Abdürrezzak Kaşanî
Abdurrezzak Kemaleddin b. Ebi'l-Ganâim el-Kâşânî (/-1329). Tam adı Abdürrezzâk b. Ebi’l-Ganâim b. Ahmed Ebi’l-Fazâil b. Muhammed el-Kāşânî’dir.
Ekberî (Muhyiddin Arabi öğretisi) geleneğin önemli yazarlarından birisidir. İlhanlıların hakimiyeti devrinde Kâşân'da (İran) yaşamıştır. Şeyh Nureddin Abdüssamed Natanzî'nin mürididir. En ünlü talebelerinden biri Osmanlı medrese sisteminin kurusucusu, ünlü mutasavvıf Davud el-Kayseri'dir.
Hayatı
Hayatı hakkındaki detayları tespit etmekte güçlük çekilen bir sufidir. Kendisi de çocukluğu ve gençliği hakkında bir sey zikretmemistir.
Buna göre İran'ın cibâl bölgesindeki Kâsân sehrinde dünyâya gelmiştir. Doğum tarihiyle ilgili net bir bilgi bulunmamaktadır. Kendisinin çağdaşı olan Alâüddevle-i Simnânî’ye yazdığı mektuptan görüştüğü ve eğitim aldığı hocalar hakkında bilgi almaktayız. Kendisi Sühreverdiyye tarîkatına mensup sufilerden ve Sihâbeddin Sühreverdî’den eğitimini almış olan Şeyh Necîbüddin Alî b. Büzgüs’un halifelerinden Mevlânâ Nûreddin Abdüssamed-i Natanzî ile görüşmüş ve ilk tasavvufi eğitimini de Natanzi'den almıştır. Onu Muhyiddin İbn Arabi'nin eserlerine yönelten de yine Mevlana Nureddin Natanzi olmuştur. Kaşani şeyhinin Fusus ve Yusuf Hemedani'nin Keşf'ini sık sık övdüğünü aktarmıştır. Daha sonra hocası Mevlana Nureddin'den tasavvufi bilgi alanında derinliğini işittiği Mevlânâ Şemseddin Kîşî’nin sohbetinde bulunmuştur. Bu iki hocasına Mevlânâ Nûrüddin-i Eberkûhî, Seyh Sadreddin Rûzbîhân-ı Baklî, Seyh Zahîrüddin-i Büzgüs, Mevlânâ Asîlüddîn ve Ziyâüddin Hasan’ın oğulları Şeyh Nasrüddin ve Sadreddin Konevi'nin talebesi Kutbüddin-i Şîrâzî de dahil olur.
Kaşani Fusus şarihi (yorumcusu) olarak da tanınmış bir sufidir. Kendisi Resîdüddin-i Hemedânî Tebrîz’in yanıbasında Reb’-i Resîdî adıyla ilim adamları için inşa ettiği ve içinde kütüphane, hankâh, medrese, kağıt fabrikası bulunan külliyede 730 senesinde Fusûsu’l-Hikem Serhi’ni tamamlamıştır. Davud el-Kayseri'nin Kâşânî ile karşılaştığı ve ondan Fusus ve Te'vilât dersi göreceği yer de yine Reb’-i Resîdî Hânkāhı olacaktır.
Kaşani'nin Davud el-Kayseri dışında yine bir fusus şarihi olan Bâbâ Rüknâ-yı Şîrâzî,
Eserleri
- Letâifu'l-a'lâm fî işarâtı ehli'l-ilhâm. 1658 sufi terimini açıklayan bir sözlüktür. Ekrem Demirli Tasavvuf Sözlüğü adıyla eseri Türkçeye çevirmiştir İz Yayıncılık, İstanbul, 2004 Eser Osmanlı döneminde Letâifü’l-A’lâm adıyla ismi bilinmeyen bir tercüman aracılığıyla Türkçeye aktarılmıştır. (Süleymâniye Kütüphânesi, Lala Đsmâîl, 122, 194 vr.) Söz konusu çeviri Ercan Alkan tarafından Yüksek lisans tezi olarak çalısılmıs ve metni latin alfabesine aktarılmıstır (Letâifü’l-A’lâm fî İşâreti Ehli’l-Đlhâm Adlı Tasavvuf Terimleri Sözlüğü ve Mütercimi Bilinmeyen Tercümesi, M.Ü.S.B.E, İlâhiyât Anabilim Dalı, Tasavvuf Bilim Dalı, İstanbul: 2002).
- Te'vîlâtü'l-Kur'an : Kur'an'ın tasavvufi yorumudur. Ancak Kur'an'ın bütünü değil ancak üçte biri tefsir edilmiştir.
- Istılahatu's-Sûfiyye : Serhu Fusûsi’l-Hikem, Te’vîlâtü’l-Kur’ân ve Serhu Menâzili’s-Sâirîn isimli eserleri için sözlük mâhiyetinde kaleme aldığı eseridir. Nebîl Safvet tarafından, A Glossary of Sufî Technical Terms adıyla İngilizce’ye çevrilmiştir (Londra: 1991).
- Şerhu Menâzili’s-Sâirîn: Kāşânî’nin Abdullah-ı Ensārî-i Herevî’nin Menâzilü’s-Sâirîn’i üzerine yazdığı bir şerhtir.
- Şerhu Fusûsi'l-Hikem
- Şerhu Mevâki'i'n-nücûm
- Hakāiku’t-Te’vîl fî Dekāiki’t-Tenzîl : Kaşani'nin en hacimli eseridir. Kur'an tefsiridir.
- Nazmü’s-Sülûk fi Serhi Tâiye İbni’l-Fârız: İbn-i Farız'ın Taiyye adlı meşhur şiirinin şerhidir.
- Tuhfetü’l-İhvân fî Hasâisi’l-Fityân:
- Tahliyetü’l-Ervâh bi-Hakāiki’l-İncâh: Kaşani'ye atfı şüpheli görülen bu eserde felsefi konular sufilerin bakış açısıyla
açıklanmaya çalışılmaktadır.
- Reshü’z-Zülâl fî Serhi’l-Elfâzi’l-Mutedâvile beyne Erbâbi’l-Ezvâk ve’l Ahvâl: Bazı sufi terimlerini ayrıntı olarak ele aldığı eserdir.
- Risâle fi’l-Kazâ ve’l-Kader: Stanislav Guyard tarafından Traité Du Décret Et De L’Arrét Divins, Par Le Docteur Soufi Abd ar-Razzaq adıyla Fransızca'ya çevirilmiştir ve 1875'de Paris'de yayınlanmıştır.
- Şerhu Cevâbi Alî (k. V. ) an Suâli Kümeyl fi Ma’na’l-Hakîkat
- Cevâbü Suâlin an Künhi’l-Fütüvve:
- Serhu Beyti Künnâ Hurufen Âriyeten
- Fevâid
- Risâle ile’s-Seyh Rüknüddin ve Cevâbühâ
- Risâle fi’t-Tasavvuf:
- Risâle der Hikmet-i Hilkat-i Mutedādde:
- Serhu Hamsi Ebyat li’s-Seyhi’l-Ekber:
- Serhu Tahmîsi Kasîdeti’l-Bürde li-Nasrüddin Muhammed Feyyüm
- Serhu Bânet Suâd
- Min Tetimmeti Dîvâni’l-Kāsânî
- Risâletün fi Beyâni Mikdâri’s-Seneti’s-Sermediyye
- Umdetü’s-Sûfiyye
- Tezkiretü’s-Sâhibiyye
- Risâletü’n-Nûriyye:
- Risâletün fî Kavlihi (s.a.v) “er-Râhimüne Yerhamühümü’r-Rahmân”
- Risâletün fî’l-Mebde’ ve’l-Maâd
