Kalmukya

Kalmukya Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Milli Marş: Kalmıkya Cumhuriyeti Millî Marşı
Konum
Kalmıkya
Yönetim
Ülke:	Rusya
Federal Bölge:	Güney Federal Bölgesi
Ekonomik Bölge:	Güney Ekonomik Bölgesi
Başkent:	Elista
Cumhurbaşkanı:	Aleksey Orlov
Genel bilgiler
Yüzölçüm:	76.100 km² (29.382 sq mi)
Nüfus:	292.410
- Yoğunluk:	4 /km² (10 /sq mi)
Diğer bilgiler
Dili:	Kalmukça, Rusça
Kuruluş tarihi:	1993
Kodu:	90

Kalmukya veya Kalmıkya (Kalmukça: Хальмг Таңһч, Rusça: Респу́блика Калмы́кия), Rusya Federasyonu'na bağlı bir cumhuriyettir. En dikkat çeken özelliği Avrupa sınırları içinde Budizm'in en yaygın din olduğu tek bölge olmasıdır.^[1]

Tarih

Kalmukların ataları Oyratlar, Güney Sibirya steplerindeki İrtiş Nehri kıyılarından Aşağı Volga bölgesine 1630 yıllarında gelmişlerdir. Volga deltası üzerinde kuzeyde Saratov’dan güneydeki Astrahan’a kadar olan geniş steplere yerleşmiş, burada Kalmuk Hanlığı'nı kurmuşlardır.

Yerleşmelerinden 25 yıl sonra Kalmuklar Rus Çarına bağlanmışlardır. Ruslarla anlaşma yaparak, Rusya’nın güney sınırını koruma karşılığında Rus sınır yerleşimlerinde ticaret yapma ayrıcalığı kazanmışlardı. Ancak bu bağlılık daha çok sembolik kalmıştır. Kalmuk hanları genellikle “Göçebelerin Büyük Yasası” (Iki Tsaadzhin Bichig) adını verdikleri kurallara göre kendi kendine yönetim uygulamışlardır.

18. yüzyılın ortalarına doğru Ruslar Kalmukların içişlerine daha fazla karışmaya başlar. Bunun üzerine 1770 yılında son Kalmuk hanı Ubashi Han halkını anayurtları Cungarya’ya geri götürme kararı alır. Yaklaşık 168.080 kadar Kalmık Ubashi Han’ın liderliğinde Orta Asya’nın diğer ucundaki vatanlarına doğru yola çıkar. Yolda Kazaklar ve Kırgızlarla savaşan, bir taraftan da açlık ve susuzluğa maruz kalan Kalmıkların çoğu ölür. Aylarca süren zorlu yolculuğun sonunda yalnızca 66.073 kadar Kalmık, Mançuların denetimindeki Sincan’a ulaşır.^[2]

Çariçe Katerina Kalmuk Hanlığını feshederek bölgeyi Astrahan valisine bağlar. Rusya’da kalan Kalmuklar savaşlarda Rusya adına savaşmış, yavaş yavaş yerleşik bir yaşam tarzını benimsemişlerdir. Ekim Devrimi'nden sonra çoğu Beyaz Ordu saflarında çatışan Kalmıklar yurtdışına kaçar. Kalmık diasporası Türkiye'de bir süre kaldıktan sonra, Yugoslavya, Bulgaristan, Çekoslovakya ve Fransa'ya dağılır. Sovyet yönetimi geride kalanları sert bir şekilde cezalandırmış, on binlercesini idam etmiştir. Kalmukya 4 Kasım 1920'de, Sovyetler Birliği içinde özerk bir bölge olarak ilan edilir; 1935'te ise, özerk bir cumhuriyet olur. Stalin döneminde Budist manastırları kapatılır; Kalmuk dini metinleri yakılır; 1932-1933 yılları kollektivizasyon döneminde yaklaşık 60.000 kişi açlıktan ölür. II. Dünya Savaşı sırasında Kalmukya Nazi işgaline uğrar. 1943'te Sovyetler bölgeyi geri alır; Stalin Nazilerle işbirliği yaptıkları gerekçesiyle Kalmukların tümünün Orta Asya ve Sibirya'ya sürülmesini emreder. Yarısı, yolda; geriye kalanların büyük bir bölümü de Sibirya'da ölür. Ancak 1957'de Kruşçev’in izniyle yurtlarına geri dönebilimiştir. 1958'de Kalmıkya, yeniden özerk bir Sovyet Cumhuriyeti olur. Sovyetler'in çöküşünden sonra, Rusya Federasyonu'na bağlı özerk bir cumhuriyet olarak varlığını sürdürmektedir.

Coğrafya

Zaman Dilimi

Kalmıkya Moskova Zaman Dilimindedir (MSK/MSD). UTC'e göre saat farkı +0300 (MSK)/+0400 (MSD)

Kalmukya haritası

Nehirler

Önemli nehirleri:

• Volga Nehri
• Kuma Nehri
• Manych Nehri

Göller

Kalmukya Hazar Denizi kıyısında yer alır. Bundan başka Kalmukya sınırları içinde birkaç göl bulunur. Bunlar:

• Manych-Gudilo Gölü
• Sarpinskoye Gölü
• Sostinskiye Gölleri
• Tsagan-Khak Gölü

Doğal Kaynaklar

Kalmıkya’nın doğal kaynakları arasında kömür, petrol ve doğal gaz sayılabilir.

İkilim

Kalmukya karasal iklime sahiptir. Yazları çok sıcak ve kuru, kışları ise soğuk ve kar yağışlıdır.

• Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: -7 °C
• Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: +24 °C
• Yıllık Ortalama Yağış: 170 mm (doğu bölgelerinde) - 400 mm (batı bölgelerinde)

Nüfus

Kafkasya’nın etnik yapısı.

2002 istatistiklerine göre Kalmuklar nüfusun %53,3’nü oluşturmaktadır. Diğer gruplar Ruslar (%33,6), Darginler (7.295 ya da %2,5), Çeçenler (5.979 ya da %2), Kazaklar (5.011 ya da %1,7), Türkler (3.124 ya da %1,1), Ukraynalılar (2.505 ya da %0,9), Avarlar (2.305 ya da %0,8), Almanlar (1.643 ya da %0,6).

	sayım 1926	sayım 1939	sayım 1959	sayım 1970	sayım 1979	sayım 1989	sayım 2002
Kalmuklar	107.026 (%75,6)	107.315 (%48,6)	64.882 (%35,1)	110.264 (%41,1)	122.167 (%41,5)	146.316 (%45,4)	155.938 (%53,3)
Ruslar	15.212 (%10,7)	100.814 (%45,7)	103.349 (%55,9)	122.757 (%45,8)	125.510 (%42,6)	121.531 (%37,7)	98.115 (%33,6)
Diğerleri	19.356 (%13,7)	12.555 (%5,7)	16.626 (%9)	34.972 (%13)	46.850 (%15,9)	54.732 (%17)	38.357 (%13,1)

Din

Halkın çoğunluğunu Tibet Budistleri ve Ortodoks Hıristiyanlar oluşturur. Ayrıca önemli miktarda da ateist bulunmaktadır. Kalmık disporası 1923'te Belgrad'da bir Budacı tapınağı kurmuş; ancak tapınak, savaşta yıkılmıştır. II. Dünya Savaşı'ndan sonra, Belgrad Kalmuklarının çoğu, Almanya ve ABD'ye göçer. Günümüzde Kalmuklar, dünyanın dört bir yanına dağılmış durumdadır. Kalmukların en yoğun yaşadığı Amerikan eyaleti olan New Jersey'de, bir Kalmuk Budist tapınağı bulunmaktadır. Kırgızistan’ın Karakol bölgesinde yaşayan "Sart Kalmuklar" ise Kırgız kültürüne uyum sağlayarak Müslümanlığa geçmişlerdir; Kırgızca konuşmaktadırlar.

Notlar

1. Barbara Sundberg Baudot (2002). Google Kitap Candles in the dark: a new spirit for a plural world. University of Washington Press. s. 305. ISBN 9780295982922. http://books.google.com.tr/books?id=jNwB4umkSycC& Google Kitap. 
2. Ahmad Hasan Dani, Chahryar Adle, Irfan Habib, Karl M. Baipakov, History of Civilizations of Central Asia: Development in contrast : from the sixteenth to the mid-nineteenth century, UNESCO, 2003, sayfa 160

Dış bağlantılar

• News Agency of the Republic of Kalmykia (also in Russian)
• Kalmıkya Cumhuriyeti resimi sitesi (ayrıca Russian)
• Official website of the Kalmyk diplomatic representation at the President of the Russian Federation (ayrıca Russian)
• Official website of the Kalmyk State University
• Ethnologue report on Kalmyk language
• Forum of Kalmyk Internet Community
• Web-Portal of the Interregional Not-for-Profit Organization "The Leaders of Kalmykia"
• Mistaken Foreign Myths about Shambhala
• The man who bought chess, The Observer 29 October 2006
• The Buddhist hordes of Kalmykia, The Guardian September 19, 2006
• Kalmyk Buddhist Temple in Belgrade (1929 - 1944)
• Earth to Kalmykia, Come In Please The Economist December 18, 1997