Hâce Abdullah Herevî
Hâce Abdullah Herevî, 11.yüzyılda yaşamış sufi ve yazarlarındandır. Ebu İsmail Abdullah ibn Ebu Mansur Muhammed, Hace Abdullah el-Ensari el-Herevi veya Heratlı Ensari adlarıyla bilinen sufi, eserleriyle kendisinden sonraki sufileri etkilemiştir.
Yaşamı
4 Mayıs 1006'da İran'ın Herat kentinin eski kalesi Kuhendiz'de dünyaya geldi. Soyunun Ebu Eyyub el-Ensari'nin oğlu Met'e kadar ulaştığı söylenir. Met 652 yılında Ahnef b. Kays kumandasında Horasan'a yapılan bir sefere katılmış ve Herat'a yerleşmişti. Babası Ebu Mansur pazarcıydı. Belh şehrine giden Ebu Mansur orada Cüneyd-i Bağdadi'nin tasavvuf anlayışına bağlı bir sufi olan Şerif Hamza Akîlî'nin meclislerine katıldı. Bu sufilerin canlılara eziyet etmemek için azami özen gösterdikleri hatta üzerlerine konan sinekleri dahi kovmadıkları, akrep ve yılan türü hayvanlara dokunmadıkları aktarılır.
İlk dini bilgilerini babasından öğrenen Heratlı Ensari, Malini Medresesi'nde öğrenimine devam etti. Dokuz yaşında hadis ilminden ders görüp hadis yazmaya başladı. Ondört yaşında vaaz verecek kadar dini bilgiye ulaştı. Herat'ta Şeyh Amû'dan ilk tasavvufi eğitimini aldı. Dönemin meşhur sufilerinden Ebu Said-i Ebu'l-Hayr ile de görüşmüş ancak kendisinin "tasavvuf yolunda mürşidim" dediği şeyhi Ebu'l-Hasan el-Harakanî olmuştur. Hem Ebu'l-Hayr ham de Harakanî'nin de etkisiyle coşku ve cezbeye dayalı tasavvuf anlayışını benimsedi, onlar gibi şiirler yazdı, sema yaptı. Hayatının ileriki yıllarında ağır bir hastalık geçirmiş ve bunun sonucunda görme duygusunu yitirmiş ancak talebelerinin yardımıyla da eser telif etmeye devam etmiştir. 8 Mart 1089 tarihinde 82 yaşında vefat etti. Türbesi Selçuklular zamanında inşa edilmiş, Gurlular döneminde Sultan Gıyaseddin Muhammed devrinde de Emir İzzeddin tarafından türbenin yanına bir medrese yaptırılmıştır.
Soyu ve Firangi Mahal Okulu
Hace Abdullah el-Ensari'nin torunları Hindistan'a göçmüş ve İslam düşüncesi, eğitiminin orada yayılmasını önemli rol üstlenmişlerdir. Soyundan gelen en ünlü kişi "Kutb-ül Alam" lakabıyla tanınan Shaikh Khawaja Alauddin Ansari Mahdum Nizamuddin Ansari ve Kutb Şahid Molla Kutbuddin Ansari bunlardan bir kaçıdır.
Molla Kutbuddin Ansari'nin soyundan gelen Şahid ünlü Firangi Mahal okulunu kurmuştur.
Alıntılar
- Allah -azze ve celle- şöyle buyurmaktadır: "Unuttuğun zaman Rabbini zikret" (Kehf, 18/24) Yani O'ndan başkasını unuttuğunda, kendi zikrinde kendini unuttuğunda, sonra kendini zikretmede kendini unuttuğunda, sonra Hakk'ın seni zikretmesinde bütün zikirleri unuttuğunda [Rabbini zikret]. Zikir, gaflet ve nisyandan kurtulmaktır. Üç derecesi vardır: Birincisi, övgü, dua ve riayetten ibaret olan zahiri zikirdir. İkincisi gizli zikirdir. Bu, fütûrdan [şuhûda engel olan perdelerden] kurtulmak, şuhûd ile kalmak ve müsamerenin [Hakk'ın huzurunda bulunma bilincinin] devam etmesidir. Üçüncüsü, hakiki zikirdir. Bu ise, Hakk'ın seni zikrettiğinin şuhûduna varman, kendi zikrini müşahededen kurtulman ve zikre devam ederken zikredenin iftirasını bilmendir. (Menazilü's-Sairin'den)
- Vecd, sürekli yenilenen ve sahibinde sıkıntı uyandıran bir şûhuddan kaynaklanan alevdir. (Menazilü's-Sairin'den)
- Yol üç katlıdır: İlmin makamlarıyla hikmetin makamlarını idrak etmek; sabr makamlarıyla saffetin (saflık) makamlarına ulaşmak; marifet makamlarıyla hakikatin makamlarını idrak etmek.
- İnsan saffet makamlarına sabır yoluyla ulaşır. Sabra ulaşmanın da üç yolu vardır: Münakaşayı terk etmek, dünyevi tedbirden vazgeçmek, rızayı zaruri görmek. Bu, Tanrı'nın iradesinden razı olan kişinin makamıdır.
- Müşahede (Contemplation) kul ile Rabbi arasındaki engellerin kalkmasıdır.
Farsça kitaplar
- Munajat Namah (Farsça: مناجات نامه)
- Nasayeh (Farsça: نصایح)
- Zad-ul Arefeen (Farsça: زاد االعالرفین)
- Kanz-ul Salikeen (Farsça: کنز السالکین)
- Haft Hesar (Farsça: هفت حصار)
- Elahi Namah (Farsça: الهی نامه)
- Muhabbat Namah (Farsça: محبت نامه)
- Qalandar Namah (Farsça: قلندر نامه)
- Resala-é Del o Jan (Farsça: رساله دل و جان)
- Resala-é Waredat (Farsça: رساله واردات)
- Sad Maidan (Farsça: صد میدان)
- Resala Manaqib Imam Ahmad bin Hanbal
Arapça kitaplar
- Anwar al-Tahqeeq
- Zem al-Kalam
- Manāzel al-Sā'erīn
- Kitaab al-Frooq
- Kitaab al-Arba'een
Türkçe'ye çevirilen kitaplar
- Tasavvufta Yüz Basamak, Çeviren Abdurrezzak Tek, Emin Yayınları, Bursa, 2008
Batı dillerinde
- A. G. Ravân Farhâdi, Abdullah Ansari of Herat-An Early Sufi Master, Curzon Press, 1996
- Jogendra Sing, The Invocations of Shaikh Abdullâh Ansârî, London, 1939
- L.Morris ve R. Sarfeh, Munâjât: The Intimate Prayers of Khwâjah Abd Allah Ansârî, New York, 1975
- Wheeler M. Thackston, Kwâja Abdullah Ansârî: Intimate Conversations, New York, 1978
- Kwadja Abdullah Ansârî Mystique Hanbalite, Beyrut 1965
- Hundred fields between man and God (Sad Meydan), çev. Münir Ahmed, Lahor, 1983
- Chemin de Dieu, Paris, 1988
Göz at
- Ebul Hasan Harkani
- Hace
- Tasavvuf
Dış bağlantılar
Kaynaklar
A. G. Ravân Farhâdi, Abdullah Ansari of Herat-An Early Sufi Master, Curzon Press, 1996
