Nikaragua
| Nikaragua Cumhuriyeti República de Nicaragua (İspanyolca)
Nikaragua |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Slogan: En Dios Confiamos (İspanyolca) "In God We Trust"[1] |
||||||
| Marşı: Salve a ti, Nicaragua (İspanyolca) Hail to thee, Nicaragua |
||||||
.svg.png) |
||||||
| Başkent | Managua 12°9′K 86°16′B / 12.15°K 86.267°B | |||||
| En büyük | Başkent | |||||
| Resmî diller | İspanyolca, Miskito | |||||
| Tanınan diller | none | |||||
| Etnik gruplar | %69 Mestizo %17 Beyaz Latin Amerikalı (daha çok İspanyol, Alman, İtalyan, Fransız ve İngiliz) %5 Nikaragua Kızılderilileri) %9 Afro-Latin Amerikalı |
|||||
| Hükûmet | Parlamenter sistem, cumhuriyet, Demokratik Sosyalizm | |||||
| • | Devlet Başkanı | Daniel Ortega | ||||
| • | Başkan Yardımcısı | Jaime Morales Carazo | ||||
| Kuruluşu | ||||||
| • | İlan | 15 Eylül 1821 | ||||
| • | Tanınma | 25 Temmuz 1850 | ||||
| • | Kuruluşu | 19 Temmuz 1979 | ||||
| • | Su (%) | 7.14 | ||||
| Nüfus | ||||||
| • | Temmuz 2009 tahmini | 5.891.199 (110.) | ||||
| • | 2005 sayımı | 5.148.098 | ||||
| GSYH (SAGP) | 2009 tahmini | |||||
| • | Toplam | 16,626 milyar $[2] | ||||
| • | Kişi başına | 2.627 $[2] | ||||
| GSYİH (düşük) | 2009 tahmini | |||||
| • | Toplam | 6,151 milyar $[2] | ||||
| • | Kişi başına | 972 $[2] | ||||
| Gini (2007) | 40.1 orta |
|||||
| İGE (2007) |  0.699[3]Hata: Geçersiz İGE değeri · 124. |
|||||
| Para birimi | Córdoba (NIO) | |||||
| Zaman dilimi | (UTC-6) | |||||
| Trafik akışı | sağ | |||||
| Telefon kodu | 505 | |||||
| Internet TLD | .ni | |||||
| 1. | English and indigenous languages on Caribbean coast are also spoken. | |||||
| 2. | Significant proportion of information obtained from CIA World Fact Book | |||||
Nikaragua (resmi adıyla Nikaragua Cumhuriyeti), 129.495 km2'lik yüzölçümüyle Orta Amerika'nın en büyük ülkesidir. Ülke, kuzeyde Honduras, güneyde Kosta Rika İle komşudur. Ülkenin batısı Büyük Okyanus, doğusu ise Karayip Denizi ile çevrilidir. 11 ile 14 derece kuzey enlemleri arasında bulunan Nikaragua'nın başkenti Managua'dır. Nüfusun yaklaşık beşte biri bu kentte yaşamaktadır.
Tarihi
Christopher Columbus tarafından 1502 yılında Nikaragua kıyıları keşfedildiğinde ülkede Miskitolar gibi birçok yerli kabile vardı. Conquistador Francisco Hernández de Córdoba Garanada ve Léon’de 1524’te bir yerleşme merkezleri kurdu. 17. ve 18. yüzyıllarda İspanyollar Nikaragua’nın büyük bölümünü sömürge hâline getirdiler.
1821'de bağımsızlığını kazanan Nikaragua, bir süre Meksika ile daha sonra Orta Amerika Birleşik Eyâletleri ile birleşti. Nihayet 1838’de bağımsız ayrı bir cumhuriyet oldu.
Amerika Birleşik Devletleri Deniz Kuvvetleri, yirminci yüzyıl başlarında son olarak 1926 ve 1933 yılları arasında olmak üzere defalarca ülkeyi işgal etti.
ABD birliğinin 1925'te çekilmesinin hemen ardından bir iç savaş patlak verdi. Liberal önderlerden Augusto César Sandino silahlı mücadeleyi sürdürürken; öteki Liberal önderler Amerika Birleşik Devletleri denetiminde yapılacak seçimlere katılmayı kabul ettiler. 1928 ve 1932'deki seçimlerin ikisini de liberal adaylar kazandı. Bu arada, ABD subaylarının gözetiminde Nikaragua Ulusal Muhafızları adlı bir askerî birlik oluşturuldu. ABD kuvvetlerinin 1933'te ülkeyi terketmeleri üzerine Sandino da silahlı mücadeleyi bıraktı.
Ulusal Muhafızların komutanı Anastasio Somoza Garcia 1934'te Sandino'yu öldürterek liberal başkan Sacasa'yı başkanlıktan uzaklaştırdı. 1936'da kendini başkan seçtirdi ve elinde topladığı geniş yetkilerle baskıcı bir yönetim kurdu. Somoza Garcia'nın 1956'da öldürülmesi üzerine başkanlığa oğlu Luis Somoza Debayle getirildi. 1962'de Somoza rejimini hedef alan en büyük muhalefet gruplarından (FSLN) Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesi gerilla örgütü ortaya çıktı. Luis Somoza'nın 1967'de kalp krizi geçirerek ölmesinin ardından kardeşi Anastasio Somoza Debayle başkan oldu. 1972'de Managua'da 6 bin kişinin ölümüne ve 300 bin kişinin evsiz kalmasına yol açan deprem nedeniyle gönderilen uluslararası yardımları el altından kendisinin ve ailesinin hesaplarına aktardığı ortaya çıktı. 1974'te de anayasayı değiştirerek ikinci kez başkan seçilmesini sağladı. Aynı dönemde, gerilla savaşında önemli kayıplara uğrayan Sandinistalar (FSLN), bu gelişme üzerine liberal çevreler ve orta sınıfla ittifaka yöneldiler. Ocak 1978'de, Demokratik Kurtuluş Birliği (UDEL) adlı güçlü bir muhalefet hareketinin lideri olan gazeteci Pedro Joaquin Chamorro'nun öldürülmesiyle bir genel grev dalgası ve yaygın şiddet hareketleri başladı. Yeniden silahlı mücadeleye başlayan Sandinistalar, bütün önemli kentleri ele geçirdikten sonra başkent Managua'yı da kuşatarak 17 Temmuz 1979'da 45 yıllık Somoza rejimine son verdiler.
Yeni yönetim Somoza ailesinin mülklerini kamulaştırırak; bir dizi devletleştirmeye girişti ve sosyalist ülkelerle yakın ilişkiler kurdu. Bunun üzerine ABD, Nikaragua'ya yaptığı ekonomik yaptırımı keserek yönetime karşı gerilla mücadelesi yürüten sağcı Contra'lara geniş çaplı destek vermeye başladı. Ekonomisi ağır bir bunalıma giren Nikaragua'nın bazı Orta Amerika ülkeleriyle ilişkileri de bozdu. Şubat 1989'da Orta Amerika ülkeleri başkanlarının El Salvador'da yaptığı toplantıda serbest seçimlere gidilmesi ve Somoza'ya bağlı Ulusal Muhafız örgütünde görev yapmış 1,900 kadar mahkûmun serbest bırakılması karşılığında contra birliklerinin dağıtılması konusunda anlaşmaya varıldı. Aynı yıl, basın özgürlüğünü güvence altına alan ve seçim sistemini yeniden düzenleyen yasalar çıkarıldı. Yine aynı yıl ABD Nikaragua'ya karşı beş yıldır uyguladığı ambargoyu kaldırdı.
1990'da yapılan serbest seçimlerde Ulusal Muhalefet Birliği (UNO) Ulusal Meclis'teki 92 sandalyeden 51'ini kazandı ve UNO'nun adayı Violeto Barrios de Chamorro başkan oldu.1996 ve 2001'deki seçimlerde de Anayasacı Liberal Parti (PLC), FSLN'ye karşı üstünlük sağladı. Kasım 2006'da yapılan başkanlık seçiminde Daniel Ortega yüzde 37.99 oyla, 17 yıl aradan sonra başkanlık görevine getirildi.
Doğal Yapı
Nikaragua'nın batı yarısı havzaların ve verimli vadilerin birbirinden ayırdığı bir dizi sarp ve engebeli sıradağla kaplıdır.Ülkenin en yüksek noktası Mogoton Dağıdır. (2,107 m).Sismik hareketlerin sık görüldüğü batı bölgesinde bazen büyük yıkıma yol açan depremler olur. Hafif bir eğimle Antil denizine doğru alçalan doğu yarısını geniş düzlükler kaplar. Nikaragua'da tropik bir iklim vardır. Yağış mevsimi ocaktan mayıs ayına değin sürer. Ülkenin doğu yarısı batıya göre biraz daha serin ve çok daha fazla yağışlıdır. Tropik yağmur ormanları batı kıyılarında yoğunlaşmıştır.
Nüfus
Toplam nüfusun % 86'sını Mestizolar (% 69) ve beyazlar (% 17) oluşturur.Öteki melez gruplar Zambolar (Afrikalı-Yerli karışımı) ve Mulattolardır (Avrupalı-Afrikalı karışımı).Toplam nüfus içindeki oranları ancak % 5 olan Amerikan Yerlileri günümüzde yalnızca Sumo,Miskito ve Ramakiye kabilelerini kapsar.Nüfusun büyük kısmı batı kıyısında yaşar.Kentlerde oturanların toplam nüfus içindeki oranı % 54'ü bulur. Toplam nüfus 5,891,199'dir.
Yönetim birimleri
|
Ekonomi
Nikaragua büyük ölçüde tarım ve hizmet sektörlerine dayanan gelişmekte olan bir ekonomidir. Tarım ürünleri toplam ihracat içinde yüzde 60'lık bir paya sahiptir (muz,kahve,şeker,sığır eti ve tütün).1980'li yıllarda ülkede yaşanan iç çekişmeler, altyapı tesislerine büyük ölçüde zarar verdi. ABD'nin, Sandinista yönetimi sırasında uyguladığı ekonomik ambargo nedeniyle, 1980 enflasyon oranı % 13,500'e (1988) kadar ulaştı. 1990'lı yıllarda yapılan özelleştirmeler sonucunda enflasyon oranı tek sayılı hanelere indirilmiştir. Halkın yarıya yakını yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır ve Batı Yarımküresinin en yoksul ülkelerindendir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ As shown on the Córdoba (bank notes and coins); see for example Banco Central de Nicaragua
- 1 2 3 4 "Nicaragua". International Monetary Fund. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151119021247/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/01/weodata/weorept.aspx?sy=2007&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=278&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=42&pr.y=13. Erişim tarihi: 21.04.2010.
- ↑ "Human Development Report 2009. Human development index trends: Table G". The United Nations. 12 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160512173605/http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2009_EN_Complete.pdf. Erişim tarihi: 05.10.2009.
.svg.png)
| ||||||
| |||||||||||||||||||
|