VI. Leon

VI. Leo (Λέων ΣΤ΄ ὁ Σοφός)
Aya Sofya'daki bir mozaikte VI. Leon
Bizans İmparatoru
Hüküm süresi	886–912
Önce gelen	I. Basileios
Sonra gelen	Aleksandros

Eş(leri)	Theofano Zoe Zaoutzaina Eudokia Baïana Zoe Karbonopsina
Çocukları	VII. Konstantin
Hanedan	Makedon Hanedanı
Babası	I. Basileios
Annesi	Eudokia İngerina
Doğum	19 Eylül 866
Ölüm	11 Mayıs 912 (45 yaşında)

VI. Leo (Yunanca: Λέων ΣΤ΄ ὁ Σοφός, Leōn VI ho Sophos,) d. 19 Eylül 866, Konstantinopolis, ö. 11 Mayıs 912, Konstantinopolis), lakabı "Bilge Leo" ya da "Filozof Leo" 886-912 arasında Bizans imparatoru. Leo, "Bilge" ya da "Filozof" lakaplarıyla anılmış, derin kültürü yüzünden daha sonraki kuşaklarca evliya gibi kabul edilmiştir. Verimli bir kanun yapıcı, ateşli bir hatip, güçlü bir ilahiyatçı idi.

İmparatorluğa geçişi

Makedonyalı I. Basileios (hükümdarlığı 867-886) ile ikinci karısı Eudokia İngerina'nın oğlu olarak bilinmektedir. Fakat Leo doğduğu zaman annesi Evdoksia'nin, Basilieos ile evli olmakla beraber, o zaman imparator olan III. Mikhail'in metresi olduğu bilinmektedir. Basileios resmen Leon'u oğlu olarak kabul ettiğini ilan etmekle beraber, sonradan Leo'ya gösterdiği davranışlar Leo'nun Mikhail'in oğlu olduğu sanısını güçlendirmektedir.^[1]

I. Basileios imparatorluğu gaspettikten sonra birinci karısı Maria'dan olan büyük oğlu Konstantin'i tercih ettiği bilinmektedir. Fakat impartorun ikinci oğlu olarak bilinen Leo da 870'de ortak imparator olarak taç giydirilmiştir. 879'da Konstantin beklenmedik şekilde ölünce Leo Basilieos'un birinci varisi olarak kalmıştır. Fakat Basileios ve Leo devamlı olarak birbirleri ile çekişmelerle yaşamışlardır.

Ağustos 886'da Basileios bir sürek avı sırasında bir geyiğin hücumuna uğrayıp; geyiğin boynuzları kemerine takılıp 20 km kadar süründükten sonra geyik bulunup imparator kurtarıldıktan sonra ölmüştür. Bazı tarihçiler Basileios'un Ferganalı Türk muhafızları komutanı olan Stylian Zautes adlı bir Ermeni asıllının bir suikastına uğradığını iddia etmişlerdir. Bu kişi Leo'un metresinin babası idi ve sonra da VI. Leo döneminde en önemli saray bürokratı olmuştur.^[1]

VI. Leo, babası 29 Ağustos 886'da en sonunda hayata gözlerini yumduğunda 20 yaşında tahta çıktı.

İç politikaları

886-912 döneminde VI. Leo imparator iken küçük kardeşi Aleksandros, 903de St. Mocius kilisesinde Leo'u öldürme suikastına ismi karıştığı için geçici olarak ortak impratorluktan atılmasına rağmen, hep ortak imparator olarak kalmakla beraber o hayatını zevk ve sefa içinde geçirmeyi tercih edip yetkileri törenleri idare etmede kalmış ve Leo tam yetkilerle imparatorluğu yönetmiştir.

I. Basileios'un defin töreni şaşaasız geçmekle beraber VI. Leo imparator olur olmaz III. Mikhail'in cesedini 867de konulmuş olduğu (Christopolis) Üsküdar'daki bir kiliseden alınarak büyük bir törenle ^[2] Konstantinopolis "Havariler Katedrali"'ne getirilip imparator Justin'in lathine koyduruttu. Bazı tarihçiler bunu VI. Leo'nun gerçek babasının III. Mikhail olduğunu göstermesi olarak yorumlamışlardır.^[1]

Politik uzlaşma arayan yeni imparator başkentteki büyük bürokratların desteğini sağladı ve "Stylianos Zaoutzes" ve hadım Samonas gibi bürokratları etrafında topladı. Fokas sülalesi ve Dukas sülalesi gibi yerleşmiş büyük aristokrat sülalelerini kontrol etme uğraşları büyük çatışmalara yol açtı. Leo kilise hiyerarşisini yeni patrik seçimi yoluyla kontrol etmeye de çalıştı. Konstantinopolis Ortodoks Patriği olan ve kendine hocalık yapmış olan I. Fotios'u görevinden uzaklaştırdı. Yerine Aralık 886'da kendi öz kardeşi olan 19 yaşında bulunan Stefan'ı Konstantinopolis Patriği olarak atadı. 893de Patrik Stefan ölünce de IV. Leo onun yerine Zautzes'in tuttuğu Antoni II Kaleuas'ı İstanbul Patriği atadı. 901de ölen Antoni II Kaleuas, yerine ise kendi imparatorluk sekreteri (mystikos) Nikolaos'i getirdi. O da 907de ölünce kendi dinsel danışmanı olan "Eutimios"a İstanbul Patriği olarak görevlendirdi.

Leo dönemi için Kremonalı Liutprand hatıralarını yazmıştır. Bu hatıralar arasında aynı zamanlarda yaşayan Abbası Halifesi Harun Reşid'in başından geçen bir olaya çok benzer bir serüven de vardır. Bu serüven şehirde kıyafet değiştirmiş bir halde dolaşan Leo şehir muhafızaları tarafından tutuklanmasını anlatır. İmparator Leo Şehir muhafızalar birliğinin görevini iyi yapıp yapmadığını kontrol etmek istemiş ve bir gece çok geç bir vakitte kıyafet değiştirmiş olarak şehirde geziye çıkmıştır. Rastgeldiği ilk iki muhafız müfrezesine 12 Bizans altını rüşvet vererek kendini tutuklamadan kaçınmalarını ve kendini serbest bırakmalarını sağlamıştır. Fakat üçüncü şehir muhafızlar müfrezesi rüşvet kabul etmiyerek onu tutuklamış ve şehir muhafızlar kışlasında hapise almıştır. Sabahleyin bu muhafızlardan biri geceleyin tutuklanıp getirip hapse attıkları kişinin imparator olduğunu anlamış ve çok korkmuştur. VI. Leo görevi iyi yaptıkları için ona ve müfrezesinin diğer üyesi muhafızlara güzel ödüller vermiş ve kendini rüşvetle serbest bırakan diğer muhafız müfrezelerinin mensuplarını şiddetle cezalandırıp işlerinden attırmıştır.

Dış siyaseti

Buna karşılık Leo'un dış politikaları pek başarılı olamadı. Hükümdarlık dönemi Araplar ve Bulgarlarla mücadeleyle geçti.

Güney İtalya'da Lombardlara karşı başarılı bir sefer yürüten Başkomutan Yaşlı Nikeforos Fokas'ın Balkanlar'da yardıma çağrılmasından sonra Bizans Batı'da art arda kayıplara uğradı. 902'de Sicilya'nın Arapların eline geçmesiyle Bizans'ın Sicilya'daki son üssü Taormina da kaybedildi.

31 Temmuz 904'te, Trablus emiri Leo Arap korsanlarla beraber Thessalonike'yi (Selanik) işgal etti; Araplar şehri terk ederken büyük bir katliam yaptıktan sonra çok sayıda esir ve ganimetle ayrıldılar. Ege kıyılarıyla adalar sık sık Arap korsanların saldırısına uğradı. Bizans donanmasının gücünü artırmak için alınan önlemler sonucunda 908'de Arap donanması Ege'de yenildi. Buna rağmen, 911 ve 912'de Himerios komutasındaki Bizans donanması Trabluslular karşısında başarısızlığa uğradı.

Bizans'ın kuzeydeki düşmanı, Simeon'un yönetimi altındaki Bulgarlardı. Ticari anlaşmazlık nedeniyle Bulgarlarla 894'te çıkan savaşta Bizans, Tuna ile Dinyeper nehirleri arasındaki bölgede yaşayan Macarların yardımıyla Simeon'u ateşkese zorladı. Ama Bulgar Kralı Simeon 896'da göçebe Peçeneklerin yardımıyla Bizans ordusunu yendi. Bizans her yıl Bulgarlara haraç vermeyi kabul etmek zorunda kaldı. 907'de Rus Prensi Oleg bir donanma ile başkenti sardı ve Konstantinopolis'te yaşayan Rus tüccarların durumunu düzelten bir antlaşma imzalattı. Antlaşma 911'de resmen onaylandı. Rus askerlerinin Varaeg Birlikleri adıyla Bizans ordularında görev almaya başlamaları bu seferin sonucudur.

Evlenmeleri ve çıkan dinsel sorunlar

Dış siyasette uğranan başarısızlıklara Leo'un dört kez evlenmesinin doğurduğu dinsel konular da eklenmiştir. Leo genç yaşta evlendiği Theofano'nun 897'de ölümü üzerine, 898'de dönemin güçlü adamı Zautzes'in kızı Zoe ile, onun da 899'da ölmesiyle, 900'da Eudokia Baïana ile evlendi. Bu sonuncu evlilik Bizans kilisesinin kurallarına ve devletinin geleneklerine açıkça aykırı idi. Fakat Leo'un talihsizliği devam etti ve Eudokia da 901'de veliaht bırakmadan öldü.

Bunun üzerine Leo, Zoe Karbonopsina ile dördüncü evliliğini yapmaya kalkınca kilisenin ve devlet ileri gelenlerinin tepkisi büyük oldu. Zoe 905'te Konstantin isimli bir erkek çocuk doğurunca, Patrik Nikolaos Mistikos çocuğu, ancak Leo'un Zoe'yi terk etmesi koşuluyla vaftiz etti. Fakat Leo vaftizin hemen ardından Zoe'yi imparatoriçe ilan etti. Bizans kilisesine karşı destek sağlamak amacıyla Papa III. Sergius'tan bir izin belgesi alan Leo'un, Patrik Mistikos'u istifa ettirerek yerine Euthimios'u geçirmesi Bizans kilisesinde önemli bir ayrılığa neden olmuştu (konsiller).

Döneminde eserler

870'Leo'un en önemli faaliyetlerinden biri I. Basileios'un hazırlattığı "Prokherion" ve “Epanogoge” adlı yazılı yasalar özetlerini geliştirilerek Basilika adı altında toplanmasıdır. Büyük olasılıkla 888'de tamamlanan yasa derlemesi 60 kitaptan oluşuyordu. Tam şeklini ancak 13. yy'da kazanan Basilika kilise hukuku ve medeni hukuk alanlarında ortaçağ Bizans devletinin en büyük kanun koleksiyonu olmakla beraber tarihsel bilgiler açısından yetersizdir. Leo'un 113 fermanını kapsayan Novella'ları ise günün koşullarını aktarması açısından daha iyi kaynaklardır.

Leo'un Taktika'sı olarak tanınan bir taktik ve strateji kitabı ise Arap tehlikesine karşı, karaların ve denizlerin savunması konularında alınacak askeri ve diğer tedbirleri içeriyordu. Taktika, 10. yy'dan itibaren askeri konularda en önemli referans kitabı haline geldi ve başka taktika'lara kaynaklık etti.

Leo'un yayımladığı kitaplardan biri de Konstantinopolis'teki ticaret ve zanaat yaşamı hakkında en önemli kaynaklardan biri olarak kabul edilen Eparhos Kitabı'dır (Eparhos tes Poleos).

Ayrıca, Fileteos adlı biri tarafından 899'da yazılan ve saray seremonileri ve ziyafetleriyle, unvanlar hakkında değerli bilgiler içeren Kletorologion adlı kitap da Leo döneminin yazım faaliyetlerine örnektir.

VI. Leo dönemini betimleyen en kapsamlı eser, Madrid Skilitzes yazmasıdır. Öte yandan Leo'a ait olup olmadığı konusunda tartışmalar yaratan en ünlü mozaik pano, Ayasofya'nın merkez kapısı üzerine görülebilir.

Dipnotlar

1 2 3 Norwich, John Julius (1991), Byzantium: The Apogee, Londra:Penguin (İngilizce)} say. 89
↑ Bizans'ın Ayasofya'dan sonra en büyük kilisesi olan ve içinde imparatorların çoğunun latihleri bulunan

Dış kaynaklar

Ostrogorsky, Georg (çev. Fikret Işıltan), (1999 5. Baskı) Bizans Devleti Tarihi, Ankara: Türkiye Tarih Kurumu ISBN 975-16-0348-X (Orijinal 1. Baskı: 1940)
Gregory, Timothy E. (çev. Esra Ermert), (2008), Bizans Tarihi, İstanbul:Yapı Kredi Yayınları ISBN 978-975-08-1507-2
Vogt, A. (1935) “La jeunesse de Léon VI le Sage”, Revue historique, C. 174 , s. 389-428 (Fransızca)
Irmscher, J. (1978) “Die Gestalt Leons VI. des Weisen in Volkssage und Historiographie”, Beiträge zur byzantinischen Geschichte im 9.-11. Jahrhundert, Prag, s. 205-224 (Almanca)
Mitard, M., (1930) “Le pouvoir imperial au temps de Leon VI”, Melanges Diehl I, Paris, s. 215-23 (Fransızca)
Grumel, V. (1936) “La chronologie des evenements du regne de Leon VI”, Echos d'Orient, C. 35, s. 5-42 (Fransızca)
Noaille, P. ve A. Dain, (1944) Les Novelles de Leon VI le Sage, Paris (Fransızca)
Norwich, John Julius, (1991) Byzantium: The Apogee, Londra:Penguin ISBN 0-14-011448-3, say.122-125 (İngilizce)
Mango, Cyril (1960) "The Legend of Leo the Wise", Zbornik radova Vizantolo skog Instituta, C.6 , s. 59-93 (İngilizce)
Cormack, R. (1984) "Interpreting the Mosaics of S. Sophia at Istanbul", Art History, C. 4, s. 138-141 (İngilizce)

Resmî unvanlar
Önce gelen: I. Basileios	Bizans İmparatoru 886–912	Sonra gelen: Aleksandros

Batı Roma ve Bizans imparatorları

Principatus dönemi MÖ 27-MS 235	Augustus Tiberius Caligula Claudius Neron Galba Otho Vitellius Vespasian Titus Domitian Nerva Trajan Hadrianus Antoninus Pius Marcus Aurelius ile Lucius Verus Commodus Pertinax Didius Julianus Septimius Severus Caracalla Geta Macrinus ile Diadumenianus Elagabalus Alexander Severus

Üçüncü Yüzyıl Krizi 235-284	Maximinus I Thrax I. Gordian ve II. Gordian Pupienus ve Balbinus III. Gordian Arap Philip Decius ile Herennius Etruscus Hostilian Trebonianus Gallus ile Volusianus Aemilianus Valerianus Gallienus ile Saloninus II. Claudius Quintillus Aurelian Tacitus Florianus Probus Carus Carinus Numerian

Dominatus dönemi 284-395	Diocletianus Maximian Konstantius Chlorus Galerius II. Severus Maxentius II. Maximinus Daia Licinius ile Valerius Valens ve Martinianus Büyük Konstantin II. Konstantin Konstans II. Konstantius ile Vetranio Magnentius Julianus Jovian I. Valentinianus Valens Gratianus II. Valentinianus Magnus Maximus Eugenius I. Theodosius

Batı Roma İmparatorluğu 395-476	Honorius III. Konstantius Joannes III. Valentinianus Petronius Maximus Avitus Majorian Libius Severus Anthemius Olybrius Glycerius Julius Nepos Romulus Augustus

Bizans İmparatorluğu 395-1204	Arcadius II. Theodosius Pulcheria Markianos I. Leo II. Leo Zeno Basiliscus I. Anastasios I. Justin I. Justinianos II. Justin II. Tiberius Konstantin Mavrikios Phokas Heraclius III. Konstantin Heraklonas II. Konstans Mezezius IV. Konstantin ve II. Justinianos Leontios III. Tiberius Philippikos II. Anastasios III. Theodosios III. Leo İsauryalı V. Konstantin Artabasdos IV. Leo Hazar VI. Konstantin İrini I. Nikeforos Stavrakios I. Mihail Rangabe V. Leo Ermeni II. Mihail Theofilos III. Mihail I. Basileios VI. Leon Aleksandros VII. Konstantin I. Romanos II. Romanos II. Nikeforos I. İoannis Çimiskes II. Basileios VIII. Konstantin Zoe III. Romanos IV. Mihail Paflagonyalı V. Mihail IX. Konstantin Monomakos Teodora VI. Mihail I. İsaakios Komnenos X. Konstantin IV. Romanos Diogenes VII. Mihail III. Nikeforos Botaneiates I. Aleksios Komnenos II. İoannis Komnenos I. Manuil Komnenos II. Aleksios Komnenos I. Andronikos Komnenos II. İsaakios Angelos III. Aleksios Angelos IV. Aleksios Angelos Nikolaos Kanabos V. Aleksios Dukas

İznik İmparatorluğu 1204-1261	Konstantin Laskaris I. Teodor Laskaris III. İoannis Vatacis II. Teodor Laskaris IV. İoannis Laskaris

Bizans İmparatorluğu 1261-1453	VIII. Mihail Paleologos II. Andronikos Paleologos IX. Mihail Paleologos III. Andronikos Paleologos V. İoannis Paleologos VI. İoannis Kantakuzinos Mateos Kantakuzinos IV. Andronikos Paleologos VII. İoannis Paleologos V. Andronikos Paleologos II. Manuil Paleologos VIII. İoannis Paleologos XI. Konstantin Paleologos

This article is issued from Vikipedi - version of the 7/29/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.