Aslan
 Korunma durumu: Korunmasız (VU) | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Erkek aslan
Dişi aslan | ||||||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||
| Panthera leo (Linnaeus, 1758) | ||||||||||||||||||
 Dağılımı | ||||||||||||||||||
| Dış bağlantılar | ||||||||||||||||||
|
Aslan (Panthera leo), Panthera cinsindeki büyük kedilerden biridir ve kedigiller (Felidae) ailesinin bir üyesidir. Yaygın olarak kullanılan Afrika aslanı topluca Afrika'daki birkaç alttürü belirtir. Bazı erkek aslanlar 250 kg (550 lb) ağırlığı aşmaktadır.[1] Aslanlar, kaplandan sonra yer yüzünde yaşayan en büyük kedidir. Vahşi aslanlar şu anda Sahra Altı Afrika'da ve Hindistan'da(Nesli tehlikede olan hayvanların bulunduğu Gir Forest Ulusal Parkı'nda) yaşamaktadır. Antik tarihi zamanlarda, Kuzey Afrika dahil olmak üzere Afrika'nın büyük bölümünde, Yunanistan ve Güneydoğu Avrupa'dan Hindistan'a kadar Avrasya'da etkin olarak yaşamaktaydılar. Yaklaşık 10.000 yıl önceki geç dönem buzul çağında (Pleistosende) aslan insanlardan sonra en yaygın kara memelisiydi: Mağara aslanı (Panthera leo spelaea) Kuzey ve Batı Avrupa'da, Amerika aslanı (Panthera leo atrox) ise Amerika'da Yukon ile Peru civarında yaşıyordu.[2] Aslan, Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından savunmasız bir tür olarak sınıflandırılmıştır ve yirminci yüzyılın ikinci yarısında 20 yılda Afrika'daki aslan nüfusunda % 30-50 aralığında önemli bir nüfus azalması görülmüştür.[3] Nüfuslarının azalmasının nedeni tam olarak anlaşılmasa da, yaşam alanlarının işgal edilmesi ve insanlar tarafından zarar görmeleri en başlıca sebepler olarak ön görülmektedir. Afrika'da, özellikle Batı Afrika aslanı nüfusu tehlike altındadır.
Rakip erkeklerle sürekli olarak savaşmaktan kaynaklanan yaralanmalar ömürlerini büyük ölçüde azalttığından, vahşi ortamda nadiren 10 ila 14 yaş arasında yaşamaktadırlar.[4] Esaret altında 20 yıldan fazla yaşayabilirler. Aslanlar genellikle savan ve otlak alanlarda yaşamlarını sürdürürler. Aslanlar diğer kedilere kıyasla alışılmadık biçimde sosyaldirler. Genelde avlanan kadın aslan grupları, çoğunlukla büyük toynaklıları hedef alır. Aslanlar yapıları gereği genellikle insanları avlamaktan uzak dururlar ancak yine de bazı aslanlar bu davranışın dışına çıkabilir. Gün boyunca ağırlıklı olarak uyumayı tercih eden aslanlar, nadiren alacakaranlıkta sıklıkla gece (Gececil hayvanlar) aktiftir.[5][6]
Erkek aslan, oldukça ayırt edici olan yelesinden kolayca tanınır ve yüzü insan kültürünün en çok bilinen hayvan simgelerinden biridir. Heykellerde, resimlerde, ulusal bayraklarda ve çağdaş sinema ve edebiyatta geniş bir biçimde tasvir edilmiştir. Aslanlar Roma İmparatorluğu zamanından beri insanlar tarafından tutulmuş ve on sekizinci yüzyılın sonlarından bu yana hayvanat bahçelerinde sergilenmek üzere aranan önemli hayvan türünden biri olmuştur.
Taksonomi
Aslanın en yakın akrabaları, panthera cinsinin diğer türleri olan kaplan, kar leoparı, jaguar ve parstır.
Alttürleri
Geleneksel olarak, yırtıcı görünüşü, boyutu ve dağılımı ile ayırt edilen aslanın günümüzde 8 alt türü olduğu kabul edilmiştir.
Günümüzde sekiz (Holosen) alt tür kabul edilmektedir:
| Alttürler | Açıklama | Resim |
|---|---|---|
| Atlas aslanı (P. l. leo), Barbar aslanı ya da Kuzey Afrika aslanı olarak da bilinmektedir. | Eskiden Cezayir, Fas, Tunus ve Mısır'da yaşayan bu alt türün aşırı avlanma nedeniyle vahşi doğada nesli tükenmiştir; Son yabani Atlas aslanı 1920'de Fas'ta öldürülmüştür.[7][8] Aslan alt türlerinin en büyüğü olan Atlas aslanı,[9] 30-3.3 m (98-11 ft) uzunluğunda ve erkek bireylerde ağırlıkları 200 kg (440 lb) fazladır.
Kuzey Afrika: (Cezayir, Mısır, Libya, Fas ve Tunus) |
 |
| Asya aslanı (P. l. persica), Hint aslanı ya da İran aslanı olarak da bilinmektedir. | Kuzeybatı Hindistan'da ki Gir Forest Ulusal Parkı'nda yaşamaktadırlar. Daha önceleri Türkiye'den, Hindistan ve Pakistan'a kadar uzanan geniş bir kesimde yaygındı.[10] Şuanda Gucerat'ta ki Gir Forest'te 523 dolayında Asya aslanı mevcuttur.[11]
Güney Avrupa: (Arnavutluk, Bulgaristan, Yunanistan, Kosova, Makedonya, Karadağ ve Sırbistan)
|
 |
| Batı Afrika aslanı (P. l. senegalensis), Senegal aslanı olarak da bilinmektedir. | Batı Afrika'da, Senegal'den Orta Afrika Cumhuriyeti'ne kadar olan kısımda yaşamaktadır.[12][13] 2015 yılından beri kritik tehlikedeki türler içerisinde yer almaktadır. Sahra Altı Afrika aslanlarının en küçüklerinden biridir.
Batı Afrika: (Benin, Burkina Faso, Gana,[14] Mali, Moritanya, Nijerya ve Senegal)
|
 |
| Masai aslanı (P. l. nubica), Doğu Afrika aslanı olarak da bilinmektedir. | Doğu Afrika'da, Etiyopya ve Kenya'dan Tanzanya ve Mozambik'e[13] uzanan bölgede yaşamaktadır. Yerel halk dilinde Tsavo aslanı olarak da bilinir.
Doğu Afrika: (Cibuti, Etiyopya, Eritre, Kenya, Somali, Güney Sudan, Sudan, Tanzanya, Uganda) |
 |
| Kongo aslanı (P. l. azandica), Kuzeydoğu Kongo aslanı olarak da bilinmektedir. | Kongo'nun kuzeydoğu kesimlerinde yaşamaktadır.[12] Şu anda Ruanda'da nesli tükenmiş durumdadır.
Orta Afrika: (Orta Afrika Cumhuriyeti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Ruanda, Güney Sudan, Sudan, Uganda) |
 |
| Güneybatı Afrika aslanı (P. l. bleyenberghi), Katanga aslanı olarak da bilinmektedir. | Güneybatı Afrika'da ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde yaşamaktadır. Afrika aslanlarının en büyük alt türleri arasındadır.
Güney Afrika: (Angola, Botsvana, Katanga (Demokratik Kongo Cumhuriyeti), Namibya, Zambiya, Zimbabve)[13] |
 |
| Transvaal aslanı (P. l. krugeri), Güneydoğu Afrika aslanı olarak da bilinmektedir | Kruger Ulusal Parkı dahil olmak üzere Güneydoğu Afrika'nın Transvaal bölgesinde yaşamaktadır.[13]
Güney Afrika: (Botsvana, Mozambik, Güney Afrika, Svaziland, Zimbabve) |
 |
| Etiyopya aslanı (P. l. roosevelti), Addis Ababa aslanı olarak da bilinmektedir. | Bu yeni alt tür yalnızca Etiyopya'ya da yaşamaktadır.
Kuzeydoğu Afrika: (Etiyopya) |
Pleistosen
Tarih öncesi çağlarda aslanın çeşitli ek alt türleri mevcuttu:
- P. l. fossilis, Orta Pleistosen Avrupa mağara aslanı olarak da bilinen bu alt tür, yaklaşık 500.000 yıl önce yaşamıştır. Almanya ve İtalya'da bu türe ait fosiller bulunmuştur. Günümüz Afrika aslanlarından daha büyük olan bu alt tür, Amerikan mağarası aslanıyla neredeyse aynı boylarda ve Üst Pleistosen Avrupa mağarası aslanından biraz daha büyüktü.[15][16]
.jpg)
- P. l. spelaea, Avrupa mağara aslanı, Avrasya mağarası aslanı veya Üst Pleistosen Avrupa mağarası aslanı olarak da bilinen bu alt tür, Avrasya'da 300,000 ila 10,000 yıl önce ortaya çıktı.[15]
- P. l. atrox, Amerika aslanı veya Amerika mağara aslanı olarak bilinen bu alt tür, yaklaşık on bin yıl öncesine kadar Pleistosen Çağ'da Kanada'dan Peru'ya kadar Amerika'da bol miktarda bulunurdu. Var olan en büyük aslan alt türlerinden biridir. Vücut uzunluklarının 1.6-2.5 m (5.2-8.2 ft) arasında olduğu tahmin edilmektedir.[17]
Özellikleri
Afrika aslanı, kaplandan sonra dünyanın yaşayan en büyük ikinci kedisidir. Erkek Afrika aslanı ortalama 250 kg'dır. Kaydedilmiş en ağır aslan 1970 yılında İngiltere'deki Colchester Zoo adlı hayvanat bahçesindeki Simba adlı aslandır. Ağırlığı 435 kg olarak kaydedilmiştir. Dişiler ise ortalama 150 kg ağırlığında olabilirler. Postu kahverengimsi sarıdır. Erkeğin yelesi kahverengimsi sarıdan siyaha kadar değişir. Geniş alınlı, güçlü çeneli, uzayıp çekilebilen tırnaklı, sarımtırak kısa ve yatık tüylüdür. Kuyruğunun ucu püsküllüdür. Erkek aslanın başının etrafı uzun ve güzel bir yele ile süslüdür. Omuzlarının üzerine kadar dağılan bu perçem, kızdığı zaman kabarır. Pençelerinin büyük olması, yere sağlam basmasını sağlar. Aslanlar birbirleriyle bölgeleri için kavga eder. Genellikle bu ölümle sonuçlanabilir. Aslanların pençeleri ve dişleri çok keskindir. Bir insanı bir vuruşta öldürebilir veya yaralayabilir. Genellikle Afrika kıtasında yaşamlarını sürdürürler. Aslanlar dünya üzerinde yaşayan kedi türleri içinde en sosyal cinstir. Diğer tüm kedi cinsleri antisosyal olup yalnız yaşamayı tercih ederken aslanlar büyük gruplar oluşturan tek kedi cinsidir. Grup oluşturmalarının en büyük sebebi kendilerinden çok hızlı olan avlarını grupsal pusu kurarak yakalamak olduğu bazı bilim dünyasınca öne sürülmektedir. Hayvanat Bahçeleri, nesli tükenmekte olan Asya kökenli alt türleri için hazırlanan ıslah programlarında dünya çapında işbirliği yapmaktadır.
Yayılımı
Yaklaşık 10 bin yıl önce aslanlar Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa, Asya ve Afrika olmak üzere 5 kıtada yaygın haldeydiler. Bugün ise Amerika kıtasının tamamında, Asya kıtasının Hindistan hariç her yerinde, Avrupa’nın tamamında ve Afrika kıtasının bir bölümünde nesilleri tamamen tükenmiş halde. Bugün Afrika aslanı alt türü, aslan türünün en kalabalık ırkını teşkil ediyor. Vahşi doğada Afrika aslanı, sadece Afrika kıtasının bazı bölümlerinde bulunur. Sahra Çölü’nün güney bölgelerinde, Orta Afrika’nın yaklaşık yarısında, Doğu Afrika’da ve Güney Afrika’nın küçük bir bölümünde yaşamaktadır.
Avlanma
Savunmada ve av sırasında birleşen aslanlar, avlarını kovalar ya da pusuya düşürür. Genellikle gece avlanırlar. Av esnasında genellikle kükremezler. Fakat avı kovalarken birbirleriyle bağlantıyı sürdürmek için homurdandıkları olur.Buldukları takdirde leş yemekten de geri durmazlar. Aslanlarda av paylaşımı hiyerarşik bir düzende olur. Avdan ilk olarak yararlanma ayrıcalığı erkek aslandadır fakat sürünün erkek aslanı av mahallinde mevcudiyet gösterene kadar avı yere düşüren dişiler öncelikli faydalanır. Avlanan hayvan antilop ya da afrika mandası yavrusu gibi küçük veya orta boy av ise avlanma esnasında takımdan ayrı düşmüş daha yaşlı aslanların avın düşürüldüğü noktaya daha çabuk ulaşan diğerlerinin sırasını bekledikleri gözlemlenmiştir. Ortalama bir Afrika aslanının hızı saatte 55 km’yi bulabilir. Ancak bu hızını yalnızca kısa bir süre devam ettirebilir. Hız almadan 2 m yüksekliğe zıplayıp, 8 metre uzaklığa atlayabilir. Erkek aslanlar dişilerden daha ağırdır. Aslanlar etçildirler.
Üreme
Afrika Aslanları 2 yaşında çiftleşmeye başlarlar. Fakat tam olgunluğa 5 yaşında erişir. Erkekler poligamdır, yani birden fazla eşleri vardır. Çiftleşme sırasında ve öncesinde erkek sürekli kükrer. İşe karışan erkeklerle kavga edebilir. Gebelik süresi 105-112 gün arasında değişir. Dişi bir doğuruşta 2-5 arası yavru dünyaya getirir. Yeni doğan yavrular kördür. Ayrıca kürkleri de beneklidir. Gözleri doğumdan 6 gün sonra açılır. Dişi, 3 aylıkken yavruları sütten keser ve onlara avlanma dersleri vermeye başlar. Bir yaşındaki yavrular bunu kendileri başarırlar. Yavrular arasındaki ölüm oranı fazladır. Bunun nedeni yavruların en son beslenmesidir. Bu yüzden yavrularda vitamin eksikliği görülür. Fakat bu doğal bir nüfus kontrol yöntemidir. Böyle durumlarda da dişiler yavruları ölümden kurtarmak için avlanır ve önce yavrularını beslerler ve sonra kendilerinden ayrılana dek yavrularına bakarlar.
Yaşam şekli
Afrika aslanı, fundalarda, gövde yaparak onları sıcaktan koruyan ağaçların olduğu yerlerde, sazlıklarda yaşarlar. Açık toprakları severler. Kedigiller familyasının tek sosyal türüdürler. Sayısı 20 kadar olan sürüler halinde yaşarlar. Çok büyük sürüler 30 üyeyi barındırabilir. Grubu bir erkek aslan ya da birden fazla erkeğin oluşturduğu bir koalisyon yönetir. Genelde geceleri aktiftirler. Gündüzleri ise tembel bir kediden farkları yoktur. Gölgelik yerlere uzanır ve serinlemeye çalışırlar. Afrika'da Serengeti Milli Parkındaki aslanlar günde 20 [18] saat uyur. Bir aslanın ömrü genellikle 20-25 yıl arasında değişir. İyi şartlarda yaşayan ve beslenen bir aslan 30 yıl yaşayabilir.
Düşmanlar
Aslanların doğal düşmanı azdır. Av esnasında nadir de olsa zebralar sert bir çifte atarak aslanların dişlerini, kemiklerini kırabilirler. Bu durumda aslan sakat kalabilir, küçük kemirgenlerle beslenmek zorunda kalır. Ayrıca gnu, beyaz antilop, afrika mandası gibi güçlü boynuzları olan avlarından ağır bir boynuz yarası alabilirler. Bu yara onları doğrudan öldürebilir ya da enfeksiyon kapmalarına neden olur. Yani her iki durumda da aslanın hayatı tehlikeye girer. Ya da avlarını almak isteyen benekli sırtlanlar onlar için tehlike arz edebilir. Ayrıca bazen ağaca tırmanan bir aslan inerken sivri dallara takılarak can verebilir. Hayati tehlike arzeden insanlar ve timsahlar olmak üzere sadece iki doğal düşmanı bulunur. Timsahlar sudan uzak düşürüldüklerinde aslanların kolaylıkla alt edebileceği rakipleridir. Aslanların insan ile ilişkisi ise aslanlar için çok daha kritik bir seyir izlemektedir. Daha iki yüzyıl önce Anadolu'dan Hindistan yarımadasına kadar geniş alanlarda bulunan Asya aslanı bugün sadece Hindistan yarımadasında Hindistan devletinin koruması altına alınmış bir bölge içerisinde varlığını sürdürmektedir. Afrika aslanı korumaya alınmış bir tür olmasına karşın günümüzde Afrika aslanı için en büyük tehlike insanlarca avlanması değil, yaşam alanlarının insanlarca bozulmasıdır.
Folklor ve Mitolojide Aslan
Pek çok kültürde hayvanlar aleminin en güçlü yaratığı olarak görülen aslan büyük saygı görmüş, tanrı ve kahramanlarla özdeşleştirilmiş hatta bazı kültürlerde tapınılmıştır. Hint Mitolojisinde Vişnu’nun dokuz avatarından dördüncüsü, Mısır Mitolojisinde Savaş tanrıçası Sekhmet’in sembolü, Yakındoğu Mitolojisinde Ana Tanrıça’nın yanı sıra Marduk, Ninib ve Nergal'in sembolüdür[19].
Dinlerde Aslan
Hristiyan inancında Yeni Ahit’te İsa’nın sembolü olarak gösterilirken, Eski Ahit’te Yahuda ile özdeşleştirilmiştir. Yakup oğlu için 'Yahuda bir aslan yavrusudur' sözlerini sarf etmiştir[19]..
Kaynakça
- ↑ Nowak, Ronald M. (1999). Walker's Mammals of the World. Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-5789-9.
- ↑ Harington, C. R. "Dick (1969). "Pleistocene remains of the lion-like cat (Panthera atrox) from the Yukon Territory and northern Alaska". Canadian Journal of Earth Sciences 6 (5): 1277–88. DOI:10.1139/e69-127.
- ↑ {{{assessors}}} (2016). {{{title}}}. IUCN 2008. IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi. Erişim tarihi: {{{downloaded}}}.
- ↑ Smuts, G. L. (1982). Lion. Johannesburg: Macmillan South Africa. s. 231. ISBN 0-86954-122-6.
- ↑ Lions' nocturnal chorus. Earth-touch.com. Retrieved on 31 July 2013.
- ↑ African Lion Panthera leo. Phoenix Zoo Fact Sheet.
- ↑ Nowell, Kristin; Jackson, Peter (1996). "Panthera Leo" (PDF). Wild Cats: Status Survey and Conservation Action Plan. Gland, Switzerland: IUCN/SSC Cat Specialist Group. s. 17–21, 37–41. ISBN 2-8317-0045-0. http://carnivoractionplans1.free.fr/wildcats.pdf.
- ↑ Black, S. A.; Fellous, A.; Yamaguchi, N.; Roberts, D. L. (2013). "Examining the Extinction of the Barbary Lion and Its Implications for Felid Conservation". PLoS ONE 8 (4): e60174. Bibcode 2013PLoSO...860174B. DOI:10.1371/journal.pone.0060174.
- ↑ Yadav, P. R. (2004). Vanishing And Endangered Species. Discovery Publishing House. s. 176–78. ISBN 81-7141-776-0. https://books.google.com/?id=ecgil9AfV1QC&pg=PA178. Erişim tarihi: 14 Aralık 2010.
- ↑ "Asiatic Lion—History". Asiatic Lion Information Centre. Wildlife Conservation Trust of India. 2006. http://www.asiaticlion.org/asiatic-lion-history.htm. Erişim tarihi: 15 September 2007.
- ↑ Singh, H. S.; Gibson, L. (2011). "A conservation success story in the otherwise dire megafauna extinction crisis: The Asiatic lion (Panthera leo persica) of Gir forest". Biological Conservation 144 (5): 1753–1757. DOI:10.1016/j.biocon.2011.02.009.
- 1 2 Sunquist, M. E. and Sunquist, F. C. (2009). Family Felidae (Cats). In: Don E. Wilson, Russell A. Mittermeier (eds.): Handbook of the Mammals of the World. Volume 1: Carnivores. Lynx Edicions, 2009, ISBN 978-84-96553-49-1, pp. 137 ff.
- 1 2 3 4 Macdonald, David Wayne (2006). The Encyclopedia of Mammals. s. 628–635. ISBN 0-87196-871-1.
- ↑ F. M. Angelici; A. Mahama; L. Rossi (20 Temmuz 2015). "The lion in Ghana: its historical and current status". Animal Biodiversity and Conservation 38.2: 151–162. http://abc.museucienciesjournals.cat/files/ABC_38-2_pp_151-162-color.pdf. Erişim tarihi: 26 Şubat 2016.
- 1 2 Burger, Joachim; Rosendahl, Wilfried; Loreille, Odile; Hemmer, Helmut; Eriksson, Torsten; Götherström, Anders; Hiller, Jennifer; Collins, Matthew J. ve diğ. (2004). "Molecular phylogeny of the extinct cave lion Panthera leo spelaea". Molecular Phylogenetics and Evolution 30 (3): 841–49. DOI:10.1016/j.ympev.2003.07.020. PMID 15012963. http://www.uni-mainz.de/FB/Biologie/Anthropologie/MolA/Download/Burger%202004.pdf. Erişim tarihi: 20 September 2007.
- ↑ Probst, Ernst (1999) (Almanca). Deutschland in der Urzeit. Orbis. ISBN 3-572-01057-8.
- ↑ Martin, Paul S. (1984). Quaternary Extinctions. Tucson, AZ: University of Arizona Press. ISBN 0-8165-1100-4. https://books.google.com/?id=O8SgPwAACAAJ.
- ↑ Schaller, George B. (1972). The Serengeti lion: A study of predator-prey relations. Chicago: University of Chicago Press, p. 120–121
- 1 2 Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınevi. Ankara, 2016 s. 189