Yardımcı fiil
| Örnekler |
|---|
|
Yardımcı fiil veya yardımcı eylem, isim soylu sözcüklerin ve bazen de fiilimsilerin (eylemsilerin) ardından gelerek bileşik fiil oluşturan sözcük. Türkçedeki başlıca yardımcı fiiller etmek, eylemek, olmak, kılmak ve yapmak'tır[1]. Aşağıdaki örneklerde yardımcı fiil ile oluşturulmuş bileşik fiillerin altı çizilmiştir:
- Okul müdürü, dereceye giren öğrencileri tebrik etti.
- Bu bahaneyle sizleri de görmüş oldum.[2]
- Bana bir şeyler söyleyecek oldu, söyleyemedi.[2]
- Yıldızlar dem çekti güvercinler gibi başucumuzda / Ve yaktı perişan eyledi sine-i sâd-pâremizi - Attilâ İlhan
- İslam geleneğinde namaz kılan bir kimsenin önünden geçilmez.
- Fırının harlı ateşi yanaklarını pembe pembe yapmıştı." - N. Araz
Yazım
Yardımcı fiille kurulan bileşik fiillerin isim kısmında bir ünlü düşmesi ya da ünsüz türemesi varsa fiil bitişik yazılır:
- affetmek (af+etmek)
- seyretmek (seyir+etmek)
- meyletmek (meyil+etmek)
- kastetmek (kasıt+etmek)
- kaybetmek (kayıp+etmek)
- kaybolmak (kayıp+olmak)
Yardımcı fiil olarak kullanılan bazı sözcükler, esas fiil olarak da kullanılabilir. Bu kullanım yardımcı fiillerle karıştırılmamalıdır:
- Bu gece saat on iki civarı Adıyaman'da oluruz. ("olmak" fiili "ulaşmak" anlamında, tek başına kullanılmıştır ve yardımcı fiil değildir.)
Kurallı bileşik fiiller ve ek-fiiller
Bazı kaynaklarda fiil+fiil yapısındaki kurallı bileşik fiillerde kullanılan yeterlilik, süreklilik, tezlik ve yaklaşma fiilleri (-ver, -yaz, -bil vs.) ile isimlerden yüklem yapmaya yarayan ek-fiiller (idi, imiş, ise, -dir) de yardımcı fiil kabul edilir.[3]
- gelebilmek
- düşüvermek
- Mersin'de havalar çok güzelmiş.
Yardımcı fiiller, "hayrete düşmek" gibi deyimleşmiş bileşik fiillerle ve "uçup gitmek" gibi ikili bileşik fiillerle karıştırılmamalıdır.
Kaynakça
- ↑ "yapmak." TDK Sözlük. Erişim: 13 Eylül 2015
- 1 2 Türkçe Dil Bilgisi Raşit Keskin sf. 127-131. Çizgi Kitabevi. 2003
- ↑ Türkçede Yardımcı Fiillerin Morfo-Semantiği ve İşlevi Mehmet Gedizli, 2013
Ayrıca bakınız
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||