Liverpool

Koordinatlar: 53°24′N, 2°59′W

Liverpool
—  Şehir  —
Liverpool

Üst soldan saat yönünde: Cavern Klubü, "Pier Head" rıhtımında "Three Graces (Üç Zerafetler)" : "Liver Binası", "Cunard Bınası" ve "Liverpool Limanı Binası), Liverpool şehir ticarı binalar bölgesi , Albert Dock ve St George's Hall Salonu

Arma
Takma ad: The Pool
Liverpool İngiltere'de
Koordinatlar: 53°24′K 2°59′B / 53.4°K 2.983°B / 53.4; -2.983
Ülke Birleşik Krallık Birleşik Krallık
Kurucu Ülke İngiltere İngiltere
Bölge Kuzey Batı
Törensel kontluk Merseyside Metropoliten Kontluğu
Tek seviyeli Metropoliten bölge Liverpool Şehri
Yüzölçümü
 - Kent 111,84 km2 (43,2 mi2)
Rakım 70 m (230 ft)
Nüfus (2012 tahmin)
 - Yoğunluk 3.889/km² (10.072,5/sq mi)
 - Şehir 466.415
 - Metropol 1.381.200
Zaman dilimi GMT (0)
 - Yaz (YSU) BAZD (-1)
Alan kodu 0151
İnternet sitesi: http://www.liverpool.gov.uk/
Liverpool Deniz Ticareti Sehri
Liverpool - Maritime Mercantile City*
UNESCO Dünya Mirası
Liverpool limanında Albert Dokları
Ülke  Birleşik Krallık
Tür Kültür
Kriter (ii) (iii) (iv)
Referans 1150
Bölge** Avrupa ve Kuzey Amerika
Koordinatlar 53°24′24″K 02°59′40″B / 53.40667°K 2.99444°B / 53.40667; -2.99444
Tescil bilgisi
Tescil 2004  (28. Oturum)
* Dünya Mirası resmî listesi.
** UNESCO resmî sınıflandırması.

Liverpool, Birleşik Krallık'ta, İngiltere ülkesinde Mersey Nehri Halici'nin doğusunda bulunan şehir yerleşkesidir. Yerel idare bakımdan törensel Merseyside Metropoliten Kontluğu'nda bulunan bir tek-seviyeli metropoliten yerel bölge olan Liverpool Şehri yerel idaresi altındadır.

1207'de bir belde olarak kurulmuş ve 1880 kraliyet beratı ile şehir olma statüsünü kazanmıştır. Liverpool Şehri yerel idari sınırları içinde (2012 tahminiyle) 466,415 kişilik nüfus bulunmaktadır. Fakat Liverpool idari şehri çok daha geniş bir alana yayılmıştir. Ayrıca coğrafi bir şehirsel Liverpool Metropoliten bölgesi bulunmaktadır ve bu şehirsel bölgenin nüfusu (2012 tahminiyle) 1,381,200 kişidir.

Liverpool tarihsel olarak İngiltere ülkesinin "Lancashire" kontluğu içindeydi ve hala da çok İngiliz, Liverpool'un güneybatı Lancashire olduğunu kabul ederler. Fakat Liverpool'da bulunan limanın çok hızla gelişmesiyle; şehir nüfusunun da çok değişik göçlerle hızla artması dolayısıyla ve bir büyük şehir olma karakterini giderek alması dolayısıyla Liverpool şehri ve halkı, kendine has çok özel nitelikler almış ve kırsal olan Lancashire niteliklerinden ayrılmıştır.

Şehir 18. yüzyılda İrlanda, Karayip adaları, Amerika ve ana Avrupa kıtasıyla çok yakın ticari bağlantılar kurmuştur. Bunun yanında Liverpool gemi sahipleri ve tüccarları Atlantik'de Üç köşeli ticaret sistemini (yani Afrika'dan Karayiplere ve Amerika'ya köleler; Karayiplerden ve Amerika'dan İngiltere'ye şeker, tütün, keten ve İngiltere'den Afika'ya hafif sanayi mallarıni içeren bir ticaret yolları sistemini) geliştirmiş; bunun ana ögesi olan Köle Ticaretinin İngiltere'deki merkezlerinden biri (diğeri Bristol) olmuştur. Şehirdeki gemi sahipleri, tüccarları ve şehir bu köle ticaretinden büyük servetler yapmıştır. 19. yüzyılda başlarından itibaren köle ticaretine karşı gelişmeler, Liverpool limanının diğer ticarî ilişkileri geliştirmesine, (örneğin zahire, pamuk ve pamuklu dokuma) yol açmıştır. 19. yüzyıl başlarında dünya ticaretinin %40'ı Liverpool dokları ve limanından geçmekte idi. Liman aynı yüzyılın içinde ve 20. yüzyıl başlarında Avrupa'dan Amerika'ya giden göçmenlere Atlantik yolculuğunun başlangıç noktası olmuştur.

2007 yılında 800. yaş gününü kutlayan bu şehir, 2008 yılında Avrupa Kültür Başkenti olmuştur.

Liverpool şehir merkezinin bazı kısımları "Liverpool, Ortaçağ Ticari Liman Şehri" adı altında 2004'te UNESCO Dünya Mirasları listesine konulmuştur. Bu kısımlar içinde "Pier Head", "Albert Dokları", ve "William Brown Sokağı" bulunmaktadır.

Liverpool spor ile isim yapmıştır. Şehirde Liverpool F.C ve Everton FC adlı İngiltere Prŏmiyer Lig'inde yer alan iki futbol takımı bulunmaktadır. Şehrin kuzey varoşlarından olan Aintree'de ünlü bir Hipadrom bulunmakta ve her yıl ilkbaharda bu "Aintree Hipadromu"'nda "Grand National" adlı bir at yarışı yapılmkata ve bu at yarışı tüm Birleşik Krallık'ta gayet büyük ilgi toplamaktadır.

Tarihçe

Liverpool'da bir belde kurulması için Kral John 1207de bir belde olma "imtiyaz beratı" vermiştir. Liverpool'un sokak planı Kral John'un verdiği belde olma beratı zamanında uygulanmıştı ve belde H şeklinde kurulmuş 8 sokaktan oluşmaktaydı:

Fakat 16. yüzyılın ortasında Liverpool beldesinin nüfusu 500 civarındaydı.

17. yüzyılda şehrin ticareti yavaş yavaş artmaya başladı ve nüfus büyüdü. İngiliz İç Savaşı döneminde 1644de Liverpool şehri 18 gün süren bir kuşatmaya sahne oldu. 1699da Liverpool'u "sivil köy/mahalle (parish)" yapan bir kanun İngiliz Parlamentosu'ndan geçti. Daha güneyde Wirral Yarımadası ile Kuzey Galler'de bulunan Dee Nehri çamurla dolmaya başlayınca Mersey Nehri deltası üzerinde bulunan Liverpool limanı önem kazanmaya başladı. 1699de bir diğer bir önemli olay Liverpool Merchant adlı bir geminin Afrika'da köle ticaretine başlamak Liverpool limanından ayrılması olmuştur. Bu şekilde başlayan köle ticaretinin merkezi Liverpool şehri olmuş ve bu "ticaret" şehrin zenginleşmesine yol açmıştır. Liverpool limanındaki gelgit olayının deniz ulaşımına aksi etkisini azaltmak için ilk dok havuzu 1715de kurulmuştur.[1][2] Liverpool orijinli gemiler üçgen şeklinde bir rota üzerinde Afrika'dan Karayiplere köle; Karayipler ve Amerika'dan İngiltere'ye tütün ve pamuk ve İngiltere'den Afrika'ya İngiliz hafif sanayi malları götürmeye odaklandılar. Afrika'daki köle ticaretinden Liverpool'un gemi sahipleri, gemi süvarileri ve hatta gemi tayfaları büyük kazançlar sağladılar ve şehir büyümeye başladı. 18. yüzyılın sonunda Liverpool Avrupa'nın köle ticaretini %40ini ve Britanya'nın köle ticaretinin %80ini eline geçirmişti.

Dünyada ilk ticari yolcu demiryolu "Liverpool and Manchester Demiryolu"nun 1830de açılma merasimi.

19. yüzyılda köle ticaretinin yasaklanıp ortadan kaldırılmasına rağmen Liverpool'un limanı ve Liverpool orijinli ticaret başka yönlere dönüştü ve bu alanlarda da başarı kazandı. 19. yüzyılın başlarında dünya dış ticaretinin %40i Liverpool limanından geçmekteydi. Liverpool'da o zaman ki yeni yapılar ve şehrin genişlemesi bu dönemde sehre giren serveti aksettirmektedir. 1830da dünyadaki ilk şehirlerarası yolcu treni sistemi Liverpool ile Manchester arasında demiryolunun açılması ile olmuş ve bundan sonra demiryolları ağı kara ulaşımı için büyük önem kazanmıştır. 19. yüzyılda Liverpool'un nüfusu çok hızla büyümedige başladı; özellikle 1840li yıllarda Büyük İrlanda Patates Kıtlığı dolayısıyla birkaç milyon İralandlı önce Liverpool'a gelip sonra Amerika'ya göç ettiler ve birçoğu da Liverpool'da kaldı. 1851de Liverpool şehrinin nüfusun %25i İrlanda doğumlu idi.

20. yüzyılın başlarında ise Doğu Avrupa'dan ABD'ye göçeden büyük sayıda göçmen de Liverpool limanından Atlantık Okyanusu'nu geçen gemilere binmişlerdir. Bunlar yanında ABD ile Avrupa arasında genel yolcu ve ticari bağlantısı için genellikle Liverpool limanı kullanılmıştır. Örneğin, Atlantik'te 1.517 kişinin öldüğü Nisan 1912de batması ile büyük olay olan lüks transatlantik gemi Titanık'ın tescil limanı Liverpool'du.

Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Parlamento'dan "1919 Mesken Kanunu" çıkartılması 1920li ve 1930lu yıllarda Liverpool'un her semtine yayılmış olarak yerel idaresi sahipliğinde gayet çok sayıda kiralık sosyal meskenler yapılmasına neden oldu. Şehir içinde gayet birbiri içine geçmiş şekilde meskenlerde yaşayan binlerce aile varoşlarda kurulan yeni semtlere göç ettirildiler. Bu politikanın yeni sosyal meskenlere geçen halkın yaşama standartını yükselteceği kabul edilmekte idi; ama birçok araştırmacı ve genel halk bunun gerçeğe uymadığını kabul etmektedirler.

İkinci Dünya Savaşı sırasında Liverpool şehri ve etrafında bulunan Merseyside Metropoliten bölgesi 80 kadar Alman Hava kuvvetlerinin büyük havadan bombardıman hucumlarina hedef oldu; yaklaşık 2500 kişi bu hava hücumlarında öldü ve bu şehirde ve bölgede meskenlerine hemen yarısı bu bombardıman hücumlarından zarar gördü.

Bu savaştan sonra Liverpool ve bölgesinde masıf bir inşaat yatıırımı kampanyası başlatıldı. Bu arada Britanya'da en büyük liman ve dok projesi olan "Seaforth Doklar" projesi yapılıp bitirildi.

Şehirde ailelere ve şahıslara mesken sağlamak için yeniden 1919 Mesken Kanunu şartlarına uyarak büyük sayıda ev inşaatına girişildi. İç şehirde bulunan eski mesken binaları yıkılıp burada yaşayan kişilere varoşlarda veya sonradan yenilenen iç şehir semtlerinde modern sosyal meskenler sağlandı. Boşaltılan eski iç şehir evleri de yıkılarak bunların yerine yeni modern sosyal meskenlerin yapılması da bu dönemde önem kazandı. Bu dönemde şehir içinde çok sayıda içinde özel sahibi tarafından yaşanan meskenler semtleri de özel müteahitler ve firmalar tarafından inşa edildi. Liverpool'da kurulan bu tip özel sahipli semtler hakknda 1980'li yıllardan beri yapımlanmakta olan televizyon "soap" serisi "Brookside" 1982-2007 döneminde popüler olarak Britanya televizyonlarından seyrediliştir.

Yeni sosyal yapılardan bazıları, genellikle iç şehirde yapılan yüksek çok katlı apartıman tipli binalar halinde olup bu yüksek çok katlı apartıman binaları içlerine yerleştirilen kişiler tarafından genellikle hiç tercıh edilmemekte idiler. Bu yüksek çok katlı binaların bulunduğu semtlerde büyük kişisel, sosyal ve hatta kanunsuzluk sorunları ortaya çıktığı devamlı olarak Liverpool medyasında yer almıştır. 20 yüzyılın sonlarında bunlarin büyük bir kısmı yıkıldı ve birkaç tanesi de özel sektöre kiralık apartıman dairesi sağlamak üzere sahibi olan yerel idere tarafından özel şirketlere satıldılar.

Bu 1950'li ve 1960'li yıllarda yapılan yenileşme ve yeniden yapımlanma inşaatları halk tarafından popüler olarak karşılanmadı. Özellikle yeni olarak yapılan yüksek çok katlı kiralık apartımanlar ve şehrin etrafında ama ana ticaret ve alışveriş merkezlerinden uzakta olan yeni semtler sosyal hoşnutsuzluk doğrdu ve büyük sosyal sorunlara merkez oldular. "Liverpool şehrinin içinde yaşıyanların sosyal, ailesel ve moral yapısı Alman bombardımanları ile çökürtülemişken, bu yenileşme imar faaliyeti ile çökertildi" şeklinde tenkitler bu politikaya yoneltildi ve hala da bu tenkitler yapılmaya devam etmektedir.

1960'li yıllarda Liverpool'da ortaya çıkıp gelişen pop rock ve beat müziği "Merşeybeat" adı ile uluslar arası ün kazandı. Bu müziğin baş tacı ve Livepool'luların devamlı iftiharını kazanan Beatles topluluğu olmuştur..

Coğrafî konumu

Liverpool Birleşik Krallığın ve İngiltere ülkesinin başkent ve merkezi olan Londra'nın 283 km kuzey-batısında Mersey halicinin doğu kıyısında bulunur.

Liverpool'un coğrafi konumu "diğer İngiltere kentleri arasında en muhteşem konuma sahiptir" olarak tanımlanmıştır.[3] Liverpool Kent Everton Tepesi'nde denizden 70 metre rakıma yükselen kumtaşından oluşan küçük tepe sırtlarında kurulmuştur. Bu sırtlar "Batı Lancashire Sahil Ovası"nın güney sınırını teşkil etmektedirler.

Liverpool şehirleşmiş alanı ise Liverpool Şehrini sınırlarını aşarak kuzey'de "Sefton Metropoliten Bölgesi"nde bulunan "Bootle", "Crosby" ve "Maghull"'a; doğuda "Knowsley Metropoliten Bölgesi"nde bulunan "Kirby", "Huyton" ve "Prescot"'a ve batıda Mersey Nehri halici karşında halicin batısında bulunan "Wirral" yarımadasindaki "Wallasey" ve "Birkenhead"'e de yayılmaktadır.

İrlanda Denizi Southport, Ormskirk, Preston Wigan, Bolton
 
Mersey Halici, Wirral yarımadası, Birkenhead, Wallasey St Helens, Warrington, Manchester
   Liverpool    
Ellesmere Port Chester Halton

İklim

Liverpool iklimi Atlantik Denizi'ndeki Gulf Stream nedeniyle epeyce ılımlı bir deniz iklimidir ve yazlar nispeten serin, kışlar ise fazla soğuk ve kar olmadan mutedil olarak geçmektedir. Şu tablo Liverpool içindeki ısı gözlemlerinden aylık en yüksek ve en düşük ısıları oC birimleriyle vermektedir:

Liverpool Şehri İçin Aylık En Yüksek En Düşük Isı (oC)
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıl
En yüksek ısı 6,6 6,6 9,4 11,6 15,5 17,7 20,0 19,4 16,6 12,7 9,4 7,7 12,7
En düşük ısı 2,2 2,2 3,3 4,4 7,2 10,5 12,7 12,2 10 7,2 4,4 3,3 6,6

Demografi

Liverpool'da Nüfusun Tarihsel Gelişmesi

Diğer Birleşik Krallık büyük şehirleri gibi Liverpool şehri de çok karışık bir nüfusa sahiptir.

Son nüfus sayımı olan 2001de Liverpool Şehri idarî sınırları içinde bulunan nüfus 441.900 olarak bulunmuştur.[4] ONS-Milli İstatistikler Ofisi'nin 2008 yılı tahminlerine göre şehrin nüfusu 434.900dur.[5] Yanda verilen 1801 nüfus sayımından itibaren her 10 yılda bir yapılan nüfus sayımlarının Liverpool Şehri için sonuçlarının gösterimine göre 19. yüzyılda devamlı artan Liverpool nüfusu 1930lu yıllarda bir zirveye erişmiş ve 1931 sayımına göre 846.101 olmuştur. Bu tarihten sonra her sayıma göre şehrin nüfusu azalma göstermiştir. Bu azalmanın en çok olduğu onyıl 1971 ile 1981dedir ve 100.000 kişinin şehrinden ayrılmasını göstermektedir. İngiltere'deki şehirsel tek-seviyeli yerel idarelerde genellikle görülen bu nüfus azalması en büyük azalma oranından en küçüğe göre sıralanırsa Liverpool Şehrinin 9. sırayı aldığı görülmektedir.[6]

Mersey Partnership gelişme-yenileşme kurulunun özel etkenleri ele alarak yaptığı tarifine göre "Liverpool şehirleşmiş bölgesi", Wirral, Warrington, Flintshire, Chester ve diğer şehirleşmiş alanları da ihtiva etmektedir. Bu özel tanıma göre "Liverpool şehirleşmiş bölgesi"nin nüfusunun 2 milyon civarında olduğu tahmin edilmiştir.[7]

Liverpool'da bulunan çalışma çağında bulunan nüfus, toplam şehir nüfusunun %65,1 oranındadır. Liverpool şehrindeki 30 yaş altında bulunanların toplam şehir nüfusuna oranı £42,3 olmaktadır. Bu oranın İngiltere ülkesi için ortalaması %37,4 olur. Bundan Liverpool şehri nüfusunun İngiltere nüfusundan daha da genç olduğu sonucu çıkartılabilir.[5]

Nüfusun etnik yapısı

Haziran 2007 nüfus tahminlerine Liverpool şehri sınırları içindeki nüfusun etnik yapısı şöyledir:[5]

Liverpool Şehri Nüfusunun Etnik Yapısı
Beyaz Asyalı Britanyalı Afro-Karayipli Britanyalı Karışık Çinli Britanyalı
%91,5 %2,3 %1.9%2%2,3

Liverpool'daki Afro-Karayipli Britanyalılar grubu Büyük Britanya'da bulunan eski Afro-Karayipli grubudur; bazı Afro-Karayipli Britanyalı Liverpoollular bu şehirde 10 nesil yaşamış asıllıdırlar.[8] Şehre tarihsel olarak ilk yerleşen Afro-Karayipli Britanyalilar, denizciler, eğitim için İngiltere'ye gönderilen tüccarlarain çocukları ve serbest bırakılmış kölelerdir. Hukuken 1722den sonra Britanya adasına giren olan köleler kölelik niteliklerini kaybetmekteydiler.[9]

Liverpool Çin Şehri giriş kapısı

Avrupa'da bulunan en eski Çinli azınlığı Liverpool'da bulunmaktır. Liverpool'un "Çin şehri (Chinatown)"'nin ilk ikametçileri Britanya'ya denizci olarak gelip yerleşen Çinli denizcilerdi. [10] Liverpool Şehri'ninde bulunan "Çin Şehir"'nin çok renkli sokak giriş kapısı Çin dışında bulunan en büyük sokak giriş kapısıdır.

Liverpool'da aynı zamanda büyük sayıda İrlanda asıllı ve Galler ülkesi asıllı nüfus bulunmaktadır.[10] 1813de Liverpool'un nüfusunun yaklaşık %10 kadarı Galler Ülkesi asıllı idi ve şehir "Kuzey Galler Ülkesinin başşehri" olarak bilinmakteydi. 1845-1849 dönemunde Büyük İrlanda Patates Kıtlığı dolayısıyla İranada'dan 2 milyon fakir aç kişi Liverpool'a kaçmışlardı. Bunlardan çoğu sonradan ABD'ye göç etmekle beraber çok sayida İrlanda'lı Liverpool'da yerleşmişlerdir. 1851'de Liverpool şehri nüfusunun %20den çoğu İrlandalı asıllı olduğu bildirilmektedir. İrlandalı asıllılar şehre ve şehirde konuşulan "Scouse" adı verilen Liverpool İngilizce aksanına özel bir İrlanda sesi katmışlardır. İrlanda'dan göç 20. yüzyıl üçüncü çeyreğine kadar devam etmiştir. 2001 Nüfus Sayımına göre şehir sınırları içinde %1,17 Galler ülkesi doğumlu, %0,75 İrlanda Cumhuriyeti doğumlu, %0,54 Kuzey İrlanda doğumlu nüfus bulunmaktadır.[5]


Önemli yapılar

"Liverpool Anglikan Katedrali"'nden Liverpool Şehir merkezi sağda "St.John Kulesi" ve solda tarihirihtim ve yeni finansal merkez

Liverpool'un şehrinin kurulma tarihi dolayısıyla şehir içinde daha önceki yüzyıllardan kalma yapılar bulunmamakta ve 16. yüzyıl Tudor stilinden günümüzün modern stiline kadar değişken birçok mimari stilinde bina bulunmaktadır. Şehirde bulunan önemli büyük yapıların çoğu şehir hızla büyük Birleşik Krallığın en önemli şehirlerinin başında gelmesi sırasında 18. yüzyılın sonlarında 20. yüzyıl başlarına kadarki dönemde yapılmışlardır.

Birleşik Krallıkta tarihsel ve mimarî değeri olan yapılar için iki özel liste bulunmaktadır:

Bu listelerde bulunan yapılara "listelenmiş yapılar" adi verilmektedir. Bu "listelenmiş yapılar"a yapılacak herhangi tamir, tevsi ve ek için mutlaka yerel idarenin özel bir dairesinden özel planlama izini almak gerekmekte ve bu izin almadan yapılan değişiklikler elimine edilip bu izinsiz hareket gayet yüksek para cezasına çarptırılmaktadır. Liverpool'da "listelenmiş yapılar" sayısı 2.500'u aşkındır. Bunlardan 27si "1. derecede Listelenmiş" yapıdır ve 95i "II* derecede Listelenmiş" yapılardır.[11] Birleşik Krallık'ta sadece başkent Londra'da daha çok sayıda önemli tarihsel ve mimarı önemi haiz yapılar bulunmaktadır.[12]

Birleşik Krallık'ta bulunan Bath şehri, şehirde bulunan "Georgian tipi mimarî" gösteren yapıları ile övünmekte ve Bath şehri bu nedenle UNESCO Dünya Mirasları listesinde bulunmaktadır. Buna karşılık Liverpool şehrinde bulunan "Georgian tipi mimarî"ye göre yapılmış binalar sayısı Bath'daki bu tip binaların sayısından çok daha yüksektir. Liverpool şehri Westminster Şehrinden sonra en fazla kamu anıt heykelleri bulunan Birleşik Krallık şehirdir.[13] İngiliz eski eserleri ile ilişkili devlet kurumu olan "English Heritage" mimari bakımdan önemli olan bu kadar çok yapının bulunduğu Liverpool'u İngiltere'nin en güzel 19. yüzyıl ikinci ortası Viktoria devri şehri olarak tanımlamasına yol açmıştır.[14]

Liverpool'un mimarisinin tarihsel değerini belirtmek için 2004'te Liverpool şehrindeki bazı bölgeler "Liverpool Deniz Ticareti Şehri" adı ile UNESCO Dünya Mirasları Birleşik Krallık listesine konulmuştur. Bu listeye giren Liverpool bölgelerindeki mimarının şehrin uluslararası ticarete ve liman dokları teknolojisine büyük orijinal katkılarını da yansıtmaktadır.

Mersey Nehri kıyıları ve rıhtım

"Three Graces (Üç Zerafetler)" binaları

19. yüzyılda Liverpool şehrinin gelişmesine baş neden Liverpool limanında dokların inşa edilmesi olmuştur. Liverpoool limanı dünyada dok teknolojisinin geliştirlmesi süreci içinde bazı ilk gelişmelere konu olmuştur. 1715de dünyada ilk defa gelgit etkisini elimine etmek için gel sıralarında dolan havuz ve git sırasında giriş kapaklarının kapatılması ile havuz boşalmasının önlenmesi ile devamlı dolu havuz ile gemilerin devamlı olarak dok rıhtımında su içinde bulunmasının sağlanması sistemi ilk defa Liverpool limanında "Old Dock" adlı dok için uygulanmıştır. Mal yüklemek ve boşaltmak için hidrolik sistem kullanan özel dok vinçleri de dünyada ilk defa Liverpool limanındaki Albert Dok için uygulanmıştır. [15]

Liverpool'da en iyi bilinen dok "Albert Dok" olup 1846da yapılmıştır ve günümüzde Britanya adasında en çok sayıda "1. derecede Listelenmiş", mutlaka korunmasi gerekli nitelikli mimarisi olan binaların bir arada bulunduğu mevkidir.[16] Bu doklarin mimari "Jesse Hartley" idi ve bina edilip açıldıkları zaman bu doklar doünyada en teknik olarak gelişmiş doklardı ve şehrin 19. yüzyılın ikinci yarısında dünyanın en önemli limanlarindan biri olmasına büyük katkı yaptığı iddia edilir.

Şehir merkezinin kuzeyinde "Stanley Dokları" bulunmaktaydı ve bu dokların en önemli kulanıcısı "Stanley Dok Tütün Antreposu" idi. Bu antrepo binası 1901'de yapıldığı zaman dünyanın en büyük hacimli yapısı olmakla isim yapmıştı.

Restore edilip kullanım şekli değiştirilen Albert Dok, Liverpool'un bir turist çekme mevkii olmuştur.

Liverpool şehrinin Mersey Nehri kıyısında en iyi bilinen kısmına "Pier Head" adı verilmekte ve burası nehirden kazanılan arazi üstünde yapılan eski ana rıhtım olmaktadır. Bu rıhtım arazisi üstünde, hemen nehrin kıyısıda, değişik mimarı stillerinde inşa edilmiş üç önemli bina bulunmaktadir. Liver Binası, Cunard Binası ve Liverpool Liman Binası adlı bu üç binaya "Üç Zerafetler" adı yakıştırılmış olup dünyanın en güzel rıhtım manzaralarından birini oluşturduklari iddia edilmektedir. Bu binalar Liverpool şehrinin 19. yüzyıl sonlarında ve 20. yüzyıl başlarında denizcilik alanında dünyada üstünlüğüne ve şehrin zenginliğine simgeler oldukları kabul edilmektedir.[17][18][19][20]

Son yıllarda Liverpool'un Mersey Nehir kıyısı çok geniş çaplı yenileştirme yatırımlarına konu olmuştur. Bu alanda yeni yatırımlarla yapılan yeni binalara arasında "King's Dokları"nda "Echo Arena" Konser Salonu ve "BT Konvansiyon Salonu",; "Pricess Dokları"nda "Alexandra Tower" gökdeleni ve "1 Princess Dock" büyük apartımanı ve "Coborg ve Brunswick Dokları"nda oluşturulan "Liverpool Marina" bulunmaktadır.

Şehrin ticaret ve kültürel bölgeleri

Castle Street'deki "Liverpool Şehir Sarayı". Önde sağda eskiden Liverpool'da bulunan "Bank of England Binası"'dır.

Tarihsel olarak Liverpool'un dünyanın en önemli tıcaret limanlarından biri olması dolayısıyla uzunca bir zaman döneminde şehirde deniz nakliyat şirketleri, sigorta şirketleri, bankalar ve büyük şirketlerin idare binaları bina edilmiştir. Bu şehre çok büyük zenginlik getirmiştir ve bu da yerel idarecilerin şehirlerini büyük gururla idare etmelerini sağlamak için büyük kamu idare binaları yaptırmalarına neden olmuştur.[21]

Şehrin ticari bölgesi Castle Sokağı, Dale Sokağı ve Old Hall Sokağı etrafında toplanmıştır. Bu bölgenin sokaları şehrin ortaçağlarda kurulma sokaklarından çok değişmemiştir. Üç yüzyıl dönemi içinde ortaya çıkan bölge Liverpool şehrinin en önemli mimarî örnekleri gösteren alanlarından biridir. Bu nedenle bu bölge Liverpool'un UNESCO Dünya Mirasları alanı içine konulmuştur.[22]

Bu bölgede bulunan en eski bina Castle Sokağından bulunan ve 1754de inşa edilmiş olan "I. Derece Listelenmiş" olan "Liverpool Şehir Sarayı" dır. Bu bina şehirde bulunan "George Dönemi mimarî"sinin en güzel örneği olarak kabul edilir ve Britanya'da bulunan yerel kamu binalarının arasında en çok müsrif bir şekilde süslenmiş bir binadır. Yine Castle Sokağında "I. Derece Listelenmiş" olan "Bank of England Binası" bulunmakta ve eskiden bu milli merkez bankasının üç taşra branşından biri olarak 1845-1848 yılları arasında yapılmıştır. Bu bölgede bulunan ve dikkat çeken binalar arasında "Tower Binası", eskiden "White Star Line" denizcilik şirketinin merkezi olan "Albion House" ve "Liverpool Yerel İdare Binaları" bulunmaktadır. Yine bu bölgede bulunan "Oriel Chambers" binası Modernist stilin uygulanduğu ilk binalardan biri olduğu kabul edilmektedir.[23]

Neoklasik mimarî örneği olan St. George's Hall Salonu

William Brown Sokağı etrafındaki bölge şehrin "kültürel mahallesi" olarak anılır. Bu bölgede "William Brown Kütüphanesi", "Walker Güzel Sanatlar Galerisi", "Picton Okuma Salonları" ve "Liverpool Dünya Müzesi" bulunmaktadır. Bu bölgedeki binalar neo-klasik mimarı kurallarına göre yapılmışlardır. Bunların yanında en önemli bina olarak "St. George's Hall Salonu" bulunmaktdır. Bu bina da "İ. Derece Listelenmiş" olup 1840-1855 döneminde yapılmıştır ve şehirdeki çeşitli halka açık etkinliklerin merkezi olarak yapılmıştır. Sonra yeni mahkeme salonları binası yapılıncaya kadar, mahkeme salonu olarak kullanılmıştır. İçinde çok büyük bir org bulunmaktadır. Binanın kapısında, antik Roma'ya atıfla, "SPQL - Senatus popülüsque Liverpudliensis (Liverpool halkı ve senatosu)" kakması bulunmaktadır. William Brown Sokağı'nda çeşitli, "Wellington Sutunu" ve "Stebel Fiskiyesi" dahil birkaç kamu anıtı ve heykeller bulunmaktadır. St Georges Hall arkasında bulunan "St John Parkı"nda birçok heykel ve anıt bulunmaktadır ve bu park bu anıtları kapsamak için 19. yüzyılda özellikle yapılmıştır.[24]

Dinsel binalar

Liverpool Anglikan Katedrali
Katolik Liverpool Metropoliten Katedrali

Liverpool kenti, şehrin silüetinde çok önemli yer tutan, iki tane Katedralin bulunması ile dikkati çeker.[25]

Anglikan Liverpool Katedrali 1904-1978 döneminde yapılmıştır. Şu anda Britanya adasında bulunan en büyük katedral olup dünya hristiyan kilise yapıları arasında yüzölçümü ile beşinci sıradadır. Modern bir yapı olmakla beraber mimarisi yeni-gotik stildedir. Bazı İngiliz olmakla pek fazla öğünmeyi adet etmiş gözlemcilere göre, örneğin 20. yüzyıl İngiliz şairi John Betjeman, "dünyada bulunan en önemli yapılardan biridir".[26][27]

Katolik Liverpool Metropoliten Katedrali ise 1962-1967 arasında mimar Frederick Gibberd'ın planına göre yapılmıştır. Geleneksel uzunlamasına hac şeklinde olan katedral ve kilise binaları mimarisinden uzaklaşan bu katedral modern bir mimari ile yuvarlak; bir koninin üstüne geçmiş daha küçük silindirik şekildedir ve tepesinde kral tacina benzer direkler bulunmaktadır. Bazı kritik muzip Liverpool'lular bu binaya Katoliklerin çoğunluğunun İrlanda asıllı oluşuna atfen "Paddy'nin kızılderili çadırı (Paddy's Wigwam)" veya şehrin liman olmasına atıfla "Mersey gemi bacası (Mersey Funnel)" adını takmışlardır.[28].

Diğer binalar

Speke Hall], Tudor stili bir malikane evi Liverpool'un en eski binalarından biridir.
"Kırmızı Tuğlalı" Liverpool Üniversitesi "Victoria Building"
2008de tamamlanan "West Tower" Liverpool'un en yüksek binasıdır.

Liverpool şehrinin içindeki binalar 18. yy. ortasından itibaren yapılıp o dönemin mimari stillerini akettirmekle beraber, bu dönemden önce şehrin dışındaki kırsal alanlarda kurulmuş birkaç daha eski yapımlanmış malikane binaları da mevcuttur. Bunların başında şehrin güney varoşlarında bulunan 1598'de tamamlanmış bir malikane konağı olan "Speke Hall" gelmektedir. Bu bina İngiliz Tudor Dönemi mimarisini çok iyi tanımlayan tahtalari siyaha araları beyaza boyanmış olarak tahta iskeletleri gayet açıkça görülen bir stile göre yapılmıştır. Kuzey İngiltere'de nadir olarak günümüze kadar ayakta durabilmiş bir Tudor mimari tarzda yapıdır. Bu yapının içerisinin mimarisi ise 19. yy. ortalarının modasını aksettirir.[29] Diğer eski malikane evleri 1702'de tamamlanmış olan "Croxteth Hall" ve 1704'de tamamlanmış olan "Woolton Hall"'dur.

Şehir içinde bulunan en eski, üstün mimarilı "I. Derecede Listelenmiş" bina "Bluecoat Chambers" binasıdır. Bu bina "Kraliçe Anne" mimari stilinde 1717-1718 döneminde paralı "Bluecoats Okulu" için yapılmıştır. Okul bu binayı terketmiştir ve 1908'den itibaren bu yapı Liverpool güzel sanatlar merkezi olarak görev yapmaktadır.

1881de Victoria çağında kurulan Liverpool Üniversitesi için yapılan "Victoria Building" neoklasik kırmızı tuğla ve saat kuleli yapısıyla çok ilgi çeken bir yapı olup 1950'lere kadar kurulan İngiliz üniversitelerine "Kırmızı Tuğlalı (Redbrick) Üniversiteler" adı verilmesine kaynak olmuştur. Günümüzde üniversite müzesi ve sanat galerisine dönüştürülmüştür.

Şehir içindeki "Adelphi Oteli" ve şehrin güneyinde Liverpool John Lennon Hava Alanı eski yolcu salonu binası olan ve günümüzde bir lüks otel olan bina da "art deco" mimari stilini Liverpool'da en iyi örneklerindendir.[30]

Son yıllarda Liverpool şehir merkezi çok büyük (yaklaşık £1 milyar değerinde) yenileme ve geliştirme yatırımlarına hedef olmuş; 10 hektarı aşkın bir şehir merkezi arazisinde "Liverpool One" adı verilen yeni bir piyasa alışveriş alani açılmıştır. Şehir merkezinin kuzeyinde mimarı ödülü almış "Unity Buildings" ve "West Tower" adlı 140m yüksekliğinde iki çok katlı gökdelen bina yapılmıştır.

Yolcu taşıma

Mersey Nehri altından geçen Kingsway Tuneli'nin Wiraal'da Wallesy'de girişi. Arka planda Liverpool Şehri

Liverpool'da taşıma sistemi şehrin karayolları ve demiryolları şebekesine bağlıdır ve her iki taşıma sistemi de çok yaygın olup Birleşik Krallık içinde bağlantıları sağlamaktadırlar. Liverpool'da otobüsler, trenler ve sehir feri hattindan oluşan ve "MPTE : Mersey Yolcu Ulaşım İdaresi" tarafından koordine edilip planlanan çok geniş ve yaygın kitle yolcu taşıma sistemi ağı bulunmaktadır. Bunların yanında Liverpool'da ülkenin diğer ülkelerde bulunan yerlere bağlanmasını sağlayan bir uluslararası hava meydanı ve büyük bir gemi limanı bulunmaktadır.

Ülke içi ve uluslararası yolcu ulaşımı

Karayolları bağlantıları

İngiltere'de büyük bir şehirsel merkez olarak Liverpool ülkenin diğer bölgelerine hemen hemen doğrudan doğruya bağlıdır. Şehrin doğu yönünde M62 Otoyolu Liverpool ile Kingston-upon-Hull'a bağlıdır ve bu bağlantıya kısa ek otoyollarla Manchester, Leeds ve Bradford gibi, diğer büyük şehirsel merkezler bağlanmıştır. M62 Otoyolu ayrıca güney kuzey yönlü ulkenin doğusundaki M1 Otoyolu ve i=ulkenin batısindaki M6 Otoyolu'nu birbirine bağlamakta ve bu yollar dolayısiyla endirek olarak Birmingham, Sheffield, Preston, Londra ve Nottingham şehirleriyle bağlantı kurmaktadır. "Motorway Database M62" ((İngilizce)). cdrd.co.uk. 5 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160105200000/http://www.cbrd.co.uk/motorway/m62/. Erişim tarihi: 7 Şubat 2008. </ref> Şehrin batı yönünde bulunan Mersey Nehri halici altından geçen Kingsway(Kral Yolu) Tüneli ve Queensway (Kraliçe Yolu) Tüneli Liverpool ile Wirral Yarımadası üzerinde bulunan Birkenhead ve Wallessay kentleri arasındaki bağlantıyı sağlarlar. A41 Karayolu Birkenhead'den başlayıp Cheshire ve Shropshire kontluklarındaki kent ve kasabalara ve ona bağlı A45 karayolu ile Kuzey Galler'e bağlantılar vermektedir.[31] Liverpool güney yönünde Widnes ve Warrington'a A52 Karayolu ile ve bu karayolunu takiben güney Mersey Nehri üzerinden geçen Silver Jübliee Köprüsü ile Runcorn'a bağlanır. Bu nehir geçişi köprüsu yıllardır günün bazı saatlerinde trafik tıkanıklığı göstermektedir ve bunu elemine etmek için yıllar önce yapılmış olan yeni bir köprü yapma planı finansman için hala beklemektedir.

Demiryolları bağlantıları

Liverpool Lime Street Demiryolu Garı

Liverpool'da iki değişik demiryolu ağı sistemi bulunmaktadır. Bunlardan biri "Merseyrail" adlı kurum tarafından işletilmekte ve Merseyside içinde yerel yolcu ulașımını sağlayan bir yerde bulunan üçüncü raydan elektrikli sistem şekildedir. Diğeri ise Birlaşik Krallık ulusal demiryolu ağının bir parçasıdır ve Liverpool'u bu ülkede bulunan önemli şehir ve kasabaları üstten asılı telle elektrikli ve dizel lokomotif sistemi ile çalışan sistemdir. Liverpool'un ana istasyonu her iki sistem demiryolu için bir merkez "hub" olan "Liverpool Lime Street Garı"'dir.

Ulusal demiryolu sistemi

Liverpool Lime Street İstasyonu Liverpool'un ulusal demiryolu sistemi için bir terminüs olmaktadır. Bununla beraber bu istasyon yeraltından geçen ve üçüncü rayla işleyen yerel demiryolu sisteminin "Wirral Hattı" ve "Kuzey Hattı"na yeraltında bulunan "loop (halka)" hattı ile bağlanmaktadır.

Liverpool Lime Street İngilter'yi İskoçya'ya bağlayan "Batı Sahili" ana elektirklı sistemine doğrudan doğruya bağlıdır. Bu sistem trenleri "Virgin" Tren Şirketi tarafından yüksek hızlı "Pendolino" katarları kullanılarak işletimektedir. Birmingham ve Londra (2 saat 8 dakika süren bir yolculukla) bu sistem üzerinde Londra'ya bağlıdır. Bu istasyondan ayrıca Newcastle upon Tyne, Manchester, Preston, Leeds, Scarborough, Sheffield, Nottingham ve Norwich'e de seferler vardır.

Kentin guneyinde bir varoşda bulunan Liverpool John Lennon Havaalanı ise yanında bulunan "Liverpool South Parkway" istasyonu ile şehir merkezinde olan Lime Street İstasyonu'na bağlıdır.

Liman

Liverpool Limanı Birleşik Krallık'ta bulunan en büyük gemi ile yolcu taşıma terminallerinden biridir. Liverpool Limanı İrlanda Denizi üzerinden Belfast, Dublin ve Man Adası'na belli tarifeye uyan feri yolcu gemisi seferleri yapmaktadır. Bu yolcu servislerini sağlayan şirketler P&O Ferries, Stena Lines ve Isle of Man Steam Packet Company'dir.

Liverpool Limanı için şehir merkezine yakın; eski yolcu ve göçmen rıhtım merkezi olan "Pier Head"'de 2007'de yeni bir "kruvazör terminalı" açılmıştır. Bazı gemi firmaları özellikle Atlas Okyanusu ve Baltık Denizi kruvazör hizmetlerini bu terminalden vermektedirler.

Hava alanı

Liverpool John Lennon Havaalanı terminal binası

Liverpool şehrinin güneyinde konumlanmış olan "Liverpool John Lennon Havameydanı"'ndan Liverpool ile Birleşik Krallık'ta ve Avrupa'da bulunan hava meydanları arasında direk uçak hava seferleri sağlanmaktadır. 2008'de bu hava meydanından 5.3 milyon uçak yolcusu uçak seferleri ile uçmuşlardır. Elde bulunan son bilgilere göre, Liverpool John Lennon Hava Meydanı 69 değişik hava meydanı ile karşılıklı hizmet sağlamaktadır.[32] Bunlar arasında önemli olanlar Berlin, Roma, Milano, Paris, Paselona ve Zürih'tır. Bu havaalanından genellikle Birleşik Krallık'ta iskontolu ucuz hava ucus seferi sağlayan uçak şirketleri uçmaktadırlar. Bunlarin başında Ryanair ve Easyjet sirketleri gelmektedir. Yaz aylarında yaz tatilleri için özel olarak çok sayıda popüler yaz tatili havameydanlarına ek "charter" uçuşları da yapılmaktadır.

Yerel kitle ulaşımı

Otobüsler

Liverpool içinde ve civarında yerel otobüs hizmetleri genellikle "Merseytravel" olarak bilinen £MPT: Merseyside Yolcu Taşıma İdaresi" tarafından organize edilmektedir.[33] Başta "Stagecoach Şirketi" ve "Arriva Şirketi"'nin "kuzeybatı İngiltere" sube firmaları olmak üzere, birkaç tane değişik özel şirket fiilen yerel otobüs hizmeti sağlamaktadırlar.

Şehirde iki tane ana yerel otobüs terminal durağı bulunmaktadır: "Liverpool Lime Street Tren Garı" yakında bulunan "Queen Square Otobüs Terminali" şehrin kuzey ve doğusundaki mevkilere yönelik otobüs seferleri için başlangıç terminalidir. "Albert Dokları" civarında bulunan (eskiden "Paradise Street Otobüs Aktarma İstasyonu" adı verilen) "Liverpool One Otobüs Terminalı" şehrin güney ve doğusuna yönelik otobüs seferleri için başlangıç terminalıdır. Mersey Nehri'nin karşısında bulunan Wirral yarımadasına yönelik otobüs seferleri ise "Castle Street" ve "Sir Thomas Street" sokakları kenarlarında bulunan üstü kapalı otobüs duraklarını başlangıç terminalı olarak kulanmaktadırlar. Cumartesi gecesi tüm geceleyin Liverpool şehrinin ortasından ve çeşitli Merseyside mevkilerine şehrin ortasındaki duraklara uğrayarak geçen gece otobüsü seferleri bulunmaktadır. .[34]

Yerel trenler

Liverpool banliyo tren sistemi "Kuzey Hatti" "Liverpool Central" terminal istasyonu

Liverpool'un yerel banliyö tren sistemi Birleşik Krallık'da buluna en yayağın ve en işlek banliyö demiryolu ağlarından biridir. Liverpool banliyö demiryolu sisteminde üç hat bulunmaktadır:

Bu banliyö tren sistemi ağında genellikle üçüncü ray sistemli olarak eletrikli tren katarları işletilmektedir ama "City Hattı"'nde dizel ile çalışan tren katarları da kullanılmaktadır. "Kuzey Hattı" ve "Wirral Hattı" Londra dışında Birleşik Krallık'ta en işlek şehir banliyö demiryolu ağını oluşturmaktadırlar. Bu iki hat toplam 121 km uzunlukta elektrifiye demiryolu hattı olup üzerinde günde ortalama 100.000'i biraz aşkın yolcu seyahati yapılmaktadır.[35] Bu iki hatta servislerin organizasyon ve planlaması "MPT - Merseyside Yolcu Nakliyat İdaresi" tarafından yapılmakta ama fiili olarak trenler imtiyazlı olan "Merseyrail" firması tarafından işletilmektedir. Liverpool şehir merkezinden bu yerel banliyö hatlarinda 10.5 km demiryolu hattı yeraltı tünelinden geçmekte ve merkezi 4 istasyon yeraltında bulunmaktadır. "City Rail" hattında dise hat sahipliliği ve servislerin organizasyon ve planlaması "MPT - Merseyside Yolcu Nakliyat İdaresi" ait olmakla beraber ama fiili trenler işletmesi imtiyazlı "Northern Rail" firmasına aittir.[35]

Mersey Ferries şehir hattı

Liverpool ile Wirral arasında işletilen Mersey Ferry Şehir Hattı'nın üç yolcu feri gemisinden biri "MV Royal Iris"

Liverpool'un batısındaki geniş Merdey Nehri halıcı üzerinde tarihsel olarak şehir ulaşımı için yolcu feri gemileri işletilmekte idi. Günümüzde bu servislerden anacak bir tanesi kalmıştır. "Mersey Ferry" adı verilen bu nehir halici üzerindeki tek yolcu ferisi "Merseytravel" kurumu tarfından oraganize edilip fiilen işletilmektedir.

Bu yolcu feris Liverpool'da "Pier Head" iskelesi ile Wirral'da Birkenhead'de bulunan "Woodside" iskelesi ve Wallasey'de bulunan "Seacombe" iskelsei arasında düzenli olarak en kalabalık saatlerde 20 dakika ve hafta sonları ve iş günlerinin diğer zamanlarında 1 saat ara ile işletilmektedir. Bu feri servisi Liverpool şehri ile Wirral yarimadası arasında günlük olarak iş yerlerine gidip gelen cok sayida yolcuya hizmet sağlamaktadır.[36] Günümüzde bu düzenli feri seferleri şehri ziyarete gelen turistler için popüler bir turist çeken bir hizmet de olmuştur.

Bundan dolayı feri işletme kurumu günlük feri servislerine ek olarak şehrin Mersey halicinin tarihsel kıyılarını özel olarak görmek isteyen turistler için günlük olarak turistik"River Explorer Cruises (Nehir Keşif Kruvazor Seyahati)" adli bir hizmet de vermeye başlamıştır.[37]

Kültür

2008 etkinlikleri içinde "La Princesse" adlı 15m büyüklükteki mekanik örümcek
Günümüzde Tithebarn Sokağı'nda bulunan "Go SuperLambBananas" heykeli

Liverpool şehri Birleşik Krallık içinde önemli bir kültürel merkez olma konumundadır ve ülkenin kültürel yapısına dramatik sanatlar, müzik, müzeler ve sanat galerileri, edebiyata katkılar ve gece hayatı ile önemli katkı yapmaktadır. 2008de Liverpool şehrinin kültürel katkısı Avrupa Kültür Başkenti olma ile kutlanmıştır ve bunun için şehirde çok geniş etkinlikler yapılmıştır. Bunlar arasında en ilgi görenler "La Princesse" adlı 15m büyüklüğünde mekanik örümcek ve Japon sanatçı Taro Chiezo’nun modern eseri "Go SuperLambBananas" – 2m büyüklükte yarı muz, yarı kuzu bir heykel – eserinin 240 reprodüksiyonunun şehrin birçok mevkinde gösterilmesi olmuştur.

Dramatik sanatlar

Liverpool şehrin tarihsel olarak önemli bir dramatik sanat merkezi olma durumunu korumaktadır.

Şehirde günümüzde "Liverpool Empire Tiyatrosu", "Everyman Tiyatrosu", "Liverpool Playhouse Tiyatrosu", "Liverpool Royal Court Tiyatrosu" ve "Unity Tiyatrosu" salonları bulunmaktadır. Bunların yanında diğer eğlence türleri için de kullanılan "St Georges Hall" Salonu, "Olympia Hall" Salonu bulunmakta ve birçok eski tiyatro salonu (örneğin Neptune Tiyatro Salonu vb) kapalıdır veya yıkılmıştır.[38] "Everyman Tiyatrosu"'nun eski bir sinemadan çevrilmiş olan binasının tümü 2011'de yıkılıp, yeni yapılan plana göre, daha uygun tiyatro binası olarak yeniden yapılmıştır. Bu yeni tiyatro binasi yeniden hizmete Mart 2014 başından itibaren girmiştir.[39]

1866da yapılan "Liverpool Playhouse Tiyatrosu" 1911-1999 döneminde İngiltere'nin başta gelen taşra repretuvar tiyatrosu olmuştur. Fakat 1999da iflas etmiş ve Liverpol'da bulunan diğer repretuvar kumpanyası olan "Everyman Tiyatrosu" ile birleşik kumpanya olarak idare edilmeye başlanmıştır. "Everyman Tiyatrosu" eski bir kilise ve sinema binasından değiştirilerek, 1964de Liverpool'un sanat çevrelerinin, Liverpool Filarmonik Orkestrası'nin konser salonunun, şimdi üç Liverpool üniversitesinin bulunduğu iki katedrali birbirine bağlayan "Hope Sokağı" üzerinde kurulmuştur. Günümüzde tek bir tiyatro kumpanyası olarak Playhouse Tiyatrosu ve Everyman Tiyatrosu hem kendi sahne salonlarunda hem de çevredeki önemli şehirleri tur ederek Liverpool şehrine ve civarına dramatik sanatları getiren başlıca kurum olmuştur.[40]

"Merseyside Unity Tiyatrosu" klasik tiyatro oyunlar yanında deneysel ve radikal sol-düşünceli yeni tiyatro oyunlarını Liverpool'a getirmek ve özellikle işçi sınıfını tiyatroya çekmek amaçlı bir tiyatro kumpanyasıdır.[41]

Şehirdeki dramatik sanatlara katkılar şehirde yılda bir yapılan çeşitli dramatik sanat festivali tarafından da ortaya çıkmaktadır. Her yaz "Liverpool Shakespeare Festivali"'nde Anglikan "Liverpool Katedrali" ve yanında bulunan tarihî "St James' Gardens" Parkı o yıl için belirtilen bir Shakespeare oyununa sahne olmaktadır. "Everyman Festivali" Birleşik Krallık'ta tek olarak yeni tiyatro eserlerinin gösterimini sağlayan yılda bir yapılan dramatik festivaldir.[42] "Fiziksel Fest" adlı "fiziksel tiyatro" festivali her yıl "Tmesis Tiyatro Kumpanyası" tarafından organize edilmektedir. Liverpool'da dramatik sanat ve müzik yüksek eğitimi sağlayan LİPA ve Liverpool John Moores Üniversitesi Dram Bölümü her yıl bir dram festivali organize etektedirler. Ayrıca şehirde bulunan Tiyatrolar da yıl içinde festival adını verdikleri özel oyun temsilleri vermektedirler.

Görsel sanatlar

Yeni "Museum of Liverpool"

Liverpool şehri, Londra dışında, Birleşik Krallık şehir ve kentlerinin arasında en çok sayıda milli müzelerin ve güzel sanatlar galerilerinin bulunduğu şehirdir.[43]

Superlambananas, 2010

Müzik

Liverpool Beatles grubunun doğum şehridir.
Liverpool'da Echo Arena'sı gece manzarası

Liverpool şehri modern pop-müzik için bir hazine olmuştur; bu şehirde gelişmiş olan "pop-müzik" müzisiyenleri İngiltere'de pop-müzik single müzik satış chartlarında birinci sırayı 56 defa almışlardır ve diğer hiçbir İngiliz şehri bu rekora erişememişdir. Bu nedenle Liverpool UNESCO'ya "Dünya Müzik Şehri" unvanını almak için müracaat etmiştir [56]

Liverpool müzisiyenleri 1960li yıllarda İngiliz "Beat Müzik" akımının ve sonra ABD'nin "İngilizler İstilası"na uğramasının başını çekmiştir. Bunların başında Beatles grubu gelmektedir ve Billy J Kramer, Cilla Black, Gerry & the Pacemakers ve The Searchers bu müziğin unutulmaz isimleridir. Bu Liverpool müzisiyenleri ve yanlarınki kültürel katkılar (örneğin "Liverpool Şairleri") dolayısıyla ünlü Amerikan şair Allen Ginsburg Liverpool'u "insanlık evreninin bilinçlilik merkezi" olduğunu ilan etmiştir.[57]

Liverpool asıllı diğer pop-müzisiyenler arasında "Billy Fury", "A Flock of Seagülls", Echo and the Bunnymen, "Frankie Goes to Hollywood", "Frankie Vaughan", "The Zutons", Atomic Kitten ve Heidi Range sayılabilir.

Liverpool şehri kuruluşu 1840 olup İngiltere'nin en eski profesyonel senfoni orkestralarından biri olan "Royal Liverpool Philharmonic (Kraliyet Liverpool Filarmoni) Orkestrasına ev sahipliği yapmaktadır. Bu orkestranın merkezi Liverpool 'da "Philharmonic Hall" olup günümüzde; orkestra şefi Vasily Petrenko'dur.[58]

Liverpool'da 1992den beri her yıl Ağustos sonunda binlerce (2010 yılı festivali için tahmini 100.000) kişinin katıldığı "Mathew Street Festival" adında bir açıkta sokak müziği festivali yapılmaktadır.

Dünya'nın birçok şehrinde (bu arada İstanbul'da) yapılan "Creamfields" klüp dans festivali Liverpool'un "Cream" adli klübüne atıfla isimlendirilmiştir ve ilk festivaller Liverpool'da yapılmıştır.

Liverpool'da muzik konserleri verilecek cok sayida irili ufakli salon bulunmaktadir. Bunlardan en buyugu 11.000 oturan seyirci kapasiteli "Echo Arena" kapali konser salonudur. 2008'de "MTV Avrupa Müziği Ödülleri Konseri" ile açılmasından beri bu müzik salonunda dünyaca tanınmış müzisyenler konserler vermişlerdir.

Edebiyat

Liverpool geçmişte ünlü İngilizce edebiyatçıların şehre gelip bir müddet kaldıkları bir yer olmuştur. Bunlar arasında Daniel Defoe, Washington Irvıng, Thomas De Quincey, Herman Melville, Nathaniel Hawthorne, Charles Dickens, Gerald Manley Hopkins , Hugh Walpole sayılabilir. Bunlardan Amerikan yazar Nathaniel Hawthorne 1853-1856 döneminde Amerika konsolosluğu yapmıştır.

1960li yılların sonlarında "Liverpool Şairleri" adı verilen (Roger MçGöugh, Adrian Henri, Brian Patten vb) İngilizce şairlerle isim yaptı. Bunların 1967de birlikte bastırdıkları "Mersey Sound" adlı şiir eseri, bir şiir kitabı için inanılmaz bir rekor sayılabilen, 500.000 nüsha satış yapmıştır.

Eğitim

Liverpool'da devlet tarafından desteklenen ilk ve orta öğretim okulu çeşitli şekillerde bulunmaktadır. Bu devlet okullarının çoğu "dinsel olmayan" şekilde idare ve kontrol edilmektedir. Fakat bazı okullar "dinsel idereler" tarafında kısmen idare ve kontrol edilmektedir. Örneğin 31 tane ikinci derecede okuldan 4ü "Anglikan", 11i "Katolik" ve 1i "Yahudi" dinsel idareleri tarafından kısmen idare ve kontrol edilmektedır.

Bunlar yanında seçimle öğrenci alan, paralı, hayırsever gayeli, özel okullar da bulunmaktadır. Özellikle bu okullar ikinci dereceli sistem sonunda yapılan imtihanlarda yüksek ortalama sonuçlar aldıkları için ve üniversitelere girişte imtiyaz taşımakta oldukları için özellikle yüksek orta sınıf tarafından çok tutulmaktadır. Bu özel okullar arasında "Bluecoat Okulu" (kuruluşu 1708), "Merchant Taylors' Okulları" (kuruluşu 1620), "Liverpool College" (kuruluşu 1840), "St.Edwards College" sayılabilir.

Liverpool Community College Arts Merkezi

Liverpool'da universite diploması altında okul sonrası eğitim, "ileri eğitim", ve hatta üniversite birinci sınıfı ("foundation") dersleri veren ve şehrin içinde birçok ayrı mevkide eğitim sağlayan "Liverpool Community College" bulunmaktadır.

Liverpool'da üç tane üniversite bulunmaktadır: Liverpool Üniversitesi, Liverpool John Moores Üniversitesi ve Liverpool Hope Üniversitesi;

Liverpool Universitesi , Victoria Building

Kraliçe Viktoriya döneminde 1881de kuzeyde diger kurulan birkaç ünversite kurumları ile birlikte Viktoria Universitesi'nin "University College Liverpool" olarak kurulmus ve 1903de bir Parlamento Kanunu ve Kraliçe Beratı ile özerk universite haline geçmiştir. Birleşik Krallık üniversiteleri arasında ilk defa biokimya, mimarlık, sivil dizayn ve planlama, veterinerlik, okyanus bilimi ve sosyal bilimler diplomalarını bu üniversite vermiştir. Eldeki istatistiklere göre (2007/2008) 3,860 diploma-üstü çalışma yapan 20.655 öğrencisi bulunmaktadır.

Liverpool Tropik Tıp Okulu yeni ek binasi

İngiltere'nin denizleraşırı ticaretinin doğurduğu tıp sorunları ile özel olarak ilgilenmek için kurulmuştur ve Liverpool Üniversitesi'ne bağlı bir diploma-üstü araştırma ve eğitim kurumudur. Mevcut hayvan-zehirlerinin saklanması ve üzerinde özel araştırmalar yapılması için tüm dünyada bulunan iki kurumdan biridir. Modern mimarili yeni bir ek binası açılmıştır.

Liverpool John Moores Üniversitesi Byrom Street Şehir Kampus binaları

1970de kurulan yüksek egitim kurumu olan "Liverpool Politeknik"'den ve bununla birleşen birkaç yüksek öğretmen okulundan oluşmuştu ve 1992'de özerk üniversite statüsü aldı. Politeknikler 1970'de kurulan ve yerel idarelere malî olarak bağlı olan ve verdikleri yüksek eğitim ve üniversite diploması CNAA adlı (diploma derecelerinin ve imtihanlarinin politeknik akademik uyelerinin bilesik ve standart olarak kontrolu icin kurulmuş) bir kurumun adına verilmekteydi. Bu universite'nin adı 20. yüzyılda Liverpool'da perakande satışlar ve futbol loto şirketi olan Littlewoods'un sahibi ve idarecisi olan John Moores anısınadır. Bu üniversitenin şehrin içine yayılmış binaları bulunmaktaydı ama halen bunların sayısını azaltmak ve bazı mevcut kampusları genişletmek uğraşı ile yatırımlar yapılmaktadır. Eldeki istatistiklere göre (2007/2008) 4.000 kadar diploma-üstü çalışma yapan 24.370 öğrencisi bulunmaktadır.

Spor

Futbol

Liverpool F.C. Anfield Stadı
Everton FC Goodison Park Stadı

Liverpool Şehrinde iki tane İngiltere Premier Ligi'de oynayan futbol klübü, Everton ve Liverpool F.C. bulunmaktadır. Liverpool 1888de İngiltere'de The Football League kurulmasından itibaren her sezon bu ligin en yüksek basamağında futbol oynanan tek İngiltere ülkesi şehridir. Liverpool'da bulunan her iki takımın da büyük seyirci kapasiteli stadları bulunmaktadır.

Liverpool'daki iki profesyonel futbol klübünden daha önce kurulanı Everton FC'dir. Bu kulüp 1878de kurulmuş; önce Anfield Stadı'nda oynamış ama bu yeni Liverpool FC tarafından alınınca 1892de Goodison Park Stadına geçmiş ve o zamandan beridir bu stadda oynamaktadır. Everton 9 kere İngiltere ligi şampiyonu olmuş; 5 kere İngiltere FA Kupası'nı kazanmış; 1 kere de Avrupa Kupa Galipleri Kupası'nı kazanmıştır.[59]

Liverpool'da bulunan diğer profesyonel futbol klübü Liverpool F.C. olup bu takım İngiltere futbol tarihinde en başarılı kulüp olarak görülmektedir. Bu takım 18 defa İngiltere Premier Ligi birinciliği; 9 defa İngiltere Lig Kupası,7 kere FA Cup,5 kere UEFA Şampiyonlar Ligi şampiyonluğunu ve 3 kez UEFA Süper Kupasını kazanmıştır. Bu kulüp 1892de, o zamana Anfield'de oynayan Everton FC ile stadın sahibi arasında çıkan anlaşmazlık üzerine Everton FC klübünün yeni bir stad bulması nedeniyle, Anfield sahasının sahibinin girişimciliği ile Liverpool F.C. olarak kurulmuştur. Bu kulüp 1962den beri devamlı olarak İngiltere'nin en yüksek futbol liginde oynamıştır. Bu dönemde klübün menejeriliğini yapanlar Bill Shankly, Bob Paişley, Joe Fagan, Kenny Dalglish, Gerard Houllier,Rafael Benítez ve Roy Hodgsondur.

Liverpool FC 1892den itibaren iç maçlarını Anfield Stadında oynamaktadır. Anfield Stadı 1970lı yıllardan beri yenileştirilip geliştirilmiştir. Daha önce Liverpool taraftarlarının ayakta maç seyirleri ve çeşitli şamataları ile ün yapmış "Spion Kop" kısmı 1994/1995de sırf oturararak maç seyir edecek şekilde yenilenmiştir. Ana tribün 1992de yapılmıştır. Şimdiki haliyle Anfield Stadı 45.000 kapasiteli olup UEFA 4-yıldızlı stad olarak kabul edilmiştir. Liverpool FC'nin milyonlarca dolar yatırım yaptığı "The Academy" adlı bir genç sporcularai yetiştirme kurumu bulunmaktadır.

Fakat Liverpool F.C. klübünün tarihinde iki büyük futbol trajedisi bulunmaktadır. Heysel Faciası ismi ile bilinen de 1985de Liverpool F.C.-Juventus FC maçı Brüksel, Belçika'da Heysel Stadı'nda oynanmakta iken seyiriciler arasında çıkan çatışmalar sonunda bir panik başlamış ve (çoğu Juventus taraftarı) 39 seyirci hayatını kaybetmiştir. 1989da ise İngiltere FA Cup yarı-finali için Liverpool FC-nottingham forest maçının Hillsborough Stadı'nda oynanması sırasında Liverpool'lu seyircilerin ayakta maç seyrettikleri stad kısmında çıkan bir panik sonucu 94 seyirci hayatını kaybetmiştir. Bu trajedinin bir sonucu olarak 1990li yılların ortasından sonra bütün Britanya stadlarının sadece oturan seyirciye açık olması kabul edilmiş ve eski ünlü ayakta maç seyir kısımları (bu arada Liverpool FC'nin "Spion Kop" adlı kısmı) kapatılmıştır.

21. yüzyılın başından beri her iki Liverpool futbol takımı da yeni stadlara geçme planları yapmaktadırlar. Everton takımı Liverpool doklarında, King's Dök'da, bir stad kurma planları yapmış ama mali problemler dolayısıyla bu planı bırakmıştır ve şimdi kuzey'de bir varoş-kasaba olan "Kırby"de bir stad yapma planları bulunmaktadır. Liverpool FC takımı ise şimdiki stadı yakınlarında bulunan "Stanley Parkı"'nda bir yeni stad yaptırma planları yapmıştır.

Boks

Liverpool'da boks sporu gayet popülerdir. Şehirde bu sporun tarihi çekiciliği bulunmaktadır. Şehirde 22 tane amatör boks klubü bulunmaktadır. Bunlar gayet başarılı boksörler yetiştirmişler ve hala da yetiştirmektedirler. Büyük Britanya'da amatör boks sporunu geliştirmek ve idare etmek için kurulan "GB Boxing" kurumunun boks takımı içinde en büyük sayıda boksörle temsil edilen Britanya şehri Liverpool'dur. Liverpool şehri amator takımları en son 2012 Londra Olimpiyatları'na katılan milli boks takımına da çok sayıda boksör katkısı yapmış ve Büyük Britanya takımında Olimpiyat madalyası kazanan boksörler arasında bulunmuşlardır. Şehirde eskiden boks maçlarının yapıldığı kapalı spor salonu İngiltere'de çok tanınmış "Liverpool Stadium" idi; fakat yeni yatırımlarla inşa edilen modern ve çok daha kullanışlı "Liverpool Olympia" ve "Liverpool Echo" kapalı spor salonları Liverpool'da boks maçlarının yapıldığı salonlar olmaktadır.

At yarışları

Aintree At Yarisi Hipadromu'nda "Earl of Derby Tribunu"

Liverpool Şehri'nin kuzeyinde bulunan "Aintree At Yarıș Hipadromu" yılda bir defa, Nisan ayı başlarında tüm Büyük Britanya'da hatta dünyada at yarışı sevenler tarafindan çok iyi tanınan günümüzde sponsor adıyla "Crabbie's Grand National" adlı ama genel olarak "Grand National" olarak bilinen bir manialı at yarışına sahne olmaktadır. Bu at yarışı yarışcı atlar ve jokeyler icin çok uğraş gerektiren 6.4 km uzunlukta ve bitkilerden yapılmış 30 yüksek maniayı atlama gerektiren pistte yapılıp ülkenin her tarafında at sahipleri ve jokeylerinin ilgisini çekmektedir. Bu yarışlar yıllar sonra bile at yarışı sevenlerince hatırlanmaktadır. Hatıralarda kalan eski yarışlar arasında 1967'de 100/1 kazanma şansi verilen Foinavon adlı atın yaraış kazanmasi; 1970'li yıllarda "Red Rum" adlı atın ve "Ginger McCain" adlı jokeyin birincilikleri; 2009 yarışında 100/1 kazanma şansı verilen "Mon Mome" adlı atın yaraış kazanması bulunmaktadır.

Diğer sporlar


Medya

Şehir merkezinde BBC büyük ekranı

Liverpool şehrinin bulunduğu bölgede yayım yapan bağımsız televizyon şirketi "Granda" şirketidir. 1980 ve 1990li yıllarda Granada şirketi "Albert Dokları" binalarında bulunan bir stüdyoyu haber merkezi olarak kullanmaktayken 2006 bu şirket "Royal Liver Binası"nda yeni bir haber merkezi stüdyosu açmıştır. BBC ise 2006da yerel haberler için Hanover Street'te bir haber merkezi stüdyosu kurmuştur.

Liverpool İngiltere'de meşhur bir sürekli dizi olan "Hollyoaks"'u, ve şimdi bitmiş olan "Brookside" ve "Grange Hill" dizilerini üreten eskiden "Mersey Television" adını taşıyan yeni adı "Lime Pictüre" olan bir televizyon prodüksiyon şirketinin merkezidir. Bu 1995de başlayan sürekli dizi eskiden Chester'de filme alınmaktayken sonradan Liverpool şehrinin "Childwall" mahallesinde bir grup ev etrafında filme çekilmektedir.

Liverpool'da "Liverpool Daily Post" adlı bir sabahları yayınlanan ve "Liverpool Echo" adlı akşam üstü yayınlanan iki günlük gazete "Trinity Mirror" yayım grubu tarafından bastırılıp dağıtılmaktadır. Daily Post Liverpool dışında Kuzey Galler Ülkesi haberlerini de vermekte ve o bölgede de dağıtılmaktadır. Birleşik Krallığın ilk online haftalık gazetesi "Southport Mersey Reporter" olmuştur ve şimdi birkaç diğer haber websiteleri günlük Liverpool haberlerini vermektedir.

Liverpool'dan yayın yapan yerel rado istasyonları "BBC Radio Merşeyside", "Juice FM", "Radio City 96.7", "City Talk 105.9" ve "Magic 1548". Son üç radyo istasyonu Liverpool şehrinin bir alameti olan "St John Kulesi'nden yayın yapmaktadırlar. "Indymedia" bağımsız medya organizasyonu Liverpool'u da kapsamı içinde bulundurmaktadır. "Nerve" dergisi şehirdeki kültürel etkinlikler hakkında makaleler ve kritik şahsi görüşler yayınlamaktadır.

Liverpool İngiltere'de çevrilen bazı filmlerde mizansen olmuştur. Bu şekilde bazı filmler Londra, Paris, New York, Moskova, Dublin, Venedik ve Berlin şehirlerinde geçmekle beraber Liverpool'da çekilmişlerdir.[60]

Dış ülkelerle özel ilişkiler

Kardeş şehirler

Liverpool şehrinin şu resmî kardeş şehirleri vardır:[61]}</ref>

Uluslararası dostluk bağlantıları

Liverpool şehrinin (resmi formel anlaşmalara bağlı olmadan) şu şehirlerle "Uluslararası dostluk bağlantiları" vardır:[61]

Konsolosluklar

Liverpool'da şu ülkelerin konsoloslukları bulunmaktadır:

Resimler

Kaynakça

  1. ↑ "The Lost Dock of Liverpool". Channel 4: Time Team, 21 April 2008. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110604145405/http://www.channel4.com/history/microsites/T/timeteam/2008/liverpool/liverpool-found.html. Erişim tarihi: 2008-06-02. {(İngilizce)
  2. ↑ "Liverpool Dock System". New York Times, 2 January 1898 accessdate=2008-06-02. 1898-01-02. http://query.nytımes.com/gst/abstract.html?res=9C07EFD91039E433A25751C0A9679C94699ED7CF. (İngilizce)
  3. ↑ Richard Pollard ve Nikolaus Pevsner (2006) The Buildings of England – Lancashire: Liverpool and the Southwest, Yale University Press, say.243 (İngilizce)
  4. ↑ "Resident Population Estimates Jun2001, All Persons". Office for National Statistics. 2007-12-18. http://neighbourhood.statistics.gov.uk/dışsemination/LeadTableView.do?adminCompAndTimeİd=22187%3A131&a=3&b=276787&c=liverpool&d=13&r=1&e=13&f=22194&ö=74&g=359393&i=1001x1003x1004x1005&l=1813&m=0&s=1221897754789&enç=1. Erişim tarihi: 2008-09-20.
  5. 1 2 3 4 "Resident Population Estimates, All Persons". Office for National Statistics. 1.10.2009. http://neighbourhood.statistics.gov.uk/dışsemination/LeadTableView.do?a=3&b=276787&c=liverpool&d=13&e=13&g=359393&i=1001x1003x1004&m=0&r=1&s=1221897647445&enç=1&dsFamilyİd=1813. Erişim tarihi: 21.1.2010.
  6. ↑ "UK population grows to 60,587,000 in mid-2006" (PDF). Office for National Statistics. 2007-08-22. s. 9. http://www.statistics.gov.uk/pdfdir/popest0807.pdf. Erişim tarihi: 2008-08-06.
  7. ↑ "Liverpool City Region: Development Programme Report 2006". Liverpool: The Mersey Partnership. 2006. 3 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120303033837/http://www.merseyside.org.uk/dbimgs/LCRD_44pp.pdf. Erişim tarihi: 13 Jüly 2010.
  8. ↑ Costello, Ray (2001). Black Liverpool: The Early History of Britain's Oldest Black Community 1730–1918. Liverpool: Picton Press.
  9. ↑ Mcİntyre-Brown, Arabella; Woodland, Guy (2001). Liverpool: The First 1,000 Years. Liverpool: Garlıc Press. s. 57. (İngilizce)
  10. 1 2 /server.php?show=ConWebDoç.1369 "Culture and Ethnicity Differences in Liverpool – Chinese Community". Chambré Hardman Trust. http://www.mersey-gateway.org /server.php?show=ConWebDoç.1369. Erişim tarihi: 2008-08-06. (İngilizce)
  11. ↑ "Listed buildings". Liverpool City Council. http://www.liverpool.gov.uk/Environment/Land_and_premises/Conservation/Listed_buildings/ındex.asp. Erişim tarihi: 2008-09-21.
  12. ↑ /Historic_buildings/ındex.asp "Historic buildings". Liverpool City Council. http://www.liverpool.gov.uk/Leisure_and_culture/Local_history_and_heritage /Historic_buildings/ındex.asp. Erişim tarihi: 2008-09-21.
  13. ↑ "Historic Britain: Liverpool". HistoricBritain.com. 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110718154044/http://www.historicbritain.com/results.aspx?showmessage=true&location=liverpool&AspxAutoDetectCookieSupport=1.
  14. ↑ "Heritage map for changing city". BBC News. 2002-03-19. http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/1881661.stm. Erişim tarihi: 2009-07-11.
  15. ↑ Jones, Ron (2004). Albert Dock, Liverpool. R.J. Associates Ltd. s. 46.
  16. ↑ Helen Carter (2003-03-07). "Glory of Greece, grandeur of Rome ... and docks of Liverpool". Guardian Unlimited. http://arts.guardian.co.uk/cityofculture2008/story/0,,950372,00.html. Erişim tarihi: 2007-03-27.
  17. ↑ Liverpool City Council (2005), p49
  18. ↑ Moscardini (2008), say.10
  19. ↑ Nicholls (2005), say.11
  20. ↑ Pevsner (kaynak Sharples, 2004), say.67
  21. ↑ Hughes, Quentin (1999). Liverpool City of Architectüre. The Bluecoat Press.
  22. ↑ Liverpool City Council (2005), say.73
  23. ↑ Manchester School of Architecture video YouTube
  24. ↑ Liverpool City Council (2005), say. 87, 93
  25. ↑ [url=http://www.bbc.co.uk/history/british/architecture_cathedral_08.shtml "The Cathedrals of Britain: Liverpool’s Cathedrals"]. BBC. url=http://www.bbc.co.uk/history/british/architecture_cathedral_08.shtml. Erişim tarihi: 2009-07-15. (İngilizce)
  26. ↑ Brooks, John; Crampton, Malcolm (2007). Liverpool Cathedral. Jarold Publishing. s. 2.
  27. ↑ [url=http://www.visitliverpool.com/site/liverpool-anglican-cathedral-p9023 "Liverpool Cathedral"]. VisitLiverpool.com. url=http://www.visitliverpool.com/site/liverpool-anglican-cathedral-p9023. Erişim tarihi: 2009-07-15. (İngilizce)
  28. ↑ Pollard, Richard ve Nikolaus Pevsner (2006), The Buildings of England: Lancashire: Liverpool and the South-West. New Haven & London: Yale University Press. İSBN 0300109105 (İngilizce)
  29. ↑ Cousens, Belinda Cousins (2006). Speke Hall. National Trust]]. s. 5.
  30. ↑ Coslett, Paul (2008-06-20). "Once Upon a Time at the Adelphi". BBC. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151016004443/http://www.bbc.co.uk/liverpool/content/articles/2008/06/20/once_upon_a_time_adelphi_feature.shtml. Erişim tarihi: 2009-07-15.
  31. ↑ {web kaynağı|son= |ilk= |başlık=Motorway Database A55 |yayımcı=cdrd.co.uk |url=http://www.cbrd.co.uk/motorway/a55/ |erişim tarihi=7 Şubat 2008|dil=(İngilizce)}}
  32. ↑ "UK Airport Statistics: 2008 – annual". Civil Aviation Authority. 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150710013325/http://www.caa.co.uk:80/default.aspx?catid=80&pagetype=88&sglid=3&fld=2008Annual. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009.
  33. ↑ "Bus Information". Merseytravel. 28 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120928052806/http://www.merseytravel.gov.uk:80/information_bus.asp. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.
  34. ↑ "Night Bus Network". Merseytravel. 12 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121012063203/http://www.merseytravel.gov.uk:80/information_bus_night-bus-network.asp. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.
  35. 1 2 "Public transport" ((İngilizce)). Liverpool City Council. 17 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20101217221541/http://liverpool.gov.uk/Transport_and_streets/Public_transport/index.asp. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.
  36. ↑ "Complete Timetable" ((İngilizce)). Mersey Ferries. 27 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100727113409/http://www.merseyferries.co.uk:80/timetable/index.aspx. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2009.
  37. ↑ "River Explorer Cruises" ((İngilizce)). Mersey Ferries. 23 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100723133715/http://www.merseyferries.co.uk:80/river-explorer/index.aspx. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2009.
  38. ↑ Liverpool'da bulunan ve bulunmuş tiyatro salonları için websitesi (erişim:5.9.2010) (İngilizce)
  39. ↑ Yeni yapılıp Mart 2014'te yeniden açılan Everyman Tiyatro salonu (İngilizce)
  40. ↑ "Everyman & Playhouse". 10 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160210164157/https://www.everymanplayhouse.com/. Erişim tarihi: 2007-04-23.
  41. ↑ Liverpool Unity Tiyatrosu websitesi
  42. ↑ "Everyman and Playhouse Theatre, Liverpool - 2010". Everymanplayhouse.com. 8 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140708063035/http://www.everymanplayhouse.com/Show/Everyword/69.aspx. Erişim tarihi: 2010-08-03.
  43. ↑ "Visit Liverpool". http://www.visitliverpool.com/site/what-to-dö/arts-culture-liverpool/liverpool-city-region-must-see. Erişim tarihi: 2009-04-16.
  44. ↑ "Liverpool museums - National Museums Liverpool". 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160221060544/http://www.liverpoolmuseums.org.uk/. Erişim tarihi: 2010-09-05. (İngilizce)
  45. ↑ "About the Museum of Liverpool". (İngilizce)
  46. ↑ "Liverpool museums - Walker Art Gallery". 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160130090350/http://www.liverpoolmuseums.org.uk/walker/. (İngilizce)
  47. ↑ "About World Museum Liverpool". 31 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110831141239/http://www.liverpoolmuseums.org.uk:80/wml/about.asp. (İngilizce)
  48. ↑ "Liverpool Museums - Merseyside Maritime Museum". 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160206212022/http://www.liverpoolmuseums.org.uk/maritime/. (İngilizce)
  49. ↑ "Liverpool museums - International Slavery museum". 22 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160222090514/http://www.liverpoolmuseums.org.uk/ism/. (İngilizce)
  50. ↑ "Liverpool museums - National Conservation Centre". 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150905055125/http://www.liverpoolmuseums.org.uk/conservation/. Erişim tarihi: 2010-09-05. (İngilizce)
  51. ↑ "Liverpool museums - Sudley House". 17 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150817120113/http://www.liverpoolmuseums.org.uk:80/sudley/. Erişim tarihi: 2010-09-05. (İngilizce)
  52. ↑ "Tate Liverpool: International modern and contemporary art". 14 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120214233516/http://www.tate.org.uk:80/liverpool/. (İngilizce)
  53. ↑ "FACT is a Liverpool-based cınema, art gallery". 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160206084052/http://www.fact.co.uk/. Erişim tarihi: 2010-09-05. (İngilizce)
  54. ↑ "Victoria Gallery & Museum - University of Liverpool". 28 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121028134320/http://www.liv.ac.uk:80/vgm/. Erişim tarihi: 2012-04-28. (İngilizce)
  55. ↑ "Liverpool Biennial - International Festival of Contemporary Art - Home". 28 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160128023227/http://www.biennial.com/. Erişim tarihi: e=2010-09-05. (İngilizce)
  56. ↑ "Liverpool bids to be UNESCO City of Music". Liverpool Echo. 2009-11-16. 30 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120930012404/http://www.liverpoolecho.co.uk/liverpool-news/local-news/2009/11/16/liverpool-bids-to-be-unesco-city-of-music-100252-25175804/. Erişim tarihi: 9 March 2010.
  57. ↑ Hickling, Alfred (2007-02-21). "'İt's like San Francisco – with greyer weather'". London: The Guardian. http://www.guardian.co.uk/culture/2007/feb/21/europeancapitalofcultüre2008.liverpool. Erişim tarihi: 9 March 2010.
  58. ↑ "Royal Liverpool Philharmonic Orchestra". Liverpool Philharmonic. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160101060521/http://www.liverpoolphil.com/286/our-history/royal-liverpool-philharmonic-orchestra.html. Erişim tarihi: 10 March 2010.
  59. ↑ "Southport Reporter" gazetesi arşivi (İngilizce)
  60. ↑ Movie City: Liverpool Film in Focus, 10 November 2009 (İngilizce)
  61. 1 2 "Liverpool City Council: twinning". 18 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20101218003809/http://liverpool.gov.uk/Community_and_living/Twinning/index.asp. Erişim tarihi: 17 Kasım 2007.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Avrupa Kültür Başkenti
1980'ler

1985 Atina · 1986 Floransa · 1987 Amsterdam · 1988 Batı Berlin · 1989 Paris
1990'lar
1990 Glasgow · 1991 Dublin · 1992 Madrid · 1993 Anvers · 1994 Lizbon · 1995 Lüksemburg · 1996 Kopenhag · 1997 Selanik · 1998 Stockholm · 1999 Weimar
2000'ler
2000 Reykjavik, Bergen, Helsinki, Brüksel, Prag, Kraków, Santiago de Compostela, Avignon ve Bologna · 2001 Rotterdam ve Porto · 2002 Brugge ve Salamanca · 2003 Graz · 2004 Cenova ve Lille · 2005 Cork · 2006 Patras · 2007 Lüksemburg ve Sibiu · 2008 Liverpool ve Stavanger · 2009 Linz ve Vilnius
2010'lar

2010 İstanbul, Essen, Pécs · 2011 Turku, Tallinn · 2012 Guimarães ve Maribor · 2013 Košice, Marsilya · 2014 Umeå, Riga · 2015 Mons, Plzeň · 2016 San Sebastián, Wrocław · 2017 Aarhus, Baf · 2018 Valletta, Leeuwarden · 2019 Filibe

Birleşik Krallık'ta şehirsel merkez itibarıyla en büyük 25 yerleşke
   
  1. Londra: 7,172,091
  2. Birmingham: 970,892
  3. Glasgow: 629,501
  4. Liverpool: 469,017
  5. Leeds: 443,247
  1. Sheffield: 439,866
  2. Edinburgh: 430,082
  3. Bristol: 420,556
  4. Manchester: 394,269
  5. Leicester: 330,574
  1. Coventry: 303,475
  2. Kingston upon Hull: 301,416
  3. Bradford: 293,717
  4. Cardiff: 292,150
  5. Belfast: 276,459
  1. Stoke-on-Trent: 259,252
  2. Wolverhampton: 251,462
  3. Nottingham: 249,584
  4. Plymouth: 243,795
  5. Southampton: 234,224
  1. Reading: 232,662
  2. Derby: 229,407
  3. Dudley: 194,919
  4. Newcastle upon Tyne: 189,863
  5. Aberdeen: 210,400
Birleşik Krallık'taki şehirler
İngiltere
İskoçya
Galler
Kuzey İrlanda

Armagh · Belfast · Derry · Lisburn · Newry

This article is issued from Vikipedi - version of the 10/29/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.