Beyazid-i Bestami

Tayfûr Ebû Yezîd el-Bûstâmî
Bayezid-î Bistâmî'nin Şâhrûd yakınlarında
Bistam'daki türbesi
Tam adı: Tayfur Ebû Yezîd el-Bûstâmî 
Doğumu: 804
Doğum yeri: Bistam, Semnan Eyaleti, İran
Ölümü: 874 - 877/878
Ölüm yeri: Bistam
Okul/gelenek: Sufilik, Tasavvuf, Vahdet-i Vücud
İlgilendikleri: Kamusaltanrıcılık, Mistik Felsefe
Etnik köken: İranlı
Çağ: Samanîler öncesi Tahirîler devrî
Bölge: İran, Horasan, Türkistan
Fikirleri: İslâmî Sufilik / Vahdet-i Vücud
  • Şûkr/Vecd (Bâyezid-î Bistâmî)
    (Dinî Coşkunluk/Sarhoşluk)
  • Murakabe
  • Keşf
  • Nûr
  • Seyru Süluk
  • Letâif
    • Kalb,
    • Ruh ve Sır: Âyân/Rûh-î İnsân,
    • İkfâ (Nûkte-î Vâhîde) ve Khâfi (Gizemli, akıl sır ermeyen küçük ama önemli ayrıntı): Sabite (Rûh-î Âzâm),
    • Nefs (Yedi mertebeden müteşekkildir)
      • Emmâre (Hâkîm/Emreden nefs),
      • Levvâme (Kendi kendini suçlayan nefs),
      • Mûtmaînne (Tatminkâr, tatmin olan nefs),
      • Mûlhîme (İlhâmlı, esinlenen nefs),
      • Râzîyye (Allah'tan gelen herşeye razı olan, memnûn olan nefs),
      • Merzîyye (Lâtif, iyi ahlâk sahibi, hoşgörülü, ve memnûniyyet veren nefs),
      • Nefs-i Kâmile (Olgun/Seçkin, Saf/Temiz nefs)
    • Kalıb.
Etkilendikleri: Muhammad, Ebu Bekr-i Sıddık, Salmân-ı Fârisî, Kâsım bin Muhammed, Cafer-i Sadık, Ebu Musa Câbir bin Hayyan, Zünnun-ı Mısri, Musa el-Kâzım, Ali er-Rıza
Etkiledikleri: Hallâc-ı Mansûr, Ebû’l Hassan Kharakânî, Ebû Sa’îd Ebû’l Khayr, Hace Abdullah el-Ensari, Ebû’l Kâsım Gûrganî, Ebû 'Ali el-Fermâdî, Ebû Yakûb Yûsuf Hamdanî, Abdülkâdir Geylânî, Sanâ’î, Ferîdüddîn-i Attâr, Baha-ûd-Dîn Zekeriyâ, Hoca Ahmed Yesevî, Abdulhalik-ıl Güjdevani, Mûhy’îd-Dîn ibn’ûl Arabî, Şems-î Tebrizî, Kutb'ûd-Dîn Haydar, Mevlânâ Celâleddîn Rûmî, Hacı Bektaş Veli, Taptuk Emre, Sultan Veled, Ali Râmitenî, Yunus Emre, Şah-ı Nakşibend, FazlʿAllâh Esterâbâdî (Nâimî), Nesîmî, İmâm-ı Râbbânî, Şeyh Galib, Muhammed İkbal
Önemli çalışmaları: Horasan Melâmetîliği

Bâyezid-î Bistâmî ya da Tayfur Ebû Yezîd el-Bûstâmî (Farsça بايزيد بسطامى), (d.804, Bistam - ö. 874 - 877/878), Fars İslam alimi ve Filozof.

Yaşam öyküsü

Günümüzde İran'ın Semnan Eyaleti'nde bulunan Bistam şehrinde 804 yılında doğmuştur. Künyesi, Ebû Yezîd'dir. İsmi Tayfûr, babasının adı Îsâ'dır. Kabri yine Bistam'da bulunmaktadır. Hatay'ın Kırıkhan ilçesinde de bir türbesi bulunmaktadır.[1][2] Dedesi İslâmiyeti sonradan kabul etmiş olan bir Zerdüşt[3] idi. Dedesinin Adam, Tayfur ve Ali isminde üç oğlu vardı. Hepsi de zühd (zâhid) hayâtı yaşamayı seçmiş kişiler olarak tanınıyorlardı. Bayezid, Tayfur'un oğlu olarak dünyaya geldi. Çocukluğunun çoğunu evde ve camiide tek başına geçirmekteydi. Yalnız bir yaşantısı olmasına rağmen evine sık sık Sufilik üzerinde tartışmak maksadıyle ziyaretçileri kabul etmekteydi. Allah ile başbaşa kalmak amacıyle tüm Dünyevî arzularını terk etmiş (Melamilik-Kalenderîlik) bir şekilde zühd hayâtı sürdürmekteydi.

Sufilik'teki "Fenâ Fî’Allah" ve "Bekâ Bî’Allah" mertebeleri

Neticede bu yaşam tarzı Bayezid'in "Kendinde Yok Olma" hâli olarak ifâde edilebilecek olan bir ruh haline bürünmesiyle sonuçlandı. Bu durum sufilikte "Kişinin Allah'a en yakın olduğu ruh hâli" olan "Fenâ Fî’Allah" yâni (Allah’ta yok olma) mertebesi olarak tanımlanmaktadır. Allah'a karşı olan hislerini çok sâmîmi ve açık yüreklilikle dile getirmesinden dolayı "Beyâzıd" tarihte ilk kez "Sarhôş Sûfî" lâkabı ile anılan kişi oldu. Kendisi tarihteki en etkin mistiklerden biri olarak tanınmaktadır. Allah'a olan aşırı sevgisinden dolayı da Allah aşkından başka tüm Dünya nimetlerini terk etmek suretiyle de "Bekâ Bî’Allah" yâni (Allah’la var olma/Allah’la bir olma) kavramlarını ortaya atan sufi olarak hatırlanmaktadır.

Etkinliği

Kendisinden önce sufilik sadece "sofuluk" ve "itaat" üzerine dayanmaktaydı. İlâhî Aşk’ın sufiliğe kazandırılması onun sâyesinde gerçekleşti.

On iki imamlardan olan Musa el-Kâzım[4] ile Ali er-Rıza'ya karşı sâmimîyyet ve muhabbet beslemekteydi. Ali er-Rıza[5] tarafından talebeliğe kabul edildi. 874/878 tarihinde vefât ettiğinden, aynı devirde yaşamış olduğu İmam Muhammed el-Takî‘yyî’l Cevâd (ö.835 CE), İmam Ali Naki (ö.868 CE), ve İmam Hasan el-Askerî (ö.874 CE) ile de muhtemelen tanışmıştı. On İki İmâmlara karşı beslenen saygı ve sevginin kendisinden sonra gelen Ebû’l Hassan Harakânî, Hace Abdullah el-Ensari, ve Ebû’l Kâsım Gûrganî gibi halefleri sayesinde muhafaza edilmesinde de etkin payının olduğunu bu şâhsiyetlerin yaptırmış oldukları ibâdethanelerde on iki imamların isimlerinin de yazılmış olmasından anlaşılmaktadır.[6]

Bayezid-ı Bistami Türbesi.

Neslinden Anadolu'ya göç edenler ve Horasan erenleri

Torunlarından İsa ve Musa, İran Horasanı'ndan Anadolu'ya göç etmişlerdir. İlk önceleri Hatay'ın Kırıkhan ilçesinde ikamet etmişler, sonraları kendilerine verilen vazife gereği Anadolu'nun iç taraflarına göç etmek istemişler ve Kırıkhan'dan iki kardeş ayrılmışlardır. Kırıkhan halkı kardeşlerin gitmelerini istemedikleri için kardeşlerden İsa'yı orada şehit etmişlerdir. Şeyh İsa Türbesi Kırıkhan'ın Alabeyli Köyünün kuzeyinde, ilçe merkezine dört kilometre uzaklıkta bir tepe üzerindedir.[7] Diğer kardeş (Şeyh Musa) Tokat'ın, Zile ilçesine gelerek burada irşadına devam etmiştir, burada yatmaktadır ve torunlarının Zile'de yaşamakta olduğu kanısı yaygındır.

Bayezid-i Bestami Hazretleri ve Mustafa Şevki Paşa'nın türbesi, Hatay'da Kırıkhan-Hassa yolunun Alabeyli Köyünün kuzey tarafında küçük bir tepe üzerinde Darb-ı Sak Kalesi içindedir.[1][8][9]

Halk arasında Beyazıbesten (Şeyh Ethem Çelebi Camii) adı ile bilinen ziyaret yeri, Zile merkezinde Ali Kadı Mahallesi'nde olup çevre halkı tarafından baş ve göz ağrıları ile çeşitli dilekler için ziyaret edilen yerlerdendir. Zile'de Şeyh Ethem Çelebi Camii'nde bulunan Peygamber Muhammed'in mübarek hırka-ı şerifleri, Veysel Karani'den Bâyezid-î Bistâmî'ye geçmiş, Cumhuriyet'in ilk yıllarında muhafaza edilemeyeceği gerekçesi ve Zile'lilerin de yeterince sahip çıkmamaları sebebiyle önce Tokat'a, 17 Eylül 1944 tarihinde ise Ankara Etnografya Müzesi'ne intikal etmişdir.

Kaynakça

  1. 1 2 Beyazıd-ı Bestami Hazretleri Kırıkhan Alabeyli Köyü
  2. ↑ BEYAZIT-I BESTAMİ HZ. HATAY
  3. ↑ Abu'l-Qasim Al-Qushayri, "Al-qushayri's Epistle on Sufism: Al-risala Al-qushayriyya Fi 'ilm Al-tasawwuf", Translated by Alexander D. Knysh, Garnet & Ithaca Press, 2007. pg 32
  4. ↑ The Heirs of the Prophet: Charisma and Religious Authority in Shi'ite Islam By Liyakat N. Takim, p.69
  5. ↑ “Hacegan Hanedani”, by H. L. Shushud, Istanbul 1958. Originally published in “Systematics”Volume 6, No. 4 March 1969 by J. G. Bennett
  6. ↑ Abdullah Ansari Shrine Complex, Herat, Afghanistan Abdullah Ansari Shrine Complex, Herat, Afghanistan
  7. ↑ Bâyezid-î Bistâmî ya da Tayfur Ebû Yezîd el-Bûstâmî
  8. ↑ Beyazıt-i Bestami Türbesi
  9. ↑ Bayezid-i Bestami Hazretleri'nin türbesi restore edildi

Bibliyografya

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/17/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.