Kût'ül-Amâre Kuşatması

Kût'ül-Amâre Kuşatması
I. Dünya Savaşı Irak Cephesi

Townshend ve Halil Kut, Kut'un düşüşünden sonra
Tarih7 Aralık 1915 – 29 Nisan 1916
BölgeKut, Irak
SonuçOsmanlı zaferi
Taraflar

Birleşik Krallık Britanya İmparatorluğu

 Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Birleşik Krallık Charles Townshend (Esir)

Alman İmparatorluğu Von der Goltz Paşa
Osmanlı İmparatorluğu Halil Bey
Osmanlı İmparatorluğu Nurettin Bey

Osmanlı İmparatorluğu Ali İhsan Bey
Güçler

6. Poona (Hint) Tümeni

Toplam: 51.000		 31.000 - 41.000
Kayıplar

23.000 ölü veya yaralı

13.309 esir		 10.000 ölü veya yaralı
Irak Cephesi

Kût'ül-Amâre Kuşatması veya Birinci Kût'ül-Amâre Muharebesi, I. Dünya Savaşı'nın Irak Cephesi'nde, İtilaf Devletleri ile İttifak Devletleri arasında gerçekleşmiş bir kuşatma muharebesidir. 8.000 askerden oluşan İngiliz-Hint garnizonu Bağdat'ın 160 kilometre güneyinde Kut kasabasında Osmanlı ordusu tarafından kuşatılır. 1915 yılında bu kasabanın nüfusu 6.500 civarıdır. 29 Nisan 1916'da garnizonun teslim olmasını takiben kuşatma esnasında sağ kalanlar esir olarak Halep'e götürülür.

Başlangıç

Tümgeneral Charles Townshend komutasındaki İngiliz 6. Poona Tümeni (Hint Tümeni) Bağdat'a ilerlemeye çalışırken 22-23 Kasım 1915'te Selman-ı Pak Muharebesi'ni (Ctesiphon) kazanamayarak geri çekildi ve 3 Aralık'ta Kut'a sığındı.

Kuşatma

Kût'ül-Amâre Kuşatması öncesi. (Eylül 1915)

Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun komutanlığına atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı.

Yardım harekâtları

İlk yardım harekâtı korgeneral Fenton Aylmer komutasında toplanmış 19.000 kişilik orduydu. Ocak 1916'ta Ali Gharbi'den nehrin son noktasına vardılar.

Şeyh Saad Muharebesi

İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki Tigris (Dicle) Kolordusuyla hücuma geçtiyse de 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde ölü ve yaralı toplam 4.262 askerini kaybederek geri çekildi.[1] Bu muharebede geri çekilme emrini veren 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa getirildi.

Vadi Muharebesi

19 bin kişilik İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde ölü ve yaralı 1.600 kayıp verdirilerek geri püskürtüldü.[1]

Felahiye Muharebesi

Kût'ül-Amâre'de Osmanlı kuvvetleri kuşatma sırasında.
Kût'ül-Amâre Kuşatması öncesi. (Eylül-Kasım 1915)

Osmanlı ordusu Vadi'nin yukarısındaki Felahiye'de (Hanna) mevzilendi. Burası Dicle ve Suwaikiya bataklığı arasında daralan kuru zeminde bir geçitti. 21 Ocak tarihinde 20 bin kişilik İngiliz birlikleri Felahiye Muharebesi'ni ölü ve yaralı 2.741 kayıpla kaybetti. Kut garnizonu için felaketi getiren bir kayıptı.[1]

Sâbis Muharebesi

İngilizler kuşatmayı sona erdirmek için Mart başında İngiliz general Fenton Aylmer komutasında yeniden bir taarruz girişiminde bulundu. Ancak 8 Mart 1916 tarihinde Sâbis (Dujaila) mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettiyse de 3.500 asker kaybederek geri çekildi.[1] Sâbis Muharebesi'nde alınan yenilgiden dolayı 12 Mart 1916 tarihinde General Aylmer azledilerek yerine General George Frederick Gorringe getirildi.

Sonraki gelişmeler

Hint askerlerinden oluşan bir uçaksavar birliği.
Kut Kuşatması'nın sonu. (Nisan 1916)
İngilizlerin 29 Nisan 1916 tarihli teslim belgesi.

Halil Paşa 20-30 bin kişilik bir takviye kuvvetin cepheye katılmasını sağladı. Yeni atanan General Gorringe 5 Nisan tarihinde Felahiye, Beit Asia ve Sannaiyat bölgelerine doğru saldırıya geçti. Her iki tarafın mevcudu yaklaşık 30.000 kişiydi. 22 Nisan tarihine kadar geçen sürede ölü ve yaralı 1.200 kayıp veren İngiliz birlikleri yenilerek çekildiler.

Bu sırada İngilizler tarihteki ilk havadan yiyecek ve mühimmat ikmal harekâtını gerçekleştirdiler. Fakat bunların sık sık Osmanlı siperlerine veya Dicle Nehrine düşmesini önleyemediler.[2]

19 Nisan 1916 tarihinde 6. Ordu Komutanı Mareşal Von der Goltz Paşa, Bağdat'ta bulunan karargâhında tifüsten ölünce, yerine Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.

İngiliz/Hint Garnizonunun Teslim Oluşu

29 Nisan 1916'da General Townshend, Kut'ta yaşanan açlığın da etkisiyle, diğer 5 general, 481 subay ve 13.300 er ile birlikte Osmanlı Kuvvetleri'ne teslim oldu. Halil Paşa, Kutü'l-Amare zaferinden sonra 6. Ordu'ya yayınladığı mesajda şöyle dedi:

Arslanlar! Bütün Osmanlılara şeref ve şan, İngilizlere kara meydan olan şu kızgın toprağın güneşli semasında şehitlerimizin ruhları sevinçle gülerek uçarken, ben de hepinizin pak alınlarından öperek cümlenizi tebrik ediyorum. Ordum gerek Kut karşısında ve gerekse Kut'u kurtarmaya gelen ordular karşısında 350 subay ve 10 bin erini şehit vermiştir. Fakat buna karşılık bugün Kut'ta 13 general, 481 subay ve 13 bin 300 er teslim alıyorum. Bu teslim aldığımız orduyu kurtarmaya gelen İngiliz kuvvetleri de 30 bin zayiat vererek geri dönmüşlerdir. Şu iki farka bakılınca, cihanı hayretlere düşürecek kadar büyük bir fark görülür. Tarih bu olayı yazmak için kelime bulmakta müşkülata uğrayacaktır. İşte Osmanlı sebatının İngiliz inadını kırdığı birinci zaferi Çanakkale'de, ikinci zaferi burada görüyoruz.[3]

İngiliz kuvvetleri 23.000 ölü ve yaralı, Osmanlı kuvvetleri 10.000 ölü ve yaralı vermiş, 13.000 İngiliz ve Hint askeri esir alınmıştır.

Sonuç

Kut kuşatması sırasında açlıktan zayıf düşmüş bir Hint askeri.

İngiliz tarihçisi James Morris, Kut'un kaybını "Britanya (İngiltere) askeri tarihindeki en aşağılık şartlı teslimi" olarak tanımlamıştır. Bu yenilgi İngiliz basınında ve kamuoyunda çok büyük bir infial uyandırdı. Bunun üzerine General Lake ve General Gorringe İngiliz ordusunda görevlerinden alınmış ve yerlerine General Maude getirilmiştir.

Bu çarpışmaların askeri tarih açısından bir başka önemi de bilinen ilk havadan ikmal denemesini İngiliz ordusunun Kut'taki birliklerini ikmal için 26 gün boyunca Dicle'deki Ora Üssü'nden 3 adet Short 184 tipi 225 beygirlik deniz uçakları ile bu kuşatma sırasında gerçekleştirmiş olmalarıdır. Ancak bu çaba yeterli olmamış ve sonucu değiştirmemiştir.[2]

Halil Paşa Kût'ül-Amâre zaferine istinaden Kut soyadını almıştır.

Destek kuvvetlerinin gelmesiyle Kut şehrine ilerleyen General Frederick Maude komutasındaki Britanya kuvvetleri, İkinci Kut Muharebesi sonrasında 23 Şubat 1917 tarihinde Kut şehrini geri aldı.

Bayram olarak kutlanması

Bu savaşa katılan 51. Fırka için, Kut Bayramı’nın ikinci sene-i devriyesi münasebetiyle Bağdat belediye bahçesinde irat ettiği parlak ve müheyyic bir hitabede Yüzbaşı İsmail Hakkı Bey, bu fırkayı müdafaada delinmez bir kalkan ve taarruzda kırılmaz bir süngü tabiriyle tavsif etmiştir.

Kût'ül-Amâre zaferinin bayram olarak kutlanmasından rahatsız olan İngiltere, Türkiye'nin Adnan Menderes iktidarı döneminde NATO'ya üye olmasının ardından bayramın kaldırılması için baskı yaptı. Baskılar üzerine Türkiye, bayram kutlamasına 1952 yılında son verdi. İngiltere'nin baskısı o kadar yoğundu ki Kût'ül-Amâre zaferi ve Kut Bayramı'na yönelik tarihi bilgiler, okullardaki tarih kitaplarından bile silindi.[4][5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. 1 2 3 4 Edward J. Erickson, Ottoman Army Effectiveness in World War I: A comparative study, Routledge, 2007, ISBN 978-0-415-77099-6, s. 93.
  2. 1 2 Spooner, Reverend H. Private Papers; Imperial War Museum Documents 7308. Entry for the 16th April 1916 (quoted by Rogan 2016 s.263)
  3. ↑ http://www.karar.com/yazarlar/hakan-albayrak/su-kizgin-topragin-gunesli-semasinda-890
  4. ↑ Unutturulan Zafer; Kut'ul Amare, timeturk.com, 3 Nisan 2016.
  5. ↑ İngilizler rica etti, Menderes Kût'ul Amâre kutlamalarını kaldırdı, Hürriyet, 1 Mayıs 2016.
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/28/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.