İstanbul metrosu

Bu madde veya bölüm Metro İstanbul maddesine çok benzemektedir ve bu iki maddenin tek başlık altında birleştirilmesi önerilmektedir. Birleştirme işlemi yapıldıktan sonra sayfaya {{Geçmiş birleştir}} şablonunu ekleyiniz.

İstanbul metrosu

Taksim istasyonunda bir metro treni.
Genel
Sahibi	İstanbul Büyükşehir Belediyesi
Hizmet alanı	İstanbul, Türkiye
Taşıma türü	Metro
Hat sayısı	5
İstasyon sayısı	70
Yıllık yolcu sayısı	384,9 milyon (2015)[1]
Web sitesi	istanbulunmetrosu.com
Hizmet
Hizmete giriş	3 Eylül 1989
İşletmeci(ler)	Metro İstanbul
Teknik
Sistem uzunluğu	95 km
Hat açıklığı	1.435 mm
Ortalama hız	80km/h
En yüksek hız	100km/h
Harita

İstanbul metrosu, Türkiye'nin en büyük şehri İstanbul'da hizmet veren metro sistemidir ve Türkiye'nin en büyük metro ağıdır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından işletilen sistemde, beş metro hattı (M1, M2, M3, M4 ve M6) bulunmaktadır. M1, M2, M3 ve M6 hatları Avrupa Yakası'nda, M4 ise Anadolu Yakası'nda hizmet vermektedir. Dört hattın inşası da sürmektedir.

Tarihçe

İstanbul metrosu, tarihi çok eskilere dayanan bir düşünce olmasına karşılık ancak 20. yüzyılın sonlarında gerçek anlamıyla hayat bulmuştur.

İstanbul, 1876'da yapılan Tünel ile toplu taşımada metronun öncüleri arasındaydı. İstanbul şehri için kamu yararı ve ulaşım rahatlığı göz önüne alınarak 1912'den bu yana çeşitli ülke firmaları tarafından yapılmış öneriler olduğu bilinmektedir. İstanbul'da geniş kapsamlı bir metro yapılması fikrinin 1908'de ortaya çıktığına dair kayıtlara İETT arşivinde rastlanıyor. "Mecelle-i Umur-ı Belediye"nin 3. cildinde Mecidiyeköy ile Yenikapı arasında bir metro imtiyazı verildiğine dair kayda rağmen, projenin gerçekleşmediği anlaşılıyor. Yine 1912'de bir Fransız mühendisin Karaköy-Şişli arasında bir hat önerdiği ve Kurtuluş'a doğru bir giriş yaptığı anlaşılıyor. İlk etraşı proje ise 1912'te rastlıyor.

Mühendis L. Guerby teklifi (1912)

İstanbul Teknik Üniversitesi Müzesi'nde, son senelerde eski kitaplar arasında bulunarak sergilenen, Avant Projet d'un Métropolitain à Constantinople (İstanbul'da bir metro ön projesi) Mühendis L. Guerby imzasını taşıyor. Projenin eldeki mavi ozalit kopyası 1/5.000 ölçeğinde. Güzergah üzerindeki 24 istasyon Topkapı suriçi tramvay durağından başlayarak Şişli' tramvay durağında son buluyor. İstasyonlarda peron uzunlukları 75 m; en uzun ara 975 m, en kısa ara 220 m olarak önerilen proje, 10 Ocak 1912 tarihini taşıyor.

Prost teklifi (1936)

Şehri imar etmek gayesiyle 1936'da davet edilen Fransız şehirci Prost, bu ihtiyacı hissederek Taksim-Beyazıt arasında bir metro hattı kurulmasını önermiştir. Taksim'den başlayacak olan hat İstiklal Caddesi ile Tarlabaşı Bulvarı arasından geçerek İngiliz Sarayı ve Tepebaşı'ndan sonra Tünel'e, oradan Şişhane'ye ve Galata Kulesi'nin doğusundan Karaköy'e inecekti. Hattın Tünel, Karaköy, Taksim arasndaki kot farkı yüzünden helezoni bir güzergah veya kremayerli (dişli tekerlekli) bir sistem ile Karaköy'e düz inebileceği düşünülüyordu. Haliç Tahmis Sokağı hizasında 50 m'lik bir köprü üzerinden viyadük ile geçilerek İstanbul yakasında Rüstem Paşa Camii'nin batısında kurulacak hat, 9 kotunda tekrar yeraltına girmekteydi. Buradan Mahmutpaşa yoluyla Kara Mustafa Paşa Türbesi önlerinde tramvay caddesine varmakta ve Beyazıt'a ulaşmaktaydı. Prost, bu son güzergahtaki kot farkının doğurduğu yüzde 8'lik meyli de kremayerli bir sistem ile aşmayı düşünmüştü. Öneri, Sandal Bedesteni'ni metro istasyonu olarak gösteriyordu. Ayrıca Haliç'in köprü üzerinde bir viyadükle aşılması Yeni Cami'yi gölgeleyecekti. Prost'un bu önerisi ancak ön proje olabilmiş, daha ileri gidememiştir.

Nedeco teklifi (Ekim 1951)

Yabancı Memleketlerde Bayındırlık işleri Hollanda Teknik Müşavere Bürosu "Nedeco", İstanbul şehrinin seyrüsefer meselesi hakkında bir incelemeyi Ekim 1951'de vilayete vermişti. Haliç'in iki yakasındaki tıkanıkları bertaraf etmek üzere sınırlı bir "metropoliten" olarak ileri sürülen teklif "kabili takbik ve karlı bir işletme" şeklinde önerilmişti. Mevcut ulaşım zorluklarının en kolay hal çaresi gibi gösterilen Nedeco önerisi 1951 şartlarına cevap vermek üzere, o zamanki Prost planı esas alınarak hazılanmıştı.

Nedeco teklifinde, Taksim - Beyazıt arasında teklif edilen güzergahta eğimlerin yüzde 4'ü geçmemesi için katarın devamlı olarak yolların altından gitmeyip sağlı sollu kavisler çizmesi öngörülmekteydi. Taksim'deki terminüs durağından başlayarak bir miktar Sıraselviler Caddesi'ni takiple İstiklal Caddesi'ne yönelmekte Galatasaray istasyonundan sonra gene binaların altına girip Tepebaşı istasyonuna varmakta, tekrar bir kavisle İstiklal Caddesi'ni kat edip caddenin doğusunda bir istasyondan sonra bir "S" çizerek Şişhane istasyonuna, oradan da gene bir "S" ile Tünel çıkışının batısına Karaköy istasyonuna gelmekte; sonra yerüstüne çıkmakta, hem metro hatlarını, hem de gidiş ve geliş ayrı iki yolu taşıyan 45 m'lik bir yüzer köprü ile karşıya geçmekteydi. Eminönü'nde, Mısır Çarşısı ile Rüstem Paşa Camii arasında tekrar yeraltında giren hat, büyük bir kavisle Babıali ile Ebussuud caddeleri kavşağında bir istasyon yaparak gene yapı adalarının altından Sultanahmet Meydanı'ndaki istasyona çıkmakta, daha sonra bugünkü İstanbul Adalet Sarayı'nın altından geçerek Binbirdirek civarında bir istasyon yaparak Çarşıkapı istasyonuna gelmekte ve nihayet tramvay yolunu takiple Beyazıt terminüsünde son bulmaktaydı.

Bu güzergahtan başka gene ilk aşamada inşa edilmek üzere, ileride Boğaz irtibatını yapacak hattın başlangıcı olarak Karaköy - Tophane parçası da teklif edilmiştir. Ayrıca, daha sonraki gelişmeler için Taksim'den Şişli'ye Beyazıt'tan Topkapı ile Edirnekapı yönlerine yol altlarını takip eden güzergahlar bu teklifi tamamlamaktaydı.

Nedeco teklifi bir bütün olarak ele alındığında,

a) Mevcut köprünün (Galata Köprüsü) hemen batısında, dört metropoliten hattı ile iki trafik yolunun yapımını mümkün kılan yeni bir köprü inşaasını

b) bu yeni köprünün her iki ucunda modern trafik için düzenlenecek meydanların tahsisini,

c) Beyoğlu yakasındaki meydan ile Taksim arasında ve İstanbul yakası ile Beyazıt arasında tünel inşaatını;

d) Taksim ile Beyazıt arasında inşa edilecek tünellerin içinden ve yeni Galata Köprüsü'nün üstünden geçecek bir metropoliten hattının tesisini;

e) gelecekte ikinci bir metropoliten hattının işletmesinde kullanılacak ve Beyoğlu ile Tulumbacı Sıtkı Sokağı arsında bulunacak bit tünelin inşasını:

f) Boğaziçi sahilini takip ederek Necati Bey caddesi'nden geçen tramvayı "e" maddesinde bahsedilen tünelden ve yeni Galata Köprüsü'nden geçrirerek İstanbul sahilindeki meydana ulaştıracak uzatmanın yapılmasını; böylece, köprü üzerinden 4 hat geçebilmesini;

g) Taksim ile Beyazıt arasında bulunan mahallelerden geçen tüm tramvay hatlarının kaldırılmasını içeriyordu.

Langevin raporu (Eylül 1952)

İETT İdaresi tarafından davet edilmiş olan Paris Nakliyat Müstakil Reji İdaresi Etüt Dairesi Direktörü ve Paris Metropoliten Şimendifer Kumpanyası Fahri Genel Müdürü Yüksek Mühendis Mr. Marc Langevin ve ortağı Yüksek Mühendis Mr. Louis Meizzonet'in vermiş oldukları rapor, İstanbul'un ulaşım konusunu ciddi bir şekilde incelemekte ve teklişerde bulunmaktaydı. 14 fasıldan ibaret olan bu rapor, metrodan başka İstanbul'un genel ulaşım ve taşıma ilerine de çözümler getiren teklişeri bir araya topluyordu. Bu teklişerin fasılları şöyleydi:

1) Şehir dahilinde trafiğin başlıca unsurları,

2) Şehir Nazım Planı,

3) Şehirlerde işleyen çeşitli taşıma araçlarının türleri,

4) Başlıca büyük şehirlerde yolcu taşıma idareleri ve tarifelerinin tanzimi,

5) Şehir metropoliteni,

6) Bölge metropoliteni ve Avrupa-Asya otomobil yolu,

7) Modern tramvay arabalarıyla beslenen esas şebeke,

8) Esas şebekenin troleybüs ile çalıştırılması

9) İstanbul şehrinde halk taşıma işlerinin tertiplenmesi ve bununla ilgili bir ofisin kurulması,

10) Ücret tarifeleri, bilet satış ve şekilleri,

11) Önerilen çeşitli teknik çözümlerin ve uygulama şartlarını eleştirel olarak incelenmesi,

12) İş programı,

13) Rumeli ve Anadolu yakalarının bir şehir metropoliteni ile bağlanması

Günümüzdeki durumu

Ağ haritası (2015)

İstanbul Metrosu ile ilgili yapılan son proje IRTC kapsamında 1987'de gerçekleştirilen çalışmadır. Bu konsorsiyum İstanbul Metrosu ile birlikte "Boğaz demiryolu tüneli" projesini de birlikte hazırlamıştır.

Bu etütte metro güzergâhı 16.207 m olup istasyonları Topkapı-Şehremini-Cerrahpaşa-Yenikapı-Unkapanı-Şişhane-Taksim-Osmanbey-Şişli-Gayrettepe-Levent-4.Levent olan bir hat önermiştir. Bu projenin Yenikapı - Hacıosman arası M2 koduyla açılmış olup, kalan kısımları inşa hâlindedir. Şu anki planlara göre hat İncirli - Hacıosman olarak hizmet verecektir, Bakırköy'e kadar uzatılması da düşünülmektedir.

2005 Yılında temeli atılan Kadıköy - Kartal arasında yer alan M4 hattı Ağustos 2012'de, yine aynı yıl temeli atılan M3 hattı da 10 Eylül 2012'de gayri resmî olarak, 14 Haziran 2013'te resmî olarak hizmete girmiştir. Haliç Metro Köprüsü ise 2014'te açıldı. 2016 yılında M4 hattı, Kartal'dan Tavşantepe'ye uzatılmıştır.

Ağ

Hatlar

Ad	Açılış	Son genişletme	İstasyon sayısı	Uzunluk	Başlangıç istasyonları
	1989	2014	23	26,1 km	Yenikapı Atatürk Havalimanı Kirazlı
	2000	2014	16	23,5 km	Yenikapı Hacıosman Seyrantepe
	2013	2013	11	15,9 km	Kirazlı Metrokent Olimpiyat
	2012	2016	19	26,2 km	Kadıköy Tavşantepe
	2015	2015	4	3,3 km	Levent Boğaziçi Üniversitesi

İstasyonlar

İTÜ Ayazağa istasyonu

İstanbul metrosunda yetmiş istasyon bulunmaktadır. Kirazlı, Levent ve Yenikapı istasyonlarından birden fazla hat geçmektedir. Ayrılık Çeşmesi ve Yenikapı istasyonlarından Marmaray'a aktarma yapılabilmektedir.

Gelecekteki genişletmeler

Yapımı devam eden hatlar

Ad	İstasyon sayısı	Uzunluk	Güzergâh	Notlar
	8	9,4 km	Kirazlı ↔ Halkalı	İhale aşamasında
	5	7 km	Yenikapı ↔ İncirli	Proje aşamasında
	8	9 km	Kirazlı ↔ Bakırköy İDO	2019'da açılması planlanıyor
	4	7,4 km	Kaynarca ↔ Sabiha Gökçen Havalimanı	2018'de açılması planlanıyor
	16	20 km	Üsküdar ↔ Çekmeköy	2017'de açılması planlanıyor
	15	18 km	Mecidiyeköy ↔ Mahmutbey	2018'de açılması planlanıyor
	4	5 km	Mecidiyeköy ↔ Kabataş	2019'da açılması planlanıyor
	13	14,2 km	Bostancı ↔ Dudullu	2019'da açılması planlanıyor
	12	13 km	İkitelli Sanayi ↔ Ataköy	2019'da açılması planlanıyor

Planlanan hatlar

Ağ haritası ve projeler (2013)

• Bakırköy - Beylikdüzü
• Göztepe - Ümraniye etüt çalışmaları sürüyor
• Kazlıçeşme - Söğütlüçeşme
• Mahmutbey - Halkalı
• Pendik - Sabiha Gökçen Havalimanı
• Kadıköy - Sultanbeyli
• Başakşehir - Kayabaşı - Olimpiyat Köyü
• Çekmeköy - Taşdelen
• Şişhane - Kabataş
• Sancaktepe - Sultanbeyli
• Üsküdar - Beykoz
• Olimpiyatköy - Kayabaşı
• Beşiktaş - Sarıyer
• Hacıosman - Sarıyer
• Büyükçekmece - Silivri
• Sultangazi - Başakşehir
• Esenyurt - Beylikdüzü - Avcılar
• Sabiha Gökçen - Tuzla (OSB)
• Edirnekapı - Vezneciler

Ayrıca bakınız

• İstanbul'da toplu taşıma

Kaynakça

1. "İstanbul'da raylı sistem taşımacılığı rekor kırdı". Hürriyet. 28 Ocak 2016. http://www.hurriyet.com.tr/istanbulda-rayli-sistem-tasimaciligi-rekor-kirdi-40046426. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2016. 

Dış bağlantılar

• Istanbul Metro Haritası
• İstanbul Metrosu
• İstanbul Ulaşım A.Ş.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi