Uludere olayı

Uludere olayı,[1] Uludere katliamı,[2] Roboski katliamı[3][4][5] veya Uludere operasyonu, 28 Aralık 2011 akşamı Türk Hava Kuvvetlerinin, Şırnak'ın Uludere ilçesi yakınlarındaki Irak topraklarında F-16 savaş uçaklarıyla yaptığı bombardıman sonucunda 34 Kürt kökenli vatandaşın hayatını kaybetmesi olayı.[6] Olaydan bir kişi yaralı olarak kurtuldu.[7][8] Operasyonda hayatını kaybedenlerin, Irak'tan Türkiye'ye mazot ve sigara getirmek için PKK'nın kullandığı yol üzerinden geçen Kürt kökenli vatandaşların oluşturduğu bir kaçakçı kafilesi olduğu anlaşıldı.[9][10]

Genelkurmay Başkanlığı olay sonrası açıklamasında 28 Aralık 2011 tarihinde saat 18.39’da tespit edilen grubun PKK'nın kullandığı yolları kullanması sebebiyle vurulmasına karar verildiğini ve operasyonun TSİ 21.37 - 22.24 arasında gerçekleştiğini belirtti.[10] 16 Mayıs 2012 tarihinde olayın, Amerika Birleşik Devletleri'nden paylaşılan istihbarat nedeniyle gerçekleştiği belirtilse de[11][12] daha sonra yapılan açıklamalarda bu bilgi yalanlandı.[13][14]

Olayın ardından İnsan Hakları Derneği ile İnsan Hakları ve Mazlumlar için Dayanışma Derneği (MAZLUMDER) ortak bir heyet oluşturarak bölgede incelemede bulundu. İnsan hakları heyeti, Uludere'de 34 insanın öldürülmesini yargısız infaz olarak değerlendirdi ve olayı toplu katliam olarak nitelendirdi.[15]

Tepkiler

Olay dünya basınında "Hava saldırısı Kürt köylüleri öldürdü" (BBC), "Cenazelerini traktörle taşıdılar" (CBS News), "Hava saldırısı Kürt köylüleri öldürdü" (CNN), "Kaçakçılar militan sanılarak öldürüldü" (Daily Mail), "Türk hava saldırısı Kürtleri Vurdu" (The Wall Street Journal), "Türk Hava Kuvvetleri Kürt köyünü bombaladı, 35 kişiyi öldürdü " (Le Monde), "35 Kürt öldürüldü, ordu PKK'yla karıştırdık dedi" (Libération) başlıklarıyla yer aldı.[16] Avrupa Parlamentosu Başkanı Martin Schulz, olayı "felaket" olarak tanımladı ve konunun Avrupa Birliği raporlarında mutlaka yer alacağını söyledi.[17]

Ailelere tazminat

3 Ocak 2012'de Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç tarafından yapılan açıklamada, yaşanan olayla ilgili resmi özür beklenmesinin "yanlış olduğu", öldürülen sivillerin ailelerine tazminat ödeneceği belirtildi.[18] Aileler, Şubat 2012'de Başbakanlık tarafından verilen 123'er bin liralık toplam 4 milyon 182 bin lira tutarındaki tazminatı "kan parası ve sus payı" olarak gördükleri için kabul etmediler.[19]

TBMM raporu

Olayı araştırmak üzere TBMM'de Uludere Alt Komisyonu kuruldu.[20] Ayrıca Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) olayı Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne taşıdı. Başvuruda Türkiye'de etkin bir soruşturma yürütülmeyeceği şüphesi vurgulanarak sorumluların ancak uluslararası yargılama mekanizmaları sayesinde açığa çıkarılacağı belirtildi.[21]

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, konuyla ilgili hazırladığı raporda olayda kasıt olmadığını bildirdi.[22]

Soruşturma

Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı, olayla ilgili soruşturma hakkında Haziran 2013'te görevsizlik kararı verdi ve dosyayı Genelkurmay Başkanlığı Askeri Savcılığı'na gönderdi.[23] Genelkurmay Başkanlığı Askeri Savcılığı 7 Ocak 2013 tarihli gerekçeli kararında, "gerek şüphelilerin gerekse olayda görev yapan diğer TSK personelinin, TBMM ve Bakanlar Kurulu kararları çerçevesinde kanunun emrini icra kapsamında kendilerine verilen görev gereklerini yerine getirdikleri, görev gereklerini yerine getirirken kaçınılmaz hataya düştükleri, dolayısıyla eylemleri hakkında kamu davası açılmasını gerektiren sebep bulunmadığının anlaşıldığı" denerek takipsizlik kararı verildi.[24]

Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvurular

Mağdur avukatları, iç hukuk yollarının tükenmesi üzerine Temmuz 2014'te Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuruda bulundu.[25] Adalet Bakanlığı, Anayasa Mahkemesi'ne gönderdiği 28 sayfalık görüşünde, "Daha sonra bir hata olduğunun anlaşılması, kullanılan gücü otomatik olarak haksız hale getirmez. Aksini düşünmek, devlete ve kanun adamlarına görevlerini yaparlarken, belki de kendilerinin ve diğerlerinin yaşamlarına zarar verebilecek gerçekçi olmayan bir külfet yüklemek olur. Bununla birlikte olayın içinde bulunduğu koşullar, güç kullanılmasını gerektiren makul bir inancın varlığını göstermelidir" dedi.[26]

ABD'nin rolü

The Wall Street Journal gazetesinde yayınlanan bir habere göre, bombardımanın hemen öncesinde Amerika Birleşik Devletleri'ne ait bir Predator insansız hava aracı köylülerden oluşan kafileyi tespit etti ve hareketlerini izledi. ABD'nin Ankara'da görev yapan askerî personeli, kafiledekilerin sivil olduğundan emin değildi ve durumu Türk yetkililerine bildirdi. ABD'nin insansız hava aracının elde ettiği görüntüler kafiledekilerin kim olduğunu tespit etmekte yardımcı olabilirdi, ancak Türk yetkililer insansız hava aracının olay yerinden ayrılmasını istedi. Bu isteği yerine getiren ABD'li yetkililer, bombalama kararını Türk Silahlı Kuvvetleri'ne bıraktılar.[27] Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı, bu haberin "gerçeği yansıtmadığını" ve "olayda grubun ilk görüntü tespiti Türk Silahlı Kuvvetlerine ait İnsansız Hava Aracı tarafından yapıldığını" açıkladı.[28]

Batman 2. İnsansız Hava Aracı Filo Komutanlığı'nda görev yapan Hava Pilot Kurmay Binbaşı Ali İhsan Şahin, 25 Kasım 2013'te Genelkurmay Askeri Savcılığı'nda tanık olarak verdiği ifadede, "görüntülerin ilk tespit edildiği bölgede bir hareketlilik olduğu bilgisinin Irak'ın kuzeyinde faaliyet gösteren Amerika Birleşik Devletleri'nin predatör İHA'sı tarafından Türk makamlarına bildirildiğini, bu bilgi üzerine sorumlu birliklerin tamamının görüntüyü izlemeye başladığını" söyledi.[29]

MİT'in rolü

MİT Müsteşarı Hakan Fidan, Ocak 2012'de düzenlediği bir basın toplantısında MİT'in Uludere olayıyla ilgili yanlış istihbarat verdiğine ilişkin bir husus bulunmadığını ve olayla ilgili grup, yer, tarih, sayı ve geçiş güzergahlarına ilişkin MİT'in herhangi bir istihbarat paylaşımı gerçekleştirmediğini dile getirdi.[30]

Dönemin İçişleri Bakanı İdris Naim Şahin, Kasım 2014'te düzenlediği bir basın toplantısında "MİT tarafından gönderilen yazılar ve üst düzey MİT görevlisi tarafından Türk Silahlı Kuvvetleri telefonla bizzat aranarak, Bahoz Erdal'ın hudut hattını geçmekte olduğu bildirilmiştir. Silahlı Kuvvetler'in yetkilileri, bilginin doğru olup olmadığını defaatle sormasına rağmen, MİT yetkilisi ısrarla bilginin doğruluğunu teyit etmiştir. Sonuçta, MİT'ten gelen birden fazla resmî istihbarat raporları ve telefon bilgileri üzerine maalesef Uludere olayı yaşanmıştır" diye konuştu.[31]

Eylül 2015'te Cumhuriyet gazetesinin ulaştığı belgelere göre, Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı'nın Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderdiği bir yazıda MİT'inn Bahoz Erdal'ın eylem hazırlığında olduğuna ilişkin "doğruluğu kuvvetle muhtemel" notuyla ilettiği istihbaratın, bombardıman kararında "önemli rol oynadığını" bildirdiği ortaya çıktı.[32]

Takipsizlik kararıyla kapatılan soruşturmada yer alan tanık ve şüpheli ifadelerine göre, bombardımandan önce (insansız hava aracını kontrol eden yüzbaşı dahil) ilgili tüm askeri birliklerin kanaatinin sınıra yaklaşan grubun "terörist değil, kaçakçı olduğu", buna karşın Genelkurmay'ın bombalama kararı verdiği iddiası Cumhuriyet gazetesi tarafından ortaya atıldı.[29]

Literatür

Katliamda hayatını kaybedenlerin anısına Ümit Kıvanç tarafından hazırlanan Ağlama Anne, Güzel Yerdeyim adlı belgesel 7 Kasım 2012'de gösterime sunuldu.[33] İngiliz oyun yazarı Anders Lustgarten'in Roboski katliamını konu alan Shrapnel: 34 Fragments of a Massacre ("Şarapnel: Bir Katliamın 34 Fragmanı") adlı oyunu Mart 2015'te Londra'da sahnelendi.[34]

Kaynakça

  1. ↑ "Uludere olayı için hükümetten ilk tepkiler!". Gazete Habertürk. 30 Aralık 2011. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305054031/http://www.haberturk.com/gundem/haber/701508-uludere-olayi-icin-hukumetten-ilk-tepkiler.
  2. ↑ "Uludere katliamı". Radikal. 30 Aralık 2011. 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120630135523/http://www.radikal.com.tr:80/Radikal.aspx?ArticleID=1074002&CategoryID=77&aType=RadikalDetayV3.
  3. ↑ Ağlama anne, güzel yerdeyim (belgesel) - Ümit Kıvanç
  4. ↑ Roboski Müzesi
  5. ↑ Roboski belgeseli -Banu Güven
  6. ↑ "Irak sınırında F-16'lar kaçakçıları vurdu: 35 ölü". Zaman. 29 Aralık 2011. 8 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120108012412/http://www.zaman.com.tr:80/haber.do?haberno=1221408&title=irak-sinirinda-operasyon-30-olu.
  7. ↑ "Hüseyin Çelik: Operasyon Kazası, Bir Kusur ve Yanlış Varsa Tespit Edilecek". sondakika.com. 29 Aralık 2011. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150713083827/http://www.sondakika.com/haber-huseyin-celik-operasyon-kazasi-bir-kusur-ve-yanlis-3225241/.
  8. ↑ "İstihbarat ABD’den". Hürriyet. 17 Mayıs 2012. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150713083358/http://www.hurriyet.com.tr/planet/20571357.asp.
  9. ↑ "Başbakan Erdoğan: İnceleme başlatıldı". Radikal. 30 Aralık 2011. 11 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120411191948/http://www.radikal.com.tr:80/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1074030&Date=30.12.2011&CategoryID=78.
  10. 1 2 "Genelkurmay'dan Uludere açıklaması". Sabah. 29 Aralık 2011. 22 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160322050442/http://www.sabah.com.tr/gundem/2011/12/29/genelkurmaydan-aciklama.
  11. ↑ "Turkey's Attack on Civilians Tied to U.S. Military Drone". The Wall Street Journal. 16 Mayıs 2012. 1 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120701063552/http://online.wsj.com:80/article/SB10001424052702303877604577380480677575646.html?mod=WSJEUROPE_hpp_MIDDLESecondNews.
  12. ↑ "ABD'den Uludere itirafı". Hürriyet. 16 Mayıs 2012. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150713083542/http://www.hurriyet.com.tr/planet/20566057.asp.
  13. ↑ "BA - 03 / 12". Genelkurmay Başkanlığı. 17 Mayıs 2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304094026/http://www.tsk.tr/3_basin_yayin_faaliyetleri/3_1_basin_aciklamalari/2012/ba_03.htm. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2012.
  14. ↑ "Haber uydurma". Hürriyet. 19 Mayıs 2012. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150713083110/http://www.hurriyet.com.tr/gundem/20585402.asp. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2012.
  15. ↑ http://bianet.org/bianet/insan-haklari/135106-gulyazi-ve-ortasu-koyluleri-anlatiyor
  16. ↑ "Uludere Dünya Basınında". Bianet. 29 Aralık 2011. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  17. ↑ "Schulz: Uludere Felaket". Bianet. 29 Mayıs 2012. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  18. ↑ "Uludere olayında tazminat var, resmi özür yok". BBC Türkçe. 3 Ocak 2012. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  19. ↑ "Roboski'nin 'kan parası' başbakanlığa iade edildi". 23 Ocak 2015. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  20. ↑ http://bianet.org/bianet/siyaset/135370-uludere-alt-komisyonu-calismaya-basliyor
  21. ↑ http://bianet.org/bianet/siyaset/135762-uludere-uluslararasi-ceza-mahkemesinde
  22. ↑ . http://www.trthaber.com/haber/gundem/iste-uludere-raporu-79441.html.
  23. ↑ "Sivil savcıdan Uludere için görevsizlik kararı". Radikal. 11 Haziran 2013. http://www.radikal.com.tr/turkiye/uludere_dosyasi_askeri_savcilikta-1137176.
  24. ↑ Hıdır Tok. Başka Haber. "Genelkurmay Başkanlığı Askeri Savcılığı'nın Uludere İçin Verdiği Takipsizlik Kararının Tam Metni". Erişim tarihi: 7 Ocak 2013.
  25. ↑ "Roboski Katliamı AYM’ye Taşındı". Bianet. 18 Temmuz 2014. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  26. ↑ "Adalet Bakanlığı, 34 kişinin öldüğü Uludere için AYM’ye görüşünü bildirdi". Hürriyet. 23 Ocak 2015. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  27. ↑ "Turkey's Attack on Civilians Tied to U.S. Military Drone". The Wall Street Journal. 16 Mayıs 2012. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  28. ↑ "TSK: Uludere istihbaratı yerli kaynaklardan". 28 Temmuz 2013. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  29. 1 2 "Komutanım bunlar kaçakçı". Cumhuriyet. 26 Eylül 2015. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  30. ↑ "TSK'ye istihbarat vermedik". BirGün. 6 Ocak 2012. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.<
  31. ↑ "Roboski'de MİT görevlisi TSK'yı yanılttı". T24. 25 Kasım 2014. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  32. ↑ "Genelkurmay MİT'i suçladı". Cumhuriyet. 21 Eylül 2015. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  33. ↑ "Ümit Kıvanç'tan Roboskî belgeseli: Ağlama Anne Güzel Yerdeyim". T24. 7 Kasım 2012. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
  34. ↑ "Shrapnel review – Anders Lustgarten’s short, sharp play about the Roboski massacre". Guardian. 18 Mart 2015. En son 28 Eylül 2015 tarihinde erişildi.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/1/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.