Ağaç serçesi

Vikipedi:Taksokutu
Ağaç serçesi
Korunma durumu: Asgari endişe (LC)

Bilimsel sınıflandırma
Alem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Chordata (Kordalılar)
Sınıf: Aves (Kuşlar)
Takım: Passeriformes
(Ötücü kuşlar)
Familya: Passeridae
(Serçegiller)
Cins: Passer
Tür: P. montanus
Binominal adı
Passer montanus
Linnaeus, 1758
Diğer adları
Orman serçesi

Afrika ve Avrasya dağılımı

      Yaz konuğu
      Yerleşik
      Kış konuğu

Sinonimler


  • Fringilla montana Linnaeus 1758
  • Loxia scandens Hermann 1783
    •
  • Passer arboreus Foster 1817
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Ağaç serçesi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Wikispecies'te Ağaç serçesi ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.

Ağaç serçesi (Passer montanus), serçegiller (Passeridae) familyasından Avrasya ve Güneydoğu Asya'nın ılıman çoğu bölgesinde üreyen bir serçe türü. Orman serçesi ya da dağ serçesi de denir. Doğal olarak bulunduğu bölgenin dışında bulunan bazı bölgelere de sokulmuş bir kuş türüdür. Birbirine benzeyen erkek ve dişinin tepesi ve ensesi kızıl kahverengi, göğsündeki siyah leke küçüktür. Ayrıca beyaz yanaklarında da birer siyah benek bulunur. Alt türleri arasında farklılık çok azdır.

Ağaç serçesi düzensiz yuvasını doğal bir ağaç kovuğuna, binalardaki deliklere ya da Avrupa saksağanı ile leyleklerin büyük yuvalarına yapar. Tek seferde beş ila altı yumurta yumurtlar ve yavru kuşlar iki haftada yumurtadan çıkar. Bu serçe türü asıl olarak tohumlarla beslenir ancak özellikle üreme dönemlerinde omurgasızlarla da beslendiği görülür. Diğer küçük kuş türlerinde olduğu gibi parazit kaynaklı enfeksiyonlar, hastalıklar ve gündüz ve gece yırtıcıları tarafından avlanma nedenleriyle ölmekte olan ağaç serçelerinin yaşam süresi üç yıl civarındadır.

Asya'nın doğusunda kasaba ve şehirlerde yaygın olarak görülen bu serçe Avrupa'da daha çok hafif ağaçlıklı açık arazilerde görülür. Avrupa'da kasaba ve şehirlerde bayağı serçe daha yaygındır. Ağaç serçesinin geniş dağılımı ve büyük popülasyonu global olarak tehdit altında değildir ancak özellikle Avrupa'da tarım yöntemlerinin değişmesi popülasyonun azalmasına neden olmuştur. Asya'nın doğusunda ve Avustralya'da bu tür haşere olarak görülse de oryantal sanatta oldukça sık işlenen bir figürdür.

Taksonomi

Systema Naturae eserinde bayağı serçe ile ağaç serçesi tanımlamaları.[1]

Eski Dünya serçe cinsi Passer, Afrika'da çıktığı düşünülen ve tanımlayan kaynağa göre 15 ila 25 tür içeren küçük ötücü kuşlardan oluşan bir gruptur.[2] Bu cinse mensup türler açık, az ağaçlı yerlerde bulunur ancak özellikle bayağı serçe (P. domesticus) insanların yaşadığı ortamlarda yaşamaya uyum sağlamıştır. Türlerin çoğu tipik olarak 10 ila 20 cm boyundadır ve genel olarak kahverengi ile gri renkli, kısa kare kuyruklu ve küt konik gagalı kuşlardır. Asıl olarak yerde bulunan tohumlarla beslenen ancak özellikle üreme dönemlerinde omurgasızlarla da beslenen kuşlardır.[3] Genetik araştırmalara göre ağaç serçesi kendi cinsinde bulunan diğer Avrasyalı üyelerden oldukça erken bir zamanda, bayağı serçe, Passer flaveolus ve söğüt serçesi farklılaşmasından önce ayrılmıştır.[4] Ağaç serçesi Amerika ağaç serçesi (Spizella arborea) ile yakın akraba değildir.[5]

Ağaç serçesinin bilimsel adı olan Passer montanus, Latince "serçe" anlamına gelen passer ve "dağlarda bulunan" anlamına gelen montanus (Latince mons, "dağ" demektir) sözcüklerinden oluşmuştur.[6] İlk olarak Carl Linnaeus tarafından 1758 yılında Systema Naturae eserinde Fringilla montana,[7] olarak tanımlanmıştır. Ancak, bayağı serçe ile birlikte kısa sürede ispinozgiller (Fringillidae) familyasından çıkarılarak Fransız zoolog Mathurin Jacques Brisson tarafından 1760 yılında tanımlanan yeni Passer cinsinde sınıflandırılmıştır.[8] Ağaç serçesi adı ağaç kovuklarında yuva yapmayı tercih etmesi nedeniyle verilmiştir. Ancak bu ad ya da bilimsel adı bu türün tercih ettiği yaşam alanlarını açıklamamaktadır. Buna en yakın gelen isim bu türe Almanca verilen Feldsperling ("tarla serçesi") adıdır.[9]

P. m. montanus
Orijinal resmin çevrilmiş hâli.
P. m. malaccensis, Manado

Alt türler

Geniş dağılımı olan bu tür çok az farklılık gösterir ve Clement tarafından tanınan sekiz alt türü arasında bulunan farklar çok küçüktür. En azından 15 alt tür daha önerilmiştir ancak bunların aşağıda belirtilen alt türler arasında geçiş ırklarını oluşturduğu düşünülmektedir.[10][11]

Fiziksel özellikleri

Ağaç serçesi 12,5 ila 14 cm. boyunda,[12] 21 cm. kanat açıklığı olan ve 24 g. ağırlığında bir kuştur.[6] Bayağı serçe'den ağırlık olarak %10 daha küçüktür.[13] Erişkin kuşların tepesi ve ensesi kızıl kestane rengindedir ve saf beyaz yanaklarında küçük böbrek biçiminde kara birer kulak lekesi bulunur. Çene, boğaz ve gaga ile boğaz arasında bulunan bölge kara renklidir. Üst tüyleri açık kahverengidir ve kara çizgiler bulunur. Kahverengi olan kanatlarda iki belirgin beyaz kuşak görülür. Ayaklar soluk kahverengidir ve yazları kurşun mavisi olan gagaları kışın tamamen siyahlaşır.[10]

Erkek ile dişi arasında dış görünüş açısından fark olmaması nedeniyle kendi cinsinde bile dikkati çeker. Genç kuşlar da erişkinlere benzer ancak renkleri biraz daha soluk olabilir.[14] Yüzünde bulunan renkler sayesinde kolaylıkla ayırtedilebilir.[13] Bayağı serçeden ayırt edilmesini gri yerine kahverengi olan tepeleri ve daha küçük boyutları sağlar.[12] Erişkin ve genç ağaç serçeleri sonbahar boyunca yavaş da olsa tüm tüylerini değiştirirler ve vücutlarında bulunan yağ azalsa da ağırlıklarında artış görülür. Ağırlıklarının artmasının ana nedeni aktif tüy büyümesini artırmak için kan hacminde görülen artıştır.[15]

Moskova'da ağaç serçelerinin çağrısı

Ağaç serçelerinin gerçek anlamda bir şakıma melodileri yoktur ama eşleşmemiş ve kur yapan erkeklerin çıkardığı heyecanlı bir dizi çip çağrısı bulunur. Diğer tek heceli şakımalar sosyal ilişkilerde kullanılır ve uçuş çağrısı sert bir tik sesidir.[13] Missouri'ye yerleştirilen ağaç serçeleri ile Almanya'da yaşayanların seslerinin karşılaştırıldığı bir çalışmada, Missouri'de yerleştirilen kuşların daha az paylaşılan hece tipine sahip oldukları belirlenmiştir. Bunun sebebinin Kuzey Amerika'ya getirilen kuş popülasyonunun sayısının azlığı nedeniyle genetik çeşitliliğin kaybolması olduğu düşünülmektedir.[16]

Dağılımı ve yaşam alanı

Rusya'da ağaç serçesi sürüsü.

Ağaç serçesinin doğal üreme alanı Avrupa ve Asya'da 68nci Kuzey paralelinin güneyinden güneydoğu Asya'da Cava ve Bali'ye kadar olan ılıman bölgedir. Önceleri Faroe Adaları, Malta ve Gozo'da da üremekteydiler[10][13] Güney Asya'da ılıman bölgede bulunurlar.[17][18] Dağılımının çoğu bölgesinde yerleşiktir ancak en kuzeyde yer alan nüfus kışları güneye doğru göç eder[19] ve az sayıda kuş güney Avrupa'dan Kuzey Afrika ve Orta Doğu'ya geçer.[13] Doğuda yaşayan alt tür P. m. dilutus kışları Pakistan kıyılarına ulaşır ve sonbaharda bu ırktan binlerce kuş Çin'e doğru geçer.[10]

Ağaç serçesi doğal olarak yaşadığı bölgenin dışındaki bölgelere sokulmuş ancak muhtemelen bayağı serçe ile olan rekâbet nedeniyle her zaman tutunamamış bir türdür. Sardinya, Endonezya'nın doğusu, Filipinler ve Mikronezya'ya başarı ile sokulan tür Yeni Zelanda ve Bermuda'da da tutunamamıştır. Gemilerle taşınan kuşlar Borneo'da koloniler oluşturmuştur. Bu serçe türü Cebelitarık, Tunus, Cezayir, Mısır, İsrail ve Dubai'de rastlantısal konukturlar.[10]

Kuzey Amerika'da yaklaşık 15.000 kadar ağaç serçesi St. Louis, Illinois ve Iowa'nın güneydoğusunda yerleşmiştir.[20] Bu serçeler Almanya'dan getirilen ve Kuzey Amerika kuş türlerinin zenginleştirilmesi için 1870 Nisan ayının sonlarında doğaya salıverilen 12 kuştan üremişlerdir. ABD'de sınırlı bir alanda yaşayan ağaç serçesi şehirsel alanlarda bayağı serçe ile rekâbet ettiği için daha çok parklarda, çiftlik arazilerinde ve ağaçlık bölgelerde yaşar.[16][21] Amerika'da yaşayan populasyona İngilizce'de bazen German Sparrow (Alman serçesi) denmektedir.[22]

Hong Kong'da ağaç serçesi.

Ağaç serçesi Avustralya'da Melbourne, Victoria'nın orta ve kuzey kasabaları ile Yeni Güney Galler'de bulunur. Güneydoğu Asya'dan bazen gemilerle gelen ağaç serçesi Batı Avustralya'da yasaklanmış bir türdür.[23]

Bilimsel adına rağmen, Passer montanus, ağaç serçesi dağlarda yaşayan bir tür değildir ve İsviçre'de yalnızca 700 m rakımda bulunur. Ancak Kafkasların kuzeyinde 1.700 m'de ve Nepal'de 4.270 m'de ürediği de görülmektedir.[10][13] Avrupa'da sıklıkla kayalık sahillerde, boş binalarda, yavaş akan ırmakların kenarında bulunan söğütlüklerde ya da açık arazilerde bulunan ağaçlıklarda görülür.[13] Ağaç serçesi daha çok sulak alanlara yakın yerlerde yuvalanmayı tercih eder ve yoğun tarım yapılan alanlardan uzak durur.[24]

Ağaç serçesi ile daha büyük olan bayağı serçe aynı bölgede bulunduklarında bayağı serçe kentsel alanlarda ağaç serçesi de kırsal alanlarda yaşar.[10] Moğolistan gibi ağaçların az bulunduğu yerlerde her iki tür de insan yapısı yerlerde yuvalanır.[25] Ağaç serçesi Avrupa'da kırsal bölgeye özgü bir kuş türü iken Asya'nın doğusunda kentsel alanlara özgü bir kuştur. Orta ve Güney Asya'da ise her iki serçe türü de kasabalarda ve köylerde görülür.[10] Akdeniz'in İtalya gibi bazı bölgelerinde hem ağaç hem de söğüt serçesi yerleşim alanlarında birlikte görülebilir.[26] Avustralya'da ise ağaç serçesi kentlerde yaşayan bir tür iken kırsal alanlarda bayağı serçe bulunur.[23]

Davranış

Üreme

Japonya'da bir çatı üstünde içinde iki yumurta görünen düzensiz ağaç serçesi yuvası.

Ağaç serçesi yumurtadan çıktıktan bir yıl sonra üreyebilecek duruma gelir.[27] Tipik olarak ağaç kovuğuna ya da kayalarda yer alan doğal oyuklara yuvalanır. Bazı yuvalar oyuk ya da kovuklarda değil ama bazı tür çalıların dışarıda kalan kökleri arasında da yapılabilir.[28] Evlerin çatılarındaki boşluklar[28] ya da tropiklerde bir palmiye ağacının tepesi ile verandaların çatısın da yuva yapmak için kullanılabilir.[29] Ağaç serçeleri Avrupa saksağanının kullanılmayan kubbeli yuvasında[28] ya da leylek[30] bayağı deniz kartalı, balık kartalı, kara çaylak ya da gri balıkçıl yuvalarında da üreyebilirler. Bazen oyuk ya da kapalı alanlarda yuvalanan kır kırlangıcı, ev kırlangıcı, kum kırlangıcı ve Avrupa arı kuşu gibi kuşların yuvalarını ele geçirmeye de çalışır.[31]

Çift kuşlar yalnız başlarına ya da koloniler hâlinde üreyebilirler[32] ve kuşlar için yapılmış kuş yuvalarını kullanabilirler. İspanya'da yapılan bir araçtırmaya göre ahşap ve çimento karışımından yapılmış yuvaların yalnızca ahşaptan yuvalara göre daha sık kullanıldığı (kullanma oranları sırasıyla %76,5 ve %33,5'tur) ve ahşap çimento karışımı yuvalarda kuşların daha erken yumurtladığı, kuluçka süresinin daha az sürdüğü ve üreme dönemi boyunca daha çok sayıda yumurta yumurtlanıp kuluçkaya yatıldığı gösterilmiştir. Yumurta adedi ve yavruların durumu iki tip yuva arasında farklılık göstermese de sentetik olan yuvaların ahşap olanlara göre 1,5 °C daha sıcak olması nedeniyle üreme başarısının sentetik yuvalarda daha yüksek olduğu düşünülmektedir.[33]

Ağaç serçesi yumurtası.

Baharda erkek kuş yuvanın yakınlarında yaptığı çağrı ötüşüyle hem yuvayı sahiplenir hem de çiftleşmek için bir eş çağırır. Aynı zamanda yuva için yeni malzeme de taşıyabilir.[10] Nümayiş ve yuva yapma sonbaharda da tekrarlanır. Sonbaharda yapılan nümayiş için daha önceden içinde yumurtadan yavru çıkmış eski ağaç serçesi yuvaları tercih edilir. Boş hazır yuvalar ve daha önceden bayağı serçe, baştankara, kara sinekkapan ve bayağı kızılkuyruk türleri tarafından kullanılan yuvalar sonbahar nümayişi için nadiren kullanılır.[34]

Düzenli bir yapıya sahip olmayan yuva saman, ot, yün ve diğer malzemelerden oluşur ve ısı yalıtımını iyileştiren tüylerle içi kaplanır.[28][35] Tamamlanmış bir yuvada üç bölüm bulunur; taban, iç kaplama ve kubbe.[34] Ağaç serçesi bir kerede beş ya da altı yumurta yumurtlar.[29] Yumurtalar beyaz ya da soluk gridir ve üzerinde çok sayıda küçük benek ya da leke bulunur.[36] Yumurtalar 20x14 mm boyutlarında ve 2,1 g ağırlığındadır.[6] Ağırlığının %7'si kabuktan ibarettir.[6] Hem erkek hem dişi kuş 12 ila 13 gün kuluçkaya yattıktan sonra beslenmeye ihtiyaç duyan yavrular yumurtadan çıkar ve 15 ila 18 gün içinde yavrular palazlanır. Yıl içinde iki ila üç kere kuluçkaya yatılabilir.[6] Koloni hâlinde üreyen kuşlar ilk seferinde tek çift olarak üreyen kuşlardan daha fazla sayıda yumurta yumurtlar ancak ikinci ve üçüncü kuluçkalama da bu tersine döner.[37] Daha çok çiftleşen dişiler daha çok yumurta yumurtlar ve kuluçka süreleri daha kısa sürer.[38] Önemli ölçüde çift dışı çiftleşme görülür. Macaristan'da yapılan bir araştırmada yavruların %9'unun çift dışı erkeklerden ürediği ve kuluçkaya yatılan yuvaların %20'sinde en azından bir çift dışı çiftleşmeden gelen yavru olduğu bulunmuştur.[39]

Ağaç serçesi ile bayağı serçe arasında melezleşme birçok yerde görülmüştür. Melez erkekler ağaç serçesine dişiler ise bayağı serçeye benzerler.[40]

Beslenme

Beslenen bir ağaç serçesi.

Ağaç serçesi tohumla beslenen ve yerde bayağı serçe, ispinoz gibi kuşlarla birlikte sürüler hâlinde besin aramak için dolaşan bir türdür. Karanfilgiller ve Chenopodioideae gibi otların tohumları ile beslenirler.[10] Ayrıca kuşlar için hazırlanmış özel besin dağıtım yerlerinden de yararlanırlar. Özellikle üreme döneminde yavrular temel olarak hayvani besin ile beslendiği dönemlerde omurgasızlarla da beslenirler. Tahtakurusu, kırkayak, çıyan, örümcek ve Opiliones türü omurgasızları yakalar.[41]

Yeni yumurtadan çıkmış yavruları beslemek için erişkinler çeşitli sulak alanlarda omurgasızları avlamaya çalışır. Sulak alanlar, uzun bir üreme dönemine sahip olan bu türün yavrularını büyütme şansının artması için yeterli çeşitlilikte ve uygun omurgasızların avlanabilmesi için önemlidir. Önceleri iyi bir besin kaynağı olan işlenmiş tarım alanları, tarım yöntemlerinin değişmesi sonucunda artık yeterli besini sağlayamamaktadır.[24]

Kış aylarında tohum kaynakları önemli bir sınırlayıcı faktör olmaktadır.[24] Bu dönemlerde sürü içindeki bireyler arasında doğrusal bir hiyerarşi kurulur ancak boğazdaki beneğin boyu ile bu hiyerarşi arasında doğrudan bir ilişki yoktur. Halbuki bayağı serçelerde üstünlük sağlamak için yapılan dövüşler boğaz beneğinin gösterilmesiyle azalabilmektedir çünkü boğaz beneğinin büyüklüğü seçilim değerinin bir göstergesidir.[42]

Avlanma riski beslenme stratejilerini etkilemektedir. Yapılan bir araştırma besin keynağı barınaklarından ne kadar uzak olursa serçelerin daha küçük sürüler hâlinde besin kaynağına geldiğini, burada daha az zaman geçirdiklerini ve daha tetikte olduklarını göstermiştir. Serçeler ya doğrudan besin arayarak ya da daha önceden besin kaynağı bulmuş sürü üyelerine katılarak beslenirler. Açık alanda bulunan besin kaynaklarında sürü üyelerini takip ederek beslenme olasılığı %30 daha fazladır. Bunun nedeninin yırtıcılara karşı dikkatli olmak ile ilgili olmadığı ancak daha riskli besin kaynaklarının düşük yağ rezervine sahip bireyler tarafından kullanılması olduğu düşünülmektedir.[43]

Sağlık ve hayatta kalma

Palazlanmış bir ağaç serçesi yavrusu.

Ağaç serçeleri bayağı atmaca,[41] bayağı kerkenez,[44] ve kukumav[45][46] gibi çeşitli atmaca, doğan ve baykuşlar tarafından avlanırlar. Bazen de kulaklı orman baykuşu ve leylekler tarafından da avlanabilmektedirler.[47][48] Sonbahar tüylerine sahipken, daha az uçuş tüyü olmasına rağmen, avlanma açısından daha büyük bir risk içinde değildir.[49] Yuvaları saksağanlar, alakargalar, gelincikler, kemeler, kediler ve yılanlar tarafından yağmalanabilmektedir.[50][51][52]

Birçok kuş biti türü hem kuşlarda hem de yuvalarında görülür.[53][54] Knemidocoptes cinsi akarların popülasyonlarda ayak ve parmaklarda lezyonlara bırakacak salgınlara neden olduğu bilinmektedir.[55] Yeni yumurtadan çıkmış yavruların göksinek larvalarıyla parazitlenmesi yavru ölümlerinde önemli bir faktördür.[56] Yumurta büyüklüğü yavru ölümünü etkilemez ancak büyük yumurtalardan çıkan yavrular daha hızlı büyür.[57]

Ağaç serçeleri aynı zamanda bakteri ve virüs enfeksiyonlarına da maruz kalmaktadırlar. Bakterilerin yumurtadan yavru çıkmamasında ya da yumurtadan yeni çıkan yavruların ölme oranlarında önemli bir faktör olduğu ortaya konmuştur.[58] Japonya'da Salmonella enfeksiyonu nedeniyle toplu ölüm vakaları kaydedilmiştir.[59] Birçok popülasyonun kanında kuş sıtması parazitleri bulunmuştur.[60] Çin'de kuş gribi virüsü taşıyan kuşlar olduğu kaydedilmiştir.[61]

Ağaç serçelerinin bağışıklık sisteminin bayağı serçelere oranla daha az dayanıklı olmasının bayağı serçelerin daha çok yayılma poyansiyeline sahip olmasını getirdiği öne sürülmüştür.[62] Avrupa'da yollarda kaza ile öldürülen hayvanlar arasında ağaç serçeleri ön sıralarda gelmektedir.[63] Kaydedilen en uzun yaşam süresi 13,1 yıldır,[27] ancak tipik yaşam süresi üç yıl civarındadır.[6]

Korunma durumu

Halka takılan bir ağaç serçesi.

Ağaç serçesinin doğal olarak yaşadığı alan çok geniştir ve günümüzde tam olarak belirlenmemiştir. Dünya popülasyonu da tam olarak bilinememektedir ancak Avrupa'da 52 ila 96 milyon birey olduğu tahmin edilmektedir. Popülasyon eğilimleri analiz edilmemiş de olsa türün IUCN Kırmızı Listesine girme kriteri olan 10 yılda ya da son üç kuşakta %30'dan fazla popülasyonda azalma kriterini sağlamadığı düşünülmektedir. Bu nedenlerden ötürü türün korunma durumu "asgari endişe" olarak değerlendirilmiştir.

Avrupa'nın kuzeyi ve doğusunda ağaç serçesi yaşadığı alanları artırsa da, Avrupa'nın batısında tarla kuşu, tarla kiraz kuşu ve bayağı kız kuşu gibi tarlalardan beslenen diğer türlerde görüldüğü üzere ağaç serçesinin de popülasyonlarında azalmalar görülmektedir.[13][64] 1980 ile 2003 yılları arasında tarlalardan beslenen kuşların sayısında %28'lik bir düşüş olmuştur.[65] Özellikle Büyük Britanya'da 1970 ile 1998 arasında %95'lik azalma ile durum ciddi boyutlar almıştır.[66] İrlanda'da 1990'ların sonunda yalnızca 1.000 ila 1.500 çift ağaç serçesi kalmıştır.[13][67] Britanya Adalarında bu dalgalanmaların nedeni doğal sebepler olabilmektedir.[26] Popülasyon azaldıkça üreme performansı görece artmıştır. Bu da azalmaların nedeninin üreme performansı olmadığını göstermektedir.[68] Ağaç serçelerinin sayısında görülen bu büyük azalmanın nedeni özellikle zararlı bitkileri yok etmek için kullanılan ilaçların yaygınlaşması, tarım uygulamalarının yoğunlaşması ve ilkbahar yerine sonbaharda tarlaların sürülmesiyle tarlada kışın besin kaynağı olan anızların artık kalmaması görülmektedir. Özellikle zararlı böceklerin ilaçlanmasıyla yavrular için gerekli olan böcek besin kaynağının azalması da etkili olmuştur.[65]

İnsanlarla ilişkileri

Hokusai'nin Suzume Odori deseninden detay.

Ağaç serçesi bazı bölgelerde haşere olarak görülmektedir. Avustralya'da birçok tarım ürününe zarar vermektedir. Karantina kuralları çerçevesinde Batı Avustralya'ya bu türün sokulması yasaktır.[23]

Çin'de Mao Zedong 1958 Nisan'ında üç milyon insanı harekete geçirerek, korkuluklar yardımıyla da kuşların yorgunluktan bitkin düşüp ölmelerini sağlayarak kuş başına yılda 4,5 kg tahıl olarak tahmin edilen ürün zararını azaltmaya çalıştı. Başlarda başarılı olan bu "Büyük Serçe Kampanyası" kuşların yediği çekirge ve zararlı böcek sayısını göz ardı ettiği için sonuçta ürünlerin daha da azalmasına yol açtı ve 1959 ile 1961 yılları arasında ortaya çıkan kıtlığın daha da şiddetli geçmesine sağlayarak 30 milyon insanın ölümüne neden oldu.[20][69] Ağaç serçesinin böcekleri yemesi bu kuşun meyve ağacı haşerelerinden ve kuşkonmaz zararlısından (Crioceris aspergi) kurtulmak için tarımda kullanılmasına yol açmıştır.[70]

Ağaç serçesi, özellikle bahar dalı üzerinde ya da uçan sürüler hâlinde olmak üzere Çin ve Japon sanatında çok uzun süredir resmedilmektedir.[69] Hiroşige gibi sanatçıların desenleri Antigua ve Barbuda, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çin ve Gambiya'nın posta pullarında kullanılmıştır. Ayrıca Beyaz Rusya, Belçika, Kamboçya, Estonya ve Tayvan posta pullarında da daha basit desenler kullanılmıştır.[71] Ağaç serçesinin kanat çırpmasından kaynaklanan geleneksel Japon dansı Suzume Odori Hokusai gibi sanatçılar tarafından resmedilmiştir.[72]

Notlar

Genel

Özel

  1. ↑ Linnaeus yer olarak basitçe Avrupa'da dese de sözkonusu örnek İtalya'da Bagnacavallo'dandır.Clancy, Philip Alexander (1948). Bulletin of the British Ornithologists' Club 68: 135.) Linnaeus'un ağaç serçesi için yazdıklarının çevirisi: "İspinoz kuşu. Kül rengi kanatlar ve kuyruk, kara ve gri gövde, kanatlarda beyaz çizgiler.."
  2. ↑ Anderson 2006, s. 5
  3. ↑ Clement, Harris & Davis 1993, ss. 442–467
  4. ↑ Allende, Luis M.; Rubio, Isabel; Ruíz-del-Valle, Valentin; Guillén, Jesus; Martínez-Laso, Jorge; Lowy, Ernesto; Varela, Pilar; Zamora, Jorge; Arnaiz-Villena, Antonio (2001). "The Old World sparrows (genus Passer) phylogeography and their relative abundance of nuclear mtDNA pseudogenes" (PDF). Journal of Molecular Evolution 53 (2): 144–154. PMID 11479685. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110721034443/http://chopo.pntic.mec.es/~biolmol/publicaciones/Passer.pdf.
  5. ↑ Byers, Curson & Olsson 1995, ss. 267–268
  6. 1 2 3 4 5 6 "Tree Sparrow Passer montanus [Linnaeus, 1758"]. Bird facts. British Trust for Ornithology. http://blx1.bto.org/birdfacts/results/bob15980.htm. Erişim tarihi: 30 Ocak 2009.
  7. ↑ Linnaeus 1758, s. 183 F. remigibus rectricibusque fuscis, corpore griseo nigroque, alarum fascia alba gemina
  8. ↑ Brisson 1760, s. 36
  9. ↑ Summers-Smith 1988, s. 217
  10. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Clement, Harris & Davis 1993, ss. 463–465
  11. ↑ Vaurie, Charles; Koelz, W. (1949). "Notes on some Ploceidae from western Asia". American Museum Novitates 1406: 22–26.
  12. 1 2 Mullarney et al. 1999, s. 342
  13. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Snow & Perrins 1998, ss. 1513–1515
  14. ↑ Mullarney et al. 1999, s. 343
  15. ↑ Lind, Johan; Gustin, Marco; Sorace, Alberto (2004). "Compensatory bodily changes during moult in Tree Sparrows Passer montanus in Italy" (PDF). Ornis Fennica 81: 1–9. http://www.zoologi.su.se/research/anti-predator/LindEtAl2004OrnFenn.pdf.
  16. 1 2 Lang, A. L.; Barlow, J. C. (1997). "Cultural evolution in the Eurasian Tree Sparrow: Divergence between introduced and ancestral populations" (PDF). The Condor 99 (2): 413–423. DOI:10.2307/1369948. JSTOR 1369948. http://elibrary.unm.edu/sora/Condor/files/issues/v099n02/p0413-p0423.pdf.
  17. ↑ Raju, K.; Krishna, S. R.; Price, Trevor D. (1973). "Tree Sparrow Passer montanus (L.) in the Eastern Ghats". Journal of the Bombay Natural History Society 70 (3): 557–558.
  18. ↑ Rasmussen & Anderton 2005
  19. ↑ Arlott 2007, s. 222
  20. 1 2 Cocker & Mabey 2005, ss. 442–443
  21. ↑ Barlow, Jon C.; Leckie, Sheridan N.. "Eurasian Tree Sparrow (Passer montanus)". A. Pool. The Birds of North America Online. Ithaca: Cornell Laboratory of Ornithology. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150607121553/http://bna.birds.cornell.edu:80/bna/species/560/articles/introduction. Erişim tarihi: 30 Ocak 2009.
  22. ↑ Forbush 1907, s. 306
  23. 1 2 3 Massam, Marion. "Sparrows" (PDF). Farmnote No. 117/99. Agriculture Western Australia. 12 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080812133121/http://www.agric.wa.gov.au/content/pw/vp/bird/f11799.pdf.
  24. 1 2 3 Field, Rob H.; Anderson, Guy (2004). "Habitat use by breeding Tree Sparrows Passer montanus". Ibis 146 (2): 60–68. DOI:10.1111/j.1474-919X.2004.00356.x.
  25. ↑ Melville, David S.; Carey, Geoff J. (1998). "Syntopy of Eurasian Tree Sparrow Passer montanus and House Sparrow P. domesticus in Inner Mongolia, China" (PDF). Forktail 13: 125. http://www.orientalbirdclub.org/publications/forktail/13pdfs/Melville-Sparrows.pdf.
  26. 1 2 Summers-Smith 1988, s. 220
  27. 1 2 "An Age entry for Passer montanus". AnAge, the animal ageing and longevity database. 3 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140503100924/http://genomics.senescence.info/species/entry.php?species=Passer_montanus. Erişim tarihi: 30 Ocak 2009.
  28. 1 2 3 4 Coward 1930, ss. 56–58
  29. 1 2 Robinson & Chasen 1927–1939, Chapter 55 (PDF) 284–285
  30. ↑ Bochenski, Marcin (2005). Pinowski Jan. ed. "Nesting of the sparrows Passer spp. in the White Stork Ciconia ciconia nests in a stork colony in Klopot (W Poland)" (PDF). International Studies on Sparrows 30: 39–41. 23 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/61vO36hGB.
  31. ↑ Czechowski, Pawel (2007). Pinowski Jan. ed. "Nesting of Tree Sparrow Passer montanus in the nest of Barn Swallow Hirundo rustica" (PDF). International Studies on Sparrows 32: 35–37. 23 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/61vNbCEsB.
  32. ↑ Hegyi, Z.; Sasvári, L. (1994). "Alternative reproductive tactics as viable strategies in the Tree Sparrow (Passer montanus)" (PDF). Ornis Hungaria 4: 9–18. http://kornel.zool.klte.hu/pub/ornis/articles/OrnisHungarica_vol4_p9-18.pdf.
  33. ↑ García-Navas, Vicente; Arroyo, Luis; Sanz, Juan José; Díaz, Mario (2008). "Effect of nestbox type on occupancy and breeding biology of tree sparrows Passer montanus in central Spain" (PDF). Ibis 150 (2): 356–364. DOI:10.1111/j.1474-919X.2008.00799.x. 30 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100930134423/http://www.ccma.csic.es/index.php/es/def/pdf1330?modelo=publicacion.
  34. 1 2 Pinowski, Jan; Pinowska, Barbara; Barkowska, Miloslawa; Jerzak, Leszek; Zduniak, Piotr; Tryjanowski, Piotr (Haziran 2006). "Significance of the breeding season for autumnal nest-site selection by Tree Sparrows Passer montanus". Acta Ornithologica 41 (1): 83–87. http://www.ingentaconnect.com/content/miiz/actao/2006/00000041/00000001/art00012.
  35. ↑ Pinowski, Jan; Haman, Andrzej; Jerzak, Leszek; Pinowska, Barbara; Barkowska, Miloslawa; Grodzki, Andrzej; Haman, Krzysztof (2006). "The thermal properties of some nests of the Eurasian Tree Sparrow Passer montanus" (PDF). Journal of Thermal Biology 31 (7): 573–581. DOI:10.1016/j.jtherbio.2006.05.007. 31 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/62qdQA8rx.
  36. ↑ "Eurasian Tree Sparrow Passer montanus". Bird guide. Cornell Laboratory of Ornithology. 11 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20081211205404/http://www.birds.cornell.edu:80/AllAboutBirds/BirdGuide/Eurasian_Tree_Sparrow_dtl.html.
  37. ↑ Sasvari, L.; Hegyi, Z. (1994). "Colonial and solitary nesting choice as alternative breeding tactics in tree sparrow Passer montanus". Journal of animal ecology 63 (2): 265–274. DOI:10.2307/5545. JSTOR 5545.
  38. ↑ Heeb, P. (Haziran 2001). "Pair copulation frequency correlates with female reproductive performance in Tree Sparrows Passer montanus". Journal of Avian Biology 32 (2): 120–126. DOI:10.1034/j.1600-048X.2001.320204.x.
  39. ↑ Seress, G.; Szabó, K.; Nagy, D.; Liker, A.; Pénzes, Z. (2007). "Extra-pair paternity of tree sparrow (Passer montanus) in a semi-urban population" (PDF). TISCIA 36: 17–21. 9 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20081209103039/http://expbio.bio.u-szeged.hu/ecology/tiscia/t_36_3_seress.pdf.
  40. ↑ Cordero, P. (1991). "Phenotypes of adult hybrids between House Sparrows Passer domesticus and Tree Sparrow Passer montanus". Bulletin of the British Ornithologists' Club 111: 44–46.
  41. 1 2 "Tree sparrow – Passer montanus – Family: Fringillidae/Passeridae". Natural England. 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110720013056/http://www.plantpress.com/wildlife/o52-treesparrow.php.
  42. ↑ Torda, G.; Liker, A.; Barta, Z. (2004). "Dominance hierarchy and status signalling in captive tree sparrow (Passer montanus) flocks" (PDF). Acta Zoologica Academiae Scientiarum Hungaricae 50 (1): 35–44. http://actazool.nhmus.hu/50/1/torda.pdf.
  43. ↑ Barta, Zoltán; Liker, András; Mónus, Ferenc (Şubat 200). "The effects of predation risk on the use of social foraging tactics". Animal Behaviour 67 (2): 301–308. DOI:10.1016/j.anbehav.2003.06.012.
  44. ↑ Costantini, David; Casagrande, Stefania; Di Lieto, Giuseppe; Fanfani, Alberto; Dell’Omo, Giacomo (2005). "Consistent differences in feeding habits between neighbouring breeding kestrels" (PDF). Behaviour 142 (9): 1409–1421. DOI:10.1163/156853905774539409. 10 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20070710091202/http://www.birdcam.it/files/Behaviour2005.pdf.
  45. ↑ Shao, M.; Hounsome, T.; Liu, N. (2007). "The summer diet of the Little Owl (Athene noctua) in the desert of north-west China". Journal of Arid Environments 68 (4): 683–687. DOI:10.1016/j.jaridenv.2006.08.010.
  46. ↑ Obuch, Ján; Kristin, Anton (2004). "Prey composition of the little owl Athene noctua in an arid zone (Egypt, Syria, Iran)" (PDF). Folia Zoologica 53 (1): 65–79. http://www.ivb.cz/folia/53/1/65-79.pdf.
  47. ↑ Berthold, Peter (2004). "Aerial "flycatching": non-predatory birds can catch small birds in flight". Journal of Ornithology 145 (3): 271–272. DOI:10.1007/s10336-004-0041-x.
  48. ↑ Bertolino, Sandro; Ghiberti, Elena; Perrone, Aurelio (2001). "Feeding ecology of the long-eared owl (Asio otus) in northern Italy: is it a dietary specialist?". Canadian Journal of Zoology 79 (12): 2192–2198. DOI:10.1139/z01-182.
  49. ↑ Lind, J. (2001). "Escape flight in moulting Eurasian Tree Sparrows (Passer montanus)" (PDF). Functional Ecology 15: 29–35. DOI:10.1046/j.1365-2435.2001.00497.x. http://www.zoologi.su.se/research/anti-predator/Lind2001_Funct_Ecol.pdf.
  50. ↑ Veiga, J. P. (1990). "A comparative study of reproductive adaptations in house and tree sparrows" (PDF). The Auk 107 (1): 45–59. JSTOR 4087801. http://elibrary.unm.edu/sora/Auk/v107n01/p0045-p0059.pdf.
  51. ↑ Cordero, P. J.; Salaet, M. "Breeding season, population and reproduction rate of the tree sparrow (Passer montanus, L.) in Barcelona, NE Spain." in Pinowski & Summers-Smith 1990, ss. 169–177
  52. ↑ Cordero, P. J. "Predation in House Sparrow and Tree Sparrow (Passer sp.) nests" in Pinowski et al. (1991) pp. 111–120.
  53. ↑ Skoracki, Maciej (2002). "Three new species of the ectoparasitic mites of the genus Syringophiloidus Kethley, 1970 (Acari: Syringophilidae) from passeriform birds from Slovakia" (PDF). Folia Parasitologica 49 (4): 305–313. PMID 12641205. http://www.paru.cas.cz/folia/pdfs/showpdf.php?pdf=20561.
  54. ↑ Boonkong, Suthasanee; Meckvichai, Wina (1987). "Arthropod parasites of the tree sparrow (Passer montanus Linnaeus, 1758) in Bangkok, Thailand" (PDF). Journal of the Scientific Society of Thailand 13 (4): 231–237. DOI:10.2306/scienceasia1513-1874.1987.13.231. http://www.scienceasia.org/1987.13.n4/v13_231_237.pdf.
  55. ↑ Mainka, S.A.; Melville D. S.; Galsworthy A.; Black, S. R. (1994). "Knemidocoptes sp. on wild passerines at the Mai Po nature reserve, Hong Kong" (PDF). Journal of Wildlife Diseases 30 (2): 254–256. PMID 8028111. http://www.jwildlifedis.org/cgi/reprint/30/2/254.pdf.
  56. ↑ Puchala, Peter (2004). "Detrimental effects of larval blow flies (Protocalliphora azurea) on nestlings and breeding success of Tree Sparrows (Passer montanus)". Canadian Journal of Zoology 82 (8): 1285–1290. DOI:10.1139/z04-111.
  57. ↑ Pinowska, Barbara; Barkowska, Miloslawa; Pinowski, Jan; Bartha, Andrzej; Hahm, Kyu-Hwang; Lebedeva, Natalia (2004). "The effect of egg size on growth and survival of the Tree Sparrow Passer montanus nestlings". Acta Ornithologica 39 (2): 121–135. http://www.ingentaconnect.com/content/miiz/actao/2004/00000039/00000002/art00005.
  58. ↑ Pinowksi, J.; Barkowska, M.; Kruszewicz, A. H.; Kruszewicz, A. G. (1994). "The causes of the mortality of eggs and nestlings of Passer spp" (PDF). Journal of Bioscience 19 (4): 441–451. DOI:10.1007/BF02703180. http://www.ias.ac.in/jarch/jbiosci/19/441-451.pdf.
  59. ↑ Une, Yumi; Sanbe, Asuka; Suzuki, Satoru; Niwa, Takeshi; Kawakami, Kazuto; Kurosawa, Reiko; Izumiya, Hidemasa; Watanabe, Haruo ve diğ. (2008). "Salmonella enterica Serotype Typhimurium Infection Causing Mortality in Eurasian Tree Sparrows (Passer montanus) in Hokkaido" (PDF). Japan Journal of Infectious Diseases 61: 166–167. 24 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/61wSekzk9.
  60. ↑ Shurulinkov, Peter; Golemansky, Vassil (2003). "Plasmodium and Leucocytozoon (Sporozoa: Haemosporida) of wild birds in Bulgaria" (PDF). Acta Protozoolica 42: 205–214. 13 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20040613141733/http://www.nencki.gov.pl/pdf/ap/ap688.pdf.
  61. ↑ Kou, Z.; Lei, F. M.; Yu, J.; Fan, Z. J.; Yin, Z. H.; Jia, C. X.; Xiong, K. J.; Sun, Y. H.; Zhang, X. W.; Wu, X. M.; Gao, X. B.; Li, T. X. (2005). "New genotype of Avian Influenza H5N1 Viruses isolated from Tree Sparrows in China" (PDF). Journal of Virology 79 (24): 15460–15466. DOI:10.1128/JVI.79.24.15460-15466.2005. PMC 1316012. PMID 16306617. http://jvi.asm.org/cgi/reprint/79/24/15460.pdf.
  62. ↑ Lee, Kelly A.; Martin, Lynn B., II; Wikelski, Martin C. (2005). "Responding to inflammatory challenges is less costly for a successful avian invader, the house sparrow (Passer domesticus), than its less-invasive congener" (PDF). Oecologia 145 (2): 244–251. DOI:10.1007/s00442-005-0113-5. PMID 15965757. http://www.princeton.edu/~wikelski/Publications/2005%20lee%20et%20al.pdf.
  63. ↑ Erritzoe, J.; Mazgajski, T. D.; Rejt, L. (2003). "Bird casualties on European roads — a review". Acta Ornithologica 38 (2): 77–93. http://www.birdresearch.dk/unilang/articles/traffic.pdf.
  64. ↑ BirdLife International (2004). "Passer montanus, Eurasian Tree Sparrow". Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. Conservation Series No. 12. Cambridge, England: BirdLife International. http://www.birdlife.org/datazone/userfiles/file/Species/BirdsInEuropeII/BiE2004Sp8385.pdf.
  65. 1 2 "Research highlights decline of farm and forest birds". News, 8 June 2005. BirdLife International. 12 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121012130301/http://www.birdlife.org/news/news/2005/06/european_indicators.html. Erişim tarihi: 3 Şubat 2009.
  66. ↑ "Tree sparrow". Conservation case studies. Royal Society for the Protection of Birds. 15 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100115014620/http://www.rspb.org.uk/ourwork/conservation/species/casestudies/treesparrow.asp. Erişim tarihi: 3 Şubat 2009.
  67. ↑ "Tree sparrow on the increase on east coast". RTÉ News. 23 Ocak 2012. http://www.rte.ie/news/2012/0123/sparrow.html.
  68. ↑ "Tree Sparrow Passer montanus". Breeding Birds in the Wider Countryside. British Trust for Ornithology. 27 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080227005542/http://www.bto.org/birdtrends2006/wcrtresp.htm. Erişim tarihi: 3 Şubat 2009.
  69. 1 2 McCarthy, Michael (2 Ağustos 2006). "The secret life of sparrows". The Independent (London). http://www.independent.co.uk/environment/the-secret-life-of-sparrows-410252.html. Erişim tarihi: 30 Ocak 2009.
  70. ↑ Dix, M. E.; Johnson, R. J.; Harrell, M. O.; Case, R. M.; Wright R. J.; Hodges, L.; Brandle, J. R.; Schoeneberger, M. M.; Sunderman, N. J; Fitzmaurice, R. L ,; Young, L. J.; Hubbard, K. G. (Mart 1995). "Influences of trees on abundance of natural enemies of insect pests: a review". Agroforestry Systems 29 (3): 303–311. DOI:10.1007/BF00704876.
  71. ↑ "Stamps showing Eurasian Tree Sparrow Passer montanus". Birdtheme.org. 23 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150623173135/http://www.birdtheme.org/mainlyimages/index.php?spec=2203. Erişim tarihi: 18 Şubat 2009.
  72. ↑ "Sketches by Hokusai (Hokusai Manga)". Nipponia No. 27 December 15, 2003. 25 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150225013153/http://web-japan.org:80/nipponia/nipponia27/en/feature/feature04.html. Erişim tarihi: 6 Şubat 2009.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 7/5/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.