Oder-Neisse Hattı
Oder-Neisse Hattı (Lehçe: Linia Odra-Nysa Łużycka, Almanca: Oder-Neiße-Grenze) II. Dünya Savaşı'nın sonunda Müttefiklerce çizilen ve bugünde geçerli olan Polonya-Almanya sınırı. Bu sınırla Alman topraklarının önemli bir bölümünün Polonya'ya bırakılması Batı Almanya ile Sovyet bloku arasında 15 yıl süren tartışmalara yol açmıştır.
Yalta Konferansı'nda (Şubat 1945) üç büyük Müttefik devlet (Büyük Britanya, SSCB ve ABD) Polonya'nın SSCB ile sınırını batıya doğru, yaklaşık Curzon Hattı'na kadar çekmeyi kararlaştırdı. Bu düzenlemenin Polonya için yol açtığı toprak kaybı ise batıdaki sınırın Almanya'nın zararına olarak batı yönünde kaydırılmasıyla karşılandı. Josef Stalin Yalta'da, Baltık Denizindeki Świnoujście'den (Swinemünde) güneye doğru uzanarak Szczecin'in batısından geçen, daha sonra Frankfurt (Oder)'ın güneyinde Neisse (Nysa Łużycka) Nehri ile birleştiği noktaya kadar Oder Nehrini (Odra) izleyen, ardından Neisse Nehri boyunca Zittau yakınındaki Çekoslovakya sınırına kadar uzanan Oder-Neisse Hattı'nın sınır kabul edilmesini istedi. Stalin böylece 1939'da (Alman-Sovyet Antlaşması) işgal ettiği ve geri vermek istemediği Curzon Hattının doğusundaki topraklarını yitiren Polonya'nın bu kaybına karşılık bir ödün vermeyi düşünüyordu.
Ama yeni sınırın tam olarak nereden geçeceği konusunda Batılı Müttefikler ile SSCB arasında anlaşmazlık çıktı. ABD ile Büyük Britanya böyle bir düzenlemenin yalnızca çok sayıda Almanın yer değiştirmesine yol açmakla kalmayacağını (Polonya'ya bırakılan topraklarda o sırada 5 milyon Alman yaşıyordu), aynı zamanda gelecekte Almanya'yı kayıplarını geri istemeye yönelteceğini, böylece kalıcı bir barışın kurulmasını önleyeceğini öne sürdü. Onların önerdiği sınır çizgisi Oder Nehri boyunca uzanıyor, sonra Wrocław (Breslau) ile Opole arasındaki bir noktada Oder ile birleşen bir başka Neisse Nehrini (Glatzer Neisse ya da Nysa Kłodzka) izliyordu. Anlaşmazlık nedeniyle Almanya-Polonya sınırı konusunda Yalta'da bir karara varılamadı. Ancak Batılı müttefikler bu hattı “barış konferansına kadar geçici sınır” olarak kabul etmeye razı oldular (Potsdam, 1945).
Temmuz-Ağustos 1945'te Potsdam Konferansı toplandığında, Sovyet ordusu Oder-Neisse Hattı'nın doğusundaki bütün toprakları işgal etmiş ve bu bölgede Sovyet yanlısı geçici bir Polonya yönetimi oluşturulmuş bulunuyordu. ABD ve Büyük Britanya bu tek yanlı hareketi şiddetle protesto etmekle birlikte oldubittiyi kabul ederek, SSCB'ye bırakılan Doğu Prusya'nın kuzey kesimi dışında, Oder-Neisse Hattı'nın doğusundaki bütün bölgenin Polonya'nın denetimine verilmesini onayladı. Potsdam Konferansı'nda ayrıca bölgedeki Almanların Polonyalılarca Almanya'ya gönderilmesine izin verildi. Ama Polonya-Almanya sınırının nihai olarak gelecekte toplanacak bir barış konferansında çizilmesi kararlaştırıldı.
Almanya Demokratik Cumhuriyeti (Doğu Almanya) 6 Temmuz 1950'de Polonya ile Zgorzelec'te (1945'ten önce Görlitz'in bir parçası) Oder-Neisse Hattı'nı kalıcı sınır kabul eden Görlitz Antlaşmasını imzaladı. Doğu Almanya'yı, aralarında Fransa'nın da (1959) bulunduğu öteki devletler izledi. Almanya Federal Cumhuriyeti (Batı Almanya) ise bu sınırın yalnızca geçici yönetsel bir sınır olduğunu ve yapılacak bir barış antlaşmasında gözden geçirilebileceğini savundu. Bu sorunu iki Alman devletinin birleştirilmesi sorunuyla birlikte ele alarak 1970'e değin söz konusu hattı sınır olarak onaylamayı reddetti. Ama bu tarihte, Doğu Avrupa devletleri ile olan ilişkilerini düzeltme politikasının uzantısı olarak SSCB (12 Ağustos 1970), ardından da Polonya (7 Aralık 1970) ile antlaşmalar imzaladı ve Oder-Neisse Hattı'nı Polonya'nın yasal ve dokunulmaz sınırı olarak kabul etti.
İki Almanya'nın birleşmesinden hemen sonra, 14 Kasım 1990'da, Polonya ile Almanya arasında imzalanan sınır antlaşmasıyla bu tanıma son şeklini aldı.
Ayrıca
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
