" haneleri bulunmaktaydı. İlerleyen yıllarda "Aile ismi" hanesi "Soyadı" olarak değiştirilmiş ve cinsiyeti göstermek için "Erkek mi Kadın mı" hanesi eklenmiştir.

1963 yılına gelindiğindeyse nüfus cüzdanları değerli kağıt sayılmaya başlanarak basımında, dağıtımında, bedellerinin tespiti ve tahsilinde Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır.[7]

1972 yılında çıkarılan Nüfus Kanunu'yla kimlik belgelerinin ismindeki hüviyet kelimesi çıkarılarak[8] Türkiye Cumhuriyeti Nüfus Cüzdanı adlı yeni kimlikler düzenlenmiş; fakat eski Nüfus Hüviyet Cüzdanları da 1991 yılına kadar resmi işlemlerde geçerliliğini korumuştur.[5]

Günümüzde T.C. Nüfus Cüzdanları

Yeni Nüfus Kanunu'nun ardından, 1976 yılında Merkez Bankası Türkiye Cumhuriyeti Nüfus Cüzdanlarının basımına başlamıştır.[5] Bu nüfus cüzdanları; son halleriyle kadınlar için pembe, erkekler içinse mavi renkli, tek yapraklı, (70 mm) × (90 mm) boyutlarında, sağa bakan ay yıldızlı, plastik kaplı ve soğuk damgalıdır. Ön yüzünde kimlik sahibinin fotoğrafı, kimlik numarası, soyadı, adı, baba adı, ana adı, doğum yeri, doğum tarihi ve kimliğin seri numarası bulunur. Arka yüzündeyse kimlik sahibinin eski soyadı, medeni hali, dini, kan grubu; nüfusa kayıtlı olduğu il, ilçe, mahalle veya köy ve cüzdanın verildiği yer, veriliş tarih ve veriliş nedeni ile kayıt numarası vardır. 2006 yılında Nüfus Kanunu'nu ilga eden Nüfus Hizmetleri Kanunu çıkmış olsa da kimlik belgelerinin adında ve şeklinde bir değişikliğe gidilmemiştir.[2]

Kimlik taşıma zorunluluğu

Türkiye'de vatandaşlar, nüfus cüzdanlarını sürekli üzerlerinde bulundurmak zorundadır. 2005 tarihli Kabahatler Kanunu'nun kırkıncı maddesine göre, kamu görevlisine kimliğini bildirmeme kabahatini işleyen kişi hakkında 50 TL idari para cezası uygulanır. Kimliği belirlenemeyen kişi, cumhuriyet savcısına haber verilerek tutulur; kimliği açık bir şekilde anlaşılıncaya kadar gözaltına alınır ve gerekli görüldüğü takdirde tutuklanabilir.[9]

Din hanesi

2006 tarihli Nüfus Hizmetleri Kanunu'nun otuz beşinci maddesi, aile kütüğüne kayıtlı din bilgisinin kişinin yazılı talebi doğrultusunda boş bırakılmasına ya da silinmesine; dolayısıyla da nüfus cüzdanındaki din hanesinin boş kalmasına izin vermektedir.[2] Ancak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Sinan Işık'ın Türkiye Cumhuriyeti'ne karşı açtığı davada nüfus cüzdanlarında din hanesinin bulunmasının bile, Türkiye'nin de tarafı olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin düşünce, vicdan ve din özgürlüğünü düzenleyen dokuzuncu maddesini ihlal ettiğine hükmetmiştir.[10] Mevcut nüfus cüzdanlarında bir değişikliğe gidilmese de yeni nesil kimliklerde din hanesi bulunmayacağı kamuoyuna duyrulmuştur.[11]

T.C. Kimlik Numarası

MERNİS Projesi kapsamında 1999 yılının sonundan 28 Ekim 2000 tarihine kadar tüm vatandaşların nüfus kayıtlarına 11 haneli birer Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası işlenmiş ve bu numaralar nüfus cüzdanlarına eklenmiştir.[12]

Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı Projesi

2007 tarihli bir Başbakanlık Genelgesi kapsamında, TÜBİTAK tarafından geliştirilecek, yongalı T.C. Kimlik Kartı projesinin çalışmalarına başlanmıştır. Eylül 2008'den Kasım 2010'a kadar süren pilot uygulamada önce Bolu il merkezinde, ardından tüm Bolu ilinde yeni kimlik kartları vatandaşlar tarafından kullanılarak denenmiştir. 2016 yılı içinde yurt genelinde mevcut T.C. Nüfus Cüzdanları yerine yeni T.C. Kimlik Kartlarının kullanıma sunulması planlanmaktadır.[13] Bu planı hayata geçirmek için mevzuatta da düzenlemelere gidilmiş; 2016 yılında yapılan bir kanun değişikliğiyle Nüfus Hizmetleri Kanunu'ndaki nüfus cüzdanı ifadesi çıkartılarak yerine kimlik kartı ifadesi getirilmiştir.[14]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (11 Ağustos 2015). "Nüfus Cüzdanı". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160825204711/http://www.nvi.gov.tr/Hizmetler,Nufus_Cuzdani.html. Erişim tarihi: 16 Eylül 2016.
  2. 1 2 3 5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu. T.C. Resmî Gazete, 26153, 29 Nisan 2006
  3. 1 2 T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (9 Şubat 2016). "Genel Müdürlüğümüzün Tarihçesi". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160825234840/http://www.nvi.gov.tr/Hakkimizda/Tarih,Gen_Mud_Tarihce.html?pageindex=0. Erişim tarihi: 16 Eylül 2016.
  4. ↑ Sicilli Nüfus Kanunu. Takvim-i Vekayi, 1929, 17 Şevval 1332 ve 26 Ağustos 1330
  5. 1 2 3 "Osmanlı'dan günümüze Türkiye'nin 'kimlik kartları'". Hürriyet. Anadolu Ajansı. 06 Mart 2016. http://www.hurriyet.com.tr/osmanlidan-gunumuze-turkiyenin-kimlik-kartlari-40064376. Erişim tarihi: 16 Eylül 2016.
  6. ↑ "Osmanlı'dan günümüze Türkiye'nin kimlik kartları". En Son Haber. Anadolu Ajansı. 06 Mart 2016. http://www.ensonhaber.com/osmanlidan-gunumuze-turkiyenin-kimlik-kartlari-2016-03-06.html. Erişim tarihi: 16 Eylül 2016.
  7. ↑ 210 sayılı Değerli Kağıtlar Kanunu. T.C. Resmî Gazete, 11343, 28 Şubat 1963
  8. ↑ 1587 Sayılı Nüfus Kanunu. T.C. Resmî Gazete, 14189, 16 Mayıs 1972
  9. ↑ 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu, T.C. Resmî Gazete, 25772, 31 Mart 2005
  10. ↑ [http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"display":["0"],"languageisocode":["TUR"],"appno":["21924/05"],"documentcollectionid2":["CHAMBER"],"itemid":["001-119501"]} Sinan Işık/Türkiye, no. 21924/05, AİHM 2010]
  11. ↑ Kızılkoyun, Fevzi (16 Şubat 2016). "Din hanesi kartta yok". Hürriyet (Ankara). http://www.hurriyet.com.tr/din-hanesi-kartta-yok-40055190. Erişim tarihi: 14 Eylül 2016.
  12. ↑ T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (15 Temmuz 2008). "T.C Kimlik Numarası Uygulaması". 26 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160826065010/http://www.nvi.gov.tr/Hakkimizda/Projeler,Mernis_Uygulamalar.html. Erişim tarihi: 16 Eylül 2016.
  13. ↑ T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (7 Eylül 2015). "TÜRKİYE CUMHURİYETİ KİMLİK KARTI PROJESİ". 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160506144215/http://www.nvi.gov.tr/Haberler,Bolu_Pilot.html. Erişim tarihi: 16 Eylül 2016.
  14. ↑ 6661 Sayılı Askerlik Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. T.C. Resmî Gazete, 29606, 27 Ocak 2016, Madde 10
This article is issued from Vikipedi - version of the 11/9/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.