2010 Türkiye anayasa değişikliği referandumu

2010 Türkiye anayasa değişikliği referandumu, Türkiye'de anayasada yapılan birtakım değişikliklerin 12 Eylül 2010 tarihinde halk oylamasına sunulmasıdır. 26 maddelik bir değişikliği içeren paket, TBMM tarafından kabul edildikten sonra Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından referanduma sunuldu. Referandum sonucunda %57.88 evet ve %42.12 hayır oyu çıkarak anayasa değişiklikleri kabul edildi.^[1]

Referandum sonuçlarını gösteren harita

  Evet

  Hayır

Anayasa değişikliği teklifi

Türkiye'de anayasal süreç

Anayasal belgeler Sened-i İttifak (29 Eylül 1808) Tanzimat Fermanı (3 Kasım 1839) Islahat Fermanı (28 Şubat 1856) Anayasalar Osmanlı Devleti Kanûn-ı Esâsî (23 Aralık 1876) I. Meşrutiyet (dönem) II. Meşrutiyet (dönem) Türkiye Cumhuriyeti Teşkilât-ı Esasîye (20 Ocak 1921) 1924 Anayasası (20 Nisan 1924) 1961 Anayasası (9 Temmuz 1961) 1982 Anayasası (18 Ekim 1982) Halkoylamaları 1961 Anayasa Halkoylaması 1982 Anayasa Halkoylaması 1987 Anayasa Değişiklik Halkoylaması 1988 Anayasa Değişiklik Halkoylaması 2007 Anayasa Değişiklik Halkoylaması 2010 Anayasa Değişiklik Halkoylaması

Anayasa Mahkemesi  · Yargı teşkilatı

Adalet ve Kalkınma Partili milletvekillerinin verdiği 27 maddelik anayasa değişikliği teklifi önce anayasa komisyonunda görüşüldü ve kabul edildi. TBMM'de yapılan oylamada da 72 ret, 336 kabul oyu alan anayasa değişikliği teklifi cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün onayına sunuldu.^[2] TBMM'deki oylamada Adalet ve Kalkınma Partisi pakete destek verirken MHP muhalefet etti. CHP ve BDP meclise girmedi. Mecliste temsil edilmeyen partilerden Saadet Partisi ve BBP pakete destek vereceklerini açıkladılar.

Abdullah Gül 12 Mayıs 2010 tarihinde değişiklik paketini halkoyuna sundu.^[3] Halkoylaması 12 Eylül 2010 Pazar günü gerçekleştirildi.^[4]

Teklifin kabul edilmesi halinde aşağıdaki değişiklikler yürürlüğü girecek:

• Anayasa Mahkemesi'nde yedek üyelik sistemi kaldırılıyor. Mahkeme, "11 asıl 4 yedek" üye yerine "17 asıl" üyeden oluşacak. Anayasa değişikliğinin yürürlüğe girmesi durumunda mevcut yedek üyeler asıl üye sıfatını kazanacak.
• Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresi 12 yıl olarak belirleniyor.
• Vatandaşlara Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yapma hakkı veriliyor.
• Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilir. Genel Kurulun yeniden inceleme sonucunda verdiği kararlar kesindir.
• Anayasa Mahkemesi iki bölüm ve Genel Kurul halinde çalışır. Bölümler, başkanvekili başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanır. Genel Kurul, Mahkeme Başkanının veya Başkanın belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az oniki üye ile toplanır.
• Anayasa değişikliğinin iptali ve siyasi parti kapatma davalarında üyelerin 3/5'i yerine 2/3'ünün oyu aranacak.
• Mahkemenin üye yapısı aşağıdaki gibi değişecek:

1982 Anayasası	Değişiklik teklifi
2 asıl ve 2 yedek üye Yargıtay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca 2 asıl ve 1 yedek üye Danıştay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca 1 asıl üye Askerî Yargıtay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca 1 asıl üye Askerî Yüksek İdare Mahkemesi'nin kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca 1 asıl üye Sayıştay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca 1 asıl üye Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumları öğretim üyeleri içinden göstereceği üç aday arasından Cumhurbaşkanınca 3 asıl ve 1 yedek üye üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından Cumhurbaşkanınca	3 üye Yargıtay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca 2 üye Danıştay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca 1 üye Askerî Yargıtay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca 1 üye Askerî Yüksek İdare Mahkemesi'nin kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca 3 üye Yüksekögretim Kurulunun kendi üyesi olmayan hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan ögretim üyeleri arasından gösterecegi üçer aday içinden Cumhurbaşkanınca 4 üye üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar veya Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından Cumhurbaşkanınca 2 üye Sayıştay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday içinden TBMM tarafından 1 üye baro baskanlarının avukatlar arasından gösterecekleri üçer aday içinden TBMM tarafından

• Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun üye sayısı "7 asıl 5 yedek" üyeden "22 asıl 12 yedek" üyeye çıkarılıyor.
• Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun meslekten çıkarma cezalarına yargı denetimi getiriliyor.
• Kurulun üye yapısı aşağıdaki gibi değişecek:

1982 Anayasası	Değişiklik teklifi
Adalet Bakanı kurulun başkanı Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabiî üyesi 3 asıl ve 3 yedek üye Yargıtay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca 2 asıl ve 2 yedek üye Danıştay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca	Adalet Bakanı kurulun başkanı Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabiî üyesi 3 asıl ve 2 yedek üye Yargıtay'ın kendi üyeleri arasından yapacağı seçimle 2 asıl ve 2 yedek üye Danıştay'ın kendi üyeleri arasından yapacağı seçimle 1 asıl ve 1 yedek üye Adalet Akademisi Genel Kurulu'nun kendi üyeleri arasından yapacağı seçimle 7 asıl ve 4 yedek üye 1. sınıfa ayrılmış adlî yargı hâkim ve savcıları arasından Türkiye'deki bütün adlî yargı hâkim ve savcılarının katılacağı seçimle 3 asıl ve 3 yedek üye 1. sınıfa ayrılmış idarî yargı hâkim ve savcıları arasından Türkiye'deki bütün idarî yargı hâkim ve savcılarının katılacağı seçimle 4 asıl üye yüksek ögretim kurumlarının hukuk dalında görev yapan ögretim üyeleri ile avukatlar arasından Cumhurbaşkanınca

• Yüksek Askeri Şura'daki ihraç kararlarına yargı denetimi getiriliyor.
• Memurlara verilen uyarma ve kınama cezalarına karşı yargıya gidilebilecek.
• Askeri yargının görev alanı daraltılıyor. Askerler ağır cezalık suçlarda sivil mahkemelerde yargılanacak.
• Savaş hali dışında siviller askeri mahkemede yargılanamayacak.
• Askeri yargı organlarının kuruluş ve işleyişinin "askerlik hizmetlerinin gereklerine göre düzenlenceceği" ibaresi anayasadan çıkarılıyor.
• 12 Eylül Darbesinin sorumlularının yargılanmasını engelleyen "geçici 15. madde" kaldırılıyor.
• Kamu Denetçiliği Kurumu (ombudsmanlık) kuruluyor. TBMM Başkanlığına bağlı olarak kurulacak Kamu Denetçiliği Kurumu'nun başkanı olan "Kamu Başdenetçisi" TBMM'de gizli oyla seçilecek. İlk iki oylamada üye tam sayısının 2/3'ü, üçüncü oylamada salt çoğunluğu arancak. Salt çoğunluk sağlanamadığı takdirde en çok oy alan iki aday arasında yapılacak seçimde 1. olan aday Kamu Başdenetçisi olacak.
• Partisinin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmasına eylem ve söylemleriyle neden olan milletvekillerinin milletvekilliği düşmeyecek.
• Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gazilere pozitif ayrımcılık getiriliyor.
• Kişilerin yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç sorusturması veya kovuşturması sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabilecek.
• Memurlara toplu sözleşme hakkı veriliyor. Toplu sözleşme sırasında uyuşmazlık çıkması durumunda Uzlaştırma Kurulu'na başvurulacak. Uzlaştırma Kurulu ile ilgili hususlar kanunla düzenlenecek.
• TBMM Başkanlık Divanı için yasama dönemi başında seçilenlerin görev süresi 2 yıl, 2. devre için seçilenlerin görev süresi yasama döneminin sonuna kadar devam edecek.
• "Yargı yetkisinin idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunu denetimi ile sınırlı olduğu" ve "hiçbir suretle yerindelik denetimi şeklinde kullanılamayacağı" vurgulanıyor.

TBMM'deki oylama

Madde no	Madde başlığı	1. tur				2. tur				Sonuç
		Katılım	Kabul	Ret	Diğer	Katılım	Kabul	Ret	Diğer
Madde 10	Kanun önünde eşitlik	407	336	70	1	408	332	75	1
Madde 20	Özel hayatın gizliliği	405	337	68	0	408	334	72	2
Madde 23	Yerleşme ve seyahat hürriyeti	408	337	71	0	407	335	71	1
Madde 41	Ailenin korunması	408	336	69	3	408	338	69	1
Madde 51	Sendika kurma hakkı	405	333	70	2	409	335	70	4
Madde 53	Toplu iş sözleşmesi, grev hakkı ve lokavt	408	336	70	2	409	338	71	0
Madde 54	Grev hakkı ve lokavt	408	335	69	4	409	337	71	1
Madde 69	Siyasî partilerin uyacakları esaslar	414	337	72	5	410	327	76	7
Madde 74	Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı	406	334	70	2	409	340	69	0
Madde 84	Milletvekilliğinin düşmesi	408	335	70	3	409	335	73	1
Madde 94	TBMM Başkanlık Divanı	409	338	70	1	408	336	70	2
Madde 125	İdarenin esasları/Yargı yolu	408	336	70	2	409	338	69	2
Madde 128	Kamu hizmeti görevlileriyle ilgili hükümler/Genel ilkeler	408	338	70	0	409	339	70	0
Madde 129	Kamu hizmeti görevlileriyle ilgili hükümler/Görev ve sorumlulukları, disiplin kovuşturulmasında güvence	408	336	71	1	408	339	69	0
Madde 144	Hâkim ve savcıların denetimi	407	335	71	1	409	338	70	1
Madde 145	Askerî yargı	407	337	70	0	410	336	72	2
Madde 146	Anayasa Mahkemesi'nin Kuruluşu	407	331	72	4	410	337	69	4
Madde 147	Anayasa Mahkemesi/Üyeliğin sona ermesi	406	335	70	1	408	337	71	0
Madde 148	Anayasa Mahkemesi'nin Görev ve yetkileri	407	337	69	1	408	337	70	1
Madde 149	Anayasa Mahkemesi'nin Çalışma ve yargılama usulü	408	338	70	0	408	336	71	1
Madde 156	Askerî Yargıtay	408	338	70	0	407	336	71	0
Madde 157	Askerî Yüksek İdare Mahkemesi	407	335	70	2	408	337	71	0
Madde 159	Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu	409	336	72	1	409	334	73	2

Siyasi parti ve örgütlenmelerin kararları

Evet Adalet ve Kalkınma Partisi[5] Büyük Birlik Partisi[6] Saadet Partisi[7] Türkiye Partisi[8] Milliyetçi ve Muhafazakâr Parti[9] Devrimci Sosyalist İşçi Partisi[10] Eşitlik ve Demokrasi Partisi[11] Katılımcı Demokrasi Partisi[12] Hak ve Özgürlükler Partisi[13] Güçlü Türkiye Partisi[14] Marksist Tutum[15] Boykot/Geçersiz Oy Barış ve Demokrasi Partisi[16] Sosyalist Demokrasi Partisi[17] Emekçi Hareket Partisi[17] Ezilenlerin Sosyalist Partisi[17] Devrimci İşçi Partisi[18] Sürekli Devrim Hareketi[19]

Hayır Cumhuriyet Halk Partisi[20] Milliyetçi Hareket Partisi[21] Demokratik Sol Parti[22] Demokrat Parti[23] Bağımsız Türkiye Partisi[24] Hak ve Eşitlik Partisi[25] İşçi Partisi[26] Türkiye Komünist Partisi[27] Özgürlük ve Dayanışma Partisi [28] Emek Partisi[29] Halkın Kurtuluş Partisi[30] İşçilerin Sosyalist Partisi[31] Liberal Demokrat Parti[32] Türkiye Birleşik İşçi Partisi[33] Ulusal Parti[34] Yeni Parti[35] Yurt Partisi[36] Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği[37] Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu[38] Halkevleri[39] İşçi Cephesi[40]

Sonuç

Evet oyu yüzdelerinin illere göre dağılımı

İllerde referanduma katılım oranları

Referandum sonuçlarını gösteren ilçeler haritası

  Evet

  Hayır

2010 Türkiye anayasa değişikliği referandumu
Evet ya da hayır	Oylar	Yüzde
Evet	21.787.610	%57.88
Hayır	15.856.441	%42.12
Geçerli oy	37.644.051	%98,61
Geçersiz veya boş oy	725.164	%1,39
Toplam oy	38,369,215	%100.00
Seçmen katılımı	%73,71
Seçmen sayısı	52.051.828
Kaynak: YSK

İl	Kayıtlı seçmen	Katılım	Geçerli oy	Geçersiz oy	Evet	Evet (%)	Hayır	Hayır (%)	Katılım (%)
Adana	1.386.290	1.009.435	992.202	17.233	434.066	43,75	558.136	56,25	72,82
Adıyaman	358.247	292.354	287.491	4.863	231.222	80,43	56.269	19,57	81,61
Afyonkarahisar	483.583	421.921	411.452	10.469	270.258	65,68	141.194	34,32	87,25
Ağrı	274.121	154.668	148.624	6.044	142.311	95,75	6.313	4,25	56,42
Aksaray	245.874	194.680	190.600	4.080	146.102	76,65	44.498	23,35	79,18
Amasya	233.005	205.982	202.159	3.823	118.637	58,68	83.522	41,32	88,40
Ankara	3.341.633	2.669.076	2.632.720	36.356	1.423.474	54,07	1.209.246	45,93	79,87
Antalya	1.354.787	1.046.905	1.027.278	19.627	444.564	43,28	582.714	56,72	77,27
Ardahan	69.508	53.635	51.835	1.800	28.510	55,00	23.325	45,00	77,16
Artvin	122.503	96.838	94.707	2.131	47.164	49,80	47.543	50,20	79,05
Aydın	719.726	598.062	585.485	12.577	209.820	35,84	375.665	64,16	83,10
Balıkesir	859.259	735.639	722.086	13.553	348.418	48,25	373.668	51,75	85,61
Bartın	140.105	121.146	116.891	4.255	64.713	55,36	52.178	44,64	86,47
Batman	260.951	105.987	99.500	6.487	94.218	94,69	5.282	5,31	40,62
Bayburt	48.973	41.432	40.777	655	34.687	85,07	6.090	14,93	84,60
Bilecik	141.196	124.512	121.762	2.750	60.256	49,49	61.506	50,51	88,18
Bingöl	154.117	118.652	115.651	3.001	110.167	95,26	5.484	4,74	76,99
Bitlis	174.195	121.962	116.543	5.419	108.471	93,07	8.072	6,93	70,01
Bolu	198.972	172.551	169.077	3.474	110.644	65,44	58.433	34,56	86,72
Burdur	184.987	165.187	160.711	4.476	84.511	52,59	76.200	47,41	89,30
Bursa	1.843.820	1.517.902	1.490.239	27.663	839.892	56,36	650.347	43,64	82,32
Çanakkale	360.770	314.284	308.723	5.561	123.800	40,10	184.923	59,90	87,11
Çankırı	130.511	109.633	107.527	2.106	82.272	76,51	25.255	23,49	84,00
Çorum	384.676	338.874	333.237	5.637	226.051	67,83	107.186	32,17	88,09
Denizli	665.282	575.622	562.978	12.644	260.643	46,30	302.335	53,70	86,52
Diyarbakır	851.241	296.245	278.871	17.374	261.916	93,92	16.955	6,08	34,80
Düzce	237.477	201.385	197.817	3.568	143.443	72,51	54.374	27,49	84,80
Edirne	296.576	254.358	249.744	4.614	66.233	26,52	183.511	73,48	85,76
Elâzığ	374.530	302.605	296.663	5.942	242.611	81,78	54.052	18,22	80,80
Erzincan	143.843	123.158	121.643	1.515	77.880	64,02	43.763	35,98	85,62
Erzurum	474.085	379.988	373.026	6.962	324.011	86,86	49.015	13,14	80,15
Eskişehir	570.044	472.251	463.957	8.294	213.331	45,98	250.626	54,02	82,84
Gaziantep	984.683	716.358	701.112	15.246	489.706	69,85	211.406	30,15	72,75
Giresun	306.396	244.438	240.153	4.285	152.479	63,49	87.674	36,51	79,78
Gümüşhane	88.536	67.596	66.396	1.200	52.110	78,48	14.286	21,52	76,35
Hakkâri	128.572	11.634	10.512	1.122	9.910	94,27	602	5,73	9,05
Hatay	922.012	767.414	756.763	10.651	362.011	47,84	394.752	52,16	83,23
Iğdır	105.349	53.822	51.941	1.881	28.023	53,95	23.918	46,05	51,09
Isparta	298.726	251.725	245.664	6.061	141.226	57,49	104.438	42,51	84,27
İstanbul	9.206.124	6.743.672	6.641.160	102.512	3.643.666	54,86	2.997.494	45,14	73,25
İzmir	2.870.888	2.283.928	2.246.593	37.335	815.943	36,32	1.430.650	63,68	79,55
Kahramanmaraş	653.042	547.100	539.219	7.881	428.103	79,39	111.116	20,61	83,78
Karabük	163.081	136.555	133.024	3.531	84.821	63,76	48.203	36,24	83,73
Karaman	158.392	136.818	133.482	3.336	88.019	65,94	45.463	34,06	86,38
Kars	183.800	125.998	122.490	3.508	80.243	65,51	42.247	34,49	68,55
Kastamonu	269.272	228.815	223.044	5.771	140.006	62,77	83.038	37,23	84,98
Kayseri	812.554	692.502	680.984	11.518	498.812	73,25	182.172	26,75	85,23
Kilis	75.649	63.243	61.936	1.307	41.411	66,86	20.525	33,14	83,60
Kırıkkale	195.333	159.578	156.827	2.751	108.586	69,24	48.241	30,76	81,70
Kırklareli	251.751	220.111	216.797	3.314	55.542	25,62	161.255	74,38	87,43
Kırşehir	156.339	125.002	122.527	2.475	71.258	58,16	51.269	41,84	79,96
Kocaeli	1.071.556	864.871	848.323	16.548	516.533	60,89	331.790	39,11	80,71
Konya	1.327.534	1.117.186	1.096.922	20.264	857.167	78,14	239.755	21,86	84,15
Kütahya	418.071	372.393	364.178	8.215	272.217	74,75	91.961	25,25	89,07
Malatya	497.796	413.038	408.425	4.613	307.133	75,20	101.292	24,80	82,97
Manisa	960.069	829.573	810.917	18.656	402.626	49,65	408.291	50,35	86,41
Mardin	385.674	165.856	157.664	8.192	147.344	93,45	10.320	6,55	43,00
Mersin	1.123.115	818.141	804.397	13.744	299.004	37,17	505.393	62,83	72,85
Muğla	593.187	492.611	483.363	9.248	149.763	30,98	333.600	69,02	83,04
Muş	208.405	112.730	107.806	4.924	99.403	92,21	8.403	7,79	54,09
Nevşehir	196.436	167.489	164.404	3.085	111.049	67,55	53.355	32,45	85,26
Niğde	219.841	180.549	176.310	4.239	107.474	60,96	68.836	39,04	82,13
Ordu	508.677	400.122	391.422	8.700	248.557	63,50	142.865	36,50	78,66
Osmaniye	308.075	255.251	250.480	4.771	133.827	53,43	116.653	46,57	82,85
Rize	229.426	180.309	177.369	2.940	134.961	76,09	42.408	23,91	78,59
Sakarya	612.621	505.267	496.127	9.140	333.871	67,30	162.256	32,70	82,48
Samsun	874.952	722.865	709.959	12.906	476.774	67,16	233.185	32,84	82,62
Şanlıurfa	827.755	566.395	556.434	9.961	523.882	94,15	32.552	5,85	68,43
Siirt	150.645	76.648	72.342	4.306	68.845	95,17	3.497	4,83	50,88
Sinop	149.452	124.319	121.213	3.106	73.262	60,44	47.951	39,56	83,18
Şırnak	197.046	44.326	37.749	6.577	33.626	89,08	4.123	10,92	22,50
Sivas	429.921	355.596	350.504	5.092	268.472	76,60	82.032	23,40	82,71
Tekirdağ	567.415	465.412	458.124	7.288	158.825	34,67	299.299	65,33	82,02
Tokat	423.544	359.680	353.708	5.972	228.442	64,58	125.266	35,42	84,92
Trabzon	543.650	428.766	421.131	7.635	288.911	68,60	132.220	31,40	78,87
Tunceli	56.409	37.918	37.260	658	7.072	18,98	30.188	81,02	67,22
Uşak	245.586	216.999	211.620	5.379	105.355	49,78	106.265	50,22	88,36
Van	530.745	231.449	220.748	10.701	208.501	94,45	12.247	5,55	43,61
Yalova	148.306	115.990	113.885	2.105	58.304	51,20	55.581	48,80	78,21
Yozgat	319.155	257.444	253.675	3.769	196.153	77,32	57.522	22,68	80,66
Zonguldak	455.043	380.435	369.517	10.918	184.931	50,05	184.586	49,95	83,60
Gümrükler	2.556.335	196.299	194.737	1.562	119.817	61,53	74.920	38,47	7,68
Türkiye	52.051.828	38.369.165	37.643.313	725.852	21.788.272	57,88	15.855.041	42,12	73,71

Tepkiler

Yurtiçi

• Adalet ve Kalkınma Partisi: Recep Tayyip Erdoğan, evet diyenlerin de, hayır diyenlerin de kazandığını; kaybedenin ise darbeci anlayış olduğunu savundu.^[41]
• Cumhuriyet Halk Partisi: Genel başkan Kemal Kılıçdaroğlu, %42'lik hayır oranının kendileri açısından güzel bir sonuç olduğunu söyledi. Hayır çıkması için ellerinden gelen gayreti gösterdiklerini belirten CHP lideri, referandum sonucuna saygı gösterdiklerini kaydetti.^[42]
• Milliyetçi Hareket Partisi: Genel başkan Devlet Bahçeli, Türkiye için hayati risk ve tehlikelerle dolu karanlık bir döneme girildiğini savundu ve erken seçim çağrısı yaptı.^[43]
• Barış ve Demokrasi Partisi: Eş başkan Selahattin Demirtaş, boykot oranı konusunda istedikleri sonucu aldıklarını belirtti ve sonuçtan memnun olduklarını söyledi.^[44]

Uluslararası

• Avrupa Birliği: AB Komisyonu Genişleme Komiseri Štefan Füle, sonucun demokrasi ve temel hürriyetleri de kuvvetlendireceğini ve halkın askerî darbelerin geri geleceği korkusuna son verdiğini söyledi.^[45] Referandum sonucunun memnuniyetle karşıladığını söyleyen Avrupa Parlamentosu Başkanı Jerzy Buzek daha fazla ve derin reformların sivil topluma, farklı siyasi partilere ve etnik azınlıklara genişçe danışılarak hayata geçirilmesi gerektiğini kaydetti. AB'deki Türkiye muhaliflerinin artık Türk halkının değişimden yana olan arzusunu kabul etmek zorunda kalacaklarını AB-Türkiye Karma Parlamento Komisyonu üyesi Richard Howitt, "Beklenmedik şekilde yüksek çıkan 'evet' oyları gösterdi ki, Türk halkı değişim ve AB yolunda ilerlemek istiyor. Bu sonuçlar, 'Türkiye'de AB yolunda ilerleyecek siyasi arzu yok' diyenlerin görüşünü bertaraf edecek." dedi.^[46]
• Avrupa Konseyi: Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Thorbjørn Jagland da referandum sonucunu anayasa değişikliğini, Türkiye'de demokrasinin gelişmesi ve Avrupa normlarının uygulanması için atılmış bir adım olarak niteledi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne gelen başvuru sayısının da azalmasını sağlayacağını belirtti. Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) Başkanı Mevlüt Çavuşoğlu ise referandum sonuçlarının, Türkiye'nin 61 yıldır üyesi olduğu Avrupa Konseyi'nin temel değerlerine daha güçlü bir şekilde bağlı olduğunu gösterdiğini ifade etti.^[46]
• Almanya: Dışişleri Bakanı Guido Westerwelle, Türkiye'de iç siyasete ilişkin reformları devam ettirmek isteyen güçleri desteklediklerini bildirdi ve sonuçların Türkiye'nin yönünün Avrupa olduğu gösterdiğini söyledi.^[47]
• Yunanistan: Dışişleri Bakanı Dimitris Druças "Türkiye halkı çok net bir tercihte bulundu. Başbakan Erdoğan ve hükümetinin ortaya koyduğu reformları desteklediğini güçlü bir mesajla dile getirdi." dedi.^[48]
• Pakistan: Başbakan Yusuf Rıza Gilani Erdoğan'ı telefonla arayarak kutladı ve referandum sonucunun Türk halkının Erdoğan'ın dinamik liderliği ve halktan yana siyasetine güvenini gösterdiğini söyledi.^[49]
• İspanya: Dışişleri Bakanı Miguel Angel Moratinos sonuçları Türkiye'nin Avrupalılık hedefine dair sağlam bir işaret olarak niteledi.^[50]
• ABD: Başkan Barack Obama, Erdoğan'ı telefonla arayarak tebrik etti. Yüksek katılım oranının Türk demokrasisinin ne derece canlı olduğunu gösterdiğini söyledi.^[51]
• İsveç: Sonucu memnuniyetle karşıladığını belirten Dışişleri Bakanı Carl Bildt, "Türk halkı, reform politikalarına devam yönünde oy kullandı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan bundan sonra yeni bir anayasa teklifi için daha fazla yüreklilik gösterebilecek" dedi.^[52]
• İran: Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile yapılan bir telefon görüşmesinde, İran Dışişleri Bakanı Manuçehr Muttaki Türk milletinin kararını kutladı. Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamaya göre her iki tarafta bu referandum iki ülke ilişkilerinin gelişmesi ve Tahran-Ankara ilişkilerini güçlendirmeye yönelik bir adım olarak İran Başkan Yardımcısı Muhammed Rıza Rahimi Türkiye'yi ziyaret etti.^[53]

Sonrası

Yeni Anayasa hükümlerinin referandum sonucunun YSK tarafından Resmî Gazete'de yayımlanmasıyla^[54][55], "Yetmez Ama Evet" kampanyasında bulunan bazı aktivistler, 12 Eylül Darbesi'ni gerçekleştirenler hakkında İstanbul ve Ankara adliyelerinde toplanarak suç duyurusunda bulunmuştur.^[56] İstanbul Cumhuriyet Başsavcı Yardımcısı Turan Çolakkadı, yapılan suç duyurusunu incelemek üzere kabul etmiştir.

Değişikliğin yürürlüğe girmesiyle birlikte Anayasa Mahkemesi'ndeki yedek üyeler asıl üye sıfatını kazandılar. Ekim ayı içerisinde Anayasa Mahkemesi'nin boş iki üyeliği ve HSYK'da adli yargı, idari yargı, Adalet Akademisi ve Cumhurbaşkanlığı kontenjanı için atama ve seçimler yapıldı. Ali Suat Ertosun haricindeki HSYK üyelerinin istifası nedeniyle Yargıtay ve Danıştay kontenjanları için de HSYK üyeliği seçimleri yapıldı.

Kaynakça

1. http://www.ysk.gov.tr/ysk/index.html
2. "Anayasa paketine 'evet'". NTVMSNBC. 7 Mayıs 2010. 14 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130314193907/http://www.ntvmsnbc.com/id/25091345/. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010. 
3. "Gül, Anayasa değişikliğini onayladı". Haber7. 12 Mayıs 2010. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130313031251/http://www.haber7.com/haber/20100512/Gul-Anayasa-degisikligini-onayladi.php. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010. 
4. "YSK kararını verdi: 12 Eylül 1980'nin rövanşı 12 Eylül 2010'da". Radikal. 14 Mayıs 2010. http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetay&ArticleID=996738&CategoryID=78. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2010. 
5. Likoğlu, Hüseyin (22 Temmuz 2010). "Sevdamız millet oyumuz evet". Yeni Şafak. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130313031308/http://yenisafak.com.tr/Politika/?t=22.07.2010&i=269499. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
6. "Cuntaya ders olsun diye 'Evet'". Bugün. 9 Mayıs 2010. 12 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100512164725/http://www.bugun.com.tr:80/haber-detay/101824-cuntaya-ders-olsun-diye-evet-haberi.aspx. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
7. "Numan Kurtulmuş: Referandumda Saadet Partisi'nin oyu 'evet' olacak". Zaman. 8 Mayıs 2010. http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=981787&title=numan-kurtulmus-referandumda-saadet-partisinin-oyu-evet-olacak. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
8. "Türkiye Partisi de 12 Eylül'de Evet diyecek". Cafe Siyaset. 26 Temmuz 2010. 29 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100729212124/http://www.cafesiyaset.com:80/haber/20100726/Turkiye-Partisi-de-12-Eylulde-Evet-diyecek.php. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
9. "MMP Lideri Ahmet Reyiz YILMAZ TV8'de "Erkan TANLA Başkentten" Programında Referanduma neden EVET dediklerini ve Referandum hakkındaki görüşlerini açıklıyor". 23 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20101123052214/http://www.mmp.org.tr:80/video/121-mmp-lideri-ahmet-reyiz-yilmaz-tv8de-qerkan-tanla-bakenttenq-programnda-referanduma-neden-evet-dediklerini-ve-referandum-hakkndaki-goeruelerini-acklyor.html. 
10. Ard, Alper. "İyi de bu kural çok saçma!". Devrimci Sosyalist İşçi Partisi. 25 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20101125184217/http://dsip.org.tr:80/content/iyi-de-bu-kural-cok-sacma. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
11. "EDP referandumda 'evet' diyecek". Star. 2 Ağustos 2010. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110928061800/http://www.stargazete.com/politika/edp-referandumda-evet-diyecek-haber-282775.htm. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
12. "BDP'ye en sert Kürt tepkisi". Bugün. 28 Nisan 2010. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110814105709/http://www.bugun.com.tr/haber-detay/100697-bdp-ye-en-sert-kurt-tepkisi-haberi.aspx. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
13. "HAK-PAR ‘evet’ kararı aldı". Star. 27 Temmuz 2010. 30 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100730085433/http://www.stargazete.com:80/politika/hak-par-evet-karari-aldi-haber-281107.htm. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
14. "GTP Genel Başkanı Tuna Bekleviç ‘Evet’ dedi". Güçlü Türkiye Partisi. 3 Ağustos 2010. 20 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20101020094536/http://www.gtp.org.tr:80/gtp-genel-baskani-tuna-beklevic-evet-dedi/. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
16. "BDP: Boykot başlatacağız". Sabah. 9 Temmuz 2010. 12 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100712071628/http://www.sabah.com.tr:80/Gundem/2010/07/09/bdp_boykot_baslatacagiz. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
17. Belge, Burçin (9 Temmuz 2010). "ESP, SDP, EHP "Boykot"; DSİP "Yetmez Ama Evet" Diyor". Bianet. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130313031235/http://bianet.org/bianet/siyaset/123310-esp-sdp-ehp-boykot-dsip-yetmez-ama-evet-diyor. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
20. "CHP 'hayır' görsellerini basına tanıttı". CNN Türk. 7 Ağustos 2010. 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140510194537/http://www.cnnturk.com/2010/turkiye/08/07/chp.hayir.gorsellerini.basina.tanitti/586000.0/index.html. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
21. "MHP'nin "Hayır" kampanyasının ana unsurları". CNN Türk. 10 Temmuz 2010. 16 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100816133605/http://www.cnnturk.com:80/2010/turkiye/07/10/mhpnin.hayir.kampanyasinin.ana.unsurlari/582844.0/index.html. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
22. "DSP hayır oyu verecek". Zaman. 9 Temmuz 2010. http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1004064&title=dsp-hayir-oyu-verecek. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
23. "DP referandumda 'hayır' diyecek". CNN Türk. 2 Ağustos 2010. 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140510194545/http://www.cnnturk.com/2010/turkiye/08/02/dp.referandumda.hayir.diyecek/585441.0/index.html. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
24. "BTP'den Hayır'da yarışalım konferansı". Yeni Şafak. 2 Ağustos 2010. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130313031318/http://yenisafak.com.tr/Politika/?i=271441&t=02.08.2010. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
25. "HEPAR da referandumda 'hayır' diyecek". Haber7. 9 Temmuz 2010. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130313031323/http://www.haber7.com/haber/20100709/HEPAR-da-referandumda-hayir-diyecek.php. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
26. "Perinçek'in partisi 'hayır' kampanyası başlattı". Zaman. 12 Temmuz 2010. 12 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100712225316/http://zaman.com.tr:80/haber.do?haberno=1004667&title=perincekin-partisi-hayir-kampanyasi-baslatti. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
27. "TKP 'Hayır' kampanyası başlatıyor". Birgün. 22 Temmuz 2010. 2 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121202064515/http://www.birgun.net/politics_index.php?news_code=1279800362&year=2010&month=07&day=22. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
28. "ÖDP: Ne 12 Eylül'ün ne AKP'nin anaysası". Birgün. 10 Temmuz 2010. 2 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121202064224/http://www.birgun.net/actuel_index.php?news_code=1278762958&year=2010&month=07&day=10. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
29. Cop, Burak (27 Temmuz 2010). "“Üç parti de 12 Eylül Anayasası’nı savunuyor”". NTVMSNBC. 14 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130314193843/http://www.ntvmsnbc.com/id/25118103/. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
30. "Anayasa Mahkemesi verdiği karala AKP'nin ekmeğine yağ sürdü". Halkın Kurtuluş Partisi. 15 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110915104357/http://www.kurtuluspartisi.org/index.php?option=com_content&task=view&id=431&Itemid=1. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
31. "12 Eylül'e iki "hayır" birden!". İşçilerin Sosyalist Partisi. 29 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120329165448/http://www.sosyalistparti.net:80/index.php?option=com_content&view=article&id=847:12-eyluele-k-hayir-brden&catid=74:mahir-sayn&Itemid=171. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
32. "Cem Toker'in referandum ile ilgili röportajının Türkçesi". Liberal Demokrat Parti. 21 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100821143859/http://www.ldp.org.tr:80/medya.asp?level1=medya&level2=2898. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
33. "AKP'nin Anayasa Değişiklik Paketine Neden "Hayır" Diyoruz?". Türkiye Birleşik İşçi Partisi. 20 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100820082055/http://www.ikp.org.tr:80/haberler/akpnin-anayasa-degisiklik-paketine-neden-hayir-diyoruz.html. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
34. "Ulusal Parti Genel Başkanı Gökçe Fırat Çulhaoğlu'ndan referandum çağrısı". Ulusal Parti. 10 Temmuz 2010. http://www.ulusalparti.org.tr/yazilar/basinaciklamalari/2010-07-10-referandum.htm. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
35. "Tuncay Özkan 'hayır' kampanyası başlattı". Cafe Siyaset. 1 Ağustos 2010. http://www.cafesiyaset.com/haber/20100801/Tuncay-Ozkan-hayir-kampanyasi-baslatti.php?id=133743?ref=webhaber.com. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
36. "Tantan 'hayır' diyecek 'hayır' dedirtmeyecek". Haber7. 1 Ağustos 2010. 10 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20101010121930/http://www.haber7.com:80/haber/20100801/Tantan-hayir-diyecek-hayir-dedirtmeyecek.php. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2010. 
41. "Evet diyen de hayır diyen de kazandı". Zaman. 13 Eylül 2010. http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1026914. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
42. "Kılıçdaroğlu: Oy kullanamadığım için üzdüğüm partililerimden özür dilerim". Zaman. 13 Eylül 2010. http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1026960. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
43. "Bahçeli’den erken seçim çağrısı". NTVMSNBC. 12 Eylül 2010. 14 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130314193853/http://www.ntvmsnbc.com/id/25130854/. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
44. "BDP Lideri Demirtaş'tan açıklama". Bugün. 12 Eylül 2010. 9 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110809121729/http://www.bugun.com.tr/haber-detay/117628-bdp-lideri-demirtas-tan-aciklama-haberi.aspx. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
45. "Türk milleti, darbe korkusuna son verdi". Zaman. 15 Eylül 2010. 17 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100917232438/http://zaman.com.tr:80/haber.do?haberno=1027735&title=turk-milleti-darbe-korkusuna-son-verdi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
46. "Referandum, Türk halkının AB sürecine desteğini gösteriyor". Zaman. 14 Eylül 2010. 14 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100914202944/http://zaman.com.tr:80/haber.do?haberno=1027280&title=referandum-turk-halkinin-ab-surecine-destegini-gosteriyor. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
47. Danışman, Jülide (15 Eylül 2010). "Berlin referandum sonucundan memnun". Deutsche Welle Türkçe. http://www.dw-world.de/dw/article/0,,6001535,00.html. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
48. "Papandreu, Erdoğan'ı Atina'ya davet etti". Zaman. 14 Eylül 2010. 14 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100914203109/http://zaman.com.tr:80/haber.do?haberno=1027453&title=papandreu-erdogani-atinaya-davet-etti. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
49. "Erdoğan'ı arayıp tebrik etti". Samanyolu Haber. 14 Eylül 2010. http://samanyoluhaber.com/(A(bXd-23KKywEkAAAAN2YwNjRkNjMtYmYyZS00ZTRiLThkNzgtOGU2ZDIwNjM1MzNmKvUrho2doajQHyYZyAK5vpjHGeU1))/ShowNews.aspx?NewsId=451613&AspxAutoDetectCookieSupport=1. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
50. "AB memnun oldu". Vatan. 15 Eylül 2010. 12 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120312094926/http://haber.gazetevatan.com/ab-memnun-oldu/328664/30/Dunya. Erişim tarihi: 14 Eylül 2010. 
51. "Türkiye’de askerler ve hakimler kaybetti". Star. 14 Eylül 2010. 16 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100916211918/http://www.stargazete.com:80/politika/turkiye-de-askerler-ve-hakimler-kaybetti-haber-293836.htm. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
52. "İsveç Dışişleri Bakanı: "Referandum sonuçları memnuniyet verici"". Milliyet. 13 Eylül 2010. http://www.milliyet.com.tr/Dunya/SonDakika.aspx?aType=SonDakika&ArticleID=1288508&Date=13.09.2010&Kategori=dunya&b=Isvec%20Disisleri%20Bakani:%20%22Referandum%20sonuclari%20memnuniyet%20verici%22. Erişim tarihi: 15 Eylül 2010. 
53. "Iran lauds Turkey's referendum results". PressTV. 2010-09-13. http://www.presstv.ir/detail/142389.html. Erişim tarihi: 2010-09-13. 
54. "T.C.Başbakanlık Resmî Gazete Arşivi". 16 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20101216191645/http://rega.basbakanlik.gov.tr/eskiler/2010/09/20100923-10.htm. Erişim tarihi: 23 Eylül 2010. 
55. "YSK Halkoylaması Sonuç Tutanağı". http://rega.basbakanlik.gov.tr/eskiler/2010/09/ysk%20ekler.pdf. Erişim tarihi: 23 Eylül 2010. 
56. "Darbe karşıtları, Kenan Evren ve 12 Eylül darbecileri hakkında suç duyurusunda bulunmuştur.". 12 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120712212121/http://www.marksist.org:80/haberler/1855-gecici-15-madde-cope-gitti-12-eylulculer-yargilanacak. Erişim tarihi: 13 Eylül 2010. 

Dış bağlantılar

• Anayasa değişikliği teklif metni, Resmî Gazete
• "Seçim sonuçları". Yüksek Seçim Kurulu. http://ysk.gov.tr/ysk/ReferandumSecimSonucServ?bilmece1=9S8RBU. 
• Türkiye, anayasa değişikliği referandumuna hazırlanıyor
• Türkiye'deki anayasa değişikliği referandumunda "evet" çıktı