Anadolu

NASA görüntüsünde Avrupa ve Anadolu (dikdörtgen içinde)

Anadolu ya da diğer adıyla Küçük Asya, Asya kıtasının en batısında Karadeniz, Akdeniz ve Ege denizi arasında kalan yaklaşık 755,000 km²'lik bir alanı kaplayan dağlık bir yarımadadır.[1] Osmanlı döneminde "Anadolu"nun geleneksel doğu sınırı olarak Fırat Nehri kabul edilirken, Cumhuriyetle birlikte Birinci Türk Coğrafya Kongresinden sonra Türkiye'nin Asya kıtasında kalan kısmının tümü aynı coğrafî terime dâhil edilmiştir. Günümüzde yaygın olarak Türkiye'nin Asya kıtasında kalan topraklarının adı olarak kullanılır.[2]

Anadolu, Asya ve Avrupa'nın birleşim noktasındaki stratejik konumu nedeniyle, tarih öncesi çağlardan beri birçok medeniyetin beşiği olmuştur. Yeryüzünün en eski yerleşkelerinden bazıları Cilalı Taş Devri'nde Anadolu'da kurulmuştur. Çatalhöyük, Çayönü, Nevali Çori, Hacılar, Göbekli Tepe ve Mersin (Yumuktepe) yerleşkeleri Cilalı Taş Devri'nden kalmadır. Truva yerleşkesi de Cilalı Taş Devri'nde kurulmuş ve Demir Çağı'na doğru uzanmıştır. Sümer, Asur, Hitit, Yunan, Lidya, Kelt, Pers, Roma, Doğu Roma (Bizans), Selçuklu, Safevi, Moğol ve Osmanlı gibi onlarca medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Yüzlerce dil ve lehçeyi barındırır.

Anadolu, Hristiyanlığın ilk doğduğu ve geliştiği topraklardan biridir. Uzun yıllar Doğu Roma topraklarının esasını teşkil etmiştir. 11. yüzyıldan itibaren Türkler tarafından iskân edilmiş ve yönetilmiştir. Özellikle 1071 yılındaki Malazgirt Meydan Muharebesi'nden itibaren Müslüman Türkler Anadolu'ya akın etmiştir; ancak İslamiyet'ten önce Balkanlarda Türkler vardır.[3]

Etimoloji

Anadolu sözcüğü Yunanca doğu anlamına gelen Ανατολή sözcüğünden türemiştir.[4] Bizans İmparatorluğu döneminde orta Anadolu'nun bir kısmı imparatorluğun merkezine doğuda olmasından kaynaklı doğu askeri idari birimi ya da Anatolikon Theması (Θέμα Άνατολικῶν, Thema Anatolikōn)[5] olarak adlandırılmaktaydı. Anatolikon Theması Afyon, Isparta, Konya, Kayseri ve Mersin yörelerini kapsamaktaydı. Osmanlı döneminde ise Anadoli veya Anadolu, merkezi Amasya olan ve Sivas ve Kastamonu'yu kapsayan bir eyaletin adıdır. 19. yüzyılda genel anlamda imparatorluğun Asya kıtasında kalan ve Türklerle meskûn olan bölgesini tanımlamak için kullanılmıştır.

Tanımlama

Anadolu'nun tarihsel tanımı
1907 yılına ait, geleneksel tanımı kullanan Anadolu haritası

Anadolu, kuzeyde Karadeniz, güneyde Akdeniz, batıda Ege denizi, kuzeybatıda Marmara denizi ile sınırlanmış bölgedir. Doğuda ise, tarihsel olarak, İskenderun Körfezi'nden Karadeniz'e uzanan belirsiz bir hatla sınırlanmıştır. Cumhuriyetin ilanından itibaren ise, Anadolu Türkiye'nin Asya'da kalan kısmıyla eş anlamlı olarak kullanılmıştır.

Anadolu coğrafik olarak daha çok Avrupa'ya benzemektedir. Çünkü bütün Akdeniz'in kuzeyi Avrupa kabul edilmektedir. Anadolu da coğrafik olarak, kendisinden çok farklı özellikler barındıran Asya ülkelerinden (Çin, Hindistan, İran vs.) çok, Akdeniz'in kuzeyindeki Yunanistan, İtalya ve İspanya gibi Avrupa ülkelerine benzemektedir. Doğal sebepler siyasi olayları da etkilediği için Anadolu'nun, tarihte Asya'dan çok Avrupa ile münasebetleri olmuştur. Bütün bunlara rağmen Anadolu'nun Asya içinde düşünülmesi, onun güçlü bir Asya kültürüne sahip olmasındandır. Tarih boyunca Asya kültürü, kendisinin batısındaki Anadolu'ya akımıştır. Asya kökenli Türklerin, eski Yunan-Roma coğrafyası olan Anadolu'daki (ki Diyar-ı Rum tabiri tam da bunu anlatır) varlığı bunun maddi bir göstergesidir.

Tarih

Anadolu'nun tarihi bir anlamda Balkanlar, Kafkasya ve Ön Asya'dan gelen işgal, istila ve fetih dalgalarının tarihidir.

Neolitik Çağ

Eski Anadolu yerleşim birimleri

Asya ve Avrupa'nın stratejik kesişme bölgesinde olmasından dolayı Anadolu, tarih öncesi çağlardan beri pek çok uygarlık için beşik olmuştur.

Neolitik yerleşim olarak Taşhöyük Pottery Neolithic, Çayönü Pre-Potttery Neolithic A to Pottery Neolithic, Nevali Cori Pre-Pottery Neolithic B, Hacılar Pottery Neolithic (Türkiye'de şimdiki Burdur ilinin 25 km güney batısında, Göbeklitepe Pre-Pottery Neolithic A ve Mersin ile. Truva yerleşimi Neolithic çağ ile başlar ve Demir çağı içinde devam ederek ilerler.

Bronz Çağı

Tunç Çağı

Anadolu
Çatalhöyük –Hacılar – Efes–Sard –Gordion
İstanbul
Kral Yolu
Türkoloji
Şehirler / İmparatorluklar
Hurriler – Mitanniler – Urartular –Hititler – Kassitler
Frigler– Karyalılar– Lidyalılar– Likyalılar
İon Uygarlığı
Kimmer Uygarlığı
Doğu Roma İmparatorluğu
Selçuklu Türkleri
Osmanlı İmparatorluğu
Anadolu Kronolojisi
Bizans İmparatorları
Osmanlı İmparatorları
Dil
Çiviyazısı
Luvi dili
Akkad dili
Fenike Abecesi
Hurri dili
Türk dili
Anadolu mitolojisi
Türk mitolojisi

Helenistik Dönem

Orta Çağ

Haçlı seferleri

Anadolu beylikleri

Beylikler döneminde Anadolu'da yerleşmiş devletler

Osmanlı İmparatorluğu

1911 yılına ait bir etnografya haritası

Anadolu dilleri

Anadolu'da MÖ 2. ve 1. binyıllarda kullanılan bir grup Hint-Avrupa diline Anadolu dilleri adı verilir. Bu diller arasında en önemlisi ve en iyi tanınanı, MÖ 1600-1100 yılları arasında yazılı belge bırakmış olan Hititçe'dir (nesili). Hitit imparatorluğu döneminde, Hititçe ile akraba diller olan Luvice (Luwili) ve Palaca da konuşulmuştur. Luvicenin yayılım alanı Güney ve Batı Anadolu, Palaca'nınki ise Kuzeybatı Anadolu (Kastamonu yöresi)'dir.

Erken antik çağda, Luvice'den türemiş olduğu tahmin edilen Lykia dili, Lysia dili, Karia dili, Pisidia dili, Side dili ve kökenleri yeterince bilinmeyen Paphlagonia dili ile Kappadokia dili kullanılmıştır. Bu dillerin tümü MÖ 1. yüzyıla doğru Yunanca'nın egemen dil olması üzerine tarih sahnesinden çekilmişlerdir.

21. yy'da ise Anadolu-Mezapotamya bölgesinde Hint-Avrupa diline mensup Kürtçenin Kurmanci ve Kırmancki lehçesi kullanılır.

Günümüzde Anadolu

Günümüzde Anadolu topraklarına yerleşmiş olan Türkiye'nin topoğrafya haritası

Anadolu'da çok uluslu yapı 20. yüzyıla kadar sürmüştür. 1923 yılında üzerinde Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla birlikte Anadolu topraklarının büyük bir kısmı Türkiye'nin denetimine girmiştir. Şu anda Türkiye halkının demografik yapısının büyük bir kesimini Türkler oluşturmaktadır.

Günümüzde Anadolu'da yaşayan halkın büyük bir kısmı Türkçe konuşmaktadır. Anadolu Türkçe ile 11. yüzyılda Selçukluların fethi ile tanışmıştır. Buna rağmen çok kültürlü yapısını Selçuklular ve Osmanlılar döneminde devam ettirmiştir. Ayrıca Kuzeydoğu Anadolu'da Laz, Gürcü ve Doğu ve Güneydoğu Anadolu (Kuzey Mezopotamya' nın bir kısmı)'da Kürtlerin, Zazalar' ın ve Araplar' ın yanı sıra az sayıda Süryani de bulunur. Ayrıca özellikle 19. ve 20. yüzyılda çeşitli göç hareketleriyle gelerek Anadolu' ya yerleşen Çerkesler ve Boşnaklar' da bulunmaktadır. Anadolu' nun çeşitli bölgelerine yayılmış Yunanca konuşan halkın (Rumlar) çoğu Birinci Dünya Savaşı sonrasındaki mübadelede, Yunanistan'daki Müslüman olan halkla değiş-tokuş edilmişlerdir. Bugün Anadolu'da yaşayan halkın çoğunluğu Müslüman'dır.

Ayrıca bakınız

Resim galerisi

Kaynakça

  1. ↑ "ANATOLIA (İngilizce)". encyclopedia.com. 15 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150515135509/http://www.encyclopedia.com:80/topic/Anatolia.aspx. Erişim tarihi: 19 Ekim 2012.
  2. ↑ "Anatolia (İngilizce)". Britannica. 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150429064049/http://www.britannica.com:80/EBchecked/topic/22897/Anatolia. Erişim tarihi: 19 Ekim 2012.
  3. ↑ Cin, T.. Yunanistan'ın "Pontus Soykırım" İddiaları ve Türkiye. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 8, Sayı: 2, s.27-89, 2006. URL:http://web.deu.edu.tr/hukuk/dergiler/DergiMiz8-2/pdf/tcin.pdf. Erişim tarihi: 8.12.2011. (Arşiv: WebCite® http://www.webcitation.org/63lQ0ljbi)
  4. ↑ "Anatolia(İngilizce)". dictionary.reference. 7 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150507074440/http://dictionary.reference.com:80/browse/Anatolia?.
  5. ↑ Ramsay, W. M. (2010). The Historical Geography of Asia Minor. Cambridge University Press. http://books.google.gr/books?id=iWxqOM9vMWEC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false.

Koordinatlar: 39°K 32°D / 39°N 32°E / 39; 32

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/4/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.