İspanya İç Savaşı

İspanya İç Savaşı

Bir grup Uluslararası Tugaylar üyesi Belchite Muharebesi'nde bir T-26 tankı üzerinde
Tarih17 Temmuz 1936 – 1 Nisan 1939
Bölgeİspanya, Fas, Sahra Çölü, Kanarya Adaları, Balear Adaları, Gine, Akdeniz, Kuzey Denizi
SonuçMilliyetçilerin kesin zaferi
  • İkinci İspanya Cumhuriyeti'nin dağılması ve İspanya Krallığı'nın kurulması
  • Franco'nun faşist falanj diktatörlüğü
Taraflar

İspanyol Cumhuriyetçiler

Destekleyen
SSCB
Uluslararası Tugaylar
Meksika (askerî değil, sadece diplomatik)

İspanyol Milliyetçiler

Destekleyen
İtalya
Almanya
Portekiz

Komutanlar ve liderler
Manuel Azaña
Julián Besteiro
Francisco Caballero
Juan Negrín
Indalecio Prieto
Vicente Rojo Lluch
José Miaja
Juan Modesto
Juan Hernández Saravia
Buenaventura Durruti †		 Francisco Franco
José Sanjurjo
Gonzalo Queipo de Llano
Emilio Mola
Juan Yagüe
Manuel Goded Llopis
Miguel Cabanellas
Güçler
450,000
350 Savaş Uçağı
200 Tank		 600,000
600 Savaş Uçağı
290 Tank
Kayıplar

~500,000

400.000 insan kaçtı

İspanya İç Savaşı (İspanyolca: Guerra Civil Española), 17 Temmuz 1936’dan 1 Nisan 1939 tarihleri arasında, demokratik seçimle İkinci İspanyol Cumhuriyeti’ne sadık "Cumhuriyetçiler" ile General Francisco Franco liderliğinde isyancı bir grup olan "Milliyetçiler" arasında yaşanmıştır. İç savaşı Milliyetçiler kazandı ve Franco, 1939’dan ölümüne kadar olan 1975 yılına kadar İspanya’yı yönetti.

Savaş, İkinci İspanya Cumhuriyeti’nin –Başkan Minuel Azaña liderliğindeki– seçili hükümetine José Sanjurjo komutası altındaki İspanyol Cumhuriyetçi Ordusu’nun bir grup generalinin pronunciamento’sundan (muhalefeti ilan etmesinden) sonra başladı. İsyankar darbe, İspanya Özerk Haklar Konfederasyonu, dindar-muhafazakar "Carlist"ler ve faşist "Falanjist"lerin dahil de olduğu bazı gruplar tarafından desteklendi.

Darbe Fas, Pamplona, Valladolid, Cádiz, Cordova ve Sevilla’daki askerî birlikler tarafından desteklendi. Ancak, önemli şehirlerde isyan eden birlikler (Madrid, Barselona, Valensiya, Bilbao ve Malaga gibi) amaçlarına ulaşamadılar ve hükümet kontrolü altında kaldılar. Böylece İspanya, askerî ve politik anlamda ikiye ayrıldı. Milliyetçiler (o vakit General Fransisco Franco tarafından liderlik ediliyordu) ve Cumhuriyetçi hükümet, ülkenin kontrolü için savaşıyorlardı. Sovyetler Birliği ve Meksika, Cumhuriyetçilere yardım için araya girerken, Nazi Almanyası ve Faşist İtalya Milliyetçilere asker ve cephane yardımında bulunuyordu. Diğer ülkeler (İngiltere ve Fransa gibi) resmî politika olarak araya girmemeye karar kıldılar (ancak Fransa biraz cephane gönderdi).

1937’de Milliyetçiler güney ve batıdaki kalelerinden İspanya’nın kuzey kıyı şeridinin çoğunu ele geçirdiler. Savaşın çoğunda Madrid’i ve Madrid’in güney ve batıdaki alanlarını kuşattılar. 1938 ve 1939’da Katalonya’nın çoğunu ele geçirince savaş Milliyetçilerin zaferiyle ve binlerce solcu İspanyol'un sürgüne gönderilmesiyle sona erdi. Sürgüne gönderilenlerin çoğu Fransa’daki mülteci kamplarına gitti. Kaybeden Cumhuriyetçilerin ortak özelliği, hepsinin kazanan Milliyetçiler tarafından zulme uğramasıdır. Savaştan sonraki süreçte General Fransisco Franco önderliğinde faşist bir diktatörlük kuruldu ve bütün sol partiler Franco rejimi yapısı içinde eridi.

Savaş, tutku ve politik bölünmenin verdiği ilham ve her iki taraf için de yapılan zulümler bakımından dikkate değerdir. Gelecekteki rejimi pekiştirmek için ele geçirilen bölgelerde Franco’nun kuvvetlerince planlı bir arındırma çalışması gerçekleşti. Cumhuriyetçilerin kontrolü altında olan yerlerde daha küçük ama önemli miktarda, normalde yasaya ve kurala aykırı olan öldürmeler gerçekleşti. Bu kapsamda Cumhuriyetçi bölgelerde gerçekleşen çeşitli ölümlere Cumhuriyetçi yetkililer göz yumdu.

Arka plan

19. yüzyıl İspanya için çalkantılı zamanlar olmuştur. Bazı liberaller, geleneksel olarak 1812'deki İspanya Anayasası'nda, İspanya monarşisinin gücünü kısıtlamasının ve liberal bir devletin kurulmasına dair hükümlerin olmasını savunmuşlardır. 1812'de reformlar, Kral VII. Ferdinand'ın anayasayı askıya almasıyla son buldu ve Saint Louis'nin Yüzbinlerce Çocuğu adlı Fransız mobilize askeri birliğin yardımıyla Triento Liberal hükümeti düşürüldü. 1814 ile 1874 arasında yirmi başarılı darbe yaşandı. Politik sistem ile toplum gerçeklerini eşleştirmek için bazı yeniden düzenlemeler yapıldı. Burjuvazinin endüstrisinde veya ticari sınıfta bazı gelişmeler yaşandı. Toprak bazlı oligarşi olduğu gibi güçlü kaldı; latifundia denen bir azınlık grup emlakların çoğuna sahipken aynı zamanda hükümette de önemli görevleri bulunuyordu. Toprak sahiplerinin gücü zaman zaman endüstri ve tüccar sınıfı tarafından meydan okundu, çoğunlukla başarısızlıkla sonuçlandı.

Kral Birinci Amadeo

1868'te ki halk ayaklanmaları Bourbon Hanedanı'ndan Kraliçe İkinci Isabella'nın tahttan düşürülmesiyle sonuçlandı. İki net faktör ayaklanmalara liderlik etti: kentsel bölgelerdeki seri ayaklanmalar, liberal hareketle beraber orta sınıf ve (General Joan Prim liderliğindeki) ordu, ki liderleri monarşinin ultra-muhafazakarlıkla ilgili kişidir. 1873'te Isabella'nın yeniden tahta geçirilmesiyle, Savoy Hanedanı'ndan Kral Birinci Amadeo politik baskılardan dolayı tahttan çekildi ve kısa ömürlü Birinci İspanya Cumhuriyeti ilan edildi. Aralık 1874'teki Bourbon'ların restorasyonundan sonra Carlist'ler ve Anarşistler monarşiye karşı tutum aldı. İspanyol politikacı ve Radikal Cumhuriyetçi Parti lideri Alejandro Lerroux, yoksulluğun üst seviyelerde olduğu Katalonya'ya cumhuriyetçiliği götürdü. Askerliğe duyulan kinin artması 1909'da ki Barselona'da yaşanan Trajik Hafta'nın yaşanmasına sebep oldu.

İspanya, Birinci Dünya Savaşı'nda tarafsızdı. Çalışan sınıfının, endüstri sınıfının ve askerin yolsuzlaşan hükümeti için birlik oluşturması başarısızlıkla sonuçlandı. Komünizm korkusu yükselmeye başlamıştı. 1923'te gerçekleşen askeri darbe Miguel Promo de Rivera'nın başa geçmesine neden oldu ve İspanya'yı askeri diktatörlükle yönetti. Rejim süreç içerisinde desteğini kaybetti ve Ocak 1930'da general istifa etti. Onun yerine göreve Damaso Berenguer ve daha sonra Amiral Juan Bausta Anstar getirildi ve bu iki kişi görevi bir kararname ile yaptılar. Büyük şehirlerde monarşiye küçük çapta destek veriliyordu ve Kral XIII. Alfonso'ya cumhuriyetin ilan edilmesi baskı yapılmaya başlandı ve kendisi 12 Nisan 1931 tarihinde yerel seçim yapılmasını kararlaştırdı. Seçim sonucunda sosyalist ve liberal cumhuriyetçilerin bütün bölgelerdeki başkentleri alması, Anzar'ın istifasıyla ve Kral XIII. Alfonso'nun ülkeden kaçmasıyla sonuçlandı. İkinci İspanya Cumhuriyeti bu dönemde ilan edildi ve İspanya İç Savaşı doruk noktasına ulaşıncaya kadar varlığını sürdürdü.

Nicolo Alcala-Zamora başkanlığındaki devrimci komite, geçici hükümet oldu ve Nicolo Alcala-Zamora başkan ve devlet başkanı oldu. Cumhuriyet, halkın tüm kesimleri tarafından destek gördü. Mayısta bir taksicinin monarşi destekçileri tarafından saldırıya uğraması, Madrid ve İspanya'nın güneybatısında yaşanan kamuya karşı şiddet gösterileri; hükümetin bu olaylara yavaş tepki vermesi sağ kesimi hayal kırıklığına uğrattı ve Cumhuriyet'in kiliseye acı çektirdiği görüşlerinin desteklenmesine yol açtı. Haziran ve Temmuz'da Ulusal Emek Konfederasyonu işçileri greve çağırması, UEK ile güvenlik güçleri arasında olayların yaşanmasına sebep oldu. Sevilla'da güvenlik güçlerinin ve ordunun acımasız müdahalesi işçilerin İkinci İspanya Cumhuriyeti'nin monarşi kadar baskıcı olduğuna dair düşüncelerin oluşmasına öncülük etti ve UEK bu olgunun devrimle yıkılabileceğini açıkladı. Haziran 1931'de yapılan seçimler sosyalistlerin ve cumhuriyetçilerin büyük bir çoğunlukla gelmesini sağladı. Büyük Buhran'ın başlangıcıyla, hükümet kırsal alandaki insanlara sekiz saat çalışma zorunluluğu getirdi ve çiftçilere toprak görevi verdi.

Askerin tartışmalı reformlara destek vermesi faşizmin etkin bir tehdit olarak varlığını sürdürmesine sebep oldu. Aralıkta, yenilikçi, liberal ve demokratik bir anayasa ilan edildi. Katolik bir ülkede tamamen laik bir ortam oluşturulma çabalarında birçok orta halli Katolik insanın itiraz etti. Ekim 1931'de, Cumhuriyetçi Minuel Azana azınlık hükümetin başbakanı oldu. 1933'te yapılan genel seçimler, anarşistlerin seçime katılmamasıyla, aristokrasinin bir kararnameyle yasadışı sayılması, Casas Vjecas olayı, İspanyol Sosyalist İşçi Partisi'nin cumhuriyetçilerle arasındaki hoşnutsuzluktan dolayı ve Minuel Azana'nın acımasızca sağ cephede bir müttefiklik (İspanyol Otonom Sağ Görüşlü Grupların Konfederasyonu- CEDA) kurması, kadınların sağ kesime oy vermesi, sağ kesimin seçimi kazanmasıyla sonuçlandı.

1933'ten sonraki iki senelik dönem "iki kara sene" olarak adlandırılmıştı, daha çok bir iç savaş çıkarılmasına yönelik diye görülüyordu. Radikal Cumhuriyetçi Parti'den Alejandro Lerroux bir hükümet oluşturdu ve bir önceki hükümet tarafından yapılan değişiklikleri geri aldı ve Ağustos 1932'de General Jose Sanjurjo tarafından gerçekleştirilen başarısız darbe girişiminde bulunanlar ve onlara yardım edenleri affetti. Bazı monarşistler amaçlarını gerçekleştirmek için faşist-milliyetçi Falange Espanola y de las JONS (Flanj) hareketine katıldılar. İspanya sokaklarında şiddet açıkça tırmanıyordu, barışın sağlanması için gerekli çaba gösterilmesi gerekirken radikal düşüncelere, hareketlere eğilim giderek artıyordu.

1934'ün son aylarında iki hükümet çöktü ve yerine CEDA üyelerinin bulunduğu bir hükümet oluştu. Tarım işçilerinin ücretleri yarıya indirildi ve askeriyeye Cumhuriyetçi kesimden insanlar girmeye başladı. Halk cephesi birliği oluşturuldu. Bu birlik 1936'da seçimleri çok az bir farkla kazanacaktı. Azana azınlık hükümetini yönetti ama daha sonra Nisan'da Zamora başkanlığa yerleştirildi. Başbakan Santiago Casares Quigora, generallerce İspanya'nın dağılmaması için önerilen hükümet önerisini yok saydı.

Askerî Darbe

Hazırlıklar

İspanya İç Savaşı'nın haritası (1936–1939).

  Başta ki Milliyetçi bölge – Temmuz 1936
  Milliyetçilerin ilerleyişi-Eylül 1936
  Milliyetçilerin ilerleyişi-Ekim 1937
  Milliyetçilerin ilerleyişi-Kasım 1938
  Milliyetçilerin ilerleyişi-Şubat 1939
  Cumhuriyetçilerin kontrol altında tuttukları son bölge
    Ana Milliyetçi merkezler
    Ana Cumhuriyetçi merkezler

Kara savaşları
Deniz savaşları
Bombalanmış şehirler
Toplama kampları
Katliamlar
      Mülteci kampları

Bazı şüphelenilen generalleri yerinden almak için, Cumhuriyetçi hükümet Franco'yu genelkurmay başkanlığından Kanarya Adaları'nın komutanlığına getirildi. Manuel Goded Llopis, müfettiş generallikten Balear Adaları'nın komutanlığına atandı. Emilio Mola, Afrika Orduları'nın başından Navarre'de ki Pamplona askeri komutanlığına atandı. Fakat bu olay Mola'nın anakarada ayaklanma yapmasına yönlendirdi. General Jose Sanjurjo operasyonun başındaki isimlerden biri oldu ve Carlist'lerle anlaşma yapılmasına yardımcı oldu. Mola ana planlamaları yapan kişiydi ve komuta kademesindeki ikinci kişiydi. Josê Antonio Primo de Rivera Mayıs'ın ortalarında Falanjizm'e karşı gelmekten hapse konuldu.

İç Savaş

Teruel kentinde Cumhuriyetçi gönüllülerin toplanması, 1936.
İtalyan uçaklarının Barselona'yı bombalaması.

İç Savaşın Patlaması , Cumhuriyet rejiminin ilk başbakanı olan Alcala Zamora ilk iş olarak Meclis'teki solcu çoğunluğa dayanarak çıkardığı bir dizi kanunla, Kiliseye karşı saldırması oldu. Kilise okullarını kapattı ve mallarını elinden aldı. Din adamlarına devlet tarafından yapılan yardımlar kesildi ve ayrıca köylünün durumunu düzeltmek için toprak reformuna girişti. Fakat bu reform çok yavaş ilerleyince köylüler zenginleri gasp etmeye başladı ve köylüler ile zenginler arasında silahlı çatışmalara kadar ilerledi. Hükumet köylülerin bu hareketini normal karşıladı. Solun bu davranışlarına karşı sağcı tepkinin kendisini hissettirmesi kaçınılmazdı. 1933 Kasım ayında yapılan seçimin galibi sağcılar oldu. Sağcı tepki, bu sefer sol'un hareketlerini şiddetlendirdi ve 1934 Ekim ayında Asturias'daki maden işçileri ayaklandı. Bu ayaklanma 3000 insanın ölümüyle sonuçlandı. Memlekette adeta bir yağmacılık başladı. Bu olaylar yaşanırken 1936 yılında yapılan seçimler sonucu solcular tekrar kazandı. İlk faaliyetleri solcuları hapisten çıkarıp tekrar sağcıları hapishaneye yerleştirmek oldu.

İç savaşın patlak vermesine sebep olan asıl olay 1936 Temmuz ayında solculardan Castillo adlı birisinin öldürülmesi üzerine, solcuların da maliye bakanlarından Calvo Sotelo'yu öldürmesi oldu. Ayrıca İspanya iç savaşında sağcılar milliyetçi, solcular ise cumhuriyetçi olarak adlandırılmıştır.

İspanya iç savaşı yaklaşık 3 yıl sürmüş ve 1939 Mart ayında milliyetçilerin yani sağcıların, Madrid'e girmeleri yani zaferleri ile sonuçlanmıştır.

Adolf Hitler ve Benito Mussolini isyanın başlamasından hemen sonra Franco'nun emrine birer uçak filosu göndererek 13.500 kişiyi Fas'tan İspanya'ya taşıdılar. Müteakip günlerde de 200,000'i geçen Alman, İtalyan ve Arap askeri bölgeye sevk edildi. Bunun karşısında Cumhuriyetçiler, SSCB'nin desteği ve muhtelif ülkelerden gelen gönüllülerin desteğini aldılar. Bu savaşta Alman Kondor Lejyonu hava taktiklerini ve teorilerini deneme fırsatı buldu. Bunlar içinde en önemlisi 27 Nisan 1937 yılında Guernica'nın yoğun hava bombardımanı ile yok edilmesiydi.

Guernica kentinin bombardımanı sonrası yıkıntılar.

İspanya'ya oldukça fazla miktarda tank ve zırhlı araç gönderilmişti. Ne var ki, bunlar, zırhlı birlik teorisine uygun olarak kullanılmadı. Tanklar, piyade destek elemanı olarak kaldı. Bu durum, batılı gözlemcilerin zihinlerinde yanlış imaj bıraktı ve onlar tankın stratejik bir unsur olmadığı yanılgısına düştüler.

Mart 1939'da Falanjistler, yarım milyon ölü-yaralı, bir milyondan fazla sürgün ve sınırsız tahribata sebep olarak ülkeye hakim oldular. Almanlar deneyim açısından en kazançlı çıkan ülke oldu. İspanya İç Savaşı Hitler'in durumunu güçlendirdi. Fransa üçüncü bir faşist komşuya sahip oldu.

Ayrıca Akdeniz'deki bu gerginlik Hitler'in Orta Avrupa'da rahat hareket etmesini; Avusturya ile Çekoslovakya'yı ilhakını kolaylaştırdı. Ayrıca Madrid'i Berlin-Roma Anti Kominterin paktına yakınlaştırdı. 1940'da Çelik Pakt adını alacak olan üçlü dayanışmanın temelleri de atılmış oldu.

Sanata etkileri

Pablo Picasso'nun Guernica tablosu, 1937.

Ayrıca bakınız

İlgili filmler

İlgili şarkılar

İlgili görüntüler

İspanya tarihi
Antik Çağlar
Orta Çağ
İmparatorluk
19. Yüzyıl
20. Yüzyıl
Özel konular
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/8/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.