Yunan İç Savaşı

Yunan İç Savaşı
Soğuk Savaş
Tarih 30 Mart 1946 – 16 Ekim 1949 Bölge Yunanistan Sonuç Ulusal Ordu zaferi.
Taraflar
Yunanistan Krallığı Yunan Silahlı Kuvvetleri Destekleyen:  Birleşik Krallık  Amerika Birleşik Devletleri (1947 sonrası)	Geçici Demokratik Hükümet Yunanistan Demokratik Ordusu ELAS NOF partizanları Destekleyen:  Yugoslavya Bulgaristan Arnavutluk
Komutanlar ve liderler
Aleksandros Papagos Konstantinos Ventiris Thrasyvoulos Tsakalotos James Van Fleet	Markos Vafiadis Nikolaos Zachariadis
Güçler
232,500[1]	26,000 (1948 ortası)[2] Toplam: y.100,000: 15,000-20,000 Slav-Makedon 2,000-3,000 Pomak 130–150 Arnavut[3]
Kayıplar
15.268 ölü 37.255 yaralı 3.843 kayıp 865 firar Yunan Ordusu iddiası 1,485 ölü 3,143 yaralı 159 kayıp	Yunan Ordusu iddiası 38,839 ölü 20,128 esir
Toplam: 158,000 ölü[4][5][6][7] 1.000.000 sivil savaştan etkilendi.[8]

Yunanistan tarihi
Yunan Bronz Çağı Helladik Kiklad Minos Miken
Antik Yunanistan Yunan Karanlık Çağı Arkaik Yunanistan Klasik Yunanistan Hellenistik Yunanistan Roma Yunanistanı
Ortaçağ Yunanistanı Bizans Yunanistanı Frank ve Latin devletleri Osmanlı döneminde Yunanistan
Modern Yunanistan Bağımsızlık Savaşı Yunanistan Krallığı Ulusal parçalanma İkinci Yunanistan Cumhuriyeti 4 Ağustos Rejimi Mihver işgali İç Savaş Askeri Cunta Üçüncü Yunanistan Cumhuriyeti
Konuya göre tarih Sanat Anayasa Ekonomi Askeri İsimler
Yunanistan Portalı

Yunanistan İç Savaşı, 1946-1949 yılları arasında Yunanistan'ı siyasi istikrarsızlık içine iten, etkileri 1955 yılına kadar hissedilen ve temelde sağ-sol mücadelesi olan savaştır.

İç Savaşı Hazırlayan Ortam

Osmanlı Devleti’nden bağımsızlığını kazandıktan sonra Yunanistan’da anayasal monarşi kuruldu ve bu ülke II. Dünya Savaşı’na kadar sürekli bir devrim ve karşı devrim süreci içine girdi.

1924-1935 yılları arasında Yunanistan cumhuriyet rejimi ile yönetildi. Karışıklıkların giderilememesi üzerine 1935 yılında bir plebisit yapıldı ve Yunanistan’da yeniden anayasal monarşi kuruldu.

1936 yılında Yunan Kralı, İoannis Metaksas’ı başbakanlığa getirdi. Metaxas başbakanlığa gelir gelmez parlamentoyu feshetti ve 1938’de ömür boyu başbakan ilan edildi. Metaxas 1941’deki ölümüne kadar ülkeyi faşist özellikler gösteren bir diktatörlükle yönetti. Metaxas kendi yönetimine (Klasik Yunan ve Bizans’tan sonra) “Üçüncü Uygarlık” adını vermiş; koyu bir kralcı olarak basını susturmuş, muhalifleri sürgüne göndermiş ve tam bir baskı yönetimi kurmuşsa da belli bazı reform hareketleri de gerçekleştirmiş ve ülkenin savunmasını güçlendirmiştir.

II. Dünya Savaşı sırasında önce İtalya ardından da Almanya’nın işgaline uğrayan Yunanistan’da Kral Londra’ya Hükûmet ise Kahire’ye sığındı. Yunan yurtseverler II. Dünya Savaşı içinde Alman işgaline karşı çeşitli direniş örgütleri kurdular. Bunlar arasında öne çıkan “Ulusal Kurtuluş Ordusu” (ELAS) sol, “Hür Demokratik Yunan Ordusu” (EDES) ise sağ eğilimliydi. Bu iki örgüt Alman işgal ordusuna karşı etkili bir mücadele içine girdi.

Josef Stalin ile Winston Churchill Alman yenilgisinden sonra Doğu Avrupa’nın durumunu Moskova’da görüşürlerken Churchill Yunanistan’ın Britanya etki bölgesi olarak kabul edilmesini önermiş ve Stalin de bunu kabul etmişti. Yüzdeler Anlaşması olarak bilinen bu uzlaşıdan hemen sonra, savaşın son yılında, Birleşik Krallık Yunanistan’a asker gönderdi. Britanya ordusunu, ELAS ve EDES Almanları Yunanistan’dan temizlediler. Ancak bu temizlik Yunanistan’a beklenen barış ve huzuru getirmedi ve ülke beş yıl sürecek olan son derece kanlı ve yıkıcı bir iç savaşın içine girdi.

Birinci Aşama

Yunan iç savaşının birinci aşaması 4 Aralık 1944 günü başlamıştır. O gün, Britanya işgal makamlarınca telkin edilen ve Yunan Başbakanı tarafından verilen bir ultimatomla ELAS’tan silahlarını teslim edip Atina’yı terketmesi istendi. Winston Churchill’in iddialarına göre ELAS Atina’da terör havası estirmekte ve Moskova tarafından yönetilmekteydi. Yine Churchill’e göre savaş sırasında Almanlardan çok EDES’e karşı savaşmıştı.

Bu iddialara karşın ELAS aslında, savaştan önce Metaxas’ı devirmek için kurulan ve giderek Nazilere karşı direnişte etkin rol oynayan solcu unsurları içinde barındırmaya başlayan bir örgüttü. 1944 yılının sonunda üye sayısı iki milyona ulaşmıştı. ELAS, Metaxas’ın baş destekçisi Kral George’a da karşıydı. Kısaca, ELAS’ı harekete geçiren etken (Churchill’in iddialarının aksine) Moskova değil iç politika kaygılarıydı. Ayrıca, savaş sırasında Birleşik Krallık Savunma Bakanlığı ELAS’ı desteklemiş; hatta Churchill 1944 ilkbaharındaki Lübnan Toplantısı’nda ELAS ile EDES’i Nazilere karşı Georges Papandreu’nun komutası altında işbirliği yapmaya ikna etmişti. (Dolayısıyla, savaş sırasında ELAS’ın EDES’e karşı savaştığı görüşü doğru kanıtlara dayanmamaktadır.)

ELAS, verilen ultimatoma uymadı. Uymama gerekçesi olarak Birleşik Krallık’nin Yunanistan’da Kralı ve kralla birlikte sağcı bir diktatörü işbaşına getireceğinden endişe etmesini gösterdi.

Bunun üzerine Atina ve çevresinde başlayan silahlı çatışma üç hafta kadar sürdü. Zaten çok güçlü olmayan ve Sovyetler Birliği tarafından da desteklenmeyen ELAS’ın siyasi organı Ulusal Kurtuluş Cephesi (EAM) ateşkesi kabul etti. 12 Şubat 1945’te EAM ile EDES anlaştılar. Bu anlaşmaya göre tüm direniş örgütleri tek bir ordu içinde birleştirilecek, demokratik seçimler yapılacak (31 Mart 1946’da yapıldı ve solcuların seçim boykotu nedeniyle katılım oranı % 50’lerde kaldı) ve II. Dünya Savaşı sırasında Londra’ya kaçan Yunan Kralının Yunanistan’a dönüp dönmemesi konusunda referanduma başvurulacaktı (% 90 oy ile Yunanistan’da Krallığın yeniden kurulması kararlaştırıldı. Ancak bu yönde oy verenler arasında komünistlerin güçlenmesinden korkup cumhuriyetçi oldukları halde Kral lehine oy verenler de vardır). Böylece, 12 Şubat 1945’te Yunan İç Savaşı’nın birinci aşaması bitmiş oldu.

İkinci Aşama

Markos Vafiades (5 Nisan 1948 tarihli Time dergisi kapağı)

Yunanistan Demokratik Ordusu mensupları

Bir Yunanistan Demokratik Ordusu posteri

Yunan İç Savaşı’nın ikinci aşaması hükümetin kurulması ve Kral’ın Yunanistan’a geri dönmesiyle başlamıştır. Bu aşama, birincisinden nitelik olarak farklıdır çünkü sorunun Birleşmiş Milletler (BM) gündemine taşınması ve Yunanistan’ın üç kuzey komşusunun (Bulgaristan, Yugoslavya ve Arnavutluk) solculara verdiği destekle iç savaş uluslararası bir nitelik kazanmıştır.

1946 yılında Yunanistan’ın kuzeyinde çete savaşları başladı. Önceleri çetecilere karşı bir sempati vardı. Zayıf merkezi hükümet, ekonomik durumun zayıflığı ve sosyal adaletsizlikler, köylülerin çetecilere yardımını kolaylaştırmıştı. Merkezi hükümet, dağlık bölgelerde savaşan ve üç komünist devletten yardım alan çetecilerle mücadelede yetersiz kalıyordu. Bu arada BM, kendisine bağlı bir Araştırma Komisyonu tarafından bölgede yapılan inceleme sonucunda, çetecilere kuzeyden yardım geldiğini açıkladı. Çeteciler ise sadece eğitim ve yaralıların tedavisi gibi nedenlerle Arnavutluk ve Bulgaristan topraklarını kullandıklarını iddia etmekte ve kullandıkları silahların Alman ve İtalyanlardan geriye kaldığını dile getirirmekteydiler.

Çetecilerin önderi konumundaki General Markos, 24 Aralık 1947’de “Geçici Demokratik Yunan Hükûmeti” adı altında bir hükümet kurdu ve 10 maddelik bir program ilan etti. Bu programda Sovyetler Birliği ve üç Balkan ülkesi (Bulgaristan, Yugoslavya ve Arnavutluk) ile yakın ilişkiler geniş yer tutmaktaydı. Böylece, Yunanistan’da merkezi Hükûmetin kolay kolay başedemeyeceği bir iç savaş başlamış oldu. Yunan Hükûmeti sorunu BM gündemine getirmiş ancak çatışmalar 1950 yılına kadar devam etmiştir.

Sona Ermesi

İç savaş 1948 yılının başlarında sona ermişse de ufak çaplı çatışmalar 1950'ye kadar devam etmiştir. BM'nin ve Merkezi Hükûmet'in, Yunan İç Savaşı'nın sona ermesinde pek etkinliği olduğu söylenemez. İç savaşın bitiş nedenlerinden birincisi Kominform'dan atılan Yugoslavya'nın çetecilere yaptığı yardımı kesmesi, ikinci nedeni ise ABD tarafından yürürlüğe konan Truman Doktrini'dir.

Sonuçları

Yunanistan iç savaştan sonra iki yıl tam bir siyasi istikrarsızlık içine girdi. Dört yıl içinde (1948-1952) Liberal ve Sosyal Demokratlar’ın üstünlüğünde 13 ayrı hükümet kuruldu ve düştü.

1952 yılında yapılan yeni anayasa nisbi temsil yerine çoğunluk sistemini getirince Yunanistan’ı siyasal iflastan kurtarıp güçlü bir hükümet kurma iddiasındaki Mareşal Papagos’un sağ eğilimli Yunan Birliği Partisi hükümeti tek başına ele geçirdi ve bu dönem Papagas’ın 1955 yılındaki ölümüne dek sürdü. Yavaş yavaş siyasi istikrara kavuşmaya başlayan Yunanistan, 1955-1963 yılları arasında Constantin Karamanlis’in Ulusal Radikal Birliği (ERE) hükümeti tarafından yönetilmiştir.

Kaynakça

1. The Struggle for Greece 1941–1949, C.M.Woodhouse, Hurst & Company, London 2002 (first published 1976), page 237
2. Νίκος Μαραντζίδης, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, 1946–1949, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, β'έκδοση, Αθήνα 2010, page 52
3. Νίκος Μαραντζίδης, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, 1946–1949, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, β'έκδοση, Αθήνα 2010, page 52, page 57, pages 61–62
4. Howard Jones, "A New Kind of War" (1989)
5. Edgar O'Ballance, The Greek Civil War : 1944–1949 (1966)
6. T. Lomperis, From People's War to People's Rule (1996)
7. "B&J": Jacob Bercovitch and Richard Jackson, International Conflict : A Chronological Encyclopedia of Conflicts and Their Management 1945–1995 (1997)
8. Γιώργος Μαργαρίτης, Η ιστορία του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου ISBN 960-8087-12-0