I. Yezid

I. Yezid
Emevî Halifesi
Hüküm süresi 680 – 683
Önce gelen I. Muaviye
Sonra gelen II. Muaviye
Tam ismi
Yezid bin Muaviye bin Ebu Süfyan
Hanedan Emevî Hanedanı
Babası Muaviye bin Ebu Süfyan
Annesi Maysun bint Jandal
Doğum 645
683
Dini İslam

Yezid bin Muâviye, (Arapça: يزيد بن معاوية) (d. 646 - ö. 683) Emevîler'in ikinci halifesi.

Halifelikten önce

Emevî Hanedanı'nın kurucusu ve birinci Emevî halifesi olan Muâviye bin Ebu Süfyan'ın oğlu olarak Şam'da dünyaya geldi. Annesi Ben-i Kelp kabilesinden Maysun adlı kültürlü bir kadındı. Muâviye, Maysun ile anlaşamadı; bu sebeple Maysun küçük yaştaki oğlu Yezid'i de yanına alarak kabilesinin yanına geri döndü. Çocukluğunu annesiyle geçiren Yezid, ondan şiir ve edebiyât zevki aldı. Yezid, gençlik çağına gelince babasının yanına döndü. Gençliğinde de iyi bir eğitim aldı. Bizans'a yapılan seferlere katıldı ve 669'daki birinci Emevî İstanbul kuşatmasında komutan olarak bulundu. Muaviye, ölümünden hemen önce, 679 yılında, Hüseyin ve Abdullah bin Zübeyr'in karşı çıkmasına rağmen oğlu Yezid'i halife ilan etti ve kendisine biad edilmesini istedi.

Yezid'in halifeliğine karşı çıkılmasının en önemli sebepleri olarak, hilafetin verasete dönüşmesi endişesi ve Arap siyasi gelenekleri gösterilmektedir. O dönem Arap siyasi geleneklerine göre liderler genellikle yaşlı, tecrübeli ve nüfuzlu kimseler oluyordu ve Yezid, bu vasıfları haiz değildi.[1]

Halifelik dönemi

Hüseyin ve Kerbelâ Olayı

I. Yezid yönetimi babasından devraldığında hilâfet, onun şahsında saltanata dönüştü. Ancak halifeliğine itirazlar gecikmedi. Hüseyin, onun halifeliğini tanımadığını bildirerek kendi halifeliğini ilan etti. Kûfe valisi Hüseyin'e biâd etti. Hüseyin önce Medine'den Mekke'ye, ardından da desteğini umduğu Kûfe'ye doğru yola çıktı. Ancak Hüseyin'in ilerleyişi 2 Ekim 680'de Emevî birlikleri tarafından Kerbelâ'da durduruldu ve 10 Ekim 680'de Hüseyin ve beraberindeki 72 kişi katledildi.[1] İslam tarihi açısından Yezid'in hilâfeti dönemindeki en önemli olay bu olmuştur. Hüseyin'i şehit ettirmiştir. Hüseyin'in öldürülmesi emrini Yezid'in değil, yeni atadığı Kufe valisinin verdiği ve Yezid'in Hüseyin'in ölümüne üzüldüğü yönünde rivayetler olmakla birlikte İslam tarihçileri bu durumdan genellikle Yezid'i sorumlu tutarlar. O günden bugüne Yezid, İslam'da zulmün ve kötülüğün sembolü olarak anıldı.

Abdullah Bin Zübeyr İsyanı, Mekke ve Medine'ye hücum

Yezid'e sadakat yemin etmeyenlerin diğer bir başkanı Halife Ebubekir'in torunu ve Peygamber'in yakın sahabilerinden olan Zübeyr'in oğlu Abdullah bin Zübeyr idi. Hüseyin'in Kerbela'da öldürülmesinden sonra Abdullah bin Zübeyr Mekke'ye döndü, Yezid'i halife kabul etmediğini bildirip isyan bayrağını açtı.Hicaz'da ve Arabistan'da durumunu güçlendirmeye koyuldu. Medineliler önce I. Yezid'le durumu görüştüler ve sonra Medine'nin Emevi emirini şehirden atıp Abdullah bin Zübeyr tarafına geçtiler. Abdullah bin Zübeyr, I. Yezid'in Basra'daki Irak ve Kufe valisi olan Ubeydullah bin Ziyad'a karşıt olmak üzere, Irak'da Kufe'ye bir vali bile gönderdi. Abdullah bin Zübeyr Mısır ve Suriye'de bile Emevilerden hoşlanmayanlar tarafından tutulmaktaydı.

Yezid, Basra'daki Irak valisi Ubeydullah bin Ziyad'a Hicaz'a ordusuyla gidip Abdullah bin Zübeyr'in isyanını bastırmasını istedi. Ama Ubeydullah hasta olduğu bahanesiyle bunu kabul etmedi. Bunun üzerine Yezid 10.000 kişilik Suriyelilerden oluşan bir orduyu "Müslim bin Ukbe El-Murri" komutasında Hicaz'a gönderdi. Bu ordu Abdullah bin Zübeyr'i tutanlar ve çoğu Medine'li bir ordu ile Medine'nin kuzeydoğusunda bulunan El-Harre'da muharebeye giriştiler. El-Harre Muharebesi (veya Harre Olayı) kısa ve çok kanlı oldu. Medineli birkaç sahabi bu muharebede öldürüldü. Sonunda Medineliler yenilip şehirlerine çekildiler. Suriyeli Arap ordusu Medine'ye girdi. O zamanki savaş gelenklerine uyarak bu fethedici ordu üç gün Medine şehrini yağmaladılar. Suriye ordusu komutanı Müslim bin Ukbe al-Murri'e mülkiyet ve insan haklarını hep çiğnediği için karşıtlari tarafindan müsrif lakabı verildi.

Müslim bin Ukbe El-Murri bu arada hastalanıp öldü. Onun yerine Suriyelilerin ordusunun başına "Hüseyin bin Numeir as Sakuni" geçti ve ordusunu Mekke'ye yöneltti. Abdullah bin Zübeyr bu orduya karşı tutunamayıp Mekke içine çekildi ve Suriyeler ordusu Mekke şehrini kuşatma altına aldı. Üç ay kadar süren bu kuşatma sırasında Suriyeliler şehri çevreleyen tepelerden mancınıklar kullanarak şehre büyük taşlar atmaya başladılar; Kabe'ye bile zarar verdiler ve Kabe'nin örtüsünü yaktılar.

Tam bu sırada Yezid'in ölüm haberi ölümünden 27 gün sonra bu orduya yetişti ve ordu Şam'a geri döndü. Yezid'in yerine gelecek oğlu hakkında o kadar az bilgi bulunuyordu ki Mekke'yi kuşatan komutan Abdullah bin Zübeyr'e Suriye'ye gelirse onu Şam'da halife ilan edebileceğini söylediği bildirilir. Fakat Abdullah bin Zübeyr Mekke'den ayrılmak istemediği için bu teklifi kabul etmemiştir.[2] Bu Suriye ordusunu Hicaz'a gönderen Emeviler halifesi I. Yezid'in bu zulumkar kararı ve bu ordunun ve Medine'yi talan etmesi ve Mekke kuşatmasında Mekke'ye ve Kabe'ye büyük zararlar vermesi her ne mezhepten olurlarsa olsunlar Müslumanlarca unutulmamıştır.

Kuzey Afrika'da ilerleme ve yenilgi

682'de I. Yezid Ukbe bin Nafi'yi, daha önceki halifeler zamanında fethettiği ama sonra Muaviye zamanında Meseleme bin Muhalled'in tayin ettiği vali Ebu'l Muhacir Dinar tarafından idare edilen, Kuzey Afrika'da Mısır'ın batısında bulunan Ifrikiyye olarak anılan bölgelere, yeniden vali tayin etti. Ukbe tekrar Tunus'da daha önce kurmuş olduğu Kayravan şehrini üs yaparak Berberiler ve Bizans'ın Afrika kalıntıları ile savaşlar yaptı. Süvari ordusuyla batıya sefere çıkarak Tanca şehrine ve Atlantik Okyanusu kıyılarına kadar geldi. Boylece şimdiki Cezayir ve Fas ülkelerini feth etmiş oldu.[3] Bu Kuzey Afrika sahillerinde bulunan Arap kabileleri günumüzde bile Ukbe'yi cedlerinden saymaktadırlar.

Daha sonraki XI. yüzyılda İbni Haldun'dan ta XIV. yüzyıldaki Arap tarihçileri Ukbe'nin Fas'ın fethinden dönerken büyük bir yenilgiye uğradığını bildirirler. Bu tez Arap tarihçilerine göre 683'de Ukbe Fas'dan dönmekte iken ordusunu dağıtmıştı ve Berberilerin elinde bulunan Atlas Dağları civarlarında bulunmaktaydı. Biskra denilen bir mevkide Kuseyle bin Lemzem adlı Berberi komutanı altındaki Berberi ordusuyla muharebeye girişti. Bu muharebeyi Araplar kaybetti; Ukbe bin Nafi ve yanında bulundurduğu kendinden daha önce İfrikiye valisi olan Ebu'l Muhacir Dinar da bu muharebede öldürüldü. Berberi orduları Araplara hücuma devam ettiler. Araplar, Barka'ya doğru çekildiler ve ellerine geçirdikleri büyük arazi parçalarını kaybettiler. Tunus'da üsleri olan Kayravan şehrini bile bırakmak zorunda kaldılar. Bu Araplara büyük bir darbe oldu ama etkisi uzun sürmedi ve I. Yezid'in ölümünden sonraki yıllarda Araplar İfrikiye'yi tekrar hükümleri altına aldılar. 688'de Zuheyr bin Kays komutasında bir Arap ordusu İfrikiye'ye tekrar hücum etti; bu arazileri tekrar zapt etti ve 690'da Mama Muharebesinde Berberi komutanı Kuseyle yenilip öldürüldü.

I. Yezid'in Arabistan üzerine seferi ve Kuzey Afrika'da ordularının yenilgiye uğraması, elinde eskiden bulundurduğu Kuzey Afrika'yı tekrar almak için bir fırsat gören Bizans İmparatorluğu tarafından iyi kullanıldı. İmparator II. Justinianos mensubu olduğu Heraklius Hanedanı'nın ortaya çıkma kaynağı olan eski Kartaca Eksarjlığı'nı tarafından geri almak için yeni girişimlere başladı. 683'de Akdeniz'deki Bizans donanması yine bu denizin hakimi oldu ve bunu hemen takiben Rodos'u ve Kıbrıs'ın bir kısmını yeniden ellerine geçirdiler.

Ölümü

I. Yezid daha nispeten gençken (38 yaşında) Şam'ın Hevran köyünde bir av partisi tertiplenmişken bir av kasrında hiç beklenmedik bir şekilde öldü. Üç buçuk yıl halifelik yapmıştır. Oğlu II. Muaviye yerine halife oldu.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. 1 2 Kılıç, Ünal (2001). Tartışmaların Odağındaki Halife Yezid bin Muaviye. İstanbul: Kayıhan Yayınları. s. 159,160. ISBN 975-7574-49-X.
  2. ↑ Muhammad ibn Jarir al-Tabari (ed. Ehsan Yar-Shater çev. David Stephan Powers) (1989-2007) The History of al-Ţabarī 40 Cilt, Albany: State University of New York Press ISBN 0-88706-563-5 (Cilt 24)
  3. ↑ Özkuyumcu, Nadir (2007) Mısır ve Kuzey Afrikanın Müslümanlar Tarafından Fethi, Manisa:Turizm ve Kültür Bakanlığı, ISBN 978-975-17-3326-9 Websitesi (Erişme tarihi:31.8.2009) say.154-160

Dış kaynaklar

Dış bağlantılar

I. Yezid
Resmî unvanlar
Önce gelen
I. Muaviye		 Emevî Halifesi
680 - 683 		Sonra gelen
II. Muaviye
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/7/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.