Yafa portakalı

Yafa portakalının Kudüs'teki Mahane Yehuda pazarda satışa sunulması

Yafa portakalı veya Şamoti portakalı[1] (İbranice: תפוזי ג'אפה), tatlı, neredeyse çekirdeksiz portakal çeşididir. Aslen Arap olan çiftçiler tarafından 19. yüzyılda geliştirilmiştir. İsmini ilk ihracat için üretilen İsraildeki Yafa yerleşim bölgesinden almıştır[2][3][4]. Filistin'de üretimin sembolü halindedir. 1948 yılında kurulumuş İsrail Devleti için birincil narenciye ihracatı olmuştur. Özellikle Ortadoğu'da yetiştirilen portakalların üç ana çeşitinden biridir. Yafa portakalı, ayrıca Kıbrıs, Irak, Lübnan, Suriye ve Türkiye'de de yetiştirilmektedir[4][5].

Özellikleri

Yafa portakalının 1930 yılında kasalarla ihracatı
1938 yılında Petah Tikva'daki portakal Ambalajı
Bir Salim'de portakal bahçeleri[6]
1952 yılında Kargo ile ihracat[7]

Ekoloji seçici olması en önemli özelliğidır. Orta mevsim portakalıdır çeşididir. Ocak ayının ortasında veya Şubat ayının başlarında olgunlaşır Diger ismi Şamoti portakalı olarak bilinen Yafa portakalı, "mükemmel" olarak tarif edilmiş bir lezzet ile, neredeyse çekirdeksiz bir "tatlı ve güzeldir"[4][8][9]. En önemli sofralık çeşitlerden biridir[10]. Bu meyvenin kabuğu sarı rengdedir. Ekolojiye bağlı olarak kabuk kalınlığı değişir. Kabuk kalınlığı adeta 6.11 mm'dir. Özellikle, meyvenin sap tarafındaki kabuk daha kalındır. Onun sert kabuğu "ihracat için özellikle uygundur" kriterini sağlar[8][9]. Kabuk pürüzlüden - hafif pürüzlüye kadar değişim gösterir. Meyve etine bağlılığı ve meyve et tekstürü kabukta orta derecededir. Çok az meyve suyu üretmesi de önemli özelliklerinden biridir; ama, bu, meyve suyu üretimi için uygun değildir[9].

Meyve iriliği 2 tür olur: iklim koşullarına bağlı olarak orta büyük ile büyük arasında değişir. Ölçüler adeta aşağıdakı gibi olur:

Her meyve başına 2.66 çekirdek düşer ve ticari anlamda çekirdeksizdir[10]. Portakal çeşidleri içinde en iri yaprağa sahiptir. Yafa portakalının yaprakları diğer çeşitlere oranla daha açık renklidir[10].

Türkiye'deki Yafa 45-A çeşitinin ağaç ve meyve özellikleri aşağıdakı gibidir[1]:

Tür Portakal
Çeşit Yafa 45-A
Tescil durumu Tescilli
Hasat dönemi Ocak sonu-Mart sonuna dek
Ağaç üzerinde kalma durumu Var
Soğuktan zararlanma eşiği (°C) -2
Muhafaza durumu 5-6 C de 5-6 ay
Ağaç habitüsu Orta güçlü, yukarı büyür
Dikenlilik durumu Dikensiz
Periyodisite durumu Var
Ekolojik seçicilik Var
Ekonomik verime yatma yaşı 10-12
Meyve kabuk rengi Sarı portakal
Pürüzlülük Pürüzlü
Meyve ağırlığı (gr) 170-200
Kabuk kalınlığı Kalın
Soyulabilirlik Kolay
Puflaşma Yok
Çekirdeklilik Çekirdeksiz
Meyve etinin rengi Koyu portakal
Tadı ve lezzeti Lezzetli, aromalı
Meyve suyu durumu Sulu
Verim (kg/Ağaç)(10-12 Yaşında) 150-200
Tüketim şekli Sofralık
Endüstride kullanımı Yok

Tarihi

Yafa portakalının özel bir tarihsel serüveni olmuştur[11].

Afrika, Batı Asya ve Avrupa arasındaki kavşakta bulunan Filistin İslam dönemi (1200-1900 CE) boyunca emperyal ve küresel dağıtım ağları aracılığıyla ihracat için bir dizi mallar üretti. Bunlar arasında sabun, şeker, arpa, portakal ve pamuk daha önemlileriydi.. Pamuk bölgesinin, yalnızca emtia boyunca damgasını vurmasına rağmen, "Filistin'de üretimin bir sembolü Yafa portakalı olarak kalır"[12].

Yafa portakalı, Yafa yakınlarındaki Baladi çeşitli bir ağaç üzerinde bir mutasyon olarak 19. yüzyılın ortalarında ortaya çıkmış ve daha sonra Arap çiftçiler tarafından geliştirilerek yeni bir meyve oldu[3][4].

19. yüzyılın ortalarında Tel Aviv kentinin halkı, ticaret sayesinde zenginleşti. Ticaret ürünleri arasında Avrupa ile alışverişi yapılan ipekle yanaşı, Yafa portakalı da bulunmaktaydı[13].

Türkiye'de Mersin, Finike ve Hatay'da yetiştirilir[14]. Özellikle, Türkiye'de gerçek ekolojisi Mersin ve çevresidir, bu bölgede tam olgunlaşma mevsiminde dünyada eşine az rastlanabilecek kalitede olağanüstü, hatta gerçek Yafa portakal meyveleri elde edile bilir[10].

2000'li yıllarda İsrail devlet politikasının en sıkı muhaliflerinden biri, İsrailli yönetmen Eyal Sivan, hem İsrail-Filistin ilişkisinin evrimine, hem de sembolleştirilen Yafa portakal görseli üzerinden tarihin nasıl yeniden yazıldığına dair Yafa, Portakalın Otomatiği (İngilizce: Jaffa, The Orange’s Clockwork) politik belgesel filmini çekmiştir[11]. Bu filmde Yafa portakalı'nın bir İsrail markası olarak dünyaya nasıl 'pazarlandığı' anlatılıyor[15]. Bu belgesel filmi 2009 yılında Doc Film Festivali'nde Eyal Sivan'a 'En İyi Belgeselci Birincilik Ödülü'nü kazandırmıştır. 2010'da ise Solelune, Palermo'da Eyal Sivan bu filmle 'Kurgu Dalında Birincilik Ödülü' kazandı[15][16]. Filmin en önemli sonuçu ise şöyledir: Yafa portakalının tarihi, aynı zamanda Filistinlilerin, İsraillilerin toprakların da tarihidir[16].

Faydası

İstatistiklerde

2010 yılında Dünya'da turunçgil üretimi 123.755.750 ton olmuştur[18]. Bu üretimin % 56’sını portakallar oluşturmaktadır. 2010 yılı Türkiye verilerine göre 1.710,500 ton portakal üretimi 53.236 hektar alanda yapılmıştır[18]. Çeşidler üzere portakal üretiminin aşağıdakı gibi olmuştur:

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel
  1. 1 2 3 DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE PORTAKAL YETİŞTİRİCİLİĞİ. 1.PORTAKAL (Citrus sinensis)
  2. ↑ Ülkemizde İsrail Gerçekleri
  3. 1 2 Issawi, 2006, p. 127.
  4. 1 2 3 4 Basan, 2007, p. 83.
  5. ↑ Ladaniya, 2008, pp. 48–49.
  6. ↑ Orange groves, Bir Salim
  7. ↑ National Photo Collection , serial#-049562, photo code - D392-104. Author=Cohen Fritz
  8. 1 2 Krämer, 2008, p. 91.
  9. 1 2 3 Page, 2008, p. 99.
  10. 1 2 3 4 5 Akdeniz İhracatcı Birlikleri Yayınları. Türkiye'de yetiştirilen başlıca Turunçgil çeşitleri: Portakal Çeşitleri: Yafa.
  11. 1 2 Yafa, Portakalın Otomatiği: Bir turunçgilin peşinde tarihin yeniden yazılışının hikâyesi
  12. ↑ Baram and Caroll, 2000, p. 145.
  13. ↑ "Tel Aviv City Guide". The Economist. http://www.economist.com/cities/findStory.cfm?city_id=TLV&folder=Facts-Figures#Economic_profile. Erişim tarihi: 2007-05-28.
  14. 1 2 PORTAKAL Latince ismi : Citrus sinensis
  15. 1 2 Bir meyve üzerine yapılmış en politik film!
  16. 1 2 Yafa, Portakalın Otomatiği
  17. ↑ Prof.Dr.Ahmet Maranki, Prof.Dr.İbrahim Saraçoğlu, Vitiligo (Ala hastalığı) için yafa portakalı kürü.
  18. 1 2 FAO, 2010
Genel
  1. Baram, Uzi; Carroll, Lynda (2000). Uzi Baram, Lynda Carroll. ed. A historical archaeology of the Ottoman Empire: breaking new ground (Illustrated bas.). Springer. ISBN 0-306-46311-3, 9780306463112. http://books.google.ca/books?id=gW-NHMhQECkC&pg=PA145&dq=%22jaffa+orange%22+history&cd=10#v=onepage&q=%22jaffa%20orange%22%20history&f=false. 
  2. Basan, Ghillie (2007). The Middle Eastern Kitchen. Hippocrene Books. ISBN 0-7818-1190-2, 9780781811903. http://books.google.ca/books?id=-7wnpIi3VRwC&pg=PA83&dq=%22jaffa+orange%22&cd=1#v=onepage&q=%22jaffa%20orange%22&f=false. 
  3. Derr, Mark (1989). Some kind of paradise: a chronicle of man and the land in Florida (Illustrated bas.). W. Morrow (Original from the University of California). ISBN 0-688-07359-X, 9780688073596. http://books.google.ca/books?ct=result&id=CreNAAAAIAAJ&dq=jaffa+orange+florida+sanford&q=%22Sanford+himself+introduced+blood+and+Jaffa+oranges+%E2%80%94+neither+of+which+is+extensively+cultivated+anymore+in+Florida+%E2%80%94+to+his+groves+on+Lake+Monroe+in+the+mid-+1880s.%22+#search_anchor. 
  4. Gerber, Haim (1982). "Modernization in Nineteenth-Century Palestine: The Role of Foreign Trade". Middle Eastern Studies – Taylor & Francis, Ltd.. 
  5. Issawi, Charles (2006). An Economic History of the Middle East and North Africa (Reprint bas.). Taylor & Francis. ISBN 0-415-37998-9, 9780415379984. http://books.google.ca/books?id=t2UESIFL0tkC&pg=PA127&dq=%22jaffa+orange%22+history&cd=1#v=onepage&q&f=false. 
  6. Krämer, Gudrun (2008). A history of Palestine: from the Ottoman conquest to the founding of the state of Israel (Illustrated bas.). Princeton University Press. ISBN 0-691-11897-3, 9780691118970. http://books.google.ca/books?id=bWjwcoSdoiAC&pg=PA91&dq=%22jaffa+orange%22+history&cd=2#v=onepage&q&f=false. 
  7. Ladaniya, Milind S. (2008). Citrus fruit: biology, technology and evaluation (Illustrated bas.). Academic Press. ISBN 0-12-374130-0, 9780123741301. http://books.google.ca/books?id=zaOK8bsvENQC&pg=PA48&dq=jaffa+orange+beladi#v=onepage&q=jaffa%20orange%20beladi&f=false. 
  8. LeVine, Mark (2005). Overthrowing geography: Jaffa, Tel Aviv, and the struggle for Palestine, 1880–1948 (Illustrated bas.). University of California Press. ISBN 0-520-23994-6, 9780520239944. http://books.google.ca/books?id=pG8LmsJAUPcC&printsec=frontcover&dq=%22jaffa+orange%22+sarona&cd=1#v=snippet&q=%22jaffa%20orange%22&f=false. 
  9. Marshall Cavendish (2006). World and Its Peoples: The Middle East, Western Asia, and Northern Africa (Illustrated bas.). Marshall Cavendish. ISBN 0-7614-7571-0, 9780761475712. http://books.google.ca/books?id=j894miuOqc4C&pg=PA938&dq=jaffa+orange+israel+exports#v=onepage&q=jaffa%20orange%20israel%20exports&f=false. 
  10. Page, Martin (2008). Growing Citrus: The Essential Gardener's Guide (Illustrated bas.). Timber Press. ISBN 0-88192-906-9, 9780881929065. http://books.google.ca/books?id=tk7DaWYvuPAC&pg=PA99&dq=jaffa+orange+%22oval+shape%22#v=onepage&q=jaffa%20orange%20%22oval%20shape%22&f=false. 

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 10/27/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.