Emevîler

Emevîler Halifeliği
الخلافة الأموية
Al-Hilāfah al-ʾUmawiyye
—  İmparatorluk  —
←
 
←
661–750 →
 
→

Bayrak

Emevîler
Başkent Şam
Dil(ler) Arapça
Din Sünni İslam
Yönetim Halifelik
Halife
 - 661–680
 - 744–750 II. Mervan
Nüfus
 - 750 34.000.000 
Para birimi Dinar
Arap tarihi
İslâm İmparatorlukları
Meşrik
Mağrib

Emevîler, veya Emevîler Halifeliği (Arapça:( الخلافة الأموية) Al-Hilāfah al-ʾUmawiyye), Dört Halife Dönemi’nden (632-661) sonra kurulan Müslüman Arap devleti. Ali bin Ebu Talib’nin 661’de öldürülmesinden sonra başa geçen Emevîler, 750’de Abbâsîler tarafından yıkılıncaya değin hüküm sürdüler.

Tarihçe

Muaviye ve Şam'da Emevîler

Muaviye, Mekke'nin Kureyş kabilesine bağlı Ümeyye ailesindendi. Ebu Süfyan'ın oğludur. Ebu Süfyan bir çeşit kent kralı idi ve oldukça akıllı bir adamdı. İslamın hızlı ilerleyişi karşısında ve birçok savaş sonrasında Mekke'yi Muhammed'e ve İslam ordusuna teslim edip Müslüman olmakla beraber ailenin politik gücünü asla elinden bırakmamış 3. halife Osman döneminde İslam ordularının Arabistan, Mısır ve İran'ı kontrol altına almalarını izlemiş ve önemli politik noktalara kendi ailesinden adamları yerleştirmiş ve iktidarın asla Haşimoğulları'nın eline geçmemesine çalışmıştır. Ebu Süfyan'ın (561-652) ölümünün ardından Muaviye, Beni Ümeyye (Emevî) ailesinin başına geçti. Muaviye, Ömer döneminde 641'de Şam valisi olmuş, üçüncü halife Osman zamanında Suriye'yi denetimi altına almıştı.

Muaviye, 656’da halife olan Ali'nin hilafetini tanımadı. Onu üçüncü halife Osman'ın öldürülmesine engel olamamasından ve katillerinin bulunamamasından sorumlu tuttu. Şiiler tarafından Ali'nin halifeliğini tanımamasının gerçek sebebi kendi hilafetini ilan edip saltanatını kurmak istemesi olduğu iddia edilmektedir. Ali, Şam valiliğine bir başkasını atayınca da çekişme savaşa dönüştü. Muaviye, Sıffin Savaşı'nda (657) yenilmek üzere olan askerlerinin mızraklarına Kuran yapraklarını taktırdı ve böylece Ali'nin ordusunu durdurdu. Hilafet sorununu savaşla değil hakeme başvurarak çözmeyi önerdi. Ne var ki Muaviye'nin hakemi Ali’nin hakemini iki tarafında halifelikten vazgeçmesi şartıyla ile ikna etti. Lakin Ali'nin hakemi ile Muaviye'nin hakemi anlaştıktan sonra Ali'nin hakemi orduların önünde yüzüğünü çıkartarak "Ali'yi halifelikten aldım." dedi. Aynı şeyi yapması beklenen Muaviye'nin hakemi anlaşmaya uymayarak halifelikten vazgeçmesi gerekirken masadan Ali'nin yüzüğünü aldı ve "Ben Muaviye'yi halife yaptım." dedi. Böylece hile ve sahtekarlık ile Ali halifelikten indirilmiş oldu. Ali ve yandaşları (Şiiler) bu haksızlığı, hileyi kabul etmemekle birlikte Ali'nin denetimindeki toprakları yavaş yavaş yitirdi ve bir süre sonra da harici bir suikastçi tarafından öldürüldü.

Emevîler Halifeliği'nin Kurulup Gelişmesi

Süfyânîler

O zamanlar Şam'da Suriye valisi olan Muaviye, Ali'nin oğlu olan Hasan ile yaptığı "halifelik babadan oğula geçmiyecek, halifelik saltanata dönüşmeyecek" diye anlaştılar ve Muaviye halife oldu. Hilafet merkezini de Kufe'den Şam'a taşıdı. Muaviye'nin yirmi yıllık hilafet dönemi içindeki olaylar, gelişmeler tarihçiler ve değişik mezhep taraftarları arasında gayet büyük tartıșmalara yol açmakta ve birbirine tamamen zıt sonuçlara varmaktadır. Bu gelişmeleri tarafsız incelemeye yeltenmek bile her iki taraftan gayet uygunsuz eleştiri almaktadır .

Muaviye Arap asıllı büyük bir ordu oluşturdu. Bu orduyla Emevî egemenliğini doğuda Hindistan sınırına, batıda Kuzey Afrika'ya, oradan da Güney İspanya'ya kadar yaydı. Yeni kurulan donanmayla 669-678 arasında Bizans’ın başkenti Konstantinopolis'i (İstanbul) ele geçirmek için seferler düzenlendi, ama bu hedefinde başarılı olamadı. Muaviyenin 680'deki vefatının ardından hilafet Hasan ile yapılan anlaşmaya uymayarak saltanata dönüştürüldü.

Muaviye'nin ölümü ardından Emevi halifesi I. Yezid yapıldı. Yezid Emevilerin Hicaz valisi aracılığıyla Ali'nin oğlu Hüseyin'den biat istedi. Fakat Hüseyin I. Yezit'e biat etmeyeceğini ve Yezid'in babası Muaviye'nin kendi ağabeyi Hasan'la yaptığı anlaşmaya uyarak halifelik iddasını bırakması gerektiğini iddia etti. Onu halife tanımadığını ilan etti. Ali'nin eski hilafet merkezi Kufe halkının yoğun çağrısı ve istekleri ile Hüseyin oraya doğru yola çıktı. Yezid Hüseyin'i katledilmesine fetva verdi. Emiri uygulamak için Ömer bin Sad'a bir ordu vererek Hüseyin'in üzerine yolladı. 680'de bu ordu 72 kişilik Hüseyin kafilesi ile Kerbela'da karşılaşıp çatışmaya girdi. Hüseyin ve taraftarları Kerbala'da öldürüldü. Bu olay, İslam tarihindeki sünnî ve şii mezhep ayrılığını da kesinleştirdi. Şiiler, Emevileri halife olarak saymamaya ve halifelik makamının Ali ile başlamak üzere Ali’nin soyundan gelen kişilere ait olduğunu yani halifeliğin sırasıyla 12 İmam'a ait olduğunu kabul ettiler.

I. Yezid, yaklaşık üç yıl Emevi halifeliği yaptı. I. Yezid'in ölümünden sonra 683'te oğlu II. Muaviye halife oldu. II. Muaviye’nin iktidarı yalnızca bir yıl sürdü. II. Muaviye ve önceki iki hükümdar, Ebu Süfyan’ın soyundan geldikleri için Süfyaniler olarak anılır.

İsim Doğum Unvan kaynağı Halife olma tarihi Halifeliğin sonu Ölüm Olaylar/Notlar
I. Muaviye 602 Şam valisi iken dördüncü halife İmam Ali ile savaşıp Emevî Hanedanı'nı kurdu. 661 680 6 Mayıs 680
I. Yezid 645 I. Muaviye'nin oğlu 680 683 683
  • Kendine biat etmeyen ve halife ilan edilen Hüseyin'in 10 Ekim 680'de Kufe'ye giderken Kerbela'da öldürülmesi.
  • Abdullah bin Zübeyr'in Mekke'de isyan etmesi.
  • 683'te gönderilen Suriye ordusunun Harre Muharebesi'ni kazanıp Medine'ye girip talan etmesi.
  • Suriye ordusunun Mekke'yi kuşatması, şehir ve Kabe'nin zarar görmesi.
  • 682'de Ukbe bin Naif'in tekrar İfrıkiyye valiliği ve Cezayir ve Fas'ı zaptı.
  • Ukbe'nin Biskra Savaşı'nda ölümü ve İfrıkiyye'den Arapların çekilmesi.
  • 683'de Şam'ın Hevran köyündeki bir av kasrında beklenmedik ölümü.
II. Muaviye 661 I. Yezid'in oğlu 683 684 684
  • Hicaz'da isyancı olan Abdullah bin Zübeyr ile aralarındaki ateşkes uygulaması.
  • Elçi göndererek Abdullah bin Zübeyir'i varis yapma teklifi ve bunun reddi.
  • Hayatı garanti edilirse halifelikten feragat etme teklifi ve bunu reddi.
  • 40 günlük saltanattan sonra tahttan feragat etmesi.
  • Feragatten iki hafta sonra ölümü.

Mervânîler

II. Muaviye’den sonra 684'te I. Mervan halife olarak Emevî Devleti’nde Mervaniler dönemini başlattı. Emevîler en parlak dönemini Abdülmelik ve onun oğlu I Velid döneminde (685-715) yaşadı. Bu dönemde Irak ve İran'daki ayaklanmalar bastırıldı. Hindistan ve Orta Asya'da yeni fetihlerle devletin sınırları genişletildi. Süleyman’ın halifeliği sırasında Bizans İmparatoru III. Leo'un 717'de Emevî ordusunu ağır bir yenilgiye uğratması, Emevî Devleti’nin gerileme döneminin başlangıcı oldu.

Araplar arasında kabile çatışmaları yeniden başladı ve Mevâlî denen, Arap olmayan Müslümanların merkezi yönetime karşı hoşnutsuzlukları arttı. 717-720 arasında halifelik eden Ömer bin Abdülaziz'in başlattığı yenileşme hareketleri de kalıcı bir sonuç getirmedi.

Hişam bin Abdülmelik döneminde (724-743), 732'de İspanya üzerinden Fransa'yı fethe girişen Emevî ordusu Poitiers'de (Puvatya) durduruldu. Emevîler Anadolu'da Bizans'a karşı üstünlüklerini de yitirdiler. Orta Asya'da Türkler, Kuzey Afrika'da Berberiler Emevî egemenliğine başkaldırdılar.

Emevîler Arapları üstün tuttuğu, "Mevâlî" olarak andıkları Arap asıllı olmayan müslümanları küçük gördükleri ve hatta yeni İslam dinine katılanlardan "cizye" vergisi aldıkları için islam dinine girenlerin sayısı azalmıştı.

Hişam bin Abdülmelik ölümünden sonra her biri çok kısa dönem halifelik yapan üç halife sırayla başa geçti: Bunlar II. Velid bin Yezid (2 ay 21 gün), III. Yezid bin Velid (6 ay 2 gün) ve İbrahim bin Velid (2 ay).

İsim Doğum Unvan kaynağı Halife olma tarihi Halifeliğin sonu Ölüm Olaylar/Notlar
I. Mervan 623 Osman bin Affan'ın kuzeni, Hakem bin Ebi'l As'ın oğlu 684 685 7 Mayıs 685
  • II. Muaviye'nin Abdullah bin Zübeyr üzerine gitmeyip halifelikten feragat etmesi üzerine yüksek devlet idarecileri ile görüşüp halife seçilmesi.
  • Abdullah bin Zübeyr'i halife kabul eden Şam Valisi ad-Dahkak ve kabilesi ile Merj Rahit'de çarpışmalar ve ad-Dahkak'ın öldürülmesiyle isyanın sonu.
  • Abdullah bin Zübeyr'in kardeşinin komuta ettiği Mısır ordusunun elimine edilmesi ve Mısır'ın devlete bağlanması.
  • I. Yezid'in küçük oğlu ve halife adayı Halid'in annesi ile evlenmesi.
  • Kendi oğlu Abdülmelik'i varis seçmesi.
  • Vebadan ya da varislikten ayırdığı Halit'in annesi ve yeni eşi tarafından öldürülmesi.
Abdülmelik 645 I. Mervan'ın oğlu 685 705 705
  • Babasının 685'te Kufe'yi ele geçiren Harici isyancı Muhtar Ebu Ubayd üzerine gönderdiği Ubaydullah bin Ziyad'ın değiştirilmemesi.
  • 686'da Kufelilerin Haricilere isyanı ve Muhtar Ebu Ubayd'ın öldürülmesi.
  • Musul'daki isyancı Hariciler üzerine giden Ubaydullah bin Ziyad'ın şehir önündeki muharebede yenilip öldürülmesi.
  • 688'de Irak'a giderken Şam'da naip olarak bıraktığı Amr bin Said'in kendini halife ilan etmesi, Abdülmelik'in Şam'a dönerek Amr'ı idam ettirmesi.
  • Abdullah bin Zübeyr'in Basra Valisi Abdullah el-Harit'i yenip Basra'yı ele geçirmesi.
  • 691'de Haccac komutanlığındaki Şam ordusunun Hicaz'a Abdullah bin Zübeyr üzerine göndermesi.
  • Haccac'ın takviyeli yeni ordusu ile 7 ay Mekke'yi kuşatması ve Kabe'nin mancınık bombardımanıyla yıkılması.
  • Ekim 692'de bir muharebede Zübeyr'in öldürülüp isyanın sona ermesi.
  • Haccac'ın Hicaz valisi olarak atanması ve Kabe'yi yeniden yaptırması.
  • Haccac'ın Irak yöresine serbest yetkili vali tayin edilmesi.
  • Haccac'ın sert idaresi sırasında çıkan çeşitli dinsel isyanların bastırılması.
  • 699 ve 701 arasında Abdulrahman bin Muhammed isyanı ve Haccac tarafından bastırılması. Abdulrahman'ın Türkistan'a kaçması ve Haccac orduları tarafından takibi.
  • Doğu Roma İmparatoru II. Justinianos'un Doğu Anadolu, Ermenistan, Gürcistan ve Kuzey Suriye üzerine saldırılarının püskürtülmesi. Doğu Roma ile yapılan anlaşma ile Doğu Roma'dan daha fazla tazminat alınması. Kıbrıs'ın kondominyum ile idaresi. Ermenistan ve Gürcistan vergilerinin eşit paylaşılmasının öngörülmesi.
  • Gürcistan ve Ermenistan üzerinde Doğu Roma'yla yeni anlaşmazlık ve Sebastapolis Muharebesi'nde Slav kökenli Doğu Roma paralı askerlerinin ordularını terk etmeleri nedeniyle Abdülmelik'in galip gelmesi.
  • Doğu Anadolu, Ermenistan ve Gürcistan'ın zaptı.
  • Arapların elinden çıkmış olan İfrikıyye'yi geri almak için 686'da Züheyr bin Kays adlı komutasında bir Arap ordusunun Kuzey Afrika'ya gönderilmesi. Bu ordunun Mama Muharebesi'nde Berberî ve Doğu Romalıları yenmesi. Sicilya'dan gönderilen Doğu Roma donanması ve ordusunun karaya çıkıp Züheyr bin Kays'ı öldürmesi ve İfrikıyye'nin ikinci defa Araplarin elinden çıkması.
  • 692'de 400.000 kişilik bir Arap ordusunun Hasan bin en-Numan komutasında tekrar İfrikıyye fethi. Kartaca'nın Doğu Romalılar'dan alınması. 695'de Meskiye Vadisi Muharebesi'nde liderleri Kahine adlı bir kadın olan Berberîlere yenilmesi ve Berka'ya çekilmesi. İfrikıyye'nin tümü ve Kartaca'nın tekrar elden çıkması.
  • 702'de Hasan bin en-Numan'a yeni bir güçlü Arap ordusu gönderilmesi. Berberîlerin tüm İfrikıyye'yi yakıp yıkıp yaşanmaz hale getirmeleri. Berberîlerin Bir Kahine Muharebesi'nde bozguna uğratılması. Kartaca'nın da Arapların eline geçmesi, yakılıp yıkılması. Kayravan'ın imarı ve Tunus'ta tersane kurulması.
  • 704'te Hasan bin en-Numan'ın İfrikıyye valiliğinden azli.
  • 705'te ölümü.
I. Velid 668 Abdülmelik'in büyük oğlu 705 715 715
Süleyman bin Abdülmelik 674 Abdülmelik'in ikinci oğlu, I. Velid'in küçük kardeşi 715 717 717
  • Horasan Valisi Kuteybe bin Müslim'in isyanı ve isyanın bastırılışı.
  • Denizden ve karadan büyük bir ordu ile Mesleme bin Abdülmelik idaresinde Kasım 717'den Ağustos 718'e kadar Konstantinopolis Kuşatması.
  • Gürgan ve Taberistan'daki karışıklıklar sonucu Yezid bin Muhalleb tarafından bu bölgelerin yeniden Emevî idaresine girişi ve isyanın bastırılışı.
  • Irak valisi olarak atanan Yezid bin Muhalleb hakkında yolsuzluk söylentilerinin yayılması.
  • Ekim 717'de Dabık'ta ölümü.
Ömer bin Abdülaziz 682 Abdülmelik'in ikinci kardeşi, Abdülaziz'in oğlu, Süleyman bin Abdülmelik'in kuzeni 717 720 720
  • Seçimle halife olması.
  • Konstantinopolis Kuşatması'ndan başarısızlıkla dönen Mesleme bin Abdülmelik'i huzuruna kabul etmemesi.
  • Yezid bin Muhalleb'in önceki halife sırasında Horasan valisi iken topladığı yağma serveti ve Irak valisi iken çıkan yolsuzluk söylentileri üzerine Şam'a çağrılması. Orada tutuklanması ve 720'ye kadar hapiste kalması.
  • Azerbaycan'a giren Türkmenlere karşı Arap ordusu gönderilmesi.
  • Abbâsîlerin, Emevîler aleyhine propaganda kampanyasına 719'da Muhammed bin Abbas önderliğinde başlamaları.
  • Bir Harici isyanını bastırmak için şahsi görüşmelere girmesi.
  • Üst tabakaların komplosu sonucu bir kölesi tarafından zehirlenmesi ve 720'de Halep'te ölümü.
II. Yezid 687 Abdülmelik'in oğlu 720 724 724
  • Yezid bin Muhalleb'in hapisten kaçışı. Basra'ya gelişi ve üzerine yapılan seferler sonucu ölümü.
  • Maveraünnehir Valisi olarak Said bin Amrelharec'in Fergana Sultan'ı üzerine seferleri.
  • İfrikıyye'ye vali olan Muhammed bin Yezid yerine 720'de Yezid bin Müslim'in atanması ve sert idaresi dolayısı ile bir isyanla öldürülüp eski valinin tekrar getirilmesi.
  • Endülüs'teki Arap ordularının yıllık Fransa akınlarında 721'de Narbonne'u fethedip üs olarak kullanmaları. Toulouse'a kadar yapılan bir akın seferinde yenilip Narbonne'a çekilmeleri.
  • El-Tübayt Nahran komutasında Arapların Hazarlara üzerine seferleri. 721'de Dağıstan'daki Derbent Geçidi'ni geçip Marj el-Hacar Muharebesi'nde Hazar ordularına yenik düşüp geri çekilmesi.
  • Cerrah el-Hakemi komutasındaki Arapların 723'te Hazar seferi. Dağıstan geçitlerinden geçerek Hazar başkenti Belencer şehrini ele geçirmeleri.
  • 724'de II. Yezid'in veremden ölümü.
Hişam bin Abdülmelik 691 Abdülmelik'in oğlu 724 743 743
  • Sind isyanının bastırılması.
  • 730'da büyük bir Hazar ordusunun Azerbaycan, Gürcistan ve Doğu Anadolu'yu eline geçirerek Erdebil'e kadar gelişi. Marj Erdebil Muharabesi'nde Arap komutanı ve Ermenistan Valisi Cerrah El Hakem'in öldürülmesi.
  • Yeni Ermenistan valisi ve halifenin kardeşi Mesleme bin Abdülmelik'in Musul Muharebesi'nde Hazarlara karşı galip gelişi, Hazarların geri çekilişi.
  • 25 Ekim 732'de İspanya'dan hücum için Fransa'ya gelen bir Arap ordusunun Puvatye Muharebesi'nde Frank ordusunu komuta eden Charles Martel tarafından yenilip geri püskürtülüşü.
  • Doğu Roma'ya yıllık (731-742 arası her yaz) hücumların yapılışı. 739'da Afyon yakınlarında Akrinion Savaşı'nda Doğu Romalı III. Leo'nun galip gelişi fakat Arap hücumlarını durduramaması.
  • Horasan'da Arap ordularının Semerkand, Merv şehirlerini ve civarlarını ellerine geçirmeleri.
  • 740 ve 741'de İfrikıyye'de Hariciler tarafından kışkırtılan Berberîlerin isyan etmesi. İsyanın 742'de kuşatılan Kayravan'da bir huruç ile çıkan muharebeden sonra bastırılması.
  • Şii İmam Zeyd bin Ali isyanı ve Zeyd'in Kufe'de bir camide kıstırılıp öldürülmesi.
  • Abbâsîlerin Horasan ve Irak'ta propaganda kampanyalarına devam etmeleri.
  • 6 Şubat 743'de difteriden ölümü.
II. Velid 709 II. Yezid'in oğlu 743 743 16 Nisan 744
  • Şam'da isyan çıkması.
  • 744'de El Agdaf'ta av köşkünde Süleyman bin Hişam ordusuyla savaşta öldürülmesi.
III. Yezid 701 II. Velid'in oğlu 744 744 744
  • II. Velid'e kurduğu komplo ile halifeliği ele geçirmesi ve II. Velid'in bir av köşkünde öldürülmesi.
  • El Nakıs (zayıf) ismini edinmesi.
  • Şam'da ve Filistin'de çıkan iç isyanların bastırılması.
  • Kufe'de karışıklıklar ve vali değişimleri.
  • Horasan'da Abbâsî propagandası ve vali Nasr ile ilgili sorunlar.
  • Hoşnutsuz olan Azerbaycan valisi ve amcası olan Mervan'a yeni valilikler vermesi.
  • Halifeliğinin 6. ay 2. gününde beyin tümöründen ölümü.
İbrahim bin Velid Bilinmiyor II. Velid'in oğlu 744 744 750
  • Şam'ı kuşatan amcası II. Mervan'a sadakat yemini etmesi ile halifeliğinin 2 aydan daha az sürmesi.
II. Mervan 683 I. Mervan'ın küçük oğlu olan Muhammed'in oğlu 744 750 750
  • 744'te Şam'a yürüyüp halifeliği eline alması.
  • Başkenti Harran'a taşıması.
  • Humus'u kuşatıp alması.
  • Hariciler ve Süleyman bin Hişam isyanları ile uğraşması.
  • 747'de Abbâsîlerin savaş bayrağı açmaları; Horasan ve Hicaz'da üstün gelmeleri. Abbâsîlere Zap Muharebesi'nde yenilmesi.
  • Şam, Ürdün, Filistin üzerinden Mısır'a kaçması.
  • Mısır'da bir çarpışmada öldürülmesi.

Emevîlerin Sona Erişi

Son Emevî Halifesi II. Mervan döneminde (744-750) Abbasiler denetiminde gelişen muhalefet Emevî egemenliğini sarstı. Zab Muharebesi'nde Abbasilere mağlup olan II. Mervan devletinin yıkılışını önleyemedi. Emevî Devleti’nin yıkılışında Ebu Müslim Horasani de önemli bir rol oynadı. Sonunda 750'de Abbasilerin önderi Ebu'l-Abbas Seffah, Emevî egemenliğine son verdi ve Emevî hanedanının yakalayabildiği bütün üyelerini öldürttü. Bu kıyımdan canını kurtarabilen I. Abdurrahman, İspanya'ya giderek orada Endülüs Emevîleri Devleti'ni kurdu.

Abbasîler uzun süren bir propaganda dönemi ve 747'de açıkça başlayan savaş sonunda Emevî halifelerini 750'de Şam'dan atmışlardır. Abbasîlerin ilk halifesi olan Ebu'l Abbas Seffah bütün Emevî Hanedanı mensuplarının öldürülmesini emretmiştir. Bu Emevî katliamından kaçabilen 10. Emevî Halifesi Hişam bin Abdülmelik'in torunu Abdurrahman Endülüs'e sığınmış ve Kurtuba'da Endülüs Emevî Devleti'ni kurmuştur. Bu devletin sekizinci emiri olan III. Abdurrahman, 929 yılında Bağdat'ta idare kuran Abbasî halifelerinin meşruluğunu kabul etmeyerek kendisini Endülüs Emevî halifesi ilan etmiştir.

Ürdün'de 6. Emevî Halifesi Velid bin Abdülmelik tarafından yaptırılan Amra Kasrı'nda bir fresk

Devlet Yönetimi

Emevîler dönemindeki devlet yönetimi sonraki İslam devletlerine örnek oluşturdu. Ömer döneminde (634-644) ortaya çıkan divan adlı kurumu Emevîler daha da geliştirdi. Halifeler devlet işlerini vezirler aracılığıyla yürütmeye başladılar. Emevî toprakları eyaletlere ayrılarak yönetildi, ama eyaletler Şam’daki merkezi devlete bağlıydı. Emevî Devleti, İslam devleti olmaktan çok bir Arap devletiydi. Emevîler, Müslüman Araplar ile Arap olmayan Müslümanları birbirinden ayırıyorlardı; Arap olmayan Müslümanlara Mevâlî (köle) diyorlar ve devlet yönetiminden, ordudan uzak tutuyorlardı. Ayrıca müslüman oldukları halde cizye vergisi almaya devam ediyorlardı. Emevî Devleti’nin yıkılmasında en önemli etkenlerden biri bu ayrımcılık oldu. Araplaştırma siyasetinin bir sonucu olarak Arapça devletin tek resmi diliydi. Devlet gelirleri, dinsel gereklerden kaynaklanan vergiler ile fethedilen yerlerden ve savaşlardan elde edilen ganimetlerden oluşuyordu. İslam tarihinde ilk altın para da Abdülmelik döneminde (685-705) basıldı.

Emevî Sanatı

Emevî sanatı, özellikle mimarlık alanında gelişmişti. Emevî döneminden günümüze pek çok cami, saray, kale gibi yapılar kalmıştır. Emevî sanatı; Yunan, Bizans, İran’daki Sasani sanatından etkilenmiştir.

I. Velid döneminde (705-715) Şam'da yaptırılan Emevîye Camisi (ya da Ümeyye Camisi), Emevî mimarlığının karakteristik özelliklerini taşır. Dikdörtgen planlı cami, eski bir Roma tapınağının temeli üzerinde yükselir. Yapı, dört büyük ayağın taşıdığı dört kemere oturtulan bir kubbeyle örtülüdür. Caminin kare planlı üç minaresi vardır. Avlusunu üç yandan iki katlı revaklarla çevrilidir. Emevîye Camisi, günümüze pek az örneği kalan zengin mozaik bezemeleriyle de dikkati çeker. Bu bezemelerde Yunan ve Bizans etkileri açıkça görülür. Kudüs'te sekiz köşeli Kubbetü's-Sahra da (ya da Ömer Camisi) Emevî mimarisinin önemli bir örneğidir. Emevîlere karşı ayaklanan Abdullah bin Zübeyr Mekke'yi ele geçirince, Halife Abdülmelik Muhammed'in namaz kılmış olduğu yerde, Müslümanların hac ödevini yerine getirmeleri için bu camiyi yaptırmıştır. Gene Abdülmelik döneminde Kudüs'te yapılan Mescid-i Aksa büyüklüğüyle dikkat çeker.

Emevîlerin Suriye çöllerinde yaptırdıkları saray, köşk, kale gibi yapılardan günümüze çok azı ulaşmıştır. Lût Gölü'nün kuzey ucundaki Kuseyr Amra Köşkü, çevresi geniş surla çevrili bir alandadır ve salon ile hamamdan oluşur. Salonun duvarlarının Emevîlerin askeri zaferlerini betimleyen resimlerle kaplı olması dikkat çekicidir. Bu resimlerde de Yunan ve İran etkisi görülür. Emevî sanatının bir özelliği de, duvar yüzeylerini hiç boş yer bırakmaksızın bezemekti. Şam'ın 200 km güneyinde kurulmuş tipik bir çöl sarayı olan Mşatta Sarayı, kulelerle güçlendirilmiş bir surun ortasında yer alır. Mşatta Sarayı’nın içinde de Yunan ve İran etkisi taşıyan zengin bezemeler vardır.

Emevîlerden kalan bir başka yapı biçimi de bir tür han olan ribat idi. Bir surla çevrili olan ribatlarda odalar, ambar, ahır, sarnıç ve gözcü kuleleri bulunuyordu. Uzun yolculuklar sırasında konaklamak için kullanılan ribat, aynı zamanda küçük birer askeri üstü.

Emevî Halifeleri

Hükümdarlar Saltanat Dönemi
Şam'da hüküm süren Emevî Halifeleri
I. Muaviye bin Ebu Süfyan 661 – 680
I. Yezid bin Muaviye 680 – 683
II. Muaviye bin Yezid 683 – 684
I. Mervan bin el-Ḥakem 684 – 685
Abdülmelik bin Mervan 685 – 705
I. Velid bin Abdülmelik 705 – 715
Süleyman bin Abdülmelik 715 – 718
Ömer bin Abdülaziz 717 – 720
II. Yezid bin Abdülmelik 720 – 724
Hişam bin Abdülmelik 724 – 743
II. Velid bin II. Yezid 743 – 744
III. Yezid bin Velid 744
İbrahim bin Velid 744
II. Mervan 744 – 750
Kordoba Emirleri
I. Abdurrahman 756 – 788
I. Hişam 788 – 796
I. el-Hakem 796 – 822
II. Abdurrahman 822 – 852
I. Muhammet 852 – 886
el-Mündir 886 – 888
Abdullah bin Muhammet 888 – 912
III. Abdurrahman 912 – 929
Kordoba Halifeleri
III. Abdurrahman, halife unvanını aldı 929 – 961
II. el-Hakem 961 – 976
II. Hişam 976 – 1008
II. Muhammet 1008 – 1009
II. Süleyman 1009 – 1010
II. Hişam, tekrar 1010 – 1012
II. Süleyman, tekrar 1012 – 1017
IV. Abdurrahman 1021 – 1022
V. Abdurrahman 1022 – 1023
III. Muhammet 1023 – 1024
III. Hişam 1027 – 1031

Ayrıca bakınız

Kaynakça

    Dış Kaynaklar

    Dış bağlantılar

    This article is issued from Vikipedi - version of the 1/2/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.