Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları | |
---|---|
TCDD Kontrolündeki demir yolları güzergâhları (interaktif versiyonu) | |
Kuruluş | 1927 |
Tür | Demir yolları şirketi |
Yasal statü | Kamu İktisadî Kuruluşu |
Merkez | Ankara, Türkiye |
Lider | Ömer Yıldız |
Ana kurum | Tülomsaş, Tüvasaş, Tüdemsaş |
Personel | 35.593 [1](Tülomsaş, Tüvasaş ve Tüdemsaş dahil) |
Resmî site | TCDD Ağ Sitesi |
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları ya da kısaca TCDD, Türkiye Cumhuriyeti'ndeki demir yolu taşımacılığını düzenleyen, işleten ve kontrol eden resmi kurumdur.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde daha çok yap-işlet modeli ile sermaye sahiplerince işletilen demir yolları, 24 Mayıs 1924 tarihinde çıkarılan 506 sayılı Kanun ile devletleştirilmeye başlanmış ve Anadolu - Bağdat Demiryolları Müdüriyet-i Umumiyesi adı ile yapılandırılmıştır. Daha sonra demir yollarının yapımı ve işletilmesinin bir arada yürütülmesi ve daha geniş çalışma imkânları verilmesini sağlamak amacıyla çıkarılan 31 Mayıs 1927 tarih ve 1042 Sayılı Kanun'la Devlet Demiryolları ve Limanları İdare-i Umumiyesi adını almıştır.
1953 yılına kadar katma bütçeli bir devlet idaresi şeklinde yönetilen kuruluş, 29 Temmuz 1953 tarihli 6186 Sayılı Kanun ile "Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi (TCDD)" adı altında Kamu İktisadî Devlet Teşekkülü haline getirilmiştir. Son olarak uygulamaya konulan 233 sayılı KHK ile "Kamu İktisadî Kuruluşu" hüviyetini almıştır.[1]
Tarihçe
Osmanlı dönemi (1856 - 1922)
Dünyada ilk kez 1825 yılında İngiltere’de başlayan demir yolu ulaşımının, toprakları 3 kıtaya yayılan Osmanlı İmparatorluğu'na girişi diğer birçok büyük ülkeye göre çok erken olur.[3]
Osmalı topraklarında demir yolu macerası ilk olarak 211 Km'lik Kahire-İskenderiye hattının imtiyazının verilmesi ile başlar. Henüz 1866 yılında Osmanlı toprakları üzerindeki demir yolu hattının uzunluğu 519 km'dir. Bu hattın 1/4'lük yani 130 km'lik bölümü Anadolu toprakları üzerinde, geri kalan 389 km'lik bölümü Köstence-Tuna ile Varna-Rusçuk arasında yer alır.[4]
Anadolu'da demir yolunun tarihi 22 Eylül 1856'da ilk demir yolu hattı olan 130 km'lik İzmir (Alsancak)-Aydın Demir yolu için bir İngiliz firmasının (ORC) ilk kazmayı vurmasıyla başlar. İmtiyaz İzmir Valisi Mustafa Paşa zamanında, 1857 yılında "İzmir'den Aydın'a Osmanlı Demir yolu" kumpanyasına devredilmiştir.[5] Böylece Anadolu topraklarındaki ilk demir yolu hattı olan 130 km'lik bu hat 10 yıl süren bir çalışmayla 1866 yılında Sultan Abdülaziz zamanında tamamlandı.[6]
Daha sonra imtiyaz verilen başka bir İngiliz şirketi (SCR ve SCP) ise İzmir (Basmane)-Kasaba (Turgutlu) Demir yolu'nun (İzmir-Turgutlu-Afyon ve İzmir-Manisa-Bandırma hatları) 98 km'lik kısmını 1865 yılında tamamlar.[6]
Zamanla, Osmanlı'da demir yolu imtiyazı verilen İngiliz, Fransız ve Almanlar'ın ayrı ayrı etki alanları oluşmuştur. Fransa, Kuzey Yunanistan, Batı ve Güney Anadolu ile Suriye'de; İngiltere, Romanya, Batı Anadolu, Irak ve Basra Körfezinde; Almanya, Trakya, İç Anadolu, ve Mezopotamya'da etki alanları oluşturmuştur.[3]
Osmanlı Hükümeti de, Haydarpaşa’yı Bağdat’a bağlamayı, dolayısı ile Hindistan’ı Avrupa ile birleştirecek olan hattın İstanbul’dan geçirilmesini düşünmektedir. 1871 yılında saraydan çıkarılan bir irade ile Haydarpaşa-İzmit hattının devlet tarafından yapımına başlanır ve 91 km'lik hat 1873 yılında bitirilir. 8 Ekim 1888 tarihli başka bir fermanla da bu hattın İzmit-Ankara kısmının inşaat ve işletme imtiyazı Anadolu Osmanlı Şimendifer Kumpanyası'na verilir. 15 Şubat 1893 tarihinde alınan bir imtiyazla aynı kumpanya Alman sermayesi ile Eskişehir-Konya, Alayunt-Kütahya kısımlarını inşa ederek işletmeye açar. 31 Ağustos 1893 yılında Eskişehir’den Konya’ya doğru başlayan inşaat, 29 Temmuz 1896 yılında Konya’ya varır.[6]
1896 yılında yapım imtiyazı Baron Hirsch’e verilmiş olan 2000 km'lik şark demir yollarının millî sınırlar içerisinde kalan 336 km'lik İstanbul-Edirne ve Kırklareli-Alpullu kesiminin 1888’de bitirilerek işletmeye açılmasıyla da İstanbul, Avrupa demir yollarına bağlanmış olur.[6]
1876 yılından 1909 yılına kadar 33 yıl Osmanlı Padişahı olan Sultan II. Abdülhamid hatıralarında şunları ifade eder;
“ | Bütün kuvvetimle Anadolu Demiryollarının inşasına hız verdim. Bu yolun gayesi Mezopotamya ve Bağdat'ı, Anadolu'ya bağlamak, Basra Körfezi'ne kadar ulaşmaktır. Alman yardımı sayesinde bu başarılmıştır. Eskiden tarlalarda çürüyen hububat şimdi iyi sürüm bulmaktadır, madenlerimiz dünya piyasasına arzedilmektedir. Anadolu için iyi bir istikbal hazırlanmıştır. İmparatorluğumuz dahilindeki demir yollarının inşaatı mevzusunda büyük devletler arasındaki rekabet çok garip ve şüphe davet edicidir. Her ne kadar büyük devletler itiraf etmek istemiyorlarsa da bu demir yollarının ehemmiyeti yalnızca iktisadî değil, aynı zamanda siyasidir.[3] | ” |
Osmanlı döneminde işletmeye açılan hatlar
- Anadolu Demiryolları (CFOA), 1023 km normal hat. 1871'de Osmanlı Anadolu Demiryolları adıyla İstanbul-Adapazarı arasında işletmeye başlamış, 1888'de hattın Eskişehir, Konya ve Ankara'ya kadar uzatılması karşılığında Société du Chemin de fer Ottoman d'Anatolie şirketine devredilmiştir. 1927 yılında yeni Türk hükümeti ortaklı Anadolu-Bağdat Demir yolu (CFAB) şirketi ile birleştirilip, feshedildi ve TCDD'ye bağlandı. İstanbul-İzmit-Bilecik-Eskişehir-Ankara ve Eskişehir-Afyonkarahisar-Konya hatları olmak üzere iki hattan oluşur.
- Bağdat Demir yolu (CFIO), 1600 km normal hat. 1904 yılında kurulan Adana merkezli Osmanlı-Alman sermayeli Chemin de Fer Impérial Ottoman de Baghdad şirketi tarafından 1923 yılına kadar işletilmiştir. Fransız, İngiliz ve Almanlar arasında tartışmaya sebep olan hat I. Dünya Savaşı'nın sebepleri arasında gösterilir. 1927 yılında yeni Türk hükümeti ortaklı Anadolu-Bağdat Demir yolu (CFAB) şirketiyle birleştirilip, feshedildi ve TCDD'ye bağlandı. Konya-Adana-Halep-Bağdat-Basra hattından oluşmaktadır.
- İzmir (Alsancak)-Aydın Demir yolu ve Şubeleri (ORC), 610 km normal hat. 1856'da kurulan Ottoman Railway Company şirketi tarafından 1935 yılında TCDD tarafından satın alınana kadar işletilmiştir. Bu şirket Osmanlı'da kurulan ilk demir yolu şirketidir ve TCDD 1927'de kurulmasına rağmen kendi kuruluş tarihi olarak bu şirketin kuruluş tarihini kabul eder.
- İzmir (Basmane)-Kasaba (Turgutlu) Demir yolu ve Uzantıları (SCP), 695 km normal hat. 1863'ten 1893'e kadar Smyrne Cassaba & Prolongements şirketi, 1893'ten 1934'te TCDD tarafından satın alınana kadar ise Société Ottomane du Chemin de fer de Smyrne-Cassaba et Prolongements şirketi tarafından işletilmiştir.
- İstanbul-Viyana Demiryolları (CO), 2383 km normal hat. 1869 yılında kurulan Chemins de fer Orientaux şirketi Osmanlı'nın Rumeli topraklarındaki demir yollarını 1937'ye kadar işletmiştir. Orient Express olarak bilinen hat ile Paris'e kadar demir yolu ile gitmek mümkündü. Bu hat İstanbul'dan başlayarak Edirne, Filibe, Niş, Selanik, Belgrad ve Saraybosna gibi Osmanlı şehirlerini kapsıyor ve Viyana'ya kadar uzanıyordu.
- Hicaz Demir Yolu, 1320 km normal hat. 1900 yılında Osmanlı sermayesi ile başlanan hattın 1908 yılında Şam-Medine arasındaki kısmı tamamlanarak açılmıştır. I. Dünya Savaşı'nda yerel Arap kabilelerinin demir yolunu sık sık tahrip etmeleri sonucu 1920 yılına kadar işletilebilmiştir. Şam-Busra-Amman-Ma'an-Akabe-Tebük-Hicr-Medine ve Busra-Kudüs hatları olmak üzere iki hattan oluşmaktaydı.
- Şam - Hama ve Uzantısı, 498 km dar ve normal hat.
- Kudüs - Yafa, 86 km normal hat.
- Mudanya-Bursa Demir Yolu (CFMB), 42 km dar hat. 1871 yılında Osmanlı Devleti tarafından açılan hat 1874 yılında Fransız Chemin de Fer Moudania Brousse şirketi tarafından işletilmeye başlanmıştır. 1932 yılında hattı TCDD satın almış ancak hattın ana hatlarla bağlantısız ve kârsız olması sebebiyle 1948'de bu hattı kapatmıştır.
- Ankara - Yahşihan, 80 km dar hat.
- Adana- Feke, 122 km dar hat.
- Mersin-Tarsus-Adana Demir Yolu (MTA), 67 km çift normal hat. 1883'te kurulan Türk-İngiliz ve Fransız ortak sermayeli Mersin-Tarsus-Adana Railway (MTA) şirketi tarafından 1886'da açılmıştır. 1906'da Alman Deutsche Bank tarafından satın alınmış ve Chemins du Fer Impérial Ottomans de Bagdad (CFIO) tarafından işletilmeye başlanmıştır. 1929 yılında ise yeni Türk hükümeti ortaklı Anadolu-Bağdat Demir Yolu şirketi tarafından satın alınarak devletleştirilmiştir.
Osmanlı döneminde yapılıp işletmeye açılan demir yollarının toplam uzunluğu 8.619 km'dir.[8] Ancak bu hatların 4559 km'lik kısmı yeni kurulan Cumhuriyet topraklarında kalmıştır. Bu hatlardan 2.282 km'lik normal genişlik ve 70 km'lik dar hat yabancı sermayeli şirketlere, 2.207 km'lik normal genişlikte hat ise Devlet sermayeli şirketlere aitti.[3]
Türk Kurtuluş Savaşı dönemi (1919 - 1923)
Kurtuluş Savaşı'nda cepheye asker, silah ve erzak taşımada, cephelerden de geriye gazilerin taşınmasında, yani savaşın lojistiğinde sağladığı başarılarla, demir yolları Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasında önemli rol almıştır. Bu dönemde Anadolu - Bağdat Demiryolları Müdüriyet-i Umumiyesi Umum Müdürü Behiç Erkin demir yollarının kusursuz işlemesindeki başarısından dolayı hem T.B.M.M. Takdirnamesi, hem de İstiklal Madalyası ile onurlandırılmıştır.
Cumhuriyet Dönemi
1923-1940 dönemi
Bu dönemde demir yolları devletleştirilmiş ve yeni hatlar oluşturulmuştur. 24 Mayıs 1924 tarihinde demir yollarının devletleşmesi için Anadolu-Bağdat Demiryolları Müdüriyeti Umumiyesi kuruldu. 31 Mayıs 1927 tarihinde Devlet Demiryolları Limanları İdare-i Umumiyesi kuruldu. Böylece demir yollarının yapımı ve işletmesi bir arada yürütülmeye başlandı. Anadolu topraklarında 1923 yılı itibarı ile 4559 km olan demir yolu hattı 1940 yılına kadar gerçekleştirilen çalışmalarla 8637 km'ye ulaşmıştır.[6]
1932 ve 1936 yıllarında hazırlanan 1. ve 2. Beş Yıllık Sanayileşme Planlarında, demir-çelik, kömür ve makina gibi temel sanayilere öncelik verilmişdi. Bu tür kitlesel yüklerin en ucuz ve güvenli biçimde taşınabilmesi açısından demir yolu yatırımları önemli idi. Bu planlarda demir yollarının şu hedefleri gerçekleştirmesi amaçlanmıştır[3]:
- Potansiyel üretim merkezlerine, doğal kaynaklara ulaşmak.
Ergani'ye ulaşan demir yolu bakır, Ereğli kömür havzasına ulaşan demir, Adana ve Çetinkaya hatları pamuk ve demir hatları olarak adlandırılmaktadır.
- Üretim ve tüketim merkezleri ile yani limanlar ile ard bölgeler arası ilişkileri kurmak.
Kalın-Samsun, Irmak-Zonguldak hatları ile demir yoluna ulaşan limanlar 6'dan 8'e yükseltilmiştir. Samsun ve Zonguldak hatları ile iç ve Doğu Anadolu'nun deniz bağlantısı pekiştirilmiştir.
- Ekonomik gelişmenin ülke düzeyinde yayılmasını sağlamak ve özellikle az gelişmiş bölgelere ulaşmak.
1927'de Kayseri, 1930'da Sivas, 1931'de Malatya, 1933'de Niğde, 1934 Elâzığ, 1935 Diyarbakır, 1939'da Erzurum demir yolu ağına bağlanmıştır.
1940-1960 dönemi
1940-1960 yılları demir yolları açısından "Durgunluk dönemi"dir. Gerçekten de İnönü dönemindeki ekonomik kıtlığa, imkânsızlıklara rağmen, demir yolu yapımı II. Dünya Savaşı'na kadar sürdürülmüştür. Savaş nedeniyle 1940'dan sonra ise yavaşlamıştır. 1923-1960 yılları arasında yapılan 3.578 km'lik demir yolunun 3.208 km'si, 1940 yılına kadar tamamlanmış olanlardır. Bu dönemde kurum Ulaştırma Bakanlığı'na bağlanarak 22 Temmuz 1953'de ismi "Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi (TCDD)" adını aldı. Statüsü ise İktisadî Devlet Teşekkülü haline getirildi. 1955 yılında ilk elektrikli hat olan Sirkeci-Halkalı banliyö hattı açılmıştır.
1960-2000 dönemi
Kurtuluş Savaşı’ndan sonra tüm olanaksızlıklar içinde yılda ortalama 240 km uzunluğunda demir yolu yapılırken, 1960 yılından sonra gelişen teknoloji ve maddi olanaklara rağmen yılda sadece 39 km'lik demir yolu yapılabilmiştir. Bu tarihlerde demir yollarının geri plana atılmasının temel sebebi devletin ulaşım politikasının değişmiş olmasıdır.[9] Eski Başbakan ve Cumhurbaşkanı Turgut Özal da demir yolları ile ilgili "modası geçmiş bir ulaşım yöntemi"[10] ve "Demir yolu komünist ülkelerin tercihidir, çünkü ulaşımı merkezi denetim amaçlıdır"[10] demiştir.
Sonuç olarak, 1960-1997 yılları arasında, demir yolu uzunluğu %11 artmıştır. Ulaştırma sektörleri içindeki yatırım payları ise; 1960'lı yıllarda karayolu %50, demir yolu %30 pay alırken, 1985'den bu yana demir yolunun payı %10'un altında kalmıştır. Türkiye'de karayolu yolcu taşıma payı %96, demir yolu yolcu taşıma payı ise %2'dir. Demiryollarının, mevcut altyapı ve işletme koşullarının iyileştirilmemesi ve yeni koridorlar açılamaması nedeniyle yolcu taşımacılığındaki payı bu yıllarda %38 oranında gerilemiştir.
2000 ve sonrası dönemi
2002 yılında yaklaşık 14 milyon ton yük taşımacılığı gerçekleştirilmiş bulunmaktadır. Yük taşımacılığı sadece yurt içinde taşınan malları değil yurt dışından gelip başka ülkelere giden malzemeleri de kapsamaktadır.
Türkiye ulaşım sistemi içerisinde karayolu-demir yolu yük taşıma paylarına bakıldığında, karayolu yük taşıma oranı % 94, demir yolu yük taşıma payı ise % 4'dür.[3]
TCDD hem varolan hatların yenilenmesi hem de yeni hatlar eklenmesi için sürekli devam eden bir çalışma içindedir. Özellikle varolan eski ray teknolojisini yenileyip yeni ve daha güncel bir sistem olan hızlı tren sistemine geçiş yapmaktadır.
TCDD 2003 yılında hızlı tren hatları döşemeye başladı. İlk hat olan Ankara-İstanbul hattı 533 kilometredir. Hattın Ankara-Eskişehir kısmı 245 km.'den oluşmaktadır ve yolculuk süresi 65 dakikadır. İstanbul (Pendik)-Ankara arası yolculuk süresi ise 4 saat 5 dakikadır. Deneme seferleri 23 Nisan, 2007, ticarî seferler 13 Mart, 2009'da[11] başlamıştır.
Şebeke bilgileri
TCDD'nin 2010 yılı sonu itibariyle aktif olarak kullanılan demir yolu uzunluğu 11.940 km'dir. Bunlardan 11.052 km'si konvansiyonel hat ve 888 ise hızlı tren hattıdır.
Konvansiyonel hatların 2.273 km'si elektrikli ve 3020 km'si ise sinyallidir. 2010 yılı sonu itibariyle 8.722 km'lik konvansiyonel ana hat şebekenin 8276 km(% 95)'sinde tek hat işletmeciliği yapılmaktadır. Konvansiyonel yollar:
- Elektrikli 2271 km (% 21)
- Sinyalli 3020 km (% 24)
- Çift yollu ana hatlar 403 km (% 4)
- Üç yollu ana hatlar 28 km (‰3)
- Dört yollu ana hatlar 9 km (‰1)
439 km'lik hızlı tren ana hattının tamamı çift hat, elektrikli ve sinyalli olarak inşaa edilmişdir. Bu şekilde hızlı tren hattının toplam uzunluğu (439*2 + 10) 888 km etmektedir. (10 km. müselles yolu)
Uzunluk (km) | ||||
2000 | 2005 | 2010 | ||
Hızlı Tren Hatları |
Elektriksiz | - | - | 0 |
Elektrikli | - | - | 888 | |
Toplam | 0 | 0 | 888 | |
Ana Hatlar | Elektriksiz | 6.778 | 6.693 | 6.705 |
Elektrikli | 1.479 | 1.564 | 1.572 | |
Toplam | 8.257 | 8.257 | 8.276 | |
2.3.4. Ana Hatlar |
Elektriksiz | 141 | 84 | 98 |
Elektrikli | 273 | 356 | 348 | |
Toplam | 414 | 440 | 446 | |
Ana Hatlar Toplamı |
Elektriksiz | 6.919 | 6.777 | 6.803 |
Elektrikli | 1.752 | 1.920 | 1.919 | |
Toplam | 8.671 | 8.697 | 8.722 | |
Diğer Yollar | Elektriksiz | 1.899 | 1.871 | 1.976 |
Elektrikli | 370 | 416 | 354 | |
Toplam | 2.269 | 2.287 | 2.330 | |
Toplam Yollar[1] | Elektriksiz | 8.800 | 8.648 | 8.779 |
Elektrikli | 2.122 | 2.336 | 2.273 | |
Toplam | 10.922 | 10.984 | 11.940 |
Tarih | Konvansiyonel[a] [Elektrikli, Sinyalli] (km)[d][12] |
Hızlı tren[b] (km)[d] [12] |
Toplam [c] (km)[d][12] |
---|---|---|---|
1918 | 8.619[A] [0, 0] | - | 8.619 |
1924 | 1.378[B] [0, 0] | - | 1.378 |
1930 | 3.261[C] [0, 0] | - | 3.261 |
1940 | 6.947[D] [0, 0] | - | 6.947 |
1950 | 7.671[E] [0, 0] | - | 7.671 |
1960 | 7.895 [0, 0] | - | 7.895 |
1970 | 7.985 [0, 0] | - | 7.985 |
1980 | 10.144 [464, -] | - | 10.144 |
1990 | 10.389 [721, -] | - | 10.389 |
2000 | 10.922 [2.122, -] | - | 10.922 |
2010 | 11.052 [2.273, 3020] | 888 | 11.940 |
- a Konvansiyonel: Elektrikli ve sinyalli olanlar dahil bütün konvansiyonel demir yollarını,
- Elektrikli : Elektrikli trenlerin çalışmasına uygun hale getirilmiş konvansiyonel demir yollarını,
- Sinyalli : Hat trafiğini düzenlemek için sinyalli hale getirilmiş konvansiyonel demir yollarını kapsar. Sinyalli hatlar, tek hatlı yollarda dahi %100'e varan kapasite artışı sağlar.[13]
- b Hızlı tren : Hızlı tren yollarıdır. Elektrikli ve sinyalli olarak inşaa edilmektedirler.
- c Toplam : Bütün demir yollarının toplam uzunluğu
- d : Çift hat yollar 2 ile çarpılarak uzunluk hesaplanmıştır.
- A Osmanlı döneminde yapılıp işletmeye açılan demir yolu hatlarının toplam uzunluğu 8.619 km'dir.[8] Ancak bu hatların 4559 km'lik kısmı yeni kurulan Cumhuriyet topraklarında kalmıştır. Bu hatlardan 2.282 km'lik normal genişlik ve 70 km'lik dar hat yabancı sermayeli şirketlere, 2.207 km'lik normal genişlikte hat ise Devlet sermayeli şirketlere aitti.[3]
- B 1.378 km. Cumhuriyet döneminin ilk devlet demir yolu şirketi olan yabancı ortaklı Anadolu - Bağdat Demiryolları'na ait olan uzunluktur. Bu şirket 1927'de tamamen devletleştirilerek T.C. Devlet Demiryolları ve Limanları adını almıştır. Şirket ilerleyen yıllarda mevcut demir yollarını devletleştirerek ve yeni hatlar inşaa ederek ağını genişletmiştir.
- C 1929 yılında 67 km çift normal hat Mersin-Tarsus-Adana demir yolu devletleştirilmiştir.
- D 1931'de 42 km dar hat Bursa-Mudanya demir yolu satın alındı.
- 1934'de 695 km normal hat İzmir - Kasaba ve uzantısı satın alındı.
- 1935'de Oriental Railway şirketine 610 km normal hat olan İzmir-Aydın ve şubeleri satın alındı.
- 1937'de Chemins de fer Orientaux şirketi'nin Rumeli'deki demir yolları satın alındı.[3]
- E 1948'de 42 km dar hat Bursa-Mudanya demir yolu ekonomik olmadığı gerekçesiyle kapatıldı.[3]
Organizasyon
TCDD'nin hükümet düzeyindeki denetimi, gözetimi, koordinasyonu ve ilişkileri Ulaştırma Bakanlığı'nca yürütülmektedir. Merkezi Yönetim 18 ihtisas Daire Başkanlığı ile, Hukuk, Savunma ve Basın Halkla İlişkiler birimlerinden oluşmakta; demir yolu taşımacılığı ile ilgili hizmetler 7 Bölge Müdürlüğünce yürütülmektedir. Ayrıca 7 limanıyla verdiği hizmetlerin sorumluluğu Genel Müdürlüktedir. Şubat 2015 tarrihi itabariyle kurumda 870 memur, 13472 sözleşmeli personel, 11019 daimi işçi ve 863 geçici işçi bulunmaktadır.Toplam personel sayısı 26184 kişidir.
Bağlı ortaklıkları
TCDD'nin demir yolu endüstrisinde faaliyet gösteren dört bağlı ortaklığı bulunmaktadır:[1]
- TÜLOMSAŞ - (Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi, Eskişehir) - Lisans Lokomotif üretimi yapılmaktadır.
- TÜVASAŞ - (Türkiye Vagon Sanayi, Adapazarı) - Yolcu vagon üretimi yapılmaktadır.
- TÜDEMSAŞ - (Türkiye Demir yolu Makinaları Sanayi, Sivas) - Yük vagonları üretimi yapılmaktadır.
- TCDD Taşımacılık AŞ - (Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Taşımacılık Anonim Şirketi, Ankara) - 6461 sayılı kanun gereği Altyapı işleri ile Tren işletmeciliğinin ayrılması amacıyla Yolcu ve Yük taşımacılık işlerinin yürütülmesi için tren işletmeciliğini sağlamak için kurulmuştur.[14][15][16]
TCDD yükümlü bulunduğu hizmetleri yürütmek için demir yolu şebekesini toplam 8 bölgeye ayırmıştır. Her bölge ayrı bir bölge müdürlüğünce idare edilmektedir. Bölge müdürlükleri ve merkezleri şu şekildedir:
- TCDD 1. Bölge Müdürlüğü - Haydarpaşa, İstanbul
- TCDD 2. Bölge Müdürlüğü - Behiçbey, Ankara
- TCDD 3. Bölge Müdürlüğü - İzmir
- TCDD 4. Bölge Müdürlüğü - Sivas
- TCDD 5. Bölge Müdürlüğü - Malatya
- TCDD 6. Bölge Müdürlüğü - Adana
- TCDD 7. Bölge Müdürlüğü - Afyon
- TCDD YHT Bölge Müdürlüğü - Ankara
Görevleri ve verdiği hizmetler
TCDD kuruluşundan beri yolcu taşımacılığı, yük taşımacılığı ve liman hizmetleri vermektedir.
Kuruluşun yasa ile belirlenmiş temel görevleri aşağıdaki gibidir:
- Devletçe kendisine verilen demir yolları, liman, rıhtım ve iskeleleri işletmek, genişletmek ve yenilemek,
- Kanun, tüzük, yönetmelikler ile kalkınma ve yıllık programlar çerçevesinde bağlı ortaklarını ve iştiraklerini yönlendirmek ve bunlar arasında koordinasyonu sağlamak,
- Tamamlayıcı işler olarak gerektiğinde; demir yolları taşımacılığını tamamlayıcı nitelikteki, feribot dahil her türlü deniz ve kara taşıma işlerini yapmak,
- Çeken ve çekilen araç ve gereçler ile benzerlerini yapmak ve yaptırmak; görevlerinin gerektirdiği ambar, antrepo, depo ve benzeri tesisler ile yolcu ihtiyaçları için gerekli tesisleri kurup işletmek,
- Yurtiçinde ve dışında yapılmakta ve yapılacak olan, demir yolu inşaatlarını yalnız başına veya ortaklık halinde üstlenmek,
- Faaliyet konuları ile ilgili olarak Bakanlar Kurulu tarafından verilen görevleri yapmakla yükümlü bulunmaktadır.[1]
Liman işletmeciliği
TCDD işletmelerine bağlı olan ve işletmesi TCDD tarafından yapılan limanların listesi:
- Haydarpaşa Limanı
- İzmir Limanı
- Samsun Limanı
- İskenderun Limanı
- Bandırma Limanı
- Derince Limanı
- Mersin Limanı
Bu limanlardan Samsun, İskendeun, Bandırma ve Mersin limanları işletme hakkının uzun dönemli devredilmesi yoluyla özelleştirilmiştir.[17] Derince'nin de aynı yöntemle özelleştirilmesi için iki kez ihale açılmış, ancak ikisi de iptal edilmiştir.[18]
Yolcu taşımacılığı
TCDD'nin yolcu taşımacılığı için vermiş olduğu hizmette ana hatlarda kullanılan trenler aşağıda sıralanmıştır:
Yüksek Hızlı Tren
Mavi trenler
- Çukurova Mavi Treni
- İçanadolu Mavi Treni
- İzmir Mavi Treni
- 4 Eylül Mavi Treni
Ekspres trenler
|
|
|
Bölgesel yolcu trenleri
TCDD ana hatların yanı sıra idari olarak ayrılan bölgeleri içinde de yolcu taşımacılığı yapmaktadır. Bunların listesi TCDD Bölgesel yolcu trenleri maddesinde mevcuttur.
Banliyö trenleri
TCDD işletmesi Ankara, İstanbul ve İzmir kentlerinde banliyö trenleri ile şehiriçi toplu taşımacılık yapmaktadır.
Yurtdışı yolcu trenleri
- Avrupa yönü
Türkiye ile Avrupa ülkeleri arasında İstanbul-Bükreş-İstanbul arasında her gün karşılıklı çalışan Bosfor Ekspresi ve İstanbul-Selanik-İstanbul arasında her gün karşılıklı çalışan trenler vardır.
İstanbul-Sofya, İstanbul-Belgrad, İstanbul-Budapeşte ve İstanbul-Kişinev bağlantısı Bosfor Ekspresine bağlanan vagonlarla sağlanmaktadır.[19]
İstanbul ile Villach (Avusturya) arasında ise özel bir operatör tarafından oto kuşetli Optima Express treni işletilmektedir.[20]
- Ortadoğu ülkelerine yapılan taşımalar
- Türkiye-İran
- Türkiye ile İran arasındaki bağlantı İstanbul-Tahran-İstanbul arasında haftada bir gün çalışan ve kuşetli vagonlardan oluşturulmuş Trans Asya treni ve Van-Tebriz-Van arasında haftada bir gün çalışan ve I mevkii kuşetli vagonlardan oluşturulmuş tren ile sağlanmaktadır.
- Türkiye-Suriye
- Türkiye ile Suriye arasındaki bağlantı İstanbul-Gaziantep-İstanbul arasında çalışan Toros Ekspresine haftada bir gün ilave edilen yataklı vagon ile sağlanmaktadır.
- İran-Türkiye-Suriye
- İran ile Suriye arasındaki bağlantı, Türkiye'yi transit geçerek Tahran-Şam arasında haftada bir gün çalışan yolcu treni ile sağlanmaktadır. Söz konusu tren Şam-Tatvan arasında pulman ve yataklı vagonlarla, Van-Tahran arasında kuşetli vagonlarla teşkil edilmektedir.
- Türkiye-Irak
- Türkiye ile Irak arasındaki bağlantı, Gaziantep-Bağdat-Gaziantep arasında haftada bir gün çalışan ve yataklı vagonlardan teşkil edilmiş tren ile sağlanmaktadır. Ancak, Irak'ta meydana gelen olaylar nedeniyle, söz konusu trenin seferleri geçici olarak durdurulmuştur. (2007)
Satış ve pazarlama
Websitesi
Yabancı turistler TCDD websitesinden doğrudan bilet alamazlar.[21]
Yük taşımacılığı
TCDD, elinde bulunan çeşitli yük vagonlarıyla hemen hemen her türlü yükü taşıma kapasitesine sahiptir.
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Taşımacılık Anonim Şirketi (TCDD Taşımacılık A.Ş.), 6461 Sayılı Türkiye Demir yolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun tarafından verilen yetki ile TCDD tarafından kurulan demir yolları üzerinde yük, yolcu taşımasını yapacak olan anonim şirketidir.[22]
Demir yolu yük taşımacılığı toplu ve programlı taşımalara yöneliktir, ayrıca münferit taşımalar da gerçekleştirilmektedir. Yurtiçi yük taşımaları hem TCDD'ye ait vagonlarla yapılabildiği gibi hem de müşterinin kendisine ait vagonlarla yapılabilmektedir.[23] 2012 yılında demir yolu ile taşınan toplam 25, 7 milyon ton yükün 6 milyon tonu bu özel vagonlarla taşınmıştır.[24]
- Lojistik Köyler
TCDD, demir yolunun yük taşımacılığındaki payını arttırmak amacıyla, 18 bölgede lojistik köyler inşa etmektedir. 2023 yılına kadar tamamlanması hedeflenen lojistik merkezler ve 2013 sonu itibariyle durumları şöyledir:[25][26]
Tamamlanmış Olan Lojistik Merkezler : Halkalı, Samsun-Gelemen, Uşak
1. Etabı Tamamlanmış Olan Lojistik Merkezler : Köseköy-İzmit, Hasanbey-Eskişehir, Kaklık-Denizli, Boğazköprü-Kayseri
İnşaat/Proje Aşamasında Olan Lojistik Merkezler : Yeşilbayır-İstanbul, Gökköy-Balıkesir, Bozüyük-Bilecek, Kayacık-Konya, Yenice-Mersin, Sivas, Türkoğlu-Kahramanmaraş, Kars, Palandöken-Erzurum, Mardin
Devam eden projeler
Marmaray projesi
İstanbul'un şehir içi ulaşım sorununa toplu taşımacılıkla köklü bir çözüm getirmeyi amaçlayan bu proje kapsamında, Avrupa yakasındaki Halkalı'dan Anadolu yakasındaki Gebze'ye kesintisiz, hızlı ve diğer ulaşım sistemleriyle entegrasyonlu 76.3 kilometrelik yüzeysel metro inşa edilecek.[27]
İki etaptan oluşan Marmaray Projesi'nin ilk etabı olan Kazlıçeşme-Ayrılıkçeşme arası Boğaz'ın altından geçen tüneli de kapsayan 13, 5 kilometrelik bölüm 29 Ekim 2013'te ulaşıma açıldı.[28] Bu haliyle sadece şehiriçi yolcu taşımacılığında kullanılan hattın, ikinci etabın tamamlanmasının ardından ulusal demir yolu ağı ile entegrasyonu sağlanmış olacak. Tünelden yük trenlerinin de kontrollü olarak geçirilmesi planlanıyor.[29]
Osmaneli-Bursa-Bandırma Projesi
Bursa'nın diğer büyük şehirlere ve Anadolu'ya demir yoluyla bağlanmasını sağlamak. Ticarette demir yolu vasıtasıyla Gemlik limanını da kullanarak İstanbul'un yükünün azaltılmasının planlandığı proje.Yapılacak proje yap-işlet-devret modeliyle yapılacak olup yüklenici firmaya 30 yıl yük ve yolcu taşıma hakkı verilecektir.
Hızlı tren hatları ve projeleri
TCDD 2003 yılında hızlı tren hatları projelerine başladı.İlk hat, toplam uzunluğunun 533 km. olması öngörülen İstanbul-Eskişehir-Ankara hattıdır. Yüksek Hızlı Tren'in şu anda Ankara-Pendik ve Ankara-Konya kısmı işletimdedir. Bu yollarda Ankara-Konya, Ankara-Pendik ve Pendik-Konya arasında düzenli yolcu taşımacılığına başlanmıştır.
Ankara-İstanbul hızlı tren projesi
Ankara - İstanbul arasındaki mevcut hattın toplamı 576 km olup, tümü sinyalli ve elektriklidir. Mevcut hattan bağımsız, 250 km/saat operasyonel hıza uygun, çift hatlı, elektrikli ve sinyalli, olarak inşa edilen Hızlı Tren hattının Ankara-Eskişehir etabı 15 Mart 2009, Eskişehir - İstanbul etabıysa 25 Temmuz 2014'te tam faaliyete başlamış, Ankara-Eskişehir-İstanbul arasındaki demir yolu mesafesi 523 km' ye yolculuk süresi ise 3, 5 saate inmiştir.[30]
Eskişehir-Konya hızlı tren hattı
Eskişehir-Konya hızlı tren hattı, Ankara-İstanbul hızlı tren hattından Polatlı'da ayrılarak Konya'ya uzanan çift hatlı, elektrikli, sinyalli Yüksek Hızlı Tren hattıdır. İşletmeye açık olan Ankara-Konya ve Ankara-Eskişehir hatlarından bağımsız olarak 2013 yılında açılan hat, 355 km uzunluğa sahiptir. Hatların birbirine entegre olmasıyla, 2014 yılından beri İstanbul-Eskişehir-Konya seferleri de düzenlenmektedir. İstanbul-Eskişehir-Konya hattı yaklaşık 4, 5 saatte, Eskişehir-Konya hattı ise 2 saatte kat edilmektedir.
Ankara-Konya hızlı tren hattı
Ankara-Konya hızlı tren hattı, Ankara-İstanbul hızlı tren hattından Polatlı'da ayrılarak güneye doğru inen çift hatlı, elektrikli, sinyalli hızlı tren demir yoludur.
Ankara'dan Konya'ya uzanan hattın uzunluğu 306 km'dir. Hattın 96 km'lik bölümü yapımı önceden tamamlanmış olan Ankara-Eskişehir hızlı tren hattını paylaşmaktadır. 212 km'lik Polatlı-Konya etabının yapımı ise Ağustos 2006'da başlamış ve hattın tamamı 23 Ağustos 2011 tarihinde hizmete açılmıştır. Bu hat ile, eskiden (arada doğrudan bir hat olmaması dolayısıyla) 10 saat 30 dakika olan Ankara-Konya tren yolculuk süresi 70 dakikaya düşmüştür.[31] Proje kapsamında 7 köprü, 27 üstgeçit, 83 altgeçit, 143 menfez, 2030 metre uzunluğunda bir tünel yapılmıştır.[31]
Ankara-İzmir hızlı tren projesi
Hattın sırasıyla Ankara - Afyonkarahisar - Uşak - Manisa - İzmir şehirlerinden geçmesi planlanmaktadır. Polatlı'yı geçtikten sonra Ankara-Konya hızlı tren hattı 120. km'sinde Kocahacılı, Polatlı'da çatallanarak Afyon istikametine ilerleyecektir.[32]
Toplam uzunluğunun 624 kilometre ve toplam yapım maliyetinin 4 milyar TL olması beklenen projenin, birinci etabını Ankara-Afyonkarahisar, ikinci etabını Afyonkarahisar-Uşak-Eşme ve üçüncü etabını ise Eşme-Manisa-İzmir arası oluşturmaktadır. Hat tamamlandığında, Ankara-İzmir arasındaki seyahat süresi 3 saat 30 dakika, Ankara-Afyonkarahisar ise 1 saat 30 dakika olacaktır.[32]
Hattın 287 kilometrelik Ankara- Afyonkarahisar etabının altyapı yapım sözleşmesi 11 Haziran 2012'de Sigma-Burkay-Makimsan-YDA iş ortaklığı ile imzalanmıştır. 167 km uzunluğunda olan etabın 3 yıl içerisinde bitirilmesi hedeflenmektedir. İkinci etap olan Afyonkarahisar-Uşak'ın yapım ihalesine bu yıl sonuna kadar çıkılması planlanmaktadır. Uşak-Manisa-İzmir etabının ise uygulama projelerine ait revizyon çalışmaları devam etmektedir.[32]
2013 sonu itibariyle 130 milyon TL harcanan, gerçekleşme oranı %6'da olan projenin 2017 yılında tamamlanması planlanıyor.[33]
Ankara-Sivas-Kars hızlı tren projesi
Doğu Anadolu ve Sivas'ın Türkiye'nin büyük kentlerine (İstanbul, Ankara, İzmir) daha kısa sürede ulaşımını sağlamak ve hızlı demir yolu ile bağlantısını gerçekleştirmek amacı ile Ankara - Sivas - Kars Hızlı Tren Projesi planlanmıştır.[34]
- Ankara - Sivas etabı
442 km.'lik Ankara - Yozgat - Sivas hattının 293 km.'lik Yerköy-Sivas etabının yapımına Şubat 2009'da başlanmış ve fiziki altyapılar %80 oranında tamamlanmıştır. 174 km.'lik Ankara-Yerköy hattı projesi minimum hızın saatte 250 km. olması için halen planlama aşamasındadır.
- Sivas - Kars etabı
Hattın Sivas - Erzincan - Erzurum - Kars etabının yapımı henüz plan aşamasındadır.
Bandırma-Bursa-Osmaneli hızlı tren projesi
Bandırma'dan başlayarak, Bursa ve Yenişehir'den geçerek, Osmaneli'nde mevcut İstanbul-Ankara hızlı tren hattına bağlanması planlanan Bursa hızlı tren projesinin 2018 yılında aktif hale gelmesi beklenmektedir.
Projenin Bursa-Yenişehir arasındaki 75 kilometrelik bölümünün alt yapısını, 393 milyon lira bedelle, YSE Yapı-Tepe İnşaat iş ortaklığı 2015 yılı içerisinde gerçekleştirmiştir. Şu anda bu bölümdeki çalışmalar Çelikler Holding tarafından yapılmaktadır. Hat tamamlandığında İstanbul-Eskişehir-Ankara hızlı tren hattı ile entegre olacak ve Ankara-Bursa ve İstanbul-Bursa arası seyahat süreleri 2, 5 saate düşecektir.
Konya-Çanakkale-İpsala hızlı tren projesi
Güzergâhı Konya-Afyon-Kütahya-Balıkesir-Çanakkale-İpsala Sınır kapısı'dır. Hattın devreye girmesiyle İzmir-Ankara hattına Afyon'da entegrasyonu ile İzmir-Konya hızlı tren hattı, Konya-Kütahya hızlı tren hattı ve Kütahya-Balıkesir hızlı tren hattı açılmış olacaktır.
Ayrıca Kütahya-Eskişehir bağlantısı ile Balıkesir-Ankara hızlı tren hattı ve Çanakkale-Ankara Hızlı tren hattı ile Afyon-İstanbul hızlı tren hattı açılmış olacaktır.[35]
İstasyonlar
2011 yılı verilerine göre demir yolları üzerinde 62 adet müdürlük ve 76 adet şeflik statüsünde gar ve 279 adet şeflik statüsünde istasyon vardır. Ayrıca 8 adet memurlu ve 296 adet memursuz durak ve 98 adet sayding vardır.[36]
Tarihi ve mimarı özellikleri bakımından ön plâna çıkan bazı TCDD gar ve istasyonların şunlardır:
- İzmir Alsancak Garı
- "İzmir'den Aydın'a Osmanlı Demir Yolunun" ilk durağı olan Alsancak Garı veya eski adıyla Punta Garı'nın inşaasına 1857'de Vali Mustafa Paşa döneminde başlanmıştır. 1858'de hizmete girmiştir. 2006'da onarımına başlanan gar, 2010 yılında tekrar hizmete açılmış ve İZBAN ve TCDD trenleri tarafından kullanılmaktadır.[5]
- İstanbul Sirkeci Garı
- İstanbul'un Avrupa yakasında Sarayburnu'nda bulunan Sirkeci Garı'nın inşaasına 11 Şubat 1888 günü başlanmış ve 3 Kasım 1890'da gar hizmete açılmıştır. Mimarı Alman mimar ve mühendis August Jachmund'dur.[37]
- İstanbul Haydarpaşa Garı
- Osmanlı için çok büyük bir önem arz eden Bağdat Demir Yolu’nun başlangıç noktasına görkemli bir yapı inşa etme arzusuyla II. Abdülhamit tarafından inşa ettirilmiştir. Otto Ritter ve Helmuth Cuno adında iki Alman mimar tarafından tasarlanan garın inşaasına 30 Mayıs 1906 tarihinde başlanmış ve 1908 yılında tamamlanmıştır.
- Bina 6 Eylül 1917 tarihinde I. Dünya Savaşı'nda kullanılmak üzere trenlere yüklenmek amacıyla bekleyen cephanenin patlamasıyla yıkılmış ancak çatısı hariç tekrar aslına uygun olarak inşa edilmiştir.[38]
- Ankara Garı
Ankara Tren Garı, TCDD'nin Ankara merkez tren istasyonudur. İlk binası Anadolu Demiryolları'nın bir istasyonu olarak 1892 yılında yapılmıştır.Mevcut ana gar binası inşaasına 4 Mart 1935 tarihinde başlanmış ve 30 Ekim 1937 tarihinde tamamlanmıştır.
Galeri
- Basmane Garı, İzmir (1876)
- Konya Garı (1904)
- Adana Garı (1912)
- Alsancak garı platformları ve İZBAN trenleri
- Karaman Garı (1913-1914)
Araç stoğu
Lokomotifler
Model | Resim | Numarası | Yapılış Yılı | Satın Alma Yılı | Tip | Güç | Üretici (Tasarlayıcı) | Notlar |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
DE24000 | 24001-24418 | 1970-84 | 1970-84 | Dizel Elektrik | 2360 hp (1760 kW) | TÜLOMSAŞ (SMTE) | Tüm filonun dizel motor dönüşümü için üretildi | |
DE18000 | 18001-18005 | 1970 | 1970 | Dizel Elektrik | 1800 hp (1320 kW) | SMTE | ||
DE18100 | 18101-18120 | 1978 | 1978 | Dizel Elektrik | 1800 hp (1320 kW) | SMTE | 3. Bölge'de kullanıldı | |
DE11000 | 11001-11085 | 1985 | 1985 | Dizel Elektrik | 1065 hp (780 kW) | Krauss-Maffei, TÜLOMSAŞ | İlk 20'sini Krauss-Maffei son 60'ını TÜLOMSAŞ üretti | |
DE22000 | 22001-22086 | 1985-89 | 1985-89 | Dizel Elektrik | 2200 hp (1620 kW) | TÜLOMSAŞ (Electro-Motive Division) | ||
E43000 | 43001-43045 | 1987 | 1987 | Elektrik | 4260 hp (3180 kW) | TÜLOMSAŞ (Toshiba) | ||
DH7000 | 7001-7020 | 1994 | 1994 | Dizel Hidrolik | 710 hp (522 kW) | TÜLOMSAŞ | ||
E52500 | 52501-52520 | 1967 | 1998–2005 | Elektrik | 5180 hp (3860 kW) | Končar (ASEA) | 1967 model JŽ Class 441 | |
DH9500 | 9501-9526 | 1999 | 1999 | Dizel Hidrolik | 950 hp (700 kW) | TÜLOMSAŞ | ||
DE33000 | 33001-33089 | 2003-04 | 2003-04 | Dizel Elektrik | 3300 hp (2463 kW) | TÜLOMSAŞ (Electro-Motive Diesel) | DE22000 baz alınarak üretildi | |
DE36000 | resim için tıkla | 36001- | 2014- | 2014- | Dizel Elektrik | 3700 hp (2750 kW) | General Electric (GE) ve TÜLOMSAŞ | Powerhaul HHPI PH37ACai |
E68000 | 68001-68080 | 2013- | 2014- | Elektrik | 6800 hp (5 MW) | Hyundai Rotem, TÜLOMSAŞ | Tüm hatların elektrikli hatta dönüştürülmesi projesi kapsamında dizel lokomotiflerin yerini alması için üretildi. | |
E1000 | 2015- | 2016- | Elektrik | 1360 hp (1 MW) | TÜBİTAK MAM, TÜLOMSAŞ | Örnek |
Tren setleri
Model | Resim | Numarası | Yapılış Yılı | Tip | Güç | Üretici (Tasarlayıcı) | Notlar |
---|---|---|---|---|---|---|---|
MT5500 | 5501-5511 | 1968 | Dizel tren seti | 810 kW | Fiat | ||
E14000 | 14001-14075 | 1979 | Elektrikli tren seti | 520 kW | TÜVASAŞ (Groupement 50Hz) | ||
DM15000 | 15001-15012 | 2009 | Dizel tren seti | 650 kW | EUROTEM | ||
HT65000 | 65001-65012 | 2009- | Elektrikli tren seti | 4800 kW | CAF | TCDD Yüksek Hızlı Trenleri | |
E22000 | 22001-22033 | 2009- | Elektrikli tren seti | CAF | İZBAN banliyö trenleri | ||
E23000 | 23001-23033 | 2009- | Elektrikli tren seti | EUROTEM | |||
MT30000 | 30001-30024 | 2011-2014 | Dizel tren seti | 650 kW | TÜVASAŞ (Hyundai Rotem) | Toros Ekspresi, 17 Eylül Ekspresi | |
E32000 | 32001-32054 | 2011- | Elektrikli tren seti | EUROTEM | Marmaray'da kullanılacak 10 vagonlu ve kullanılan 5 vagonlu setler | ||
HT80000 | 80001-80017 | 2013- | Elektrikli tren seti | 8000 kW | Siemens | TCDD Yüksek Hızlı Tren seti |
Ray Otobüsleri
Model | Resim | Yapılış Yılı | Tip | Üretici |
---|---|---|---|---|
Intercity Fleet | 1980-90 | Coach, Couchette, Diner, Generator | TÜVASAŞ | |
Regional Fleet | 1972 | Coach | TÜVASAŞ | |
MT5600 | 1990 | Coach | TÜVASAŞ | |
TVS2000 | 1992 | Coach, Diner, Couchette, Sleeper, Generator | TÜVASAŞ | |
MT5700 | 1993 | Coach | Fiat |
Emekli lokomotifler
Model | Resim | Numarası | Yapılış Yılı | Satın Alma Yılı | Tip | Güç | Üretici (Tasarlayıcı) | Notlar |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
DH33100 | 33101-33105 | 1953 | 1953 | Dizel Hidrolik | 350 hp (260 kW) | MaK | TCDD'nin ilk dizel lokomotifi. | |
E4000 | 4001-4003 | 1955 | 1955 | Elektrik | 2170 hp (1620 kW) | Alsthom | TCDD'nin ilk elektrikli hattı için alındı | |
DH44100 | 44101-44106 | 1955 | 1955 | Dizel Hidrolik | 800 hp (590 kW) | MaK | ||
DE20000 | 20001-20005 | 1957-58 | 1957-58 | Dizel Elektrik | 1800 hp (1320 kW) | General Elektrik | ||
DH6000 | 6001 | 1959 | 1959 | Dizel Hidrolik | 610 hp (445 kW) | Jenbacher | Tip DH600C | |
DH4100 | 4101 | 1960 | 1960 | Dizel Hidrolik | 410 hp (300 kW) | Jenbacher | Tip DH400C | |
DH6500 | 6501-6540 | 1960 | 1960 | Dizel Hidrolik | 650 hp (480 kW) | Krupp | ||
DH27000 | 27001-27003 | 1961 | 1961 | Dizel Hidrolik | ???? | Krauss-Maffei | ||
DE21500 | 21501-21540 | 1964-65 | 1965 | Dizel Elektrik | 1580 hp (2150 kW) | General Elektric | ||
DH3600 | 3601-3624 | 1968 | 1968 | Dizel Hidrolik | 350 hp (260 kW) | MaK | DE22000 baz alınarak üretildi. | |
DH11500 | 11501-11511 | 1960 | 1982 | Dizel Hidrolik | 1100 hp (810 kW) | MaK | Deutsche Bahn'dan alındı. |
Kültürel etkinlikler
150. yıl kutlamaları
TCDD, kuruluş yılı olarak İzmir-Aydın demir yolunun inşaasının başladığı tarih olan 1856 yılını kabul etmektedir ve bu nedenle 2006 yılında 150. yaşını kutlamak amacıyla çok çeşitli kutlamalar düzenlemiştir. TCDD Ankara Garında düzenlenen kutlamalarda zamanın ulaştırma bakanı Binali Yıldırım ve Kültür Bakanı Atilla Koç açılış konuşmalarını yapmıştır. Açılış konuşmalarının ardından, restorasyon çalışmaları tamamlanan ve Türk demir yollarının ilk istasyonu Kemer'de yapılan temsilî temel atma törenine Bakan Binali Yıldırım start vermiştir. İlk rayın döşenmesi tele-konferans bağlantısı ile Ankara Garı'ndan izlenmiştir.
Sanatsal etkinlikler
1990'da Demiryolarını Sevenler derneği bünyesinde Metin Taşdemir ve Yusuf Aksongür tarafından kurulan Demir yolu Sanat Tiyatrosu perdelerini açmıştır. Oynadıkları ilk oyun Hidayet Sayın'ın "Köklerdeki Kurtlar oyunudur. Oyunun yönetmenliğini Yusuf Aksongür yapmıştır. Tiyatro Topluluğu süreç içinde; Köklerdeki Kurtlar, Makine, Karımla Evleniyorum, Ağaçlar Ayakta Ölür, Hadi Öldürsene Canikom, İki Sıkılgan, Midirfillik, Ah şu Gençler, Boyacı, Pembe Treni Kim Durduracak ve Trenli Masallar adlı oyunları sahnelemiştir. Ayrıca Demiryolu Sanat Tiyatrosu'nda her yıl Kasım-Mayıs ayları arasında düzenlenen ücretsiz tiyatro kursları verilmektedir.
TCDD Müzeleri
Millî Mücadelede Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi
24 Aralık 1964 tarihinde ziyarete açılmış olan müzenin bulunduğu bina, 1892 yılında Bağdat Demir yolunun yapımı esnasında yapılmış ve eski adı "Direksiyon Binası"dır. Ankara Garı kompleksi içinde yer almaktadır. 27 Aralık 1919 tarihinde Atatürk'ün Ankara'ya gelmesiyle Başkomutanlık karargahı ve konutu olarak kullanımına tahsis edilmiştir. Bu bina içinde Atatürk ve ekibi çok önemli kararlar almıştır. Bunlardan birkaçı; 1 Ekim 1921 tarihinde, Fransızlarla yapılan anlaşmanın görüşmeleri ve imza töreni bu binada gerçekleşmiş, 23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin oluşturulması ile bugünün her yıl Millî Egemenlik ve Çocuk Bayramı olarak kutlanmasının kararları bu binada alınmıştır.[39]
TCDD Demiryolları Müzesi ve Sanat Galerisi
1990 yılında demir yolları mimarları tarafından restore edilerek ziyarete açılmış olan müzenin binası, Demiryolları mimarlarından Kemal Suha Esen tarafından "Ankara Oteli" olarak projelendirilmiş. Ancak, bina hiçbir zaman bu amaçla kullanılmamıştır. Bina müze olarak kullanıma açılmadan önce sırasıyla İşletme Müdürlüğü, Muhasebe Müdürlüğü, Yüksek Öğrenim Öğrenci Yurdu, Kısım Şefliği, Eğitim ve Öğretim Dairesi amacıyla kullanmıştır.[40]
Atatürk Vagonu
Atatürk 'ün yurt gezilerinde, 1935 ile 1938 yılları arasında kullandığı Beyaz Tren'in özgün tek örneği olan vagon; Ankara Garında 1964 yılından beri sergilenmektedir. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğünce 1991 yılında "Atatürk'e ait korunması gerekli kültür varlığı" olarak tescil edilmiştir.
Vagonun teknik özellikleri:
- Darası: 46.3 ton
- Uzunluğu: 14.8 m.
- İmalatçı firma: LHV Linke Hofmann-Werke, Breslau, 1935
Atatürk'ün yurt gezilerinde kullanılan vagon, onun naaşının İzmit'ten Ankara'ya taşınmasında da kullanılmıştır.[41]
Ankara Açık Hava Buharlı Lokomotif Müzesi
Celal Bayar Bulvarı Ankara Gar Sahası üzerinde bulunan müze bir açık hava müzesidir. Müzenin içinde TCDD tarafından kullanılmış ve gerek yaş nedeniyle gerekse teknoloji nedeniyle emekliye ayrılmış çeşitli buharlı lokomotifler yer almaktadır.[42] Yüksek Hızlı Tren ve Başkentray projesi kapsamında yapılacak olan gar inşaatı nedeniyle bulunduğu yerden başka bir yere taşınmıştır.
İstanbul Demiryolu Müzesi
Müze 1890 yılında hizmete girmiş ve Alman mimar ve mühendis A. Jasmund tarafından tasarlanmış olan Sirkeci Garı içinde 23 Eylül 2005 tarihinde ziyarete açılmıştır. Müzede yaklaşık 300 kültür varlığı sergilenmektedir.[43]
İzmir Müze ve Sanat Galerisi
Müzeye ev sahipliği yapan bina, 19. yüzyılda Alsancak'ta yaşayan İngiliz tüccarlar tarafından emtia deposu olarak yaptırılmıştır. Binanın yapım tarihi İzmir-Aydın demir yolunun yapımına başlanılan tarih olan 1856 yılından bile eskidir. Bina 1860'larda İzmir-Aydın Osmanlı Demir yolu Şirketi yöneticisinin lojmanı olarak kullanılmıştır. Demiryollarının kamulaştırılmasını takiben de binanın hemen komşuluğunda yer alan ve aynı mimari özellikleri taşıyan büyüklü küçüklü toplam 5 yapıyla birlikte lojman olarak kullanılmıştır.Bina 1990 yılında Müze ve Sanat Galerisi olarak düzenlenmiş ve ziyarete açılmıştır.[44]
Eskişehir Müzesi
Eskişehir Gar'ında yer alan müze, Tülomsaş Genel Müdürlüğünden ve Eskişehir'deki iş yerlerinden temin edilen malzemelerin sergilenmesi amacıyla 1997 yılında ziyarete açılmıştır.[45]
Komşu ülkelere bağlantılar
- Azerbaycan - doğrudan bağlantı yok - değişik ray açıklığı (standart vs sovyet). Gürcistan üstünden aktarma inşa halinde.
- Bulgaristan - açık - aynı ray açıklığı
- Ermenistan - 1993'ten beri kapalı [46]
- Gürcistan - inşa halinde - değişik ray açıklığı (Standart vs Sovyet)
- Irak - doğrudan bağlantı yok, Suriye üzerinden - aynı ray açıklığı
- İran - Van üzerinden - aynı ray açıklığı
- Suriye - kapalı - aynı ray açıklığı
- Yunanistan - açık - aynı ray açıklığı
TCDD Genel Müdürleri
Kaynaklar
- 1 2 3 4 5 TCDD İstatistik Yıllığı 2001-2005
- ↑ kent ve demir yolu
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 TCDD İnternet sitesi tarihçe sayfası
Bu kaynağın hazırlanmasında kullanılan kaynaklar:- CAN, Bülent Bilmez, Demiryolundan Petrole Chester Projesi (1908-1923), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, Mayıs 2000,
- EVREN, Güngör, Demiryolu, Birsen Yayınevi, İstanbul, 1998.
ISBN 975-511-193-X - ENGİN, Vahdettin, Rumeli Demiryolları, Eren Yayınları, İstanbul, 1993.
ISBN 975-7622-21-4 - GÜREL, Ziya, Kurtuluş Savaşında Demiryolculuk, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989.
- ONUR, Ahmet, Türk Demiryolları Tarihi (1860-1953, T.C. M.S.V. Kara Kuvvetleri Kumantanlığı Yayınları, Ankara, 1953.
- ÖZDEMİR, Mehmet, Mütareke ve Kurtuluş Savaşı Baslangıç Dönemlerinde Türk Demiryolları- Yapısal Ekonomik Sorunlar (1918-1920), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2001.
- YAZICI Necdet, "Demiryollarımızın Dünü, Bugünü ve Geleceği", Kardelen Dergisi, Ocak-Mart 1995,
- ZEYBEK, Hülya, "AB ile Entegrasyona Doğru Demiryolları", Dünya Gazetesi, 03.05.2002
- Sultan Abdülhamit, Siyasi Hatıratım, Dergah Yayınları, İstanbul, 1999.
- Değişim Sürecinde Kamu Hizmetleri ve Demiryolu Politikalari Sempozyumu (2003), Makine Mühendisleri Odası Yayınları, Ankara, 2003.
- 1. Ulusal Demiryolu Kongresi Bildirileri , Ankara, 1979.
- 2. Ulusal Demiryolu Kongresi Bildirileri, Tisamat B.S., Ankara, 1997.
- Demiryollarının Modernizasyonu Yeni Bir Gelisme Stratejisi, Demiryol-İş Sendikasi Yayınları, Ankara, 1996
- ↑ TÜLOMSAŞ tarafından hazırlanmış Demir yolu tarihi notları
- 1 2 Alsancak Garınının tarihi ile ilgili İzmir Belediyesinin yazısı
- 1 2 3 4 5 yolu.pdf Kamusen tarafından hazırlanmış Türkiye'de Demir yolunun tarihi gelişimi isimli rapor. Ölü Link
- ↑ İttihat ve Terakki Partisinin Demiryollarını iyileştirme politikası ve 1917 tarihli John Robert Pillin'in şikayeti ve mahkeme tutanakları, Durdu Mehmet BURAK, Gazi Üniversitesi, Kırşehir Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sosyal Bilgiler Programı, Kırşehir/Türkiye - G.Ü. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, (2004), 71-89
- 1 2 Cumhuriyet öncesi yapılan ve bugün kullanılan demir yolu hatları
- ↑ 1950'li Yıllarda Türk Ekonomisi Üzerine Amerikan Kalkınma Reçeteleri Hilts Raporu, Thornburg Raporu, Barker Raporu, Sami Güven, Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa-Eylül 1998 ISBN 975-7763-59-4
- 1 2 http://www.gazeteport.com.tr/yazar/25/zafer_arapkirli/1911
- ↑ Hızlı tren seferlerine başladı
- 1 2 3 1923-2005 TCDD İstatistikleri (zip dosya)
- ↑ TCDD Hedef 2023 - Sayfa 32
- ↑ http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/05/20130501-1.htm
- ↑ http://www.tcdd.gov.tr/hakkinda+m72
- ↑ http://www.tcdd.gov.tr/content.php?cntId=912
- ↑ Uysal, Onur. Türkiye'nin Demir yolu Bağlantılı Limanları, Rail Turkey, 12 Şubat 2014
- ↑ Uysal, Onur. Derince Limanı'na Kimler Talip Oldu, Rail Turkey, 20 Ocak 2014
- ↑ TCDD Internet Sitesi Avrupa Hatları sayfası
- ↑ Uysal, Onur. Avrupa'yı Türkiye'ye Bağlayan Trenler, Rail Turkey, 20 Şubat 2014
- ↑ Brosnahan, Tom. "Turkish State Railways Website". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304202945/http://www.turkeytravelplanner.com/trans/Train/tcdd_website.html. Erişim tarihi: 23.05.15.
- ↑ http://www.tcddtasimacilik.gov.tr/
- ↑ TCDD İnternet Sitesi Yük Taşımacılığı ile ilgili bilgiler
- ↑ Uysal, Onur. Türkiye’nin Lider Demir yolu Şirketleri 2012 – Özel Vagon İşletmecileri. Rail Turkey. 30 Temmuz 2013.
- ↑ TCDD Web Sitesi, Lojistik Köyler
- ↑ Uysal, Onur. Yük Taşımacılığında 2023 Hedefleri – Lojistik Merkezler. Rail Turkey. 5 Aralık 2013
- ↑ Marmaray Projesi
- ↑ Uysal, Onur. Marmaray Açıldı. Rail Turkey. 29 Ekim 2013.
- ↑ Uysal, Onur. Marmaray Hakkında Doğru Bildiğimiz Yanlışlar. Rail Turkey. 24 Haziran 2013.
- ↑
- 1 2 TCDD Ankara-Konya hızlı tren hattı
- 1 2 3 Ankara-İzmir YHT için imzalar atıldı
- ↑ Uysal, Onur. Hızlı Trene Yılda 5 Milyar Gerekiyor. Rail Turkey. 30 Ocak 2014.
- ↑
- ↑ Kütahya-Konya arasına çift hatlı demir yolu projesi
- ↑ TCDD şebekesinde işyerlerinin il ve statülerine göre dağılımı
- ↑ TCDD İnternet Sitesindeki Sirkeci Garı ile ilgili yazı
- ↑ Konuyla iligli Enis Umer'in Sabah gazetesindeki 29 Ekim 2006 tarihli yazısı
- ↑ Millî Mücadelede Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi
- ↑ TCDD Demiryolları Müzesi ve Sanat Galerisi
- ↑ Atatürk'ün Yurt Gezilerinde Kullandığı Vagon
- ↑ Ankara Açık Hava Buharlı Lokomotif Müzesi
- ↑ İstanbul Demir yolu Müzesi
- ↑ İzmir Müze ve Sanat Galerisi
- ↑ TCDD Eskişehir Müzesi
- ↑ Railway Gazette International - Ocak 2008 s. 51
Ayrıca bakınız
- Demir yolu
- Demir yolu uzunluğuna göre ülkeler listesi
- Hicaz Demir Yolu
- Türkiye'deki demir yolu hatları
Dış bağlantılar
- TCDD Resmî Ağ Sitesi
- TCDD Çevrimiçi Bilet Satış (Eybis)
- TCDD ve trenler ile ilgili resimler ve bilgiler bulabileceğiniz bir site
- TCDD ve trenler ile ilgili resimler ve bilgiler bulabileceğiniz değişik bir site daha
- Ulaşım Sistemleri Derneği Ağ Sitesi
- yolunun_tarihi.pdf Raylı Ulaşım Sistemleri Derneği tarafından hazırlanmış kısa bir demir yolu tarihi raporu
- Türkiye demir yollarının güncel ve tarihî haritaları
- yolu.net Türkiye demir yolları haber ve bağlantıları
Şablon:Avrupa ulusal demir yolu şirketleri
|
|
|
|