IV. Sixtus

IV. Sixtus

Papa IV. Sixtus'un portresiRessam:Titian
Doğum Francesco della Rovere
21 Temmuz 1414
Pecorile, Savona, Ceneviz Cumhuriyeti, (modern Celle Ligure, İtalya)
Ölüm 12 Ağustos 1484 (70 yaşında)
Roma, Papalık Devleti
Milliyet İtalya
Etkin yıllar 9 Ağustos1471 - 12 Ağustos1484
Yerine geldiği II. Paulus
Yerine gelen VIII. İnnocentius
Mezhep Katolik

IV. Sixtus, (Latince: Xystus IV) gerçek adıyla Francesco della Rovere (21 Temmuz 1414, Celle Ligure, Savona, Ceneviz Cumhuriyeti, modern İtalya – 12 Ağustos 1484, Roma), 9 Ağustos1471 - 12 Ağustos1484 arasında papa olarak görev almış bir din adamıdır.

Papa olarak sipariş ettiği eserlerinin başında Sistina Şapeli'nin inşa edilmesi gelmektedir. Bu eser ile rönesans'in başlangıcında Roma'da yeni bir artistik çağın açılmasını gösteren bu çağın ilk şaheser binalarının yapılmasını sağlamıştır. Vatikan Arşivlerinin kurucusu olan papadır. Constance Konsil'inin kararlarını ilga edilmesine karar vererek İspanyol Engizisyonu'nun kurulup ve bu dinsel kurumun kabul ettiği tutucu ve gayri insancıl adalet kavramlarının geliştirilmesine önayak olmuştur. Yolsuzluk ve yakın akrabalarına gayet kayırıp onlara meşru ve adil olmayan şahsi mali menfaat sağlaması isim yapmıştı. Döneminin en kötü politik komplosu olarak adı çıkmış ve Pazi sülalesinin Medici'leri elemine etmek için hazırlayıp uygulamaya koydukları "Pazzi Komplosu" olarak adlandıran siyasi komploya şahsen katkıda bulunduğu bilinmektedir.

İlk yılları

Ceneviz Cumhuriyeti'ne bağlı Savona yakınlarında "Celle Ligure" adlı bir kasabada bulunanm küçük bir manifatura ticareti ile uğraşan bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Adı Francesco della Rovere idi. Bir Fransiskanlar Hristiyan tarikatı manastırında keşiş olmaya karar verip ona göre eğitim almaya başladı. Bu tarikat üyeleri politikaya pek katılmadıkları için kendini politikaya verecek bir papaz için bu iyi bir seçim olmayabilirdi.

Fakat gayet üstün yetenekli olduğu için önce Pavia Üniversitesi'nden felsefe ve teoloji linşa derecesi aldı ve sonra yükeşke eğitime devan ederek (1439-1441)'de Venedik Universitesi'nden "felsefe masteri" ve (1444-1446)'da Padova Üniversitesi'nden "mantık doçenti" yüksek derecelerini aldı. Bundan dolayı üniversite eğitimcisi olarak Padova, Bologna, Pavia, Siena ve Floransa üniversitelerinde mantık, felsefe ve teoloji konularında dersler ve konferanslar verdi. Bizans asıllı, Trabzon doğumlu olup İtalya'ya göçmüş ve orada büyük filolojist hümanist olarak tanınmış Kardinal Bessarion'un yanında çalışan müritlerden en önemlisi oldu.

Sonra Roma'ya geçti. Burada Fransiskanlar Hristiyan Tarikatı 'nin merkezi bürokratları arasında isim yaptı. Bu Hristiyan tarikatın idari bürokrasisi içinde önemli bir organ olan "proküratör" görevini yüklendi. Bundan sonra yine bu . Hristiyan tarikatın Ligurya bölgesi başkanlığı görevi verildi. Sonra Perugia Fransiskanlar general vekili oldu.

1467'de Papa II. Paulus tarafından Vincoli St Pietro Katedrali kardinalı yapıldı. İdari görevlerinde uğraşmadığı zamanlarda yine akademik çalışmalara dikkatini verip önemli Katolik kilisesi dinsel doktrininin kavramları üzerinde teolojicilerin ilgisini çeken Katolik kilisesin felsefi temellerini inceleyen filozoflar olan Thomas Aquinas ve John Duns Scotus'un birbirine karşıt olduğu kabul edilen fikir ve tutumlarının birbirlerine yakınlıklarını elden geçiren deneme tezleri hazırladı ve yayımladı.

Papalık dönemi

Temmuz 1471'de Papa II. Paulus öldüğü zaman toplanan Kardinaller Konklavi'nin dört günlük toplantısı sonucunda papa seçildi ve V. yüzyıldan beri papalarca kullanılmayan IV. Sixtus papalık adına aldı.

Papa olarak ilk icrası Osmanlı Devleti'ni Balkanlardan ve İstanbul'dan söküp almak hedefli yeni bir Haçlı Seferi organize etmeye çaba vermek oldu. Bu hedef erişebilmek için Fransa, İspanya, Almanya, Macaristan ve Polonya'ya özel papalık yemsilcileri gönderdi ve ar bu ülkelerin hükümdarlarını yeni bir Haçlı seferine çağırdı. Fakat artık bu ülkelerde Haçlı Seferlerinin boş düşler olduğu anlaşılmıştı ve ne bu ülkeler hükümdarları ve ne soylularından hiçbir uygun yanıt alamadı ve ne de bu ülkelerden Haçlı askerleri toplayabildi. Papa Kardinal Oliverio Carafa'yi kurdugu bir deniz filosunun komutanı tayin etti. Bu filo 10 Papalik Devleti kadirgası ve küçük sayıda Venedik ile Napoli devletleri kadırgalarından oluşmaktaydı. Bu filo Balkanlara Dalmaçya'ya kiyiularindaki limanlari vurarak ileriyip Ege Denizi'nde Izmir limanına saldırıp bu Osmanlı sahil şehrini eline geçirmek amacıyla yola çıktı. Fakat bu filouya katılan değişik devlet kadırgaları reisleri ve hatta Papalık devleti kadırgaları reisleri arasında ganimet alırlarsa nasıl paylaşacakları sorunu üzerinde anlaşmazlık cikti ve bu filo Ege'ye varamadan dağıldı. Böylece bir korsanlık akınından farkı olmayan bu "Haçlı Seferi (?)" tümüyle tam bir fiyasko oldu. Bu korsanlık seferinde filo sadece 25 Türk esir toplayabildi ve Papa IV. Sixtus sanki Kardinal Oliverio Carafa bir zafer kazanmış gibi bu 25 zavallı esiri Roma sokaklarında gezdirip teşhir etti.

IV. Sixtus Fransa'ya karşı halefi olduğu papa II. Paulus'un siyasi tutumunu devam ettirdi. Fransa Kralı IX. Louis'in Katolik kilisesi papalık kilise kanun ve beyanmelerinin Fransa'da bulunan kiliselerde ancak Fransa krallığının özel izni ile okunup ilan edilebilmeleri hakkında kararında ısrar etmesini protesto etti ama bu papalık protestosu Fransa'da hiçbir sonuç vermedi.

Rusya Ortodoks Kilisesini'nin Roma'da bulunan Katolik Kilisesi ile birleşip tek bir Hristiyan mezhebi olması için çeşitli girişimler yaptı. Rus Moskova Knezi olan III. İvan ile son Bizans Imparatoru XI. Konstantin Paleologos'un yeğeni, ve Mora Despotu Demetrius Paleologos'un kızı olan ve Osmanli Devleti'nin İstanbul'un fethiyle İtalya'ya kaçmış olan Zoe (Sophie) Paleologina'nın 1472'de evlenmesine destek sağladı. Böylece Rus Ortodokslar ilerigelenleri ile müzakerelere girişti. Ama yine bu çabalarının hepsi boşa gitti.

Etrafında akrabaları ile IV. Sixtus'un Platina'yı Kütüphane Başksni olarak görev vermesi Melozzo da Forlì

Bunlardan sonra politika dikkatini hemen hemen sadece İtalya'daki devletlerin politikalarına teksif etti. IV. Sixtus kendi politik durumunu etrafında topladığı akrabalari ve yakın arkadaşlarına sağladığı taraflı ve adil olmayan özel imtiyazlar ve şahsi mali menfaatlarla güçlendirmeyi hedef edindi. Bu politikalari izlemekte iken yaptığı yolsuzluklar ve yakın akrabalarına bu hiçbir sosyal değerleri olmayan yakın akrabalalarına büyük zenginlikler bağışladı. Vatikan Müzesi'nden bulunan Melozzo da Forlì fresco tablosunda IV. Sixtus etrafında Giuliano della Rovere (sonra papa II. Julius), Giovanni della Rovere, Pietro Riario,adlı yeğenleri ile papa önünde diz çokmuş ilk hümanist Papalık tarihi hakkında kitap yazarı Bartolomeo Platina görünmektedir. Yeğenı Pietro Riario papanın kendine verdiği imtiyazlar sonucu Roma'nın en zenginlerinden biri oldu. Papa onu Papalığın ve Papalık Devleti'nin dışişlerine bakmaya da görevlendirdi. Fakat Pietro 1474'de gençken öldü. Onun yerini (sonradan kendisi II. Julius adıyla papa olacak) Giuliano della Rovere aldı. Yeğeni Giovanni della Rovere'yi papa Senigallia yöneticisi olarak görevlendirdi ve onun Urbino Dükü Federico III da Montefeltro'nun kızı ile evlenmesini organize etti. Bu evlilikten 1631'de sona ermesine kadar "Della Rovere" sülalesinden Urbino Dükleri ortaya çıkmıştır.[1] Papa IV. Sixtus 34 tane kardinal yaratmıştır ve bunlardan 6'sı kendisinin çeşitli yeğenleri olmuştur. Bir yeğeni olan Giuliano della Rovere arka arkaya birkaç değişik yere kardinal olmuş ve 1503-1513 döneminde II. Julius adı ile Papa olmuştur.

Papa IV. Sixtus'un "Palazzo della Cancelleria" üuzerindeki armasi

Papanın yeğeninin oğlu olan. Kardinal Rafael Riario Papalık vekilharac-şansölyesi (Camerlengo) olduğu zaman Roma'nin önemli mimari eserlerinden olan "Palazzo della Cancelleria" adlı bina onun idare merkezi olarak mimar Donato Bramante tarafindan yaptırılmıştır.

Eski bir İtalyan tarihçi ve hukukçu "Stefano İnfessura" (d. yak. 1435 – o. yak. 1500) yazmış olduğu Papa II. Paulus (1464-1471), Papa IV. Sixtus (1471-1484), Papa VIII. İnnocentius (1484-1492) papalık dönemlerini ve Papa VI. Aleksander'in ilk papalık yıllarını kapsayan Roma Günlüğü (Diario della Città di Roma adlı hatıra/tarih eserinde Papa Sixtus'un erkek çocuklar ve genç delikanlilarla eşcinsel ilişkiler kurduğunu; onlara özel imtiyazlar, kilise görevleri ve hatta papazlık görevleri verdiğini ve kardinal olarak attadığı bazı genç papazların Roma'da "erkek güzeli" olarak gayet yaygın bilinen genç delikanlılar olduğunu yazmıştır.[2] Bir 16. yüzyıl İngiliz Protestant kilisesi polemikci propagandacısı olarak isim yapmış İngiliz papaz John Bales Papa IV. Sixtus'un Santa Lucia Kardinali'ne gönderdiği bir mektupta papazların gayet sicak aylarda delikanlılar ve genç erkeklerle eşcinsel ilişkilerde bulunmalarını tavsiye ettiğini bildirmektedir.[3] Katolik yazarlar ve Katolik kilisesi sözcüleri bunlari Katolikler aleyhinde psikolojik propaganda olarak yazılmış hiciv yapan hayalperest eserler olduğunu devamlı olarak iddia etmişlerdir.

Papa IV. Sixtus döneminde de Papalık ile Kral XI. Louis hükümdarlığında Fransa Krallığı arasında, 1438 tarihli Fransız Bruges Pragmatik Sanction" adli Fransa kanunu ile başlayan, anlaşmazlık devam etmiştir. Bu Fransa kanununa göre Papa'nın hazırlamış olduğu Papalık kilise kanunları ancak Fransa Kralı tarafından tasdik edilmesinden sonra Fransa'da yürürlüğe girebileceği hakkında olup Papa'nın Fransa'da insanların yaşaması hakkında hiçbir yasama hakkı olmadığını ve böylece Fransa'daki Katolik Kilisesi'nin üzerine hiçbir papalık yasama ve yürütme hakkı bulunmadığını kabul etmekte idi. Fransa Kralı XI. Louis bu kanunu Napoli Krallığı'na erkek varissiz olan I. Fernando yerine bir Fransa asıllı prensi geçirebilmek için Papa'nin desteğini sağlamak için bir koz olarak kullanmakta idi.[4]

1478'de papaya yakından bağlı olan Sicilya Krallığı'nda çıkan karışıklıklara için Papa Sixtus Aragon Kralı Ferdinand'dan askeri destek istemişti. Bu askeri desteği sağlamak için Aragon Kralı ve Castilla kraliçesi I. Isabella İspanya'da yasayan Müslümanlarla Yahudilerin kendi inançlarından ayrilip Katolik Hristiyan olmalarını sağlamak amacı ile bir papalık Engizisyon Mahkemesi kurulmasını istediler. IV. Sixtus'un 1 Kasım 1478'de yayımladığı 'Exigit Sincerae Devotionis Affectus" adlı Papalık kanunu ile Iİspanya'da Engizisyon Mahkemesi kuruldu. Fakat 1482'ye kadar bu mahkemenin Avrupa'nin her yaninda gayet gayriadıl tutumu ve yargıları ile ün yapmasına karşı Katolik Hristiyan Kilisesi'nin "iyi ismini korumak" amacı ile Papa IV. Sixtus İspanya hükümdarlarını bu mahkemeyi tenkit eden bir mektubu gönderdi.[4][5]

1478'de, Kardinal Rafael Riario Medicileri Floransa'dan tamamen söküp atıp onların yerini Riari sülalesinden kişilerin devlet başkanı olmasını hedefleyen büyük bir "Pazzi Komplosu" planlamasına başladı. Papa şahsen bu komploya katıldı ve komplo planmasına özel katkılarda bulundu. Bu komplo hem Lorenzo de Medici ve hem de kardeşi Giuliano de Medici'nin bir suikastle öldürülmesini hedeflenmişti. Bu komplo Floransa Cumhuriyeti yetkilileri tarafından ortaya çıkartılıp detayları ifşaa edildi. Floransa bu komployu planlayanlara karşı şiddetli gösterdi. Bu komploya katılan Pİsa Başpiskoposu Francesco Salviati idam edilip cesedi Floransa Devleti idare merkezi olan Vecchio Sarayı duvarından asılıp halka teşhir edildi. Bu gerginlik sonunda Papa IV. Sixtus ve onun yönettiği Papalık Devleti ile Floransa Cumhuriyeti arasında iki yıl süren bir savaş başladı. Bu savaş sırasında Papa Venediklilerden destek sağlamak üzere onlarla görüşmelere girişti. Papa bu müzakerelerde Venediklileri Ferrara üzerine hücum etmeye teşvik etti ve bu saldırının başarılı olması halinde bu şehrin idaresinin Papa'nin yeğeni olan Giralamo Rario'ya verilmesi konusu da bu müzakerelerde görüşüldü. VenedikCumhuriyeti Papa'nin tekliflerini kabul edip gerçekten Ferrara'ya saldırdı. Bu sefer Ferrara Dükü Ercole d'Este diğer İtalya devletlerinden kendi tarafını tutacak müteffikler arayıp bulmaya başladı. Bu arada kendini savunmak için Milano Dükü Loudvico Sforza'nin papaya askeri ve politik destek vermekten vazgeçtiği anlaşıldı. Kendine bağlı olan İtalya devletleri yöneticileri Papayı barış yapmaya zorladılar. Papa Sixtus kendinin akrabası ve yandaşı olan Kardinal Rafael Riario Marche bölgesinde tutunmasını sağlamak için tüm Venedik Cumhuriyeti'ni afaroz etti.[4]

IV. Sixtus Roma şehrinin imarına çok önem verdi. Yaşadığı dönemde bu şehirde şu imar gelişmeleri yapılmıştır:

Papa IV. Sixtus 70 yaşına geldiğinde 1484'de vefat etti. Bu nisbeten uzun hayata rağmen başarısızlıklarin ortaya çıkardığı hayal kırıklıkları ve üzüntünün papanın hayatını kısalttığı iddia edilmiştir.

IV. Siztus mezsrı için Antonio Del Pollaiolo tarafından hazırlanan lahit

Papa IV. Sixtus için özel bir anıt-mezar hazırlandı. Bu anıt-mezarı ünlü İtalyan ressam, heykeltıraş ve kuyumcu Antonio del Pollaiolo hazırlamıştır. Papa Sixtus'un lathi etrafına bronz levhalarla röliyefler konulmuş ve lahninin üzerine tam ölçeki bir bronzdan yapılmış Papa IV. Sixtus'un yatan bir heykeli yapılmıştı. 1527'de Kutsal Roma İmparatorluğu askerleri tarafından Roma şehrinin ele geçirilip yapılan Roma Talanı sırasında bu anıt-mezar büyük zarar gördü. Günümüzde Papa IV. Sixtus'un mezarı yanında yeğeni Papa II. Julius'un mezarı ile birlikte Aziz Petrus Bazilikası'nda bulunun Papa X. Clemens'in anıt-mezarı önünde bazilikanın tabanı ile aynı seviyede olan iki mermerden mezar taşından oluşmaktadır. Antonio del Pollaiolo'nun onun anıt-mezarı için hazırladığı bronzdan röliyef eserler ve lahitinin kapağı olan bronz heykeli Aziz Petros Bazilikası'nın bodrum katında korunaklı hazine dairesinde saklanmaktadır.

Kaynakça

  1. ↑ Mc Brien (1997) Lives of the Popes", New York: SanFrancisco: Harpers
  2. ↑ Stefano İnfessura, (1890) Diario della città di Roma (1303-1494), İst. St. italiano, Tıp. Forzanı, Roma
  3. ↑ Giovanni Lydus, Analecta in librum Nicolai de Clemangiis, De corrupto Ecclesiae statu. In calce a: Nicolas de Clemanges, Opera omnia, Elzevirius & Laurentius, Lugduni Batavorum 1593, s. 9)
  4. 1 2 3 Butler, Richard Urban. (1912). "Pope Sixtus İV." The Catholic Encyclopedia. Vol. 14. New York: Robert Appleton Company,
  5. ↑ "Sixtus IV." Encyclopaedia Britannica 2008 Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica,

Dış kaynaklar

Katolik Kilisesi unvanları
Önce gelen:
II. Paulus		 Papa
9 Ağustos1471 - 12 Ağustos1484		 Sonra gelen:
VIII. İnnocentius
This article is issued from Vikipedi - version of the 7/22/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.