İbrahim (padişah)

Sultan İbrahim
İslâm Halifesi
İki Kutsal Caminin Hizmetkârı

Sultan İbrahim Han
18. Osmanlı Padişahı
Hüküm süresi 9 Şubat 1640 – 8 Ağustos 1648
Önce gelen IV. Murad
Sonra gelen IV. Mehmed
Çocukları IV. Mehmed
II. Süleyman
II. Ahmed
Hanedan Osmanlı Hanedanı
Babası I. Ahmed
Annesi Kösem Sultan
Doğum 5 Kasım 1615(1615-11-05)
İstanbul
Ölüm 18 Ağustos 1648 (32 yaşında)
İstanbul
Defin I. Mustafa türbesi
Dini İslam
İmza

Sultan İbrahim (d. 5 Kasım 1615, İstanbul – ö. 18 Ağustos 1648, İstanbul), 18. Osmanlı padişahı ve 97. İslam halifesidir. İbrahim, 8 Şubat 1640'ta ağabeyi IV. Murad'ın ölümü üzerine 25 yaşında ve 18. padişah olarak Osmanlı tahtına çıktı. Şehzadeliğinde çok sıkı bir saray hayatı yaşamış, erkek kardeşleri IV. Murad tarafından öldürtülmüş[1] olduğundan korku içinde büyümüştü.

Şehzadeliği

I. İbrahim 5 Kasım 1615 tarihinde doğdu. Babası Osmanlı Padışahı I. Ahmed, annesi Kösem Sultan'dır. Babasının 1617 senesinde vefat etmesi ve amcası I. Mustafa'nın tahttan indirilmesi ile ağabeyi II. Osman tahta çıktı. Daha iki yaşındayken Kafes'e kapatıldı. Daha sonra aynı anne'den doğan ağabeyi IV. Murad tahta çıktı. Sultan IV. Murat'ın emriyle Şehzade Bayezid 1635'te Revan Sefer'ine çıkarken ibrişim kemendiyle boğduruldu. Aynı zamanda diğer kardeşi Şehzade Süleyman da boğduruldu.[2] Kösem Sultan'dan doğan öz kardeşi Şehzade Kasım ise 1638'de Bağdat Seferi arefesinde boğduruldu.[3] Sadece en küçük Şehzade olan İbrahim annesi Kösem Sultan sayesinde kurtuldu ve Osmanlı tahtına çıktı.

Dönemin önemli olayları

Sultan İbrahim tahta geçtiğinin ilk senesinde Mirgünoğlu olayı yaşandı. IV. Murad'ın İran Seferi sırasında Revan Kalesi kumandanı olan Emir Mirgünoğlu, kalenin fethinden sonra affedilerek Emirgan’da oturmasına izin verilmişti.[4] Mirgünoğlu, IV. Murad'ın ölümünü fırsat bilerek bölücü ve yıkıcı propaganda yaptı. Bu faaliyetleri üzerine İbrahim, onu idam ettirdi. Ancak bundan dolayı İbrahim bazı çevrelerden düşmanlar edindi.

Diğer taraftan, Malta Şövalyelerinin fırsat buldukça Türk ticaret gemilerine saldırmaları yüzünden, Sultan İbrahim onların en büyük sığınağı olan Girit Adası'nın fethini emretti. 20 Haziran 1645'te Sakız Adası'ndan denize açılan Osmanlı donanması, 17 Temmuz'da Girit'in Hanya limanını fethetti. Hanya'nın Osmanlılar tarafından fethi, Avrupa'da büyük etki uyandırdı. Almanya ve İtalya bölgelerinde ülkeler asker göndererek Venedik'e yardım kararı aldılar. Bu sırada Hanya muhafazasına getirilen Deli Hüseyin Paşa, harekâta devâmla Resmo Kalesi'ni ele geçirdi.

Bu sırada Hezarpare Ahmed Paşa aleyhine olarak başlayan isyan, İbrahim'in de tahttan indirilmesiyle sonuçlandı. Tahta oğlu IV. Mehmed çıkarıldı. İsyancılar ve bunların önderi olan Sofu Mehmed Paşa, İbrahim'i idam ettirdiler (18 Ağustos 1648). Ayasofya Selatin haziresinde, caminin Roma döneminde vaftizhane olarak kullanılan kısmına defnedilmiştir (I. Mustafa ve İbrahim Türbesi).

Sultan İbrahim döneminde devletin iç huzurunun sağlanması, mali durumunun düzeltilmesi için önemli çalışmalar yapılmış, para basılmadan para ayarının düşürülerek ve vergilerin toplanarak hazinenin güçlendirilmesine çalışılmıştı.

Sultan İbrahim minyatürü, 17. yy.

Araba yasağı

İstanbul sokaklarında sık sık dolaştığı günlerden birinde önüne çıkan bir öküz arabası Sultan İbrahim'i hiddetlendirir.[5] Bunun üzerine Sultan İbrahim verdiği bir emirle şehir içinde halka arabayı yasaklar.[6][7] Ancak günün birinde üfürükçüye gittiği sırada karşısına bir araba çıkması üzerine Sultan İbrahim, bundan sorumlu tuttuğu Vezîriâzam Sâlih Paşa'yı üfürükçünün evine çağırtıp oracıkta kuyu ipiyle boğdurttu.[8]

Varvar Ali Paşa İsyanı

Güzelliğiyle bilinen İpşir Paşa'nın Sivas'taki eşi Perihan Hanım'ı kendine isteyen Sultan İbrahim'in emrine Varvar Ali Paşa karşı geldi ve İpşir Paşa'nın eşini Sultan İbrahim'e götürmedi.[9] Bunun üzerine emri yerine getirmeyen Varvar Ali Paşa'nın görevinden alınmasına karar verildi. Onu öldürmekle görevlendirilen İpşir Paşa'nın saldırısına ise hazırlıksız yakalandı. Eşini savunduğu İpşir Paşa, Varvar Ali Paşa'nın sonu oldu. İdam edilen Varvar Ali Paşa'nın kesilen başı İstanbul'a yollandı ve İpşir Paşa da ödüllendirildi.[10][11]

Ölümü

Sultan İbrahim savruk harcamaları tamamen mücevher işli yeni bir saltanat kayığı yaptırması isteği ile daha da arttı. Bunun için esnaftan, ulemadan, ocak ağalarından ve devlet ricalinden ek vergiler istenildi ve buna muhalefet edecek olanların cezalandırılacakları duyuruldu. Kösem Sultan, bunun bir patlamaya yol açabileceğine dair Sultan İbrahim'i uyarmak istemesi dolayısıyla saraydan atılarak İskender Bahçesi'ne sürgün edildi. Sadrazam Tezkereci Ahmet Paşa ise kendi savruk harcamalarına devam etmekte ve oğlunun düğünü için yaptığı eğlentiler ve ve harcamalar hakkındaki haberler şehirde herkese yayılmakta idi.[12]

7 Ağustos 1648'de ulema Fatih'de ve (başlarında yeniçeri ağası) kapıkulu ocakları ağaları Etmeydanı'nda Orta Camii'de toplandılar. Sultan İbrahim'in sefahatine ve koyduğu samur ve amber vergisine karşı olarak bir ayaklanma üzerinde anlaştılar. Sabahleyin silahlanmış kapıkulu askerleri Fatih Camii avlusuna geldiler. Bunu haber alan sadrazam Tezkerci Ahmet Paşa korkup saklandı. O zaman başdefterdar olan Sofu Mehmed Paşa Fatih Camii'ine çağrıldı ve burada isyancıların liderleri olan ocak ağaları ve ulema liderleri tarafından geniş tecrübesi nedeniyle kendisinin sedarete getirildiği ilan edildi.[12]

İngiliz diplomat ve tarihçi Paul Rycaut'un The Present State of the Ottoman Empire adlı eserinde yer alan İbrahim'in boğduruluşunu tasvir eden gravür.

O zamana kadar sadrazam olan Tezkereci Ahmet Paşa saklandığı için kendisinden mühr-ü humayun alınamamıştı. O akşam geç saatlerde Tezkereci Ahmet Paşa saklandığı konağında yakalandı. Konağı yağmalandı. Eski sadrazam, Fatih Camii'ne isyancı kapıkulu askeri komutanları; ulema liderleri ile bunların veziriazam seçtikleri ve sarayın da bunu teyit ettiği Sofu Mehmed Paşa önüne getirildi. Orada Cellat Kara Ali tarafından boğularak idam edildi. Öldürüldüğü yaşının 50'yi geçtiği bildirilir.[13]

Sadrazam olan damadının katledilmesinden sonra, Sultan İbrahim durmadan haber gönderiyordu, isyancılara. Artık dağılınız. Bir değişiklik olmadığını tespit edince, saray burçlarına topları yerleştirtmiş, bostancıları silahlandırmıştı. İtaatsizlikleri devam ettiği takdirde hepsini kırıp geçireceği haberinin yayılsın istiyordu. İsyancılar ise Kösem Valideye saldık­ları bir haberde, Şehzade Mehmed Sultanı Orta Camii göndermesini talep ettiler. Kösem Sultan bunun mümkün olamayacağını, böyle bir cülus adeti olmadığını, padişahın patırdı-sına bakıfmamasını, kendisinin sarayda her ne kadar oniki-bin silahlı bostancı neferi olmasına rağmen Ağaların kendisi tarafında olduğunu bildirdi. Cemiyet saraya geldiğinde bos­tancıların kendilerine iltihak edeceğini bildirdi. Bu bilgiyi er­tesi günü gizlice kıyam erbabının yanıbaşına gelen Bostancıbaşı te'yid etti. O gün Cuma idi ve bu hâl üzre salatı cuma elden gitmişti. Atmeydanı'na doluşan kıyamcılar, ayak divanı istediler, ora­da da durmayıp saray içine daldılar. Karşılarında Sultan İbra­him değil, Valide Sultanı gördüler. Karşılıklı olarak konuştu­lar, konuştular! Valide Sultan kıyam edenlere her nekadar mukavemet etmeye çalıştıysa da, oğlu İbrahim'in tahtta kal­masını sağlayamadı! Sonunda: Varayım arslanımın sarıkcığı-nı sardırayım ve çıkarayım. Diyerek içeri girdiği görüldü. Az sonra küçük şehzade babaannesinin elinden tuttuğu halde, masum ve güzel yüzü ile göründü. Osmanlı tahtına oturtul­du. Birbir önünden biat ederek geçiyorlardı. Bu kalabalıktan ürken yeni padişah ağlamağa başlayınca, daha fazla rahat­sızlık vermeyi önlemek için biat yeterli sayıldı. 6 ağustos 1648 çarşamba günü başlayan ihtilâl, cu­ma günü nihayetlendiğinde, Osmanlı tahtında otuz dokuz yıl hü­küm sürecek, IV. Mehmed unvanlı Sultan İbrahim'in oğlu vardı.

Mimari gelişmeler

Dönemin önemli mimari eserleri; Topkapı Sarayı'nın içine yapılan Sünnet Odası, yine Topkapı Sarayı'nda Sünnet Odası ile Bağdat Köşkü arasına inşa edilen Kameriye (İftar yeri) ve sarayın alt tarafında, deniz kıyısına yapılan yazlık Sepetçiler Köşkü'dür. Bir diğer eseri de Edirne'de Gazi Mihal Köprüsü'ne bitişik olarak Tunca Nehri üzerinde yaptırdığı Seferşâh Köprüsüdür. Bu köprü abisine (IV. Murat) olan bir sözden dolayı yapılmıştır.

Kişiliği

Soldan sağa: I. Mustafa ve Sultan İbrahim'in kabirleri

Sultan İbrahim üç erkek kardeşi IV. Murad tarafından öldürtülmüş, 23 yıl kafes denilen bölümde yaşamış, öldürülme korkusu nedeniyle sinirleri bozulmuş biri olarak 25 yaşında tahta çıktı.[14][15][16] İbrahim'in kişiliğine kardeşlerini öldürten IV. Murad'dan duyduğu korku damgasını vurmuştu. Öyle ki IV. Murad'ın ölüm haberi ona ulaştırıldığında buna inanamamıştı.[17]

Sultan İbrahim'in samur kürke ve ambere aşırı düşkünlüğü nedeniyle "kürk ve amber vergisi" denilerek para dahi toplanıldı.[18] Üstelik bu düşkünlüğü kedilere varıncaya dek sarayı samurla donatmasına neden oldu.[19] İbrahim sevdiği kedilere samur kürk giydirerek dolaşıyordu.[20]

Kadınlara oldukça düşkün olan Sultan İbrahim, devletin en önemli haslarını kadınlarına vermekteydi.[21] Bir defasında İstanbul'daki en iri kadının kendisi için bulunmasını emretmiş[22] ve bulunan bu kadından memnun kalınca Şam'ın tüm gelirlerini ona bağışlamıştı.[23] Kadınlara olan düşkünlüğü Varvar Ali Paşa İsyanı'nın çıkmasının önemli bir nedeniydi. Sultan İbrahim'in İpşir Paşa'nın Sivas'taki nikahlı eşini kendine istemesi Varvar Ali Paşa İsyanı'na neden oldu.[24] İsyan eden Varvar Ali Paşa ise idam edildikten sonra kesilen başı İstanbul'a yollandı.[25] Döneminde görevliler mevki ve geleceklerini Sultan İbrahim'in kadınlarından bekler olmuşlardı.[21]

Ailesi

Eşleri

  1. Turhan Hatice Sultan[26]
  2. Saliha Dilaşub Sultan[26]
  3. Hatice Muazzez Sultan[26]
  4. Ayşe Sultan[22]
  5. Saçbağlı Sultan
  6. Mahıenver Sultan
  7. Şivekar Sultan[22]
  8. Telli Haseki Hümaşah Sultan[26]
  9. Zafire Sultan (Cariye)

Erkek çocukları

  1. IV. Mehmed
  2. II. Süleyman
  3. II. Ahmed
  4. Şehzade Murad
  5. Şehzade Selim
  6. Şehzade Osman
  7. Şehzade Bayezid
  8. Şehzade Cihangir
  9. Şehzade Orhan

Kız çocukları

  1. Ümmü Gülsüm Sultan
  2. Fatma Sultan[27]
  3. Peykân Sultan
  4. Gevherhan Sultan[28]
  5. Kaya Sultan
  6. Beyhan Sultan[29]
  7. Atike Sultan
  8. Ayşe Sultan
  9. Bican Sultan

Popüler kültürde Sultan İbrahim

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ İlber Ortaylı, "Sekiz yıllık saltanatı bir faciaydı ", Milliyet, 14. 02. 2010. Erişim Tarihi: 16. 06. 2016
  2. ↑ Öldürülen Osmanlı Şehzadeleri ve Devrilen Padişahlar. "Öldürülen Osmanlı Şehzadeleri ve Devrilen Padişahlar". 31 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160131150004/http://liberteryen.org:80/2013/03/oldurulen-osmanli-sehzadeleri-ve-devrilen-padisahlar/. Erişim tarihi: MART 9, 2013 AT 4:41 PM.
  3. ↑ "Tahta çıkamayan Osmanlı şehzadelerinin akıbeti". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304131650/http://www.mutlakbutlan.com/2014/02/sehzade-mustafanin-oldurulmesini_18.html. Erişim tarihi: 1 Ekim 2015.
  4. ↑ Günümüzdeki Emirgan semtinin adı bu kişinin isminden dolayıdır.
  5. ↑ Zuhuri Danışman, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, IX, Yeni Matbaa, s. 233
  6. ↑ Çelik Gülersoy, Eski İstanbul Arabaları, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları, s. 18
  7. ↑ Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 3. cilt, s. 243
  8. ↑ Y. İzzettin Barış, Osmanlı Padişahlarının Yaşamlarından Kesitler, Hastalıkları ve Ölüm Sebepleri, Bilimsel Tıp Yayınevi, s. 141
  9. ↑ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 42, s. 531
  10. ↑ Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi, 5. Kitap, Cilt I, Yapı Kredi Yayınları, s. 87-88
  11. ↑ Resimli Tarih Mecmuası, Iskit Yayınları, 1951, s. 752
  12. 1 2
  13. ↑
  14. ↑ İlhan Tekeli, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt III, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı'nın Ortak Yayını, s. 120
  15. ↑ Zuhuri Danışman, Osmanlı Padişahları, Cilt II, s. 818
  16. ↑ Resimli Tarih Mecmuası, 7. cilt, İskit Yayınları, 1956, s. 440
  17. ↑ Zuhuri Danışman, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Yeni Matbaa, 1965, s. 211
  18. ↑ TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 17, s. 301
  19. ↑ Meral Altındal, Osmanlıda Harem, Altın Kitaplar Yayınları, s. 90
  20. ↑ M. Çağatay Uluçay, Osmanlı Saraylarında Harem Hayatinin İç Yüzü, İnkilap Kitabevi, 1959, s. 29
  21. 1 2 M. Çağatay Uluçay, Harem II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 49
  22. 1 2 3 M. Çağatay Uluçay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ötüken Yayınları, s. 98
  23. ↑ Murat Bardakçı, Osmanlı'da Seks, Gür Yayınları, s. 221
  24. ↑ İlhan Tekeli, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 3. cilt, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, s. 187
  25. ↑ Resimli Tarih Mecmuası, İskit Yayınları, 1951, s. 752
  26. 1 2 3 4 Zuhuri Danışman, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, IX, Yeni Matbaa, s. 258
  27. ↑ M. Çağatay Uluçay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ötüken Yayınları, s. 101
  28. ↑ M. Çağatay Uluçay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ötüken Yayınları, s. 102
  29. ↑ M. Çağatay Uluçay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ötüken Yayınları, s. 103

Bibliyografya

Kaynaklar

    Dış bağlantılar

    Wikimedia Commons'ta İbrahim (padişah) ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

    İbrahim (padişah)
    Doğumu: 5 Kasım 1615 Ölümü: 12 Ağustos 1648
    Resmî unvanlar
    Önce gelen
    IV. Murad
    Osmanlı Sultanı
    9 Şubat 1640 - 12 Ağustos 1648     		Sonra gelen
    IV. Mehmed
    Sünni İslam unvanları
    Önce gelen
    IV. Murad    		 İslam Halifesi
    9 Şubat 1640 - 12 Ağustos 1648     		Sonra gelen
    IV. Mehmed
    This article is issued from Vikipedi - version of the 1/10/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.