Kabardino-Balkarya

Kabardino-Balkarya Кабардино-Балкарская Республика Doğu Çerkesçesi: Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэ Balkarca: Къабарты-Малкъар Республика
Bayrak Arma
Milli Marş: Kabardino-Balkar Cumhuriyeti Millî Marşı[1]
Konum
Kabardino-Balkarya Cumhuriyetinin Rusya üzerindeki konumu.
Yönetim
Ülke:	Rusya
Federal Bölge:	Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi
Ekonomik Bölge:	Kuzey Kafkasya ekonomik bölgesi
Başkent:	Nalçik[2]
Başkan[3]:	Yury Kokov[4]
Yasama organı:	Parlamento[5]
Genel bilgiler
Yüzölçüm:	12.500 km² (4.826 sq mi)
- Rusya içinde:	78
Nüfus:	860.808 (01/2015)[6]
- Rusya içinde:	59
- Yoğunluk:	69 /km² (178 /sq mi)
Diğer bilgiler
Dili:	Kabardeyce, Balkarca, Rusça [7]
Kuruluş tarihi:	5 Ocak 1936[8]
ISO 3166-2:RU:	RU-KB

Kabardino-Balkar Cumhuriyeti (Rusça: Кабарди́но-Балка́рская Респу́блика, Kabardino-Balkarskaya Respublika; Doğu Çerkesçesi: Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэ; Karaçay-Balkarca: Къабарты-Малкъар Республика), ya da Kabardino-Balkarya (Rusça: Кабарди́но-Балка́рия, Kabardino-Balkariya), Rusya Federasyonu'nun 8 bölgesinden (okrug), 7 bölgeyi (region) içeren Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi'nde (okrug), "etnik adlar taşıyan" çokuluslu cumhuriyetlerinden biridir.

Coğrafi konum

Kabardey-Balkar Cumhuriyeti (KBC), RF'de, Kuzey Kafkasya'da, Kafkas Dağları'nın kuzey eteklerinde, Terek Irmağı havzasında yer alır. Doğusunda Kuzey Osetya, güneyinde Gürcistan, batısında Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti, kuzeyinde de Stavropol Kray bulunur. Yüzölçümü 12.500 km.kare, nüfusu 2002'de 901.494 idi (Nüfus 2005'te biraz düşmüştür: 898,9 bin).

2002'de nüfusun % 56,6'sı (510.346) kentli, % 43,4'ü (478.774) köylü idi. Yine nüfusun % 46,9'u erkek (422.720), % 53,1' de (478.774) kadın idi.

Kabardey Ovasında çoğunlukla Kabardeyler 2002'de 498.702 (% 55,3), ardından Ruslar 2002'de 226.620 (%25.1) yerleşmişlerdir.

Cumhuriyetin iki ana halkından biri olan Balkarlar 2002'de 104.951 (% 11,6), bölgenin geniş kesimini oluşturan güneydeki Baksan, Çegem ve Çerek nehirlerinin vadileri ile başkent Nalçik'te oturur, Sovetskiy rayonunda çoğunluğu oluştururlar. Kalan yerlerin nüfusu, çoğunlukla Kabartay ve Ruslar'dan oluşur.

Tarih

Kabartaylardan daha sonra, Kabartayların güneyine yerleşmiş olmaları gereken Balkarlar ise, uzun bir süre Rus istilasına direnmiş, Ruslar Balkarlara ancak 1827'de boyun eğdirmişlerdir.

Rus yönetimi, 1860'larda hem Müslüman nüfusu azaltmak ve hem de batıdaki 1864 Adıge sürgünü olayına yönelik olası tepkileri azaltmak, bu sürgün olayını sıradan bir göç olayı imiş gibi geçiştirmek için Osmanlılarla bir anlaşma içinde Kabartay ve Kuzey Osetya'dan Müslüman nüfusu baskı ve entrika ile göç ettirmeye başladı (bk."Jineps", Ocak 2007, s.4). Göçler 1900'lü yıllara değin ara ara devam etti. Kabartaylar, Diaspora'da Kayseri, Tokat, Çorum, Sıvas,Adana, Mersin, K.Maraş, Ankara, Samsun (Duruçay), Eskişehir, Kars, Gaziantep, Ardahan, Balıkesir (Bandırma Yenisığırcı Köyü) v.b illerde Suriye, Mısır, İsrail (1 köy) ve Ürdün'de bulunmaktadırlar. Rusya Federasyonu'ndan ayrılıp bağımsız olmak için pek çok kez çabalamış ancak hiçbirinde başarılı olamamışlardır.

Demografi

Nüfus

Nüfus: 859,939 (2010 sayımı);^[9] 901,494 (2002 sayımı); 759,586 (1989 sayımı).^[10]

Hayati istatistikler

Kaynakça: Rusya Federal Devlet İstatistik Servisi

	Ortalama nüfus (x 1000)	Canlı doğumlar	Ölümler	Doğal değişim	Kaba doğum hızı (her 1000 başına)	Kaba ölüm hızı (her 1000 başına)	Doğal değişim (her 1000 başına)	doğurganlık oranları
1970	592	11,683	3,913	7,770	19.7	6.6	13.1
1975	634	12,315	4,717	7,598	19.4	7.4	12.0
1980	680	14,098	5,457	8,641	20.7	8.0	12.7
1985	725	15,941	5,854	10,087	22.0	8.1	13.9
1990	772	15,412	6,573	8,839	20.0	8.5	11.5	2,45
1991	788	14,952	6,995	7,957	19.0	8.9	10.1	2,35
1992	799	13,728	7,093	6,635	17.2	8.9	8.3	2,16
1993	807	11,781	7,864	3,917	14.6	9.7	4.9	1,86
1994	816	11,407	8,052	3,355	14.0	9.9	4.1	1,79
1995	828	10,844	8,236	2,608	13.1	9.9	3.2	1,67
1996	840	10,293	8,199	2,094	12.2	9.8	2.5	1,56
1997	853	10,016	7,985	2,031	11.7	9.4	2.4	1,47
1998	866	9,997	8,201	1,796	11.5	9.5	2.1	1,44
1999	875	9,221	8,292	929	10.5	9.5	1.1	1,30
2000	883	9,207	8,792	415	10.4	10.0	0.5	1,26
2001	891	8,892	8,778	114	10.0	9.9	0.1	1,19
2002	897	9,119	8,954	165	10.2	10.0	0.2	1,20
2003	896	9,294	9,202	92	10.4	10.3	0.1	1,20
2004	889	9,414	8,695	719	10.6	9.8	0.8	1,22
2005	882	8,991	9,034	- 43	10.2	10.2	-0.0	1,13
2006	875	9,308	8,764	544	10.6	10.0	0.6	1,16
2007	870	11,397	8,441	2,956	13.1	9.7	3.4	1,41
2008	866	12,052	8,095	3,957	13.9	9.3	4.6	1,49
2009	863	12,143	8,406	3,737	14.1	9.7	4.3	1,62
2010	860	12,576	8,080	4,496	14.6	9.4	5.2	1,66
2011	860	12,848	8,136	4,712	14.9	9.4	5.5	1,70
2012	859	13,721	7,691	6,030	15.9	8,9	7.0	1,83
2013	859	13,355	7,666	5,689	15.5	8,9	6.6	1,80(e)

Etnik Nüfus

Etnik grup	1926		1939		1959		1970		1979		1989		2002		2010
	Nüfus	%	Nüfus	%	Nüfus	%	Nüfus	%	Nüfus	%	Nüfus	%	Nüfus	%	Nüfus	%
Kabardeyler	122,237	54.2%	152,237	42.4%	190,284	45.3%	264,675	45.0%	303,604	45.5%	364,494	48.2%	498,702^2	55.3%	490,453	57.2%
Balkarlar	33,197	14.7%	40,747	11.3%	34,088	8.1%	51,356	8.7%	59,710	9.0%	70,793	9.4%	104,951	11.6%	108,577	12.7%
Ruslar	32,622	14.5%	129,067	35.9%	162,586	38.7%	218,595	37.2%	234,137	35.1%	240,750	31.9%	226,620	25.1%	193,155	22.5%
Osetler	3,839	1.7%	4,608	1.3%	6,442	1.5%	9,167	1.6%	9,710	1.5%	9,996	1.3%	9,845	1.1%	9,129	1.1%
Ukraynalılar	24,723	11.0%	11,142	3.1%	8,400	2.0%	10,620	1.8%	12,139	1.8%	12,826	1.7%	7,592	0.8%	4,800	0.6%
Diğer	8,803	3.9%	21,328	5.9%	18,315	4.4%	33,790	5.7%	47,246	7.1%	55,672	7.4%	53,784	6.0%	51,556	6.0%

Kabardeyler, Kabardey-Balkar Cumhuriyeti dışında, Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti, Türkiye,Adigey Cumhuriyeti, Krasnodar Kray, Stavropol Kray ve Kuzey Osetya-Alaniya Cumhuriyeti'nde ve 1 milyonu aştığı söylenen büyük bir Diasporası ile de Çerkes-Adige toplulukları içinde, etnik kimliğini en fazla korumuş ve asimilasyona en fazla direnmiş topluluk olarak bilinir.

Zaman Dilimi

Kabardey-Balkarya, Moskova Zaman Dilimindedir. (MSK/MSD). UTC'e göre saat farkı +0300 (MSK)/+0400 (MSD).

Dil

Kabardey-Balkarya'da konuşulan dil Kabardeyce (Baksan lehçesi), Rusça ve Balkarca'dır. Balkarca ve Karaçayca aynı edebiyat dilini kullanır. Cumhuriyette Kabartay, Balkar ve Rus dilleri birlikte resmi dil statülerindedir.

Din

Kabardino-Balkarya'daki dinler (2012)^[11][12]

  İslam (55%)

  Rus Ortodoks (15.6%)

  Diğer Hıristiyan mezhepleri (10%)

  Adige Habze (3%)

  Manevi olarak ancak dindar değilim (12%)

  Diğer ve ateistler (5.4%)

2012'de yapılan resmi araştırmalara göre^[11] Kabardino-Balkarya cumhuriyetinin %55'ini İslam dini oluştururken %15.6 ile Rus Ortodoks Kilisesi, %3 Adige Habze dini ve %10'u ise diğer Hıristiyan mezheplerini karşılamaktadır. Ayrıca, nüfusun % 12'si kendisini Manevi olarak ancak dindar değilim olarak tanıtırken, geriye kalan % 5.4 ise ateist ve diğer dinlerden gelmektedir.^[11]

Büyük Şehirler

Kabardino-Balkarya'nın en kalabalık şehirleri (2010 nüfus sayımına göre):

• Nalçik (240,203)
• Prohladnıy (59,601)
• Baksan (36,860)
• Nartkala (31,694)
• Mayskıy (26,755)
• Tırnauz (21,000)
• Dygulybgey (20,228)
• Terek (19,170)
• Çegem (18,019)

Yeni dönemde Kabardey-Balkar Cumhuriyeti

18 Aralık 1991'de ilk Balkar Halk Ulusal Konseyi kongresi Balkarlanın bağımsızlığını ve Rusya Federasyonu (RF) içerisinde bir Balkarya Cumhuriyeti oluştuğunu ilan etti. Kabardey-Balkarya bağımsızlığı 31 Aralık 1991'de ilan edildi. 1995 zarfında federal yetkililerle ikili bir anlaşma imzalandı. 21 Şubat 1996'da Başkan Valeri Kokov, Cumhuriyetin, Bağımsız Devletler Topluluğu'nun Abhazya'ya yaptırım uygulaması şeklindeki kararına uymayacağını ilan etti. Eylül 2005'te,ölen Valeri Kokov'un yerine RF Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından Arsen Kanoko devlet başkanı olarak atanmıştır.

Yönetimi

Cumhuriyette Rusya Federasyonu (RF) örneğinde olduğu gibi yarı parlamenter bir sistem geçerlidir. İdari bir başkanlığa ve bir yasama organına (Parlamento) sahiptir. Cumhuriyetin başı Rusya Federasyonu başkanı tarafından atanır, atama Parlamento tarafından onaylandığında kesinleşir. Cumhuriyetin başı Parlamento dışından bakanlar kurulunu atama ve görevden almaya yetkilidir.

İdari bölümler

Bu alt başlığın ana maddesi: Kabardey-Balkarya İdari Yapılanması

Kabardey-Balkarya Nalçik ve Tırnavuz kensel yönetim alanlarıyla Kabardey ağırlıklı Zolskiy (Dzelıqo), Baksan, Çegem (Şedjem), Çerek (Şeredj), Arvan ve Terek (Terç); Rus nüfus ağırlıklı Prohladnıy ve Mayskiy; Balkar ağırlıklı Sovetskiy rayonlarına ayrılır. Nalçik'te Kabardey çoğunluğunu Rus ve Balkar nüfusu izler. Prohladnı kenti Rus, Tırnavuz kenti ise Balkar ağırlıklıdır.

Sosyal ve kültürel hayat

Kabardeyler 13-15. yüzyıllarda muhtemelen Karaçay ve Balkarlarla aynı sıralarda Kuban Irmağının kuzeyinde, Taman Yarımadası, Azak Denizi doğusu ve kuzeyi ile Kırım'da yaşarlarken, Tatar (en son Kırım Hanlığı) baskıları nedeniyle şimdiki yerlerine çekilmişlerdir.

Kabardeyler tarım ve hayvancılıkla, Balkarlar ise hayvancılıkla geçinirlerdi.

Kabardeyler 1864'te, Balkarlar ise 1827'de Rus yönetimi altına girdiler. Ancak, Ruslar feodal yapıya dokunmadılar. Derebeylerinin (Kabardey "pşı", Balkar "tavbiy") geniş arazileri, köyleri, büyük hayvan sürüleri, kalabalık köleleri (Kabardey "pşıtl", Balkar "kul") vardı. Derebeylik düzeni ve kölelik (serflik) Rusya'da 1861'de kaldırıldı, ama Kafkasya'nın çoğu yerinde 1868-1869 yıllarına değin sürdü ve ancak o tarihlerde kaldırıldı, ama özgürlüğe kavuşan eski kölelere devletçe toprak verilmedi. Bu da yoksul köylü ve eski kölelerin toprak taleplerinin karşılanacağı umuduyla 1917 devrimini desteklemelerini kolaylaştırdı.

19. yüzyılda başlayan modern değişimler, beraberinde kültürel alanda da gelişmelere yol açtı. Kabardey ve Balkar aydınları belirmeye başladı.

Kaynakça

1. Law #13-RZ
2. Constitution of the Kabardino-Balkar Republic, Article 136
3. Constitution of the Kabardino-Balkar Republic, Article 78
4. Official website of the Head of the Kabardino-Balkar Republic. Biography (Rusça)
5. Constitution of the Kabardino-Balkar Republic, Article 91
6. "2015 Kabardino-Balkarya Nüfus sayımı". gks.ru. 24 Ocak 2015. 23 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150123140310/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/prpopul2015.xls. Erişim tarihi: 31 Ocak 2015. 
7. Constitution of the Kabardino-Balkar Republic, Article 76
8. USSR. Administrative-Territorial Divisions of the Union Republics, p. 35
9. "2010 Rusya Genel Nüfus sayımı" (Rusça). Federal Devlet İstatistik Servisi. 31 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151231222716/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm. Erişim tarihi: 2 Eylül 2014. 
10. [http://web.archive.org/web/20150919032614/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg.php "1989 Rusya nüfus sayımı"] (Rusça). 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150919032614/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg.php. Erişim tarihi: 2 Eylül 2014. 
11. Arena - Atlas of Religions and Nationalities in Russia. Sreda.org
12. 2012 Survey Maps. "Ogonek", № 34 (5243), 27/08/2012. Retrieved 24-09-2012.

Ayrıca bakınız

• Kabardiya
• Kabardino-Balkarya'nın idari yapılanması

Dış bağlantılar

• (Rusça) Cumhuriyet Başkanı resmi web sitesi
• (Rusça) KavkazWeb.net - Kabardey-Balkar günlük haber
• (Rusça) Adyga.org - Kabardey halkının en popüler web sitesi
• (İngilizce) Kabardey-Balkar bilgi ve fotoğraf galerisi
• (İngilizce) Kabardino-Balkarya Resimleri
• (İngilizce) Ülke Profilleri
• (Rusça) Kabardey-Balkar Haber Portalı