Sarı Saltuk

Sarı Saltuk Baba (Sultan Sarı Saltık Muhammed Buhârî[1], Saltık Bay Sultan[1], Sarı Saltuk Dede, ö. 1297/1298)[2] Balkanların Osmanlılar tarafından fethedilmesinden önce başlıca Balkanlarda ve civârındaki bölgelerde seyahat ederek insanlara İslâm'ı tebliğ eden bir derviştir.

Birçok kaynak tarafından Hacı Bektaş-ı Veli'nin talebelerinden[3] Mahmud Hayranî'nin müridi[4] veya Rufai tarikâtının kurucusu olan Ahmed Er Rufai'nin tâkipçisi[2] olarak anılan Türkmen-Bektaşi inanç önderi.

Yaşamı ve kişiliği

Efsanevî şahsiyet kimliğini daha yaşarken elde ettiği söylenmektedir. Hayatını anlatan Saltuknâme destanı, bu 13. yüzyıl alpereninin savaşlarını ve çeşitli kerâmetlerini konu almaktadır.

Hacı Bektaş-ı Veli'nin müridlerinden olan Sarı Saltuk'un Anadolu ve Balkanlarda çok sayıda türbesi bulunmaktadır. Bu türbelerin bâzıları Müslümanların yanı sıra Hristiyan ahâliler için de ziyaret yeri konumundadır. Saltuknâme’de Sarı Saltuk’un on iki mezarı olduğu belirtilmektedir. Sarı Saltuk, beylerin ve kralların mezarına sahip çıkmak isteyeceklerini söyleyerek her isteyene verilmek üzere birer tabut hazırlamalarını vasiyet etmiştir. En ünlü Sarı Saltuk türbesi, halkının 13. yüzyılda İslamiyet'e geçmesine önayak olduğu rivayet edilen İznik'te bulunmaktadır. Saltukname’nin çeşitli yerlerinde Sarı Saltuk'un yer altından şifalı sular çıkardığı anlatılmaktadır. Sarı Saltuk türbelerinden birisinin yer aldığı, Bosna-Hersek'te Blagay şehrinde bulunan Blagay Tekkesi'nin yanında Buna Nehri'nin kaynağı yer almaktadır.

Asıl mezarının Romanya'nın kuzeyinde Dobruca bölgesindeki Babadağ kasabasında olduğu sanılmaktadır. Kendisine bağlı Bektaşilerin yaşadığı Türkiye'de İznik'in yanı sıra Diyarbakır'da, Tunceli'de, Bor'da (Niğde), Rumeli Feneri'nde (İstanbul)[5] Babaeski'de, Manisa'nın Alaşehir ilçesinin Yeşilyurt kasabasında; Makedonya'da Ohri'de; Arnavutluk'ta; Bosna-Hersek'te Blagay'da türbeleri bulunmaktadır.[6]

Sarı Saltuk'un hayatını anlatan Saltukname Fatih Sultan Mehmed'in oğlu Şehzâde Cem'in (sonradan Cem Sultan ismiyle tarihe geçecektir) şehzadeliği esnasında verdiği talimat üzerine Ebu'l Hayr er-Rumi tarafından yedi senelik bir çalışma sonucunda Türk sözlü geleneğinden toplanarak 1480 yılında tamamlanmış ve kitaplaştırılmıştır. Bu eserin bir başka ilginç noktası da, yazıya geçirilmiş ilk Nasreddin Hoca hikâyesini içermesidir. Saltukname yeni Türk harfleriyle tam metin olarak yayına Şükrü Halûk Akalın tarafından hazırlanmıştır. Bu çalışma 1987-1990 yıllarında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından üç cilt olarak yayımlanmıştır. Sarı Saltuk hakkında bilgi veren başka önemli kaynak da Evliya Çelebi'nin eseri Seyahatname’dir. Ayrıca, bazı tarih kitaplarinda da Sarı Saltuk ile ilgili çeşitli bilgiler bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak Yazıcıoğlu Ali'nin Tevârih-i Al-i Selçuk adlı eseri sayılabilir. İslami rivâyetlere göre Sarı Saltuk, Peygamber ve Hacı Bektaş neslinden gelen Türkmen bir er olarak bilinir. Bu erin şeceresi bizzat Nakibü'l Eşraflık kayıtlarında geçer. Sarı Saltuk soyunun bir kolu Tunceli ilinin Hozat ilçesindedir. Burada Sarı Saltuk'un türbesi ve onun soyundan gelenler bulunmaktadır. Bu aileler Sarısaltık, Akdoğan,Yurt, Yer, Kılıçaslan, gibi temsilcilere sahiptir.


Nizârî Bâtınî-İsmâ‘îl’îyye, Hurûf’îyye, Keysân’îyye ve İmâm’îyye-i İsnâ‘aşer’îyye Şîʿîliğiyle alâkalı bir dizidir.

Şiilik Bâtınîlik
ALEVÎLİK

Alevî inanç
On İki İmam
Alevîlikte Önderler
Alevîlikte etkin kişiler
Alevî tarih
Alevî ibâdet
Alevî dinî günler
Alevî tarikât
Hizipler ve İ'tikadî mezhepler
Diğer etkileşim grupları

Galeri

Kaynakça

  1. 1 2 Evliyâ Çelebi; Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi; 3. Kitap, 2. Cilt, s. 474; haz. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı; Yapı Kredi Yayınları; 3 Baskı, İstanbul: 2012 Hazîran; ISBN 9789750811029
  2. 1 2 Gilles Veinstein'ın Syncrétismes et hérésies dans l'Orient seldjoukide et ottoman (xive-xviiie siècles) derlemesinde, Machiel Kiel'in "Ottoman Urban Development and the cult of a Heterodox Sufi Saint: Sarı Saltuk Dede and towns of Isakçe and Babadag in the Northern Dobrudja" makâlesinde Yusuf en-Nebhânî'nin Câmiu Kerâmâti'l-Evliyâ eserinden naklen; s. 283-298
  3. ↑ Babinger, Sarı Saltuk Baba (Sarı Saltuk Baba/Dede), p. 171
  4. ↑ Wittek, Ali Yazıcıoğlu, On the Christian Turks..., p. 658
  5. ↑ Şükrü Halûk Akalın; "Rumeli'de Sarı Saltuk'un İzleri ve Ohri'deki Sveti Naum/Sarı Saltuk Ziyâretgâhı"; Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi; Erişim Târihi: 14 Şubat 2016
  6. ↑ Türkiye Diyânet Vakfı; İslâm Ansiklopedisi; c. 36, s. 147-150; Machiel Kiel, "Sarı Saltuk" maddesi

Başvuru kitapları

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/6/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.