Fritz Haber

Fritz Haber

Doğum	9 Aralık 1868(1868-12-09) Breslau, Almanya
Ölüm	29 Ocak 1934 (65 yaşında) Basel, İsviçre
Milliyeti	Almanya
Dalı	Fiziksel kimya
Çalıştığı yerler	İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü‎ Karlsruhe Üniversitesi
Öğrenim	Heidelberg Üniversitesi, Berlin Humboldt Üniversitesi Berlin Teknik Üniversitesi
Doktora hocası	Robert Bunsen
Önemli başarıları	Gübreler, Patlayıcılar, Haber işlemi (Haber process), Haber-Weiss reaksiyonu, Kimyasal savaş
Aldığı ödüller	Nobel Kimya Ödülü (1918)

Fritz Haber (d. 9 Aralık 1868, Breslau, Almanya - ö. 29 Ocak 1934, Basel, İsviçre) Alman kimyager. 1918 yılında Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır. I. Dünya Savaşı süresince klor ve diğer zehirli gazları geliştirme ve dağıtımı konusundaki çalışmaları nedeniyle "kimyasal savaşın babası" olarak da tanımlanır.

Haber'in eşi Clara Immerwahr da kimya üzerine doktora yapmıştır. Immerwahr, Haber'in zehirli gazlar konusundaki çalışmalarına karşıydı ve II. Ypres Muharebesi'nde klorun ilk başarılı kullanımına yanıt olarak bahçelerinde intihar etmiştir^[1].

Haber, Max Born ile birlikte, iyonik bir katı maddenin kafes enerjisini değerlendirmek için Born-Haber siklusu metodunu geliştirmiştir. Haber MDMA'yı ilk sentezleyen kişi olarak da bazı yerlerde anılsa da, bu bilgi doğru değildir^[2]^[3].

Yahudi bir anne babanın çocuğu olarak Breslau, Almanya'da (günümüzde Wrocław, Polonya) doğmuştur^[4]. Annesi doğumda ölmüştür. 1886'dan 1891'e kadar Robert Bunsen'in yanında Heidelberg Üniversitesi'nde, A. W. Hofmann'ın grubunda Berlin Üniversitesi'nde (günümüzde Berlin Humboldt Üniversitesi) ve Carl Liebermann'ın yanında Technical College of Charlottenburg'da (günümüzde Technical University of Berlin) çalıştı. 1901'de Clara Immerwahr ile evlendi ve oğulları Hermann 1902'de doğdu. Akademik kariyerine başlamadan önce babasının kimyasal işinde ve Zürih'te Georg Lunge ile İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü‎'nde çalıştı.

Kaynaklar

↑ Hobbes, Nicholas (2003). Essential Militaria. Atlantic Books. ISBN 978-1-84354-229-2.
↑ "...MDMA was actually first synthesized by Fritz Haber in 1892...". Ask Erowid. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151217060522/https://www.erowid.org/ask/ask.php?ID=3104.
↑ Benzenhöfer, U. ve Passie, T. (2006): Zur Frühgeschichte von Ecstasy. In: Der Nervenarzt. Bd. 77, S. 95-99. PMID 16397805 PDF
↑ http://www.nobel.se/chemistry/laureates/1918/haber-bio.html Fritz Haber'in Nobel sayfasındaki biyografisi

İleri okumalar

Daniel Charles, Master mind: The Rise and Fall of Fritz Haber, the Nobel Laureate Who Launched the Age of Chemical Warfare (New York: Ecco, 2005), ISBN 0-06-056272-2.
Dietrich Stoltzenberg, Fritz Haber: Chemist, Nobel Laureate, German, Jew: A Biography (Chemical Heritage Foundation, 2005), ISBN 0-941901-24-6.
Vaclav Smil, Enriching the Earth: Fritz Haber, Carl Bosch, and the Transformation of World Food Production (2001) ISBN 0-262-19449-X
Thomas Hager, The Alchemy of Air: A Jewish Genius, a Doomed Tycoon, and the Scientific Discovery That Fed the World but Fueled the Rise of Hitler (2008) ISBN 978-0-307-35178-4.

Dış bağlantılar

Nobel Kimya Ödülü sahipleri

1901-1925	Jacobus van 't Hoff (1901) Emil Fischer (1902) Svante Arrhenius (1903) William Ramsay (1904) Adolf von Baeyer (1905) Henri Moissan (1906) Eduard Buchner (1907) Ernest Rutherford (1908) Wilhelm Ostwald (1909) Otto Wallach (1910) Marie Curie (1911) Victor Grignard / Paul Sabatier (1912) Alfred Werner (1913) Theodore Richards (1914) Richard Willstätter (1915) Fritz Haber (1918) Walther Nernst (1920) Frederick Soddy (1921) Francis Aston (1922) Fritz Pregl (1923) Richard Zsigmondy (1925)

1926-1950	Theodor Svedberg (1926) Heinrich Wieland (1927) Adolf Windaus (1928) Arthur Harden / Hans von Euler-Chelpin (1929) Hans Fischer (1930) Carl Bosch / Friedrich Bergius (1931) Irving Langmuir (1932) Harold Urey (1934) Frédéric Joliot-Curie / Irène Joliot-Curie (1935) Peter Debye (1936) Norman Haworth / Paul Karrer (1937) Richard Kuhn (1938) Adolf Butenandt / Leopold Ružička (1939) George de Hevesy (1943) Otto Hahn (1944) Artturi Virtanen (1945) James B. Sumner / John Northrop / Wendell Meredith Stanley (1946) Robert Robinson (1947) Arne Tiselius (1948) William Giauque (1949) Otto Diels / Kurt Alder (1950)

1951-1975	Edwin McMillan / Glenn T. Seaborg (1951) Archer Martin / Richard Synge (1952) Hermann Staudinger (1953) Linus Pauling (1954) Vincent du Vigneaud (1955) Cyril Hinshelwood / Nikolay Semyonov (1956) Alexander Todd (1957) Frederick Sanger (1958) Jaroslav Heyrovský (1959) Willard Libby (1960) Melvin Calvin (1961) Max Perutz / John Kendrew (1962) Karl Ziegler / Giulio Natta (1963) Dorothy Hodgkin (1964) Robert Woodward (1965) Robert S. Mulliken (1966) Manfred Eigen / Ronald Norrish / George Porter (1967) Lars Onsager (1968) Derek Barton / Odd Hassel (1969) Luis Federico Leloir (1970) Gerhard Herzberg (1971) Christian B. Anfinsen / Stanford Moore / William Stein (1972) Ernst Otto Fischer / Geoffrey Wilkinson (1973) Paul Flory (1974) John Cornforth / Vladimir Prelog (1975)

1976-2000	William Lipscomb (1976) Ilya Prigogine (1977) Peter D. Mitchell (1978) Herbert C. Brown / Georg Wittig (1979) Paul Berg / Walter Gilbert / Frederick Sanger (1980) Kenichi Fukui / Roald Hoffmann (1981) Aaron Klug (1982) Henry Taube (1983) Robert Merrifield (1984) Herbert A. Hauptman / Jerome Karle (1985) Dudley R. Herschbach / Yuan T. Lee / John C. Polanyi (1986) Donald J. Cram / Jean-Marie Lehn / Charles J. Pedersen (1987) Johann Deisenhofer / Robert Huber / Hartmut Michel (1988) Sidney Altman / Thomas Cech (1989) Elias Corey (1990) Richard R. Ernst (1991) Rudolph A. Marcus (1992) Kary Mullis / Michael Smith (1993) George Olah (1994) Paul J. Crutzen / Mario J. Molina / Frank Rowland (1995) Robert Curl / Harold Kroto / Richard Smalley (1996) Paul D. Boyer / John E. Walker / Jens Christian Skou (1997) Walter Kohn / John Pople (1998) Ahmed Zewail (1999) Alan J. Heeger / Alan MacDiarmid / Hideki Shirakawa (2000)

2001-	William Knowles / Ryoji Noyori / K. Barry Sharpless (2001) John B. Fenn / Koichi Tanaka / Kurt Wüthrich (2002) Peter Agre / Roderick MacKinnon (2003) Aaron Ciechanover / Avram Hershko / Irwin Rose (2004) Robert H. Grubbs / Richard R. Schrock / Yves Chauvin (2005) Roger D. Kornberg (2006) Gerhard Ertl (2007) Osamu Shimomura / Martin Chalfie / Roger Y. Tsien (2008) Venkatraman Ramakrishnan / Thomas A. Steitz / Ada E. Yonath (2009) Richard F. Heck / Akira Suzuki / Ei-ichi Negishi (2010) Dan Shechtman (2011) Robert Lefkowitz / Brian Kobilka (2012) Martin Karplus / Michael Levitt / Arieh Warshel (2013) Eric Betzig / Stefan Hell / William E. Moerner (2014) Tomas Lindahl / Paul Modrich / Aziz Sancar (2015) Jean-Pierre Sauvage / James Fraser Stoddart / Bernard L. Feringa (2016)

This article is issued from Vikipedi - version of the 3/4/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.