Irak Savaşı

Bu maddenin tarafsızlığı konusunda kuşkular bulunmaktadır. Ayrıntılar için lütfen maddenin tartışma sayfasına bakınız. Şablonu maddeden çıkarmadan önce lütfen şablonun yardım sayfasını inceleyiniz. (Temmuz 2010‎)

Başlığın diğer anlamları için Körfez Savaşı (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Irak Savaşı
Saat yönünde, ilk karede Amerikan askerleri Samarrada devriye geziyor, ikinci kare; Bağdat meydanındaki Saddam Hüseyin heykeli yıkılıyor, üçüncüde ise Iraklı askerler direniş esnasında, son karede ise Bağdatın güneyinde bir arabaya yerleştirilmiş bomba patlıyor.
Tarih 20 Mart 2003-18 Aralık 2011 Bölge Irak Sonuç Saddam rejiminin yıkılması, Baas Partisi hükümetinin devrilmesi ve Saddam Hüseyin'in idamı. Irak'ta El-Kaide operasyonları.[1] Irak direnişi ve patlak veren Irak İsyanı.[2] ABD ile Irak arasında SOFA anlaşması yapıldı.
Taraflar
• Irak Baas Partisi Mehdi Ordusu Irak el-Kaidesi Irak İslam Ordusu Akrepler Destekleyen(ler): İran (Sadece Şii direnişçileri)	• NATO Koalisyon Güçleri ISAF Ordusu Birleşik Devletler Birleşik Krallık Peşmerge Uyanış Hareketi Yeni Irak Ordusu
Komutanlar ve liderler
• Saddam Hüseyin  (Esir) Kusay Hüseyin † Uday Hüseyin † Tarık Aziz  Mukteda El Sadr Izzet Ibrahim Ismail Jaburi Ebu Musab ez-Zerkavi † Ebu Eyyub el-Mısri Usame bin Ladin	• George W. Bush Tommy Franks Ricardo Sanchez George Casey David Petraeus • Tony Blair Gordon Brown Brian Burridge • Nuri El Maliki
Güçler
Irak (Saddam Hüseyin yönetimi) 375,000+ Sünni Direnişçiler ~1.790.000, Mehdi Ordusu ~60.000,[3][4] Irak el-Kaidesi 1.300+	Irak Güvenlik Güçleri 631.000 (Asker: 254.000, Polis: 227.000, FPS: 150.000) Koalisyon Güçleri ~300.000 işgalde ~152.000 güncel Peşmerge 50.000 işgalde 270.000 güncel Özel Askeri Birlik* ~182.000 (118.000 Iraklı, 43.000 diğer, 21.000 ABD'li)[5][6] Uyanış militanları 65.000-80.000[7]
Kayıplar
Iraklı savaşçı (işgal sırasında): 6,370-10,800 ölü[8][9] Direnişçiler (işgal sonrası):18,136-23,837 ölü (22 Eylül, 2007 ABD askeri raporları)[10] Tutuklular: 18,900 (ABD raporları)[11][12]	Irak Güvenlik Güçleri 11,057 polis/asker ölü Koalisyon Güçleri (ölüler) (4,483 ABD, 179 Birleşik Krallık, 139 diğer): 4,801 Koalisyon Güçleri (yaralılar): 30,852 ABD, ~400 Birleşik Krallık Koalisyon güçleri hafif yaralılar ve tıbbi muayene olmuşlar:**28,645 US, 1,155 UK. Özel Askeri Birlik(ölüler): ABD 249, toplam 1,193 Özel Askeri Birlik (kayıp ya da esirler): 18 Özel Askeri Birlik(yaralılar): 10,569 Uyanış Konseyi: 650+ ölü
Tüm Irak'taki şiddet olaylarından ölümler,, Opinion Research Business – Ağustos 2007: 1,033,000 (946,000-1,120,000) (silahlı saldırı 48%, bomba yüklü araçla 20%, hava saldırısı 9%, kaza ile ölümler 6%, diğer 6%)[26] *Özel Askeri Birlik: ABD'li ve Irak'lılardan oluşan- ABD ordusunun yükünü hafifletmek için kurulmuş çeşitli tehlikeli görevlerde bulunan bir askeri birlik.

Irak Savaşı, 20 Mart 2003'te Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık önderliğinde oluşturulmuş Çokuluslu Koalisyon Kuvvetlerinin bir askeri harekâtla Irak'a girmesiyle^[13] başlayan ve devam eden^[14][15] savaş. Ayrıca İkinci Körfez Savaşı, Irak'ın İşgali^[16] ve koalisyon ülkelerince Irak'ı Özgürleştirme Operasyonu^[17] olarak da adlandırılır. 21 Ekim 2011 tarihinde ABD Başkanı Barack Obama yaptığı açıklamada, ülkedeki ABD askerlerinin 31 Aralık 2011'e kadar geri çekileceğini açıkladı.^[18] 15 Aralık 2011 tarihinde Bağdat'ta bulunan Amerikan Üssü'nden son Amerikan Bayrağı'nın indirilmesiyle savaş resmen sona ermiştir.^[19] ABD Dışişleri Bakanı John Kerry savaşın vahim bir hata olduğunu belirtmiştir.^[20]

Savaş öncesinde, ABD ve Britanyalı hükümetlerinin Irak'ın kitle imha silahlarına sahip olduğu ve bu silahların koalisyon ülkeleri başta olmak üzere birçok ülkenin güvenliğini ciddi şekilde tehdit ettiği gerekçesiyle^[21][22][23]Birleşmiş Milletler Doğrulama ve Teftiş Komisyonu yetkililerinin kimyasal silahların varlığı konusunda kanıtlarının olmadığı,^{[24][25][26][27]} işgal sonrasında, ABD-Iraklı İnceleme Grupları Irak'ın kitle imha silahı programına 1991'de son verdiği fakat ambargo kalkmazsa tekrar faaliyete geçirebileceği belirtti.^[28] Polonya Silahlı Kuvvetleri ve Amerika Birleşik Devletleri Ordusu Irakda kimyasal kitle imha silahı buldu^[29][30][31]. Buna rağmen terk edilmiş veya konulduğu yerin belirsiz olduğu kimyasal silah kalıntıları olacağı gerekçesiyle koalisyon kuvvetleri harekat düzenlemiştir.^[32] Bazı ABD'li görevliler Saddam Hüseyin'i, el-Kaide'ye destek vermek ve barıdırmakla suçladılar^[32] fakat bu ilişkiler hiçbir zaman kanıtlanamadı.^[33][34] Bir söylentiye göre dönemin ABD başkanı George W. Bush Filistinli bir görevliye Tanrı'nın kendisine Saddam'ı devirerek Irak'ı baskıdan kurtaracağına yönelik ilham verdiğini söylemiştir. İşgalin diğer sebepleri ise Irak'ın Filistinli intihar bombacılarına parasal destek sağladığı,^[35] Irak hükümetinin insan haklarını suistimal ettiği,^[36] ve demokrasinin ülkede ve bölgede yaygınlaştırılmasıydı.^[37] Bazı görevliler işgal kararında Irak'ın petrol rezervlerinin önemli bir etmen olduğunu belirtmiştir.^[37][38] fakat bu görüş ABD'lilerce yalanlanmıştır.^[39][40]

İşgalin başlamasından kısa süre sonra düzenli Irak ordusu yenildi, neticede Saddam Hüseyin yakalanarak idam edildi. ABD öncülüğündeki koalisyon güçleri Irak'ta yeni bir demokrasi inşa etme denemelerine başladı. Bazı tarikat ve diğer çeşitli silahlı gruplardan oluşan direnişçilerle koalisyon güçleri arasında bir asimetrik savaş başlamış, Şii ve Sünni gruplar arasında sorunlar çıkmış ve Irak'ta El-Kaide operasyonları başlamıştır.^[41][42] 2007 yılında yapılan araştırmalara göre Irak'ta tahmini 1.000.000 sivil yurttaş hayatını kaybetmiştir.^[43] UNHCR Nisan 2008 tarihli verilerine göre 4.7 milyon Iraklı yer değiştirdi (Irak nüfusunun %16sı), bunların iki milyonu komşu ülkelere sığındı ^[44] Kızıl Haç Mart 2008'de Irak'taki insani durumu "dünyada diğerlerine göre en kritiği" olarak tanılamıştır. Haziran 2008, ABD savunma resmi kaynakları güvenlik ve ekonomik göstergelerde düzelme işaretleri görüldüğünü açıkladı. Ağustos 2008'de Irak ile ABD arasında SOFA antlaşması tasarlandı. Bu anlaşma ABD'nin beş yıl içinde Irak'tan tamamen çekilerek güvenliği Irak yönetimine bırakacağını belirtiyordu 2008'in sonlarına doğru SOFA yürürlüğe girdi. Bu anlaşmaya göre ABD askerleri 30 Haziran, 2009 tarihinde Irak şehir merkezlerinden muharip güçlerini çekti^[45] ve 30 Haziran Irak'ta resmi tatil ilan edildi. Ancak anlaşma dahilinde 2009 yılını ortalarında bir halk referandumu yapılarak ABD güçlerinin konumu tekrar değerlendirilecek. Anlaşmanın maddeleri arasında, Irak mahkemelerinin, Amerikan askeri personel ve ABD ordusuna iş yapan şirketlerin çalışanlarını yargılayamayacağı, 10 yıllığına savunma ve içişleri bakanlığı gibi bazı bakanlıklar ile istihbarat gibi stratejik noktaların, ABD gözetimine bırakılacağı, ABD`nin Irak`ta özel cezaevleri olacağı, ABD'li askerlerinin, Irak'tan `terörist grupları destekleyen herhangi bir ülkeye operasyon düzenleyebileceği gibi maddeler yer alıyor. Anlaşma çeşitli Iraklı gruplar tarafından protesto edildi. Büyük Ayetullah Ali Hüseyini el-Sistani anlaşmanın yabancı varlığını sona erdirmesi gerektiğini söyledi. Irak Parlementosu ve ABD, Stratejik Çerçeve Anlaşması imzaladı. Bu anlaşma; ülke içindeki etnik grupların ve siyasi oluşumların haklarının garantiye alınması, öğrenci takasları; eğitim, enerji sahalarının geliştirilmesi, çevresel temizlik, sağlık bakımı, bilgi teknolojisi, iletişim ve infaz hukuku gibi konuları içeriyordu.

İşgal

İlk CIA ekibinin Irak'a giriş tarihi 10 Temmuz 2002'dir. Bu ekip CIA'nın özel eylem bölüğü üyelerinden oluşuyordu. Bunlar işgal için çeşitli hazırlıklara başladılar. İşgale karşı gelebilecekleri ikna etmek bazı Iraklı komutanları direnişten vazgeçirmek ve yüksek risk bölgelerinde keşif yapmakla görevliydiler.

Daha önemlisi, Kürt Peşmergeleri örgütleyerek işgalin kuzey cephesini oluşturdular. Bununla birlikte kuzeyde bulunan El-Kaide bağlantılı Ensar el-İslam örgütü ve Irak ordusunu bölgeden çıkarttılar. Uydu dan,telsiz sistemini ekarte ederek 3 saat boyunca işgal ordusunu mağdur etmiştir. Bağdat saati ile 20 Mart, 2003 saat 5:34 (9:34,19 Mart EST) Irak'a askeri işgal başladı. 2003 Irak işgalini, ABD ordu komutanı General Tommy Franks, "Irak Özgürleştirme Operasyonu" kod ismiyle duyurdu. Koalisyon güçleri kuzeyde Kürtleri yanına alarak işgale başladı ve yaklaşık kırk ülke işgale destek verdi.

İşgalin belirlenen amaçları: Saddam Hüseyin rejimini bitirmek, kitle imha silahlarına ulaşmak, bölgedeki terörist grupları tasfiye, petrol altyapısını güvenceye almak, Irak'ı Ortadoğu ülkelerine model yapmak gibi bir dizi eylemlerdi.

İşgal koalisyon güçlerinin beklentisinin aksine süratle ve büyük bir direnişle karşılaşmadan ilerledi.

Bush'un yeni Irak stratejisi

43. ABD Başkanı George W. Bush, 11 Ocak 2007 sabahı Türkiye saati ile 04.00'te ABD'nin yeni Irak stratejisini açıkladı. Bush, ABD halkına ve dünyaya seslendiği konuşmasında Irak Savaşı'nda birtakım hataların yapıldığını kabul ederek, "Hataların yapıldığı yerlerde sorumluluk bana aittir." dedi. Bush, direnişle mücadele ve mezhep çatışmalarının önlenmesi konusunda başarısız olmalarının sebebi olarak asker sayısını daha önce artırmamayı gösterdi. Bush'un itirafının ardından açıkladığı yeni Irak stratejisinin temel unsuru asker artırımı. Bu strateji çerçevesinde Irak'a 21.500 Amerikan askeri daha gönderilecek. Bunların 17.500'ü Bağdat'a, 4000'i de Sünni direnişin kalesi El Anbar eyaletine konuşlandırılacak. Bu askerlerin Irak'ta ne kadar süre kalacağı belli değil. Yapılan açıklamaya göre ilk birlikler 15 Ocak'tan itibaren yola çıkacak. ABD'nin yeni Irak stratejisi ulusal uzlaşıyı sağlaması için Irak hükümetine daha fazla baskı yapılmasını da içeriyor. Sünnilerin siyasi sürece katılımının artırılması için bir an önce eyalet seçimlerinin yapılması, petrol yasasının çıkarılması, eski Baasçılar'ı yasaklayan kanunun yumuşatılması isteniyor.

Bush, konuşmasında Irak Başbakanı Nuri El-Maliki'yi uyararak "Irak hükümeti verdiği sözleri tutmazsa, Amerikan halkı ve Irak halkının desteğini kaybeder. Amerika'nın Irak için taahhütleri açık uçlu değildir." dedi. Yeni strateji uyarınca, Irak'a 1,2 milyar dolar ekonomik yardım yapılacak. Bush, ayrıca Irak hükümetinin de toplam 10 milyar doları kalkınma projelerine ayırmayı kabul ettiğini açıkladı. Bush yeni stratejisini açıklarken Suriye ve İran'ı da ağır şekilde suçladı. İran'ın Irak'taki mezhep çatışmalarını körüklediğini ileri süren Bush Suriye'nin de yabancı direnişlerin Irak'a geçmesine izin verdiğini savundu. Bush, Irak hükümetini desteklemeleri için Suudi Arabistan, Ürdün ve diğer Körfez ülkelerine de çağrıda bulunarak onları "Bizim başarısızlığımız sizin için de tehdit oluşturur." diyerek uyardı. Bush konuşmasında sınırdaki sorunların çözülmesi konusunda PKK sorununa atıfta bulunarak Türkiye ve Irak ile birlikte çalışacaklarını söyledi ancak ayrıntı vermedi. Ancak PKK ile mücadelenin yoğunlaştırılması ve Kerkük konusunda Türkiye'nin hassasiyetlerinin dikkate alınmasının da ABD'nin yeni Irak stratejisinin bir parçası olduğu belirtiliyor.^[46]

Savaş ve çevre

• Birleşmiş Milletlere göre ‘Bugün yaşanan hava kirliliği, toprak kirliliği, yer altı ve yerüstü su kaynakları kirliliği, tehlikeli atıklar gibi çevre sorunlarının %34’ü savaşlar, yeni silah sistemlerinin geliştirilmesi çalışma ve harcamalarından kaynaklanmaktadır.
• Halen silahlanma için 2 gün içinde harcanan para 5 milyar ABD dolarını geçmektedir. Bu rakam BM'nin 3. Dünya ülkelerindeki çölleşmeyi önleme programı için 20 yılda harcadığı paraya eşittir.

Savaşın Çevreye Etkisi

• Körfez savaşında Kuveyt’te yakılan petrol kuyuları 600 milyon ton petrolü tüketerek havada is, gazlar ve tehlikeli kimyasallardan oluşan bir battaniye meydana getirmiştir.
• Çıkan duman güneşten gelen ışınları engellemiş; bölge ülkelerinde ısı yaklaşık 10 °C düşmüştür.
• Petrol dumanı içindeki CO_² bölge ülkelerinde sera etkisi ve asit yağmurlarına neden olmuştur.
• Bugün Bağdat’ta yaşayanların büyük bir çoğunluğu Dicle’nin kirli sularını içiyor. Kanalizasyon atıkları; arıtma tesisleri tahrip olduğu için kontrolsüz şekilde Dicle’ye akıyor.
• Dicle nehrine akan kanalizasyon atıklarının içinde Amerikan Ordusunun atıkları da var. Bu atıklar son derece tehlikeli ağır metalleri de kapsıyor.
• Dicle sularının içme suyu olarak kullanıldığı bölgelerde sinir sistemi hastalıkları, doğum anomalileri ve kanserlerin görülme sıklığı arttığı Irak’lı uzmanlar tarafından belirtiliyor.

Alt yapıya etkisi

• 1. Körfez savaşı sırasında başta içme suyu sistemleri, kanalizasyon yapıları ve barajlar olmak üzere Irak’ın tüm alt yapısı bombalanmıştır.
• 1. Körfez savaşında Bağdat’ta temiz su taşıma kanallarının % 40’ından fazlası tahrip olmuştur. 2. Körfez savaşında ise sistemin tamamı tahrip olmuştur.
• Irak’ın temiz su ve kanalizasyon sistemlerinin tekrar yapılandırılması için tahminen 11 milyar ABD doları gerekmektedir.

Chilcot raporu

Chilcot raporu, Irak Savaşı'nın ardından hazırlanmış en kapsamlı rapordur. Yedi yılda hazırlanan ve 2,6 milyon kelimeden oluşan 12 ciltlik bu rapor, 6 Temmuz 2016 tarihinde emekli bürokrat John Chilcot tarafından Londra'da yayınlandı. Komisyonu başkanı John Chilcot, İngiltere başbakanı olan Tony Blair'e karşı "Askeri harekat son seçenek değildi" ifadelerini kullanmış ve  Saddam Hüseyin'in o dönem için tehdit olmadığını söylemiştir.^[47]

İlgili filmler

Ayrıca bakınız: Irak Savaşı ile ilgili filmler ve TV programları listesi

• The Tiger and the Snow (Kar ve Kaplan ) (2005)
• In the Valley of Elah (Tanrının Vadisinde) (2007)
• Grace Is Gone (2007)
• The Hurt Locker (Ölümcül Tuzak) (2008)
• Body of Lies (Yalanlar Üstüne) (2008)
• Kurtlar Vadisi - Irak

Ayrıca bakınız

• Irak İsyanı (2011-2014)
• Irak Savaşına karşı protestolar

Kaynakça

1. ABD Savunma Dairesi: "DoD News Briefing with Secretary Gates and Gen. Pace from Pentagon" (İngilizce)
2. "Sectarian divisions change Baghdad’s image" XGG34XEXEXEXE17CVB haberi, XGG36XEXEXEXE18CVB XGG38XEXEXEXE19CVB(İngilizce)
3. Nasrawi, Salah; Katherine Shrader (2006-12-08). "Saudis reportedly funding insurgents". Seattle Times. http://seattletimes.nwsource.com/html/iraq/2003467318_iraqsaudi08.html. 
4. Ricks, Thomas E.; Ann Scott Tyson (2007-01-11). "Intensified Combat on Streets Likely". Washington Post. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/01/10/AR2007011002581_pf.html. 
5. Contractors outnumber troops in Iraq, By T. Christian Miller. Los Angeles Times. 4 Temmuz, 2007(İngilizce)
6. Contractor deaths add up in Iraq, Michelle Roberts, Cumartesi, 24 Şub., 2007(İngilizce)
7. A Dark Side to Iraq 'Awakening' Groups, 4 Ocak, 2008(İngilizce)
8. The Wages of War: Iraqi Combatant and Noncombatant Fatalities in the 2003 Conflict, 20 Ekim 2003
9. New Study Finds: 11,000 to 15,000 Killed in Iraq War; 30 Percent are Non-combatants, XGG130XEXEXEXE65CVB XGG132XEXEXEXE66CVB
10. "19,000 insurgents killed in Iraq since '03". By Jim Michaels. 26 Sept. 2007. USA Today.(İngilizce)
11. yahoo araması
12. "US says 11,000 Iraq detainees freed this year - Yahoo! News". News.yahoo.com. 2008-09-10.(ingilizce)
13. BBC
14. Fox News: 6 Yıl Sonra Irak Savaşı: Başarıldı Fakat Zafer Yok
15. Las Vegas Sun: Biden visits Iraq, as bombs highlight ongoing war
16. http://books.google.com/books?id=ptqgNq8xnOAC&
17. ABD Personel Müdürlüğü Bürosu (İngilizce)
18. Hürriyet gazetesi, "Bir dönemin sonu"
19. Milliyet gazetesi, "Irak'ta bir dönem resmen son buldu!"
20. http://www.aljazeera.com.tr/haber/abdnin-son-irak-pismanligi
21. "In Their Own Words: Iraq's 'Imminent' Threat" (İngilizce)
22. "BM Güvenlik Konseyi kararı ve raporu"
23. "Irak'ın Kitle İmha Silahları üzerine Yeni Bilgi" (İngilizce)
24. http://www.cnn.com/2003/US/03/07/sprj.irq.un.transcript.blix/index.html
25. http://www.newyorker.com/archive/2003/05/12/030512fa_fact
26. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/02/08/AR2007020802387.html
27. http://intelligence.senate.gov/press/record.cfm?id=298775
28. http://www.globalsecurity.org/wmd/library/report/2004/isg-final-report/isg-final-report_vol1_rsi-06.htm
29. http://www.nti.org/gsn/article/poland-announces-iraqi-chemical-weapons-find
30. https://www.opcw.org/news/article/status-of-chemical-demilitarisation-as-at-21-april-2009
31. https://lenta.ru/news/2006/06/29/chemical
32. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/06/22/AR2006062201475.html
33. "Saddam and Terrorism: Emerging Insights from Captured Iraqi Documents," vol. 1
34. "Intelligence and Analysis on Iraq: Issues for the Intelligence Community,"Institute for Defense Analyses IDA Paper P-4287, pp. ES-1
35. "White House spells out case against Iraq"
36. http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2003/02/20030226-11.html
37. http://www.cbsnews.com/stories/2004/01/09/60minutes/main592330.shtml
38. http://www.judicialwatch.org/maps-and-charts-of-iraqi-oil-fields/
39. http://www.guardian.co.uk/world/2007/sep/16/iraq.iraqtimeline
40. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=10000087&sid=ahJS35XsmXGg&refer=to
41. http://www.defenselink.mil/Transcripts/Transcript.aspx?TranscriptID=3879
42. http://www.cbsnews.com/stories/2005/09/26/eveningnews/main886305.shtml
43. http://www.opinion.co.uk/Newsroom_details.aspx?NewsId=88
44. http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/iraq?page=briefing&id=4816ef534
45. ABD askerleri şehirlerden tamamen çekildi. ntvmsnbc.com, 30-06-2009, Salı(Türkçe dilinde)
46. CNN International- Bush: 'We need to change our strategy in Iraq'
47. "Chilcot raporunda Blair'e sert eleştiriler". BBC Türkçe. 7 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160707152049/http://www.bbc.com/turkce/dunya/2016/07/160706_iraq_chilchot_rapor. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2016.