Şart cümlesi

Şart cümlesi veya koşul cümlesi, Türkçedeki anlamına göre cümle türlerinden biri. Yan cümlesi dilek-şart kipini alan ve şart anlamı taşıyan cümledir.^[1] Ana cümledeki fiilin gerçekleşmesi, yan cümlede belirtilen bir koşula (şarta) bağlıdır.

Hızlı yürürse zamanında okula varabilir.
Ancak çok çalışırsan başarılı olabilirsin.
Yarın kar yağarsa, sınıfça kardan adam yapacağız.

Şart cümlesinde ana cümle ve yan cümlenin öznesi ortak veya farklı olabilir:

(Ben) Çarşıya inersem, (ben) size de uğrarım. ("ben" öznesi ortak)
Müdür erken bırakırsa (ben) sinemaya gideceğim. (yan cümlenin öznesi "müdür", ana cümlenin öznesi "ben")

Farklı dilbilgisel yapılarla da bir cümleye şart anlamı kazandırılabilir:

Sokakta oynayabilmek için önce ödevini bitirmelisin. (Ödevini bitirirsen sokakta oynayabilirsin.)
Oyuna geç kalmanız durumunda koltuğunuzu kaybedebilirsiniz. (Oyuna geç kalırsanız koltuğunuzu kaybedebilirsiniz.)
Yağmur yağdığı müddetçe yola çıkamayız. (Yağmur durmazsa yola çıkamayız.)
Yemeğini bitir ki arkandan ağlamasın. (Yemeğini bitirirsen arkandan ağlamaz.)

Türkçe dilbilgisi

Fonetik

Sesler	Ünlü • Ünsüz

Ses uyumları	Büyük ünlü uyumu • Küçük ünlü uyumu

Ses olayları	Hece kaynaşması • Kaynaştırma ünsüzü • Koruyucu ünsüz • Pekiştirme • Ses türemesi • Ulama • Ünlü düşmesi • Ünsüz düşmesi • Ünsüz benzeşmesi • Ünsüz sertleşmesi • Ünsüz yumuşaması • Ünlü daralması

Kök ve ekler

Yapım ekleri	İsimden isim yapan ekler • İsimden fiil yapan ekler • Fiilden fiil yapan ekler • Fiilden isim yapan ekler

Çekim ekleri	Haber (bildirme) kip ekleri • Dilek kip ekleri • Ek-fiiller • Hâl (durum) ekleri • Çoğul ekleri • Eşitlik eki • Vasıta eki • Bildirme eki • İlgi ekleri • İlgi zamiri • İyelik ekleri • Koşaç • Olumsuzluk eki • Şahıs ekleri • Soru eki

Sözcük bilgisi

Sözcük türleri

İsim soylu	İsim (ad) • Sıfat (önad) • Zarf (belirteç) • Zamir (adıl) • Bağlaç • Edat (ilgeç) • Ünlem

Fiil soylu	Fiil (eylem) • Fiilimsi (eylemsi) [İsim-fiil (mastar) • Sıfat-fiil (ortaç) • Zarf-fiil (ulaç)]

Anlamına göre sözcükler

Temel • Yan • Gerçek • Mecaz • Deyim • Terim • Eşanlamlı • Eşsesli • Karşıtanlamlı

Yapısına göre sözcükler

Basit • Türemiş • Birleşik

Tamlamalar

İsim tamlaması • Sıfat tamlaması

Cümle bilgisi

Cümlenin öğeleri

Ana öğeler	Özne • Yüklem

Yardımcı öğeler (tümleçler)	Nesne (Belirtili nesne • Belirtisiz nesne) • Dolaylı tümleç • Zarf tümleci

Anlamına göre cümleler

Olumlu • Olumsuz • Soru • Ünlem • Emir • Gereklilik • İstek • Dilek • Şart

Yapısına göre cümleler

Basit • Birleşik • Bağlı • Sıralı

Öğelerinin dizilişine göre cümleler

Kurallı (Düz) • Devrik • Eksiltili • Parantez

Yüklemin cinsine göre cümleler

İsim cümlesi • Fiil cümlesi

Anlatım

Anlatım bozuklukları

Bağlaşıklık sorunları • Bağdaşıklık sorunları

Kaynakça

↑ Cümle türleri Edebiyatogretmeni.org

This article is issued from Vikipedi - version of the 8/3/2015. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.