Hakim (Fatımi)

Hakim
El-Hakim Bi-Emrullah

Fatımi Halifesi Hakim'in bir resmi
Fatımi Halifesi
Hüküm süresi 14 Ekim 996 – 13 Şubat 1021
Önce gelen El-Aziz Billah
Sonra gelen Ali Az-Zahir Billah
Tam ismi
El-ḥākim Bi-Emrullah El-Mansūr İsmāil bin El-Azīz Bin El-Mu`izz Li-Dīnallah
Hanedan Fatımi Hanedanı
Babası El-Aziz Billah
Doğum 985
Ölüm 13 Şubat 1021
Dini İsmâ‘îlî-Şii İslam

Hakim ya El-Hakim Bi-Emrillah ya da tam adı El-ḥākim Bi-Emrullah El-Manṣūr Ismāil bin El-Azīz Bin El-Mu`izz Li-Dīnallah Ma`d al-Fāṭimīye, (Türkçe: Allah'ın Emriyle Hükümdar) (Arap yazısı: (الحاكم بأمر الله المنصور بن العزيز بالله بن المعز لدين الله معد الفاطمي)) (d. 13 Ağustos 985 - ö. 1021) 6. Fatımi halifesi. Dürzilerce "El-Hâkim Ki-Emrillâh" (Allah'ın emriyle Hükmeden) olarak bilinir. Asıl adı Ebû ʿAlî el-Mansûr, lakabı ise "Târik’ûl-Hâkim Bi-Emrillâh"tır.

Yaşamı

Babası El-Aziz Billah'ın ölümü üzerine 996'da altıncı Fâtımî Hâlifesi olarak tahta çıktı.

Yaşının küçüklüğü nedeniyle vasiliğine hadım köle Bercevan getirildi. Dinsel taasupla birleşen acımasız kişiliği, devlet yönetiminde başarısız olan vasili Bercevan'ı öldürttükten (1000) sonra ortaya çıktı; onu öldürterek yönetimi bütünüyle üstlendi.

Halifeliğinin ilk dönemlerinde çoğunluğu Sünni olan halk arasında Şiî-İsmâ‘îlî inançları yaymaya çalıştı. Bu amaçla 1005'te, “Dar’ûl-Hikmet” adıyla bir akademi kurdu.

Yahudilerin ve Hıristiyanların yanı sıra Sünniler üzerinde de baskıcı bir politika izleyen, bu arada çok sayıda devlet adamını öldürten Hakim, Hamza el-Zuzani ve İsmâ‘îlî Dâ’îler Hamza ibn Ali ibn Ahmed ile yardımcısı Muhammed bin İsmâ‘il ed-Derezî'yi İsmâ‘îl’îyye Mezhebi'nin yayılması için görevlendirdi. Birincisi 1008/09'da olmak üzere, içki kullanımıyla bazı yiyecekleri yasaklayan ve kadınlara ilişkin yeni düzenlemeler getiren fermanlar çıkardı.

Minare, El-Hakim Camisi (990-1003), Kahire, Mısır.

Bunların benimsenmesi için uyguladığı baskılar, gittikçe artan keyfilik ve zulüm eğilimi ayaklanmalara yol açtı. Fesatlık çıkardıkları gerekçesiyle Beni Kurre kabilesinin bazı mensuplarını öldürttü ve hapsetti, mallarına da el koymuştu. Beni Kurre kabilesi içinde etkili biri olan Endülüs Emevilerinden Ebu Rekve adlı bir emirin Beni Kurre ile Halife El-Hakim arasındaki husumetten istifade ederek başlattığı ayaklanma Beni Kurre, Zenate ve Kitame kabilelerince desteklendi.[1] Mısır'ı ve başkenti tehdit eden bu ayaklanma büyük zorluklarla bastırılabildi.

Hakim, olasılıkla bu ayaklanmanın ve yıllardan beri süren kıtlığın etkisiyle Sünniler ile uzlaştı. Artık eskisinden farklı bir tutum izleyen Hakim, dîni konularda hoşgörülü davrandı, bu alandaki cezaları kaldırdı. Hatta, yalnızca İsmâ‘îl’îyye Mezhebi ile ilgili ibadetleri kaldırarak açıkça Sünnilik'e geçti. Bundan sonra sürekli değişen fermanları ile bazen İsmaililik'e bazen Sünnilik'e eğilim gösterdi. Ancak gayrimüslimler üzerindeki baskıyı azaltmadı.

Derezîler'in ortaya çıkışı

Şadırvan, El-Hakim Camisi, Kahire, Mısır.

1017'de İmâmet (İsmâ‘ilî i'tikadı) öğretisi ve Tevhîd Dâvâsı Baş İmamı olarak atadığı Hamza ibn Ali ibn Ahmed'in yardımcılarından El-Ehrem ve Neştekin ed-Derezî tarafından ilâhlığı (yani Allâh’û-Celle-Celâle’hû'nun Hâlife Târik’ûl-Hâkim bi-EmrʿAllâh'ta gözüktüğü) ilân edildi. Böylece Derezîler adı verilen yeni bir Şii mezhebi ortaya çıktı. Bu yeni inancın açıkça propagandasının yapılması Sünni topluluğun tepkisiyle karşılaştı; ed-Derezî'nin saklandığı halifenin sarayı kuşatıldı. Ancak Hakim, Neştekin ed-Derezî'yi halktan gelen şiddetli tepkiler karşısında tutuklatarak i'dam etmek zorunda kaldı. Derezî'in taraftarları ise Lübnan kaçmayı başardılar. Lübnan'a kaçan ed-Derezî yandaşları ise orada Allâh’ûr-Râhman’ûr-Râhîym'in El-Hâkim bi-EmrʿAllâh'ta yeniden doğuşuna ilişkin görüşlerini yaymağa devam ettiler ve bu görüşleri benimseyenler onun adıyla Derezîler olarak anılan topluluğu oluşturdular.

Ölümü

Hakim ayaklanmacılara çok sert davrandı; ayaklanmanın başladığı Fustad üzerine bir intikam harekatına girişti, asker göndererek pek çok kişiyi ağır biçimde cezalandırdı. Türk ve Berberi ayaklanmacılar ile halifenin Siyah askerleri arasındaki çatışmanın iyice şiddetlendiği bir sırada, 23 Şubat 1021'de Hakim birden ortadan kayboldu. Sevenleri tarafından "gayba" haline geçtiği söylentisi hızla etrafa yayılarak ölümü gizlenmeğe çalışıldı. Kız kardeşi Sitt’ül-Müluk tarafından öldürüldüğünü ileri sürenler olduğu gibi Mısır'da görüşlerini yaymasının olanaksızlaştığını anlayarak ülkeden kaçtığını savunanlar da vardır. Hükümdarlığı sırasında adını taşıyan astronomi cetvelleri çizdirdi.

Hatırası

Dürzîlik ile alâkalı bir dizinin parçasıdır.

الحاكم بأمر الله‎ ‎

Ebû ʿAlî el-Mansûr Târik’ûl-Hâkim bi-EmrʿAllâh ibn-i Nizâr el-Azîz

Dürziler, Hakim'i günümüzde de saygıyla anarlar, Hakk Teâlâ'nın onda belirdiğine inanarak yeniden dünyaya gelmesini beklerler. Hakim'in Tevhîd Dâvâsı'nı başlattığı 1017 yılı Dürzîler tarafından takvim başlangıcı biçimde değerlendirilir.[2]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ , http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/780/10003.pdf.
  2. ↑ , http://www.tarihsayfasi.com/medeniyetler-tarihi/durziligin-kokeni.html.

Dış bağlantılar

Hakim (Fatımi)
Doğumu: 985 Ölümü: 1021
Resmî unvanlar
Önce gelen
Nizâr el-Aziz
Beşinci Fâtımîler Hâlifesi		 Altıncı Fâtımîler Hâlifesi
Ebû ʿAlî el-Mansûr Târik’ûl-Hâkim bi-EmrʿAllâh
ibn-il-`Azîz bi-llâh ibn-il-Mu`izz li-Dîn’Allâh
Ma`d el-Fâtımîy
996 - 1021 		Sonra gelen
Ali ez-Zâhir
Yedinci Fâtımîler Hâlifesi
Şii İslam unvanları
Önce gelen
Nizâr el-Aziz
On Beşinci İsmâ‘îl’îyye İmâmı 		İsmâ‘îl’îyye / Muvahhid’îyye Dâ’î-i Â’zamı
Ebû ʿAlî el-Mansûr Târik’ûl-Hâkim bi-EmrʿAllâh
On Altıncı Nizâr’îyye / Mustâ‘lîyye
Şîʿa İsmâ‘îlî İmâmı
996 - 1021 		Sonra gelen
Ali ez-Zâhir
On Yedinci İsmâ‘îl’îyye İmâmı
This article is issued from Vikipedi - version of the 8/21/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.