Dükas Hanedanı

Dükas Hanedanı
Ülke	Bizans İmparatorluğu
Mülk	Doğu Roma/Bizans İmparatorluğu
Unvanlar	İmparator
Kuruluş	1059
Kurucu	X. Konstantinos Dukas
Son Hükümdar	II. Nikeforos Botaneiates
Devriliş	1081
Milliyet	Bizanslı

Dükas Hanedanı veya Dükaslar (Yunanca: Δούκας; Doukaina veya Ducaena, Δούκαινα; Doukai veya Ducae, Δούκαι) Doğu Roma İmparatorluğu'nu belirli süre (1059-1081 dönemi) yönetmiş hanedan.

Dükas sülalesi, söylentiye göre, Büyük Konstantin'in Roma İmparatorluğu yaptığı zaman imparatorun bir kuzeni olarak 4. yüzyılda Konstantinopolis'e gelip yerleşmişlerdir. Dükas sülalesinin ilk once tarihte ön plana çıkması 9. yüzyılda general Andronikos Dükasin oğlu Konstantin Dükasin 913'de imparatorluk iddia edip VII. Konstantin'e isyan etmesi ve bu isyanın bastırılıp idam edilmesi ile olmuştur.

Dükas sülalesinin daha önceki sülaleye kadınlar dalından akraba olan bir kolu ise 10. yüzyılda Bizans İmparatorluğu'nu eline geçirmiş ve bir Dükas Hanedanı kurmuştur. Bu hanedanın ilk üyesi 1059'da Bizans İmparatorluğu tacını giyen X. Konstantin'dir. Sonra 1067'de X. Konstantin'in oğlu VII. Mikhail tahta geçmiştir; fakat X. Konstantin'in dul karısının evlendiği general olan ve bu nedenle Dükas hanedanı üyesi sayılmaya başlanan IV. Romanos Diogenes ile ortak yetkili imparator olarak hüküm sürmüştür. IV. Romanos Diogenes, Büyük Selçuklu Devleti sultanı Alp Arslan'a Malazgirt Savaşı'nda ağır bir yenilgiye uğrayıp tutsak düşmüştür. Türkler kısa sürede Marmara ve Ege denizi kıyılarına kadar olan Anadolu topraklarını ele geçirmişlerdir. VII. Mikhail yine 1071-1078 arasında küçük kardeşleri Andronikos ve Konstantios sembolik olarak ortak olarak imparatorluk yapmıştır. Dükasların bu imparatorluk dönemi karışıklıklar içinde geçmiştir. Ülkede birçok ayaklanmalar çıkmıştır. Halk ağır vergilerle ezilmiştir. Bir başka general olan III. Nikeforos Botaneiates bir askeri darbe yapıp VII. Mikhail'i tahtından indirmiştir. Sonra Mikhail'in karısı ile evlenerek Dükas sülalesine katılıp meşruluğunu iddia etmiştir. Bizans İmparatorluğu bu dönemde yıkılmak üzereyken 1081de I. Aleksios Komnenos bir ihtilal ile imparator olmuştur. Böylece Dükas Hanedanı'nın Bizans İmparatorluğu üzerindeki yetkileri sona ermiştir.^[1]

İmparatorluk hanedanı olma yetkilerini kaybetmekle beraber Dükas sülalesi Bizans içinde önemini korumaya devam etmiş ve daha sonraki hanedanlara çok yakın olmuştur. 1204de Dördüncü Haçlı Seferi sırasında Venedikli ve Latin Haçlılar Konstantinopolis'e ikinci hücümlarından tam önce V. Aleksios Dukas Murtzuphlos bir darbe ile II. İsaakios Angelos ve oğlu IV. Aleksios Angelos'u tahttan indirmiş; fakat şehri Haçlı istilasından kurtaramamıştır. Sonra İznik İmparatoru olan III. Yannis Dukas Vatatzes bu devletin arazilerini genişletmiş ve Haçlı Latinleri sonra Konstantinopolis'den atacak kadar güçlendirmiştir. Bundan bir yüzyıl sonra Bizans İmparatorlar olan V. Yannis Palaiologos ile VI. Yannis Kantakuzenos arasında süren iç savaşta bir Mikhail Dükas' önemli rol oynamış ve onun torunu Mikhail Dükas ise Osmanlıların İstanbul'u fethi ile Bizans İmparatorluğu'na son vermesi hakkında çok değerli bir tarih yazmıştır. Diğer taraftan diğer önemli Bizans aileleri ile evlenen Dükas'lar imparatorluğun imtiyazlı taşra eyaletlerinin hükümdarlığını yapmışlardır. Bunlar başında Epir Despotluğu ve Selanik hükümdarlığı yapmış olan Yannis Dükas gelir. Ayrıca Teselya'da hüküm süren bir Dükas sülalesi dalı da bulunmuştur.

Kaynakça

1. Niyazi Akşit-Ferruh Sanır. A'dan Z'ye Genel Bilgi Ansiklopedisi, (1981) sf.432.