Aramiler

Mezopotamya
Fırat · Dicle
Asuroloji · Sümeroloji
İmparatorluklar / Şehirler
Sümer
Eridu · Kiş · Uruk · Ur
Lagaş · Nippur · Girsu
Akad İmparatorluğu
Akad · Mari
Amurrular
İsin · Larsa
Babil İmparatorluğu
Babil · Kalde
Asur İmparatorluğu
Asur · Nemrut
Horsabad · Ninova/Nineveh
Elam İmparatorluğu
Susa
Mezopotamya tarihi
Sümer (kral listesi)
Asur Kralları
Babil Kralları
Hitit Kralları
Dil
Sümerce · Akkad dili
Elam dili · Aramice
Hurrice · Hititçe
Enuma Eliş · Gılgamış
Ziggurat · Nibiru
Marduk · Asur-Babil dinleri

Aramiler (Aramice: ܐܪ̈ܡܝܐ‎ veya ארמיא: Aramiye), MÖ 11. yüzyıl ve MÖ 8. yüzyıl arasında Kuzey Suriye, Mezopotamya, Doğu Akdeniz kıyıları ve Güneydoğu Anadolu'da yaşamış, bölgede bazı devletler ve şehirler kurmuş halk.[1]

Aramilerin Tarihi

MÖ 9. yüzyıl krallıkları. Aramiler yeşil renk ile gösterilmiştir. (Bugünkü Suriye)
MÖ 7. yüzyılda Suriye'de bulunan Aramice yazıt.
MÖ 830'da Doğu Akdeniz'deki krallıklar.

Aramilerin erken dönemi hakkındaki bilgiler çok azdır. Ancak MÖ 3. binyılın sonları ile MÖ 2. binyılın başlarına ait çivi yazılı metinlerde Aram ismine rastlanmaktadır.[2] MÖ 13. yüzyıl ve MÖ 12. yüzyıl arasında gerçekleşmiş olan Ege Göçleri (Deniz Kavimleri Göçü) ile yakın doğuda siyasi, ekonomik ve sosyal yapısında meydana değişiklik oluşturmuş ve Suriye ve Mezopotamya'da yeni etnik grupların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Aramiler ise bu kargaşadan yararlanıp, Suriye çöllerinden çıkıp, Mezopotamya ve diğer kültür merkezlerine doğru hareket etmişlerdir.[3]

Aramiler adı yazılı kaynaklarda ilk Asur kralı I. Tiglat-Pileser (MÖ 1114-1074) döneminde, Asur yıllıklarında Ahlame-Aḫlamū adıyla geçmektedir. Bu yıllıklarda I. Tiglat-Pileser'in Aramilere karşı yaptığı seferleri ve Aramileri takip etmek için yılda iki kere olmak üzere toplamda 28 kere Fırat'ı geçtiğinden bahseder. I. Tiglat-Pileser bu seferlerde Aramiler üzerinde zafer kazandığını ve kazandığı ganimetleri Asur'a getirdiğini söyler.[4] [[I. Tiglat-Pileser]]'in anlattığı zaferlere rağmen, Aramiler, Asur'da büyük bir kargaşaya neden olmuş, haberleşmeyi kesmiş ve köylere sızmışlar, köylü halklar Aramilerden kurtulmak için Arbela'nın doğusundaki dağlara kaçmıştır. Daha sonra Aramiler Ninive'ye doğru ilerlemiş ve I. Tiglat-Pileser, Musul'un doğusundaki dağlara çekilmek zorunda kalmıştır.[5] II. Assur-dan (MÖ 934-912) ve II. Assur-rabi iktidarları döneminde (MÖ 1013-973), Aramiler'in Asur ve Babil arasında yer alan bölgeyi işgal etmiş oldukları Asur kitabelerinde geçmektedir.[6]

Aramiler, Eski Ahitte İbranilerle aynı soydan gelen ve yaklaşık MÖ 16. yüzyıldan sonra Harran (Urfa) dolaylarında yaşayan bir topluluk olarak tanıtılır. Asur kayıtlarında da, Ahlamlar adlı başka bir halkla birlikte sık sık soyguncu olarak söz edilir.[7]

Aramiler, MÖ 11. yüzyıldan itibaren Kuzey Suriye'de ve Fırat'ın iki yakası boyunca uzanan topraklarda Bit-Adini Devleti'ni kurmuş ve zamanla Şam (Dimaşk=Damaskos) civarı başta olmak üzere çevre bölgelerde hakimiyet kurmuşlardır.

Aramiler, doğuya doğru da yayıldılar ve zamanla Babil'den Filistin'e kadar uzanan sahra bölgesi, Kitabı Mukaddes'in Keldaniler adını verdiği Arami kabilelerin eline geçti.

Batıdaki Arami krallıkları dönemi Asurlular tarafından sona erdirildi. Doğudaki Aramiler ise bağımsızlıklarını korudular. Bir Keldani komutanı MÖ 626'da kendini Babil kralı ilan etti.

Aramice

Aramiler, Sami dillerinin Kuzey Merkez öbeğine bağlı bir dil olan Aramice'yi (Aramca) konuşurlardı. Aramice MÖ 7. yüzyıl ve MÖ 6. yüzyıllardan itibaren Ortadoğu'da yaşayan kavimlerin ortak dili haline geldi. Daha önce aynı işlevi gören Akadca'nın yerini alan Aramice, bu özelliğini, MS 7. yüzyılda Arapça'nın Ortadoğu'da etkili olmasına değin sürdürmüştür. Bugün Türkiye'nin Güneydoğusunda yaşayan Süryanilerin dili Aramice kökenlidir. Mardin bölgesinde hala Hristiyan dinine mensup Süryaniler yaşamaktadırlar. Bunlar Aramice'nin Doğu Aramice kolundan Süryanice'nin modern lehçesi olan Turoyo lehçesini konuşurlar. Yine Aramice'nin Süryanice kolunun doğu kolundan olan Kedanice ve Asurca'nın modern biçimi olan Surit ve Aturaya konuşan Nasturiler ve Keldani Hristiyanlar Türkiye, Irak ve İran'da yaşamaktadırlar.

Din ve İnanç

Aramiler genellikle Kenan, Babil ve Asur tanrılarına taparlardı. Kendi tanrıları arasında en önemlileri Hadad veya Raman, en önemli tanrıçaları ise Atargatis idi.

Ayrıca Bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Köroğlu, Kemalettin (2006). Eski Mezopotamya tarihi: başlangıcından Perslere kadar. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 144. ISBN 9789750503900. https://books.google.com.tr/books?id=xOdYAwAACAAJ. Erişim tarihi: 10 Aralık 2015.
  2. ↑ Mieroop, Marc Van De (2004). Antik Yakındoğu’nun Tarihi. Ankara: Dost Yayınları. s. 238. ISBN 9752982050. https://www.dostyayinevi.com/TR/belge/1-654/antik-yakindogunun-tarihi.html. Erişim tarihi: 10 Aralık 2015.
  3. ↑ Memiş, Ekrem (2012). Eskiçağda Mezopotamya. Bursa: Ekin Kitabevi. s. 215-216. ISBN 9789944141093.
  4. ↑ Morris, Ian (2009) (İngilizce). The Dynamics of Ancient Empires. ABD: Oxford University Press. s. 34. ISBN 9780199707614. https://books.google.com.tr/books?id=6vnkts2rOJUC. Erişim tarihi: 10 Aralık 2015.
  5. ↑ Khurt, Amelie (2009). Eski Çağ'da Yakındoğu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. s. 473-474. ISBN 9789944886642. https://books.google.com.tr/books?id=FEkTcgAACAAJ. Erişim tarihi: 10 Aralık 2015.
  6. ↑ Albright, William Foxwell (1966). The Amarna letters from Palestine & Syria, the Philistines, and Phoenicia. Londra: Cambridge University Press. s. 532-533. ISBN 9780521044769. https://books.google.com.tr/books?id=oxk7AAAAIAAJ. Erişim tarihi: 10 Aralık 2015.
  7. ↑ Ana Britannica
This article is issued from Vikipedi - version of the 4/3/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.