Bertolt Brecht

Bertolt Brecht
Doğum	10 Şubat 1898 Augsburg, Alman İmparatorluğu
Ölüm	14 Ağustos 1956 (58 yaşında) Berlin, Alman Demokratik Cumhuriyeti
Meslek	Şair, Oyun yazarı ve Yönetmen
Tür	Şiir, Oyun
Edebî akım	Epik Tiyatro
İmza

Bertolt Brecht, kısaca Bert Brecht. Asıl adı Eugen Berthold Friedrich Brecht (d. 10 Şubat 1898 Augsburg - ö. 14 Ağustos 1956 Berlin) 20. yüzyılın en etkili Alman şairi, oyun yazarı ve tiyatro yönetmeni olarak nitelendirilir. Eserleri uluslararası alanda da saygı ile kabul görmüş ve ödüllendirilmiştir. Daha önce Erwin Piscator tarafından adı konulan epik tiyatronun^[1], diğer bir deyişle "Diyalektik Tiyatro"’nun kurucusudur. Brecht kendisini (Walter Benjamin’e söylediği gibi) "Komünist" olarak tanımlar.^[2]

Yaşam

Çocukluğu ve gençliği

Şairin Augsburg’daki doğduğu ev. Bugün Brecht Evi(Brechthaus) adı altında müze olarak kullanılmaktadır.

Eugen Berthold Friedrich Brecht 10 Şubat 1898'de Augsburg'da dünyaya geldi. Achern doğumlu olan babası Berthold Friedrich Brecht, daha sonra müdürü olduğu Haindlsch Kağıt Fabrikası’nda yönetici olarak çalışıyordu. Annesi Sophie Brecht, Brezing doğumluydu. Gençliğinde Eugen olarak tanınan Brecht, daha sonra Berthold veya Bertolt adını seçti. Annesi, gençliğinde utangaç ve kolay hastalanan Brecht’i sürekli kollamak zorundaydı. İlkokuldan sonra, 1908 – 1917 yılları arasında Peutinger lisesine gitti. Liseyi, savaş nedeni ile uygulamaya konulan, kolaylaştırılmış sınav sonucu bitirdi.

Savaş çığlıklarının atılmaya başladığı zaman, daha okulda iken Horatius’un "Dulce et decorum est pro patria mori" ("Anavatan için ölmek hoş ve onurludur") sözü üzerine yazdığı bir kompozisyonda ““Anavatan için ölmek hoş ve onurludur” sözü yalnızca boş kafalıların rağbet ettiği bir propaganda sloganıdır” cümlesi ile savaşa karşı tavrını net bir şekilde koymuştur. Bu nedenle okuldan atılmakla cezalandırılması gündeme gelmişti. Babasının hatırı ve din dersi öğretmeninin araya girmesi ile bu cezadan kurtuldu.^[3]

Üniversite yılları

Berliner Ensemble önündeki Fritz Cremer tarafından yapılan Brecht heykeli

1917'den 1918'e kadar Münih'teki Ludwig Maximilian Üniversitesi’nde doğa bilimi, tıp ve edebiyat okudu. 1918 yılında Augsburg askeri hastanesinde sıhhıye askeri olarak görevlendirilmesinden dolayı öğrenimini yarıda kesmek zorunda kaldı. 1919 yılında derslere girmemek için bir başvuru yaptı ve kabul edildi. Daha sonra da okul etkinliklerine çok nadir olarak katıldı. 29 Kasım 1921 yılında okuldan kaydı silindi. 1921-22 yıllarında Berlin felsefe fakültesine kayıtlıydı; fakat öğrenime başlamadı.

1916 yılında, büyük gençlik aşkı "Bi" diye çağırdığı, Paula Banholzer’le tanıştı. Bu ilişkiden 3 Nisan 1919 yılında oğlu Frank Banholzer, Kimratshofen’da dünyaya geldi. Çocuğa, Brecht’in çok önem verdiği şair Frank Wedekind’in adını verdiler. Küçük Frank ilk üç yılını Kimratshofen’de geçirdi. Sonraları değişimli olarak büyükanne, Brecht’in yeni sevgilileri Marianne Zoff ve Helene Weigel çocukla ilgilendiler. Brecht’in oğlu II. Dünya Savaşı ’nda diğer cephelerin yanı sıra doğu cephesinde görevlendirildi. Frank Banholzer 13 Kasım 1943 tarihinde Rusya Porchow’da, ordu sinemasına yapılan bir bombardıman sonucu öldü.^[4]

Sürgün öncesi başarılar

1920 yılında annesi vefat etti. Aynı yıl, çok değer verdiği, tanınmış kabaretist Karl Valentin’le tanıştı. Birlikte yaptıkları çalışmalar Brecht’in ilerideki başarılarını önemli ölçüde etkiledi. 1920 yılından itibaren tiyatrocularla ve edebiyatçılarla ilişkileri geliştirmek için sık sık Berlin’e gitti. Orada başkalarının yanı sıra, zaman zaman evini paylaştığı, Arnolt Bronnen’le tanıştı ve ismini Bertolt olarak değiştirdi. 1924 yılında Berlin’e yerleşti. Önceleri Max Rheinhardt’ın Berlin Alman Tiyatrosu’nda, Carl Zuckmayer’le birlikte dramaturg olarak, Münih Oda Tiyatrosu’nda da kendisi sahneye oyunlar koyarak çalıştı. Gecede Trampet Sesleri oyunu ile 1922 yılında Kleist Ödülü’nü aldı ve oyuncu ve opera sanatçısı Marianne Zoff ile evlendi. Bir yıl sonra 12 Mart’ta kızları Hane Hiob dünyaya geldi. Kısa bir zaman sonra da ileride evleneceği ve 1924 yılında, ikinci oğlu Stefan Brecht’i doğuran sevgili "Helli"'si Helene Weigel ile tanıştı. Üç yıl sonra Marianne Zoff’dan boşandı. Helene Weigel’le evlenmesinden sonra 1929 yılında kızı Barbara Brecht Schall dünyaya geldi.

1920'li yılların ikinci yarısında Brecht artık inançlı bir komünistti ve çalışmaları da politik amaçlarına uygun hale geliyordu. Hiçbir zaman Alman Komünist Partisi üyesi olmadı. Politik düşüncelerine paralel olarak 1926 yılından itibaren epik tiyatro da gelişiyordu. Peter Suhrkamp ile birlikte, 1930 yılında kaleme aldıkları Mahagony Şehrinin Yükselişi ve Düşüşü Operası İçin Notlar makalesi tiyatro teorisi ile ilgili çok önemli bir yazıdır. Kurt Weill ile birlikte yapılan müzikal drama çalışmaları, epik tiyatronun gelişmesine çok önemli katkılarda bulunmuştur.

Brecht, eserleri ile toplumsal yapıyı şeffaf hale getirmeyi, özellikle yapının değiştirilebileceğini göstermek istiyordu. Ona göre edebi metinler bir işe yaramak zorundaydı.

Brecht’in Marksist düşünceleri, gerek Karl Korsch, Fritz Sternberg ve Ernst Bloch gibi dogmatik olmayan parti dışı Marksistlerin, gerekse resmi komünist parti çizgisinin etkisi altındaydı. Bir dizi Marksist öğretiye dayalı oyunlar ortaya çıkmıştı. O yıllarda yazılan eserler Hegel ve Marx’ın eserlerinin etkisi altındaydı. 1927 yılında yayınlanan toplu şiirleri Bertolt Brecht’in Dua Kitabı (Bertolt Brechts Hauspostille) genelde o zamanlarda yazılan metinlerden oluşuyordu. 1928 yılında Brecht, Weimar Cumhuriyeti’nin tiyatrodaki en büyük başarılarından birisi olan, Kurt Weill’in müziklerini yaptığı Üç Kuruşluk Opera’nın, 31 Ağustos 1928 tarihinde yapılan ilk gösteriminin gururunu yaşadı.

Dünya çapında bir üne kavuşan ve birçok tiyatroda sahnelenen oyun yanlış anlamaya kurban gitti. Toplumu eleştirmek için yazılan oyun, Brecht’i eleştirmek isteyenlerin işine yaradı. Başka araştırmacılar, özellikle 1928 yılında yazılan şekli ile oyunun toplumu eleştirmede fazla keskin olmayan bölümlerine vurgu yaparak yanlış anlaşılma tezini ortadan kaldırdılar. İlerideki gözden geçirmelerde Brecht, Üç Kuruşluk Opera filmi için yazılan; fakat prodüktörler tarafından reddedilen, senaryoda ve 1934 yılında yazdığı Üç Kuruşluk Roman’da eleştiri dozunu arttırdı.

1928 yılında, oyunları ve şarkıları için önemli bir besteci olacak olan Hanns Eisler ile tanıştı. Bu tanışmadan iyi bir dostluk ortaya çıktı ve ikisi 20. yüzyılın en önemli şair – besteci çiftini oluşturdular.

Sürgünde yaşam

1933 yılının başlarında Tedbir (Die Maßnahme) adlı oyun polis tarafından yasaklandı. Düzenleyiciler vatana ihanetten mahkemeye verildiler. 28 Şubat günü, Reichstag yangını’ndan bir gün sonra Brecht, ailesi ve arkadaşları ile birlikte, Berlin’i terk etti ve Prag, Viyana ve Zürih üzerinden, yazar Karin Michaelis’in davetine uyarak, beş yıl kalacağı Danimarka Fünen’deki Skovsbostrand’a kaçtı. Aynı yılın Mayıs ayında Brecht’in eserleri naziler tarafından yakıldı. 1935 yılında vatandaşlıktan çıkarıldı.

1938 yılında Galilei’nin Yaşamı yazıldı. Oyun yazmanın dışında Brecht, Prag Paris ve Amsterdam’daki çeşitli sürgün gazetelerine de makaleler yazıyordu. 1939 yılında Danimarka’yı terk etti. Stockholm yakınlarındaki bir çiftlik evinde bir yıl yaşadı ve 1940 yılı Nisan ayında Helsinki’ye geçti. Brecht sürgünde hükümeti, devleti ve toplumu hiçbir zaman açıkça eleştirmedi. Alttan alta, dozunda ve kendi inançlarına zarar vermeden eleştirdi.

Ailesi ile birlikte yaz boyunca kalmak üzere, Finlandiyalı yazar Hella Wuolijoki’nin daveti üzerine gittiği Marlebäck’da, Wuolijokis’in metinlerine dayanarak Bay Puntilla ile Uşağı Matti’yi yazdı. 1941 yılında Moskova üzerinden Trans Sibirya Ekspresi ile Wladiwostok’a, oradan da Sovyetler Birliği’nin doğusundan gemi ile, Hollywood yakınlarındaki Santa Monica’da yaşayacağı Kaliforniya’ya gitti. Senarist olarak çalışmak istedi ise de, o iş olmadı. Politik işler yapması olanaksızdı. Kendisini "Öğrencileri olmayan bir öğretmen" olarak nitelendiriyordu. Daha sonra Amerika’daki sürgün yıllarında yaptığı tek tiyatro çalışmasında başrolü oynayacak olan Charles Laughton ile birlikte, ilk gösterimi 9 Eylül 1943 de Zürih Tiyatro Evi’nde gerçekleşen, Galilei’nin Yaşamı’nı çevirdi.

ABD’de Komünist Parti üyesi olmakla suçlandı ve 30 Ekim 1947 tarihinde "Amerika'ya Karşı Etkinlikleri Soruşturma Komisyonu" tarafından sorgulandı.^[5] Komünist partiye üye olup olmadığı veya halen partiye üye mi olduğu sorusuna Brecht hayır cevabını verdi ve devam ederek Almanya’da da komünist parti üyesi olmadığını söyledi. Bir gün sonra, New York’da Galilei’nin Yaşamı oyununun galası oynarken, Paris üzerinden Zürih’e geçti. Kendisini kabul eden tek ülke olması nedeni ile İsviçre’de bir yıl kaldı. Batı Almanya’ya girmesine izin verilmedi. Şubat 1948 tarihinde Sofokles’in Antigonu oyunu İsviçre’de Chur Devlet Tiyatrosu’nda ilk gösterimini gerçekleştirdi. 12 Ekim 1950 tarihinde Brecht ve Weigel Avusturya vatandaşlığına kabul edildiler. Aynı ay içerisinde Brecht’in uzun yıllar birlikte çalıştığı arkadaşı Kurt Weill New York’da öldü.

Berlin’e dönüş

Ortamın değerlendirilmesi

Bert Brecht (soldan ikinci) Kültür Birliği Barış Gösterisi 1948

Savaştan hemen sonra arkadaşları Brecht’e, Almanya’ya dönmesi ve oyunlarını kendisi sahneye koyması için baskı yapıyorlardı. Ama o bekliyor ve ortamı değerlendiriyordu. Sovyetler Birliği tarafında kalan bölgede, 1948 yılında, birçok tiyatronun açılması ve Berlin Halk Sahnesi’nin yenilenmesi de bitince Ekim 1948 de Brecht, Alman Demokratik Cumhuriyeti Kültür Birliği’nin daveti ile, Zürih’den Salzburg ve Prag üzerinden Berlin’e doğru gitmek üzere yola çıktı. Batı tarafında kalan bölgeden geçmesi hala yasaktı. Berlin’e gelir gelmez hemen önemli sanatçılar ve yöneticilerle ilişki kurdu. Brecht’in çalışmalarına çok değer veren Alexander Dymschitz Sovyet askeri idaresinin başındaydı ve Brecht’in yapacaklarına olumlu bakıyordu. Politik kararlarına çok güvendiği Jacob Walcher ile tekrar buluşması, politik tartışmalar için bir uzmanla karşılaşması Brecht’i çok mutlu etmişti. Brecht önceleri kamuoyuna politik açıklamalar yapmaktan kaçındı. Bekledi ve izledi. Dönüşümün itici gücünün işçi sınıfından değil de yukarıdan geldiğini tespit etmişti. Berlin’deki ilk yıllarında, Brecht daha tam anlamıyla kabul görmemişken, yayıncılarla pazarlıklar gündeme geldi. Biraz bekledikten sonra yayın işlerini düzene soktu: Peter Suhrkamp tarafından, Denemeler (Versuche) ve Toplu Eserler (Gesammelten Werke) yayınlanacak ve lisans sahibi, Alman Demokratik Cumhuriyeti – Aufbau Yayınevi olacaktı. Sahne oyunlarının hakları Basel’daki Reiss Yayınevinde kalacaktı. Aufbau Yayınevi Brecht’in şiirleri ile de ilgileniyordu.^[6].

Brecht için önemli olan tekrar tiyatroda çalışmaktı. Wolfgang Langhoff’un, Alman Tiyatrosu’nda kendi eserlerini sahneleme teklifini hemen kabul etti. Böylece Berlin’li arkadaşlarının, sanatçıları bir Berlin Tiyatrosu’nda toplama amacına da ulaşıyordu. Erich Engel’in, 1949 yılında Berlin’e gelmesi ile birlikte Brecht hemen Cesaret Ana ve Çocukları oyununu sahnelemeye başladı. Oyunun ilk gösterimi, Brecht, Engel ve başrol oyuncusu Weigel için görülmemiş bir başarıydı. Oyun bir taraftan basında övülürken, diğer taraftan ileride, kültür sorumluları ile ortaya çıkacak olan çatışmaların da başlangıcını oluşturuyordu. Jdanov ’un 1948 yılında Sovyetler Birliği’nde başlattığı, biçim tartışmalarının Almanya Demokratik Cumhuriyeti sanat ve kültür çalışmalarına da yansıması umudu ile, halka yabancı kültür çöküşü gibi, soru işaretleri ile dolu kavramlar açıkça kamuoyu önüne çıkarılıyordu.^[7].

Kalan işlerini düzene sokmak ve Berlin’deki yeni çalışmaları için oyuncu ayarlamak üzere Zürih’e geldikten kısa bir süre sonra, Paris komünü tarihi üzerine kapsamlı çalışmalar yaptı. Norveçli yazar Nordhal Grieg’in "Bozgun" isimli oyunundan esinlenerek yazdığı "Komün Günleri" oyununun metinleri Nisan 1949’da bitmişti; fakat Brecht sonuçtan çok memnun kalmadığı için oyunun sahnelenmesini ileri bir tarihe attı. 24 Mayıs 1949 tarihinde Zürih’den ayrıldığında, diğerlerinin yanı sıra, Therese Giehse, Benno Besson ve Teo Otto ile sözleşmeler yapmıştı.

Kendi tiyatrosu

Schiffbauerdamm’daki Berliner Ensemble Tiyatrosu

Brecht’in İsviçre’de bulunduğu süre içerisinde, Helene Weigel, Brecht’in kendi tiyatrosunun kurulması için gerekli altyapı çalışmalarına başlamıştı. Bu girişim, Wilhelm Pieck, Otto Grotewohl ve Sovyet askeri idaresi yöneticisi Alexander Dymschitz tarafından güçlü bir şekilde desteklendi. Almanya Birleşik Sosyalist Partisi’nin (SED) Politbürosu "Helene Weigel Ensemble"’si kurulması için 29 Nisan 1949 tarihinde gerekli mercilere, 1 Eylül 1949’da oyun çalışmalarına başlama yetkisi ile, bilgi vermişti.^[8]

Helene Weigel’in tiyatro yöneticisi olması Brecht’in yararınaydı. Bir yandan bürokrasi ile uğraşmayacaktı, diğer yandan da Weigel’in onu kendi hırsları nedeni ile uzlaşmalara zorlamayacağından emindi. İlk yıllarda kadro, sürgündeki oyuncular ve yönetmenlerle yurt içindeki genç yeteneklerden oluşuyordu; fakat Soğuk Savaş bu alanda da etkili olmaya başladı. Sözler yerine getirilmemeye başladı. Brecht’in beklediği Peter Lorre gibi sanatçılar Berlin’e gelmediler. Teo Otto gibi biçim açısından anlaşamadığı sanatçılar birlikte çalışmayı sonlandırdılar.

ADC’deki tiyatro çalışmaları

Berliner Ensemble, Cesaret Ana Provası. Yönetmen Manfred Wekwerth, 1978

1949 yılında ADC’nin kurulması ile birlikte bir Sanat Akademisi kurulması da gündeme geldiğinde, Brecht kendi düşüncelerini burada hayata geçirmeyi denedi. "Akademi kesinlikle üretici olmalı, temsili kalmamalı" diyordu. 1950 yılında Alman Sanat Akademisi'ni diğer sanatçılar ve aydınlarla birlikte kurdu. Usta oyuncular konusunu da gündeme getirmişti. Brecht daha adı konmamış Berliner Ensemble’da, Benno Besson, Peter Palitzsch, Egon Monk ve diğer öğrencilerle çok sık bir arada olmaktan hoşlanıyordu. 1950 yılının başlarında, hayatı boyunca sempati duyduğu şair Jakob Michael Reinhold Lenz’in Lala (Der Hofmeister) oyununu yeniden yazdı. 15 Nisan 1950 tarihinde yapılan gala, ensemblenin, Brecht’in yaşadığı zamanlarda gördüğü en büyük başarısıydı ve bu oyunla birlikte Brecht, ilk defa kamuoyu tarafından yönetmen olarak da kabul görüyordu.^[9]. 1950’li yılların başında SED ilkesel temel kararlar aldı. Buna göre Sosyalizm’in inşası en temel görev oldu [,,] ^[10]. Aynı zamanda sanatta biçem tartışmaları da hız kazandı. Brecht bu konuda dikkatli davranıyordu ve teorik tartışmalara katılmıyordu. Daha çok kendi yolunda küçük adımlarla ilerliyordu. 1950/51 yıllarında, izleyicisinin kendisinden istediği Didaktik Tiyatro ile uğraşıyor, Ana oyununun yeniden sahnelenmesine hazırlanıyordu. Bu sahnelemeye yapılan, daha çok uyarı anlamına gelen lütufkar eleştiriler, bir kez daha Brecht’in özel bir konumda olduğunu ve ADC’de sanat çalışmalarının keyfine vardığını, açıkca gösteriyordu. Paul Dessau gibi diğer sanatçılar biçemle ilgili ithamları çok açık bir şekilde hissediyorlardı. 17 Mart 1951 yılında galası yapılan Lukullus’un Sorgulaması operası doğrudan tartışmaların içine girdi. Halk Eğitim Bakanlığı’nın kasıtlı olarak dağıttığı biletler yoluyla bir fiyaskonun organize edildiği çok açıktı. Plan başarısızlıkla sonuçlandı. Oyunla ilgili tartışmalara yüksek mevkilerdeki devlet adamlarının da karışmasına rağmen, Brecht çok dikkatli davrandı ve sürekli uzlaşma yolları aradı. 7 Ekim 1951 tarihinde Demokratik Alman Cumhuriyeti 1. Sınıf Devlet Ödülü’nü aldı. 1952 yılında, daha sonra da sıkça deneyeceği, oyunların önce Berlin dışında oynanması uygulamasına, Eski Faust’u (Urfaust) genç oyuncularla birlikte Potsdam’da sahneleyerek başladı. 2 Temmuz 1952 tarihinde Helene Weigel ile birlikte Buckow’da bir eve taşındı. Övünerek "Ben şimdi yeni bir sınıfa aitim. Kiracıların sınıfına" diyordu.^[11].Bu evde Eylül 1953 tarihine kadar Buckow Ağıtları şiirleri ve Turandot veya Aklayıcılar Kongresi oyunu üzerinde çalıştı. Bu zaman içerisinde, sürekli değişen sevgilileri ile sorunlar yaşadı. Helene Weigel geçici olarak Rheinhardstraße 1 numaraya, Brecht ise Chausseestraße 125 numaralı eve taşındı. Tiyatrodaki işlerini de ihmal etmeye başlayan uzatmalı sevgilisi Ruth Berlau da, Brecht için artık yük olmaya başlamıştı. 1953 yılında PEN Yazarlar Kulübü (Doğu – Batı) başkanı seçildi.

Son yılları

Ocak 1954’te ADC Kültür Bakanlığı kuruldu ve Johannes R. Becher bakan oldu. Eski idari yapı ortadan kalkınca, sanatçılarla yöneticiler arasındaki gerginliklerde yok oldu. Biçem tartışmalarına son verildi. Brecht bu değişimi sevinçle karşıladı ve sanatçı arkadaşlarını bu yeni şansı kullanmak için çağırdı.^[12]. Mart 1954’de Berliner Ensemble, Schiffbauerdamm Tiyatrosu’na taşındı. Aynı yıl Brecht Alman Sanat Akademisi Başkan Yardımcısı oldu. 18 Aralık 1954 tarihinde Halklararası Barış ve Anlaşma Stalin Ödülü’nü aldı. 1955 yılında, arka planda yükselen doğu batı yüzleşmelerinin yapıldığı, batı Berlin’deki tartışma akşamlarına katılıyor, Savaş Alfabesi’ni yayınlamakla uğraşıyor ve bunlara paralel olarak tiyatrosunun yöneticilerine yeni oyunlar için fikirler veriyor, planlar yaptırıyordu. Yaşamının son zamanlarında Brecht çok çalışıyordu. Her yıl iki oyun sahneye koyuyor, tiyatronun diğer yönetmenlerinin sahneye koyduğu oyunların hemen hemen tümünde görev alıyor, onlara yardımcı oluyor ve yazarlık işinin her türlüsünde ürün veriyordu. 1954 ve 1955 yıllarında Paris’te iki oyun oynadılar ve uluslarararası bir tiyatro haline geldiler. 1955 yılında katıldıkları Paris Festivali’nde Kafkas Tebeşir Dairesi oyunu ile ödül kazandılar. Bu muhteşem başarı tiyatro yöneticilerini harekete geçirmişti: Brecht, hiçbir risk almaksızın sahnelenebilir.

Ölüm

Brecht ve Weigel’in mezarları

1956 yılının Mayıs ayında Brecht grip oldu ve Berlin’deki Charité hastanesine yatırıldı. Dinlenmek için 1956 yazını Berlin’e 50 km uzaklıktaki Schermützelsee gölünde geçirdi. 12 Ağustos 1956 günü kalpkrizi geçirdi. 14 Ağustos 1956 günü saat 23:30 da Berlin’de, bugün Brecht Evi olan Chausseestraße 125 numarada öldü.^[13]. 17.Ağustos günü çok büyük bir kalabalığın, çok sayıda politikacıların ve kültür camiasından sanatçıların katılımı ile toprağa verildi. Törende hiçbir konuşma yapılmadı.^[14]. Mezarı, 1971 yılında ölen eşi Helene Weigel’in mezarı ile birlikte Dorotheenstadt mezarlığında yan yanadır ve onur mezarı statüsündedir.

Çalışmalar

Oyunlar

Brecht, oyunlarını genelde sahnelemelerinden etkilenerek biçimlendiriyordu. Böylece basılı metinler, en azından sürgünden önceki zamanlardaki sahnelemelere göre ortaya çıkıyordu. Bu deneyimler metinlere yansıyordu. Brecht, 1918 – 1933 yılları arasında sahnenin sağladığı olanaklar çerçevesinde çeşitli sanatsal deneyler yaptı. Almanya’yı terk etmek zorunda kaldıktan sonra bu tutumunu değiştirdi. Bazı istisnalar dışında sahnelenip sahnelenmeyeceğine bakmaksızın sadece üretiyordu. "İkinci Dönem" olarak adlandırılan bu evrede Brecht kendi tarzını, "Epik Tiyatro"’sunu oluşturdu. Oyunlarının yeniden elden geçirilmesi gündemdeydi. Brecht, değişen politik koşulları oyunlarına yansıtıyordu. Burada Galilei’nin Yaşamı’nın Amerikan versiyonu, gerek başrol oyuncusu Charles Laughton’un replik ve sahne yetenekleri, gerekse II. Dünya Savaşı’nda atılan Amerikan atom bombasının yarattığı, topluma karşı bilim adamlarının sorumluluğu sorusunun ertelenmesi açısından, örnek olarak gösterilebilir. Savaştan sonra Avrupa’ya döndüğünde, diğer yazarların eserlerinin de üzerinde çalıştığı tiyatro çalışmalarına ağırlık verdi.

Brecht, 48 oyun ve yedi tanesi oynanabilir durumda olan yaklaşık 50 oyun taslağı yazdı. Küçük işlerin dışında Baal Brecht’in ilk oyunuydu. Bunu 1919’da, eleştirel bir oyun olan Gecede Trampet Sesleri oyunu izledi. En büyük başarısı, Üç Kuruşluk Opera 1928 yılında ortaya çıktı. Kurt Weill’in müziği olmasaydı bu başarı elde edilemezdi. 1930 yılında Mahagonny Şehrinin Yükselişi ve Çöküşü oyunu Leipzig’de izleyicilerin karşısına çıktığında, büyük bir ihtimalle politik karşıtlarının kışkırtmaları sonucu yapılan ayaklanma benzeri gösteriler yüzünden, Almanya’nın en büyük tiyatro skandallarından birisi ortaya çıktı. Brecht’in sürgündeki oyunları klasik "tiyatro kurumu"^[15] çerçevesinin dışına çıkmazken, operaları ve öğretici oyunları avangard olarak değerlendirilir.

Elisabeth Hauptman, Brecht’in, oyun yazmak için "Karşısında canlı ve onunla birlikte çalışan"^[16] birisine ihtiyaç duyduğunu söyler. Brecht’in talebesi Manfred Wekwerth de şairin, biryerlerde bir şeyler bulduğunda, onu değiştirmek ve yeniden yaratmakta usta olduğunu biliyordu. "O’nun için önemli olan bir şeyler yapmak değil, başka bir şeyler yapmaktı"^[17]. Talebeleri ile birlikte çalışmak ve çok sıkı bir işbirliği yapmak, aslında kendisi olaya hakim olan Brecht için olağan bir durumdu her zaman. Bu çalışma tarzı nedeniyle, Brecht’in ölümünden sonra birkaç efsane ortaya çıkmıştı. Diğer taraftan Brecht modern tiyatronun sunduğu tüm olanakları oyunlarının tasarımında kullanıyordu. Burada da bu işin uzmanlarından yardım alıyordu.

Şiirler

Çok sık alıntı yapılan 400 (Dörtyüz) Genç Şair Üzerine Kısa Bir Rapor (Kurzer Bericht über 400 (vierhundert) junge Lyriker) başlıklı yazısında Brecht, bir şiirin “Kullanım Değeri” olması gerektiği üzerine, görüşlerini açıklıyordu. “[..] Bu tür sadece lirikten ibaret ürünler abartılıyor. Bu ürünler bir düşüncenin ya da yabancılar için de yararlı olan duyguların asıl jestlerinden çok uzaklaşıyorlar.”^[18]. Bir şiire yüklediği bu düşünceleri ve belgesel değerleri, yazdığı tüm şiirlerine yansıttı. Brecht’in şiirleri olağanüstü kapsamlıydı. Großen kommentierten Berliner und Frankfurter Ausgabe kitabında, bazıları değişik versiyonlarda yazılmış, yaklaşık 2300 şiir vardı. Açıkca görülüyor ki, Brecht için her önemli olay ve düşüncelerin şiir formunda yansıtılması bir gereksinmeydi. Ölümünden kısa bir süre önce bile yirmi yeni şiir yazmıştı.^[19]. Şiirlerin formları da olağanüstüydü. Şiirleri, kafiyesiz metinlerden, çift kafiyeli klasik destanlara kadar uzanan bir çeşitliliğe sahipti.

Eserleri

Oyunlar

Oyun	Yazıldığı Yıl	İlk Yayınlandığı Yıl	İlk Gösterim Tarihi
İncil 3 sahnelik bir oyun (Die Bibel. Drama in 3 Scenen) Yılmaz Onay tarafından Türkçe'ye çevrildi.	1913	1914 Augsburg’da yayınlanan Die Ernte isimli okul dergisi
Baal Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	1918	1922	8.Aralık.1923 Leipzig[20]
Gecede Trampet Sesleri (Trommeln in der Nacht) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	1919	1922 Kiepenheuer	29 Eylül 1922 Münih[21]
Düğün. Küçük Burjuva Düğünü olarak da adlandırılır. (Die Hochzeit, auch Die Kleinbürgerhochzeit) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	1919		11 Aralık 1926 Frankfurt/M[Kaynak 1]
Şeytan Kovma (Er treibt einen Teufel aus) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	1919	1966 Suhrkamp[Kaynak 1]	3 Ekim 1975 Basel[Kaynak 1]
Karanlıkta Işık (Lux in Tenebris) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	1919
Dilenci veya Ölü Köpek (Der Bettler oder Der tote Hund) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	1919
Balık Avı (Der Fischzug) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	1919
Ova (Prärie) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	1919	1989 Suhrkamp, GBA[Kaynak 1]	1994 Rostock
Kentlerin Vahşi Ormanında (Im Dickicht der Städte) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi	1921	1927 Propyläen[Kaynak 1]	9 Mayıs 1923 Münih[Kaynak 1]
İngiltere’li İkinci Eduard’ın Yaşamı (Leben Eduards des Zweiten von England. //Çev: Yalçın Baykul)	1923	1924 Kiepenheuer	18 Mart 1924 Münih
Anibal (Hannibal)	1922
Adam Adamdır (Mann ist Mann) 1926 ve 1938 versiyonları Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	[1918]–1926	1927 Propyläen[Kaynak 2]	25 Eylül 1926 Darmstadt ve Düsseldorf[Kaynak 2]
Egoist Johann Fatzer’in Çöküşü (Untergang des Egoisten Johann Fatzer)	1926–1930		1978 Hamburg
Jae Chicago Kasabı (Jae Fleischhacker in Chicago)	1924–1929
Mahagonny	1927[Kaynak 1]	1927[Kaynak 1]	17.Temmuz.1927 Baden-Baden[Kaynak 1]
Mahagonny Şehrinin Yükselişi ve Çöküşü (Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny)	1927 - 1929	1929	9 Mart 1930 Leipzig[Kaynak 2]
Üç Kuruşluk Opera (Die Dreigroschenoper)	1928	1928	31.Ağustos.1928 Berlin[Kaynak 2]
Lindberg’in Uçuşu (Der Flug der Lindberghs - Ozeanflug)	1928	1929 Uhu[Kaynak 2]	17 Temmuz 1929 Baden-Baden Radyo şarkısı olarak[Kaynak 2]
Kabullenmenin Baden Öğretisi (Das Badener Lehrstück vom Einverständnis)	1929		1929 Baden-Baden
Evet diyenle Hayır diyen (Der Jasager. Der Neinsager)	1929–1930	1930	23 Temmuz 1930 Berlin[22]
Tedbir (Die Maßnahme)	1930	1930	13-14 Aralık 1930 Berlin[Kaynak 2]
Mezbahaların Kutsal johannası (Die heilige Johanna der Schlachthöfe) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	1929	1931	30 Nisan 1959 Hamburg[Kaynak 3]
Ekmekçi Dükkanı (Der Brotladen)	1929–1930		1967 Berlin
Kural Dışı Kural (Die Ausnahme und die Regel)	1931	1937 Moskau[Kaynak 4]	1. Mai 1938 Givath Chajim[Kaynak 4]
Ana (Die Mutter)	1931	1933	17 Ocak 1932 Berlin[Kaynak 1]
Yuvarlak Kafalar Sivri Kafalar (Die Rundköpfe und die Spitzköpfe) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	1932–1936	1932	4 Kasım 1936 Kopenhagen[Kaynak 1]
Küçük Burjuvanın Yedi Ölümcül Günahı (Die sieben Todsünden der Kleinbürger) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	1933		7 Haziran 1933 Paris[Kaynak 1]
Jakob Gehherda’nın Gerçek Yaşamı (Das wirkliche Leben des Jakob Gehherda)	1935?
Horasyalılar Kuriasyalılar (Die Horatier und die Kuriatier) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	1935	1936 Moskova	26 Nisan 1958 Halle/S[Kaynak 4]
Carrar Ananın Silahları (Die Gewehre der Frau Carrar) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi	1936–1937	1937 Londra	16 Ekim 1937 Paris[Kaynak 1]
Goliath	1937
III.Reich’in Korku ve Sefaleti (Furcht und Elend des Dritten Reiches) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi	1937–1938	1938 Moskova[Kaynak 2]	21 Mayıs 1938 Paris[Kaynak 1]
Galilei’nin Yaşamı (Leben des Galilei)	1938–1939	1948 Suhrkamp[Kaynak 2]	9 Eylül 1943 Zürich[Kaynak 1]
Dansen	1939?
Demirler Kaç Para? (Was kostet das Eisen?)	1939		14 Ağustos 1939 Tollare Stokholm[23]
Cesaret Ana ve Çocukları (Mutter Courage und ihre Kinder)	1939	1941	19 Nisan 1941 Zürich[Kaynak 1]
Lukullus’un Sorgulaması (Das Verhör des Lukullus) (Radyo skeci)	1939	1940 Moskova	1940 Beromünster Radyosu (Opera 19 Mart-12 Ekim 1951 Berlin)[Kaynak 1]
Sezuan’ın İyi İnsanı (Der gute Mensch von Sezuan)	1939	1953	4 Şubat 1943 Zürich[Kaynak 1]
Puntila Ağa ile Uşağı Matti (Herr Puntila und sein Knecht Matti) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi.	1940	1948? 1950 Deneme (Versuche)[Kaynak 4]	5 Haziran 1948 Zürich[Kaynak 4]
Arturo Ui’nin Önlenebilir Yükselişi (Der aufhaltsame Aufstieg des Arturo Ui)	1941	1957	10 Kasım 1958 Stuttgart[Kaynak 2]
Simone Machard’ın Yüzleri (Die Gesichte der Simone Machard)	1941	1956	8 Mart 1957 Frankfurt/M[Kaynak 4]
Şvayk İkinci Dünya Savaşında (Schweyk im Zweiten Weltkrieg)	1943	1947 Uhlemspiegel[Kaynak 2]	17 Ocak 1957 Varşova[Kaynak 2]
The Duchess of Malfi ( John Webster’dan uyarlama )	1943		15.Ekim.1946 New York[Kaynak 5]
Kafkas Tebeşir Dairesi (Der kaukasische Kreidekreis) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi	1944	1949	Mayıs 1948 USA 23 Mayıs 1951 Göteborg[24]
Uyarlama Sophokles – Antigone	1947		15.Şubat.1948 Chur[Kaynak 1]
Komün Günleri (Die Tage der Commune)	1949	1957	1956 Karl Marx Şehri
Uyarlama Jakob Michael Reinhold Lenz – Lala (Der Hofmeister)	1949	1951	15 Nisan 1950 Berlin[Kaynak 2]
Uyarlama Gerhart Hauptmann – Kunduz Kürkü ve Kızıl Horoz (Biberpelz und roter Hahn)	1950		24 Mart 1951 Berlin[Kaynak 5]
Uyarlama William Shakespeare – Coriolanus	1951–1955	1959 Suhrkamp[Kaynak 2]	22 Eylül 1962 Frankfurt/M[Kaynak 4]
Uyarlama Anna Seghers – Jan Darc Davası Rouen 1431 (Der Prozess der Jeanne d'Arc in Rouen 1431)	1952		1952 Berlin
Turandot veya Aklayıcılar Kongresi (Turandot oder Der Kongreß der Weißwäscher)	1953	1967	5 Şubat 1969 Zürich[Kaynak 2]
Uyarlama Moliere – Don Juan	1952		1952 Rostock
Davullar ve Trompetler (Pauken und Trompeten) (George Farquhar’dan uyarlama)	1954?	1959 Suhrkamp[Kaynak 4]	19 Eylül 1955[Kaynak 4]

Kaynak:

• Jan Knopf’un Brecht-Handbuch Kitabı 2001

Brecht, eserlerinin çoğunu birçok kez yeniden gözden geçirip değişiklikler yaptığı için eserlerin yazıldığı yıllar sadece ilk yazılan tarih olarak görülmelidir. Araştırmalarda, kesin olduğundan şüphe duyulan tarihlerin yanına soru işaretleri konmuştur.

Şiirler

Şiir kitapları

Sıra No	Şiir Derlemeleri	Şiir Sayısı	Yazıldığı Yıl	İlk Basıldığı Yıl	Yeniden Düzenlendiği Tarih
1.	Bert Brecht ve Arkadaşlarının İcra Edilmeye Uygun Şarkıları (Lieder zur Klampfe von Bert Brecht und seinen Freunden)	7 (8)	1918	1988 GBA
2.	Kasideler (Psalmen)	19 (23)	1920	1960	1922
3.	Bertolt Brecht’in Dua Kitabı (Bertolt Brechts Hauspostille)	48 (52)	1916–1925	1926 Kiepenheuer PD (Özel Basım)	1937, 1956
4.	Augsburg Soneleri (Die Augsburger Sonette)	13	1925–1927	1982
5.	Üç Kuruşluk Opera’nın Şarkıları (Die Songs der Dreigroschenoper)	17 (20)	1924–1928	1928 Kiepenheuer	1937, 1946-48
6.	Şehirde Oturanların Okuma Kitabından (Aus dem Lesebuch für Städtebewohner)	10 (21)	1926–1927	1930 Denemelerde (in Versuche)	1938
7.	Devrim Hikâyeleri (Geschichten aus der Revolution)	2	1929–1931	1933 Denemelerde (in Versuche)
8.	Soneler (Sonette)	12 (13)	1932–1934	1951, 1960, 1982
9.	İngiliz Soneleri (Englische Sonette)	3	1934
10.	Koro için Şarkı Sözleri (Lieder Gedichte Chöre)	34 (38)	1918–1933	1934 Editions du Carrefour
11.	Hitler – Koro Şarkıları (Hitler-Choräle)	4	1933	Koro için Şarkı Sözleri kitabı içinde bulunmaktadır (in Lieder Gedichte Chöre enthalten)
12.	Çin Şiirleri (Chinesische Gedichte)	15	1938–1949
13.	Çalışmalar (Studien)	8	1934–1940	1951 Denemelerde (in Versuche)
14.	Svendborg Şiirleri (Svendborger Gedichte)	93 (108)	1934–1938	1939
15.	Margarete Steffin Şiirleri (Steffinsche Sammlung)	23 (29)	1939–1940	1948 Aufbau	1942, 1948
16.	Hollywood Ağıtları (Hollywoodelegien)	9	1942	1988 GBA
17.	Sürgün Şiirleri (Gedichte im Exil)	17	1936–1944	1988 GBA	1949, 1951
18.	Savaş Alfabesi (Kriegsfibel)	69 (86)	1940–1945	1955 Eulenspiegel	1944, 1954
19.	Alman Taşlamaları (Deutsche Satiren)	3	1945	1988 GBA
20.	Çocuk Şarkıları/Yeni Çocuk Şarkıları (Kinderlieder/neue Kinderlieder)	9/8	1950	1953 Aufbau	1952
21.	Buckow Ağıtları (Buckower Elegien)	23	1953	1964
22.	Bakır Alımı Oyunu Şiirleri (Gedichte aus dem Messingkauf)	7	1935–1952	1953 Denemelerde (in Versuche)

Kaynak: Bertolt Brecht: Große kommentierte Berliner und Frankfurter Ausgabe. Suhrkamp 1988-1999.

Parantez içinde verilen sayılar, daha sonraki basımlarda eklenen ya da çıkarılan şiirlerin sayısını gösterir. Tarihler, derlemedeki şiirlerin yazıldığı zaman aralıkları, ileriki zamanlarda yapılan değişiklikleri, tamamlamaları ve şair tarafından eski şiirler kullanılarak yapılan yeni düzenlemelerin yapıldığı yılları gösterir.

Dipnot kaynakları

1. Marianne Kesting: Das Epische Theater Türkçesi: Yılmaz Onay: Epik Tiyatro Adam Yayınları.
2. Moskova'ya temelli yerleşmesini teklif eden yıllardır arkadaşlık yaptığı filozof Walter Benjamin'e "Ben komünistim, geri zekalı değil" cevabını verir ve teklifi reddeder. (Ein Exil in Moskau, wie von seinem langjährigen Weggefährten, dem Philosophen Walter Benjamin, vorgeschlagen, lehnte Brecht ab: "Ich bin Kommunist, kein Idiot.)
3. Jürgen Hillesheim: Bertolt Brechts Augsburger Geschichten. Augsburg 2004, Sayfa: 66
4. Frank Banholzer: Erich Unglaub: Brechts Landkarten. Kitap: Augias 63 (2003), Sayfa: 19–31 (PDF).
5. University of Southern California – Feuchtwanger Memorial Library: Bertolt Brecht’s Appearance Before the HUAC
6. Werner Mittenzwei: Das Leben des Bertolt Brecht oder der Umgang mit den Welträtseln. Suhrkamp, Frankfurt/M 1989 II Sayfa: 279 dan itibaren
7. Mittenzwei II Sayfa 329
8. Werner Hecht: Brecht Chronik 1998-1956. Suhrkamp, Frankfurt/M 1998 Sayfa 866
9. Mittenzwei II Sayfa 412
10. SED II.Parti konferansı kararı (Beschluss der II. Parteikonferenz der SED)
11. Hecht Chronik Sayfa 1021
12. Mittenzwei II Sayfa 563
13. Jan Knopf (Hrsg): Brecht-Handbuch. J.B.Metzler, Stuttgart 2003, Bd. 5 Sayfa 130
14. Werner Hecht: Brecht Chronik 1998-1956. Suhrkamp, Frankfurt/M 1998 Sayfa 1253
15. Jan Knopf (Yayıncı): Brecht-Handbuch. J.B.Metzler, Stuttgart 2001, Cilt1 Sayfa 4
16. Sabine Kebir: Ich fragte nicht nach meinem Anteil. Berlin 1997, Sayfa 26
17. Werner Mittenzwei: Das Leben des Bertolt Brecht oder der Umgang mit den Welträtseln. Suhrkamp, Frankfurt/M 1989 II Sayfa 384
18. Bertolt Brecht: Ausgewählte Werke in 6 Bänden. Suhrkamp 1997, Cilt 6, Sayfa 49
19. Jan Knopf (Yayıncı): Brecht-Handbuch. J.B.Metzler Stuttgart 2001, Cilt 2 Sayfa 3
20. Werner Hecht (Yayıncı): Alles was Brecht ist … Fakten - Kommentare - Meinungen - Bilder. Frankfurt/M 1997
21. Bertolt Brecht: Große kommentierte Berliner und Frankfurter Ausgabe. Suhrkamp 1988-1999
22. Bertolt Brecht: Ausgewählte Werke in 6 Bänden. Suhrkamp, Frankfurt/M 1997
23. Werner Hecht: Brecht Chronik 1998-1956. Suhrkamp, Frankfurt/M 1998
24. Ana Kugli, Michael Opitz (Yayıncı): Brecht Lexikon. Stuttgart und Weimar 2006