Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti

Güneybatı Kafkas Geçici Millî Hükûmeti
Cenub-ı Garbi Kafkas Hükümet-i Muvakkate-i Milliyesi
←
1918–1919 →

Bayrak

Yeşil ile gösterilen yer Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükûmeti
Başkent Kars
Dil(ler) Türkçe[1]
Din İslam
Yönetim Şura
Cumhurbaşkanı
 - 1918-1919 Cihangirzade İbrahim Bey
Tarihi
 - Osmanlı Devleti'nden bağımsızlık 1 Aralık 1918
 - İngiliz işgali 19 Nisan 1919
Para birimi Kuruş, Lira
Türk tarihi
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ

Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti (Osmanlı Türkçesi: Cenub-ı Garbi Kafkas Hükümet-i Muvakkate-i Milliyesi[2] / Cenub-ı Garbi Kafkas Hükümet-i Cumhuriyesi[3]), 17-18 Ocak 1919 tarihleri arasında gerçekleştirilen Büyük Kars Kongresi'nin sonucunda kurulan ve 12 Nisan'da İngilizlerin Kars'ı işgal etmeleriyle son bulan geçici hükûmet.[2] Elviye-i Selâse'nin tamamını kapsamakta birlikte Kars (hükümet merkezi), Batum, Ahıska, Ahılkelek, Artvin, Ardahan, Acara, Posof, Çıldır, Göle, Oltu, Karakurt, Sarıkamış, Karapınar, Kağızman, Kulp, Iğdır, Serdarabat, Aralık, Nuraşen, Nahçıvan, Culfa ve Ordubad gibi yerleri kapsamaktaydı.[4] Güneybatı Kafkas Cumhuriyeti[5][6][7] veya Kars Cumhuriyeti[8] adlarıyla da bilinir.

İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Somerset Arthur Gough-Calthorpe tarafından kaldırılmıştır.

Tarihi

Kuruluşu

9 Ekim 1918'de Ahıska Hükümet-i Muvakkatası, 3 Kasım'da Aras Türk Hükümeti, 5 Kasım'da Kars İslâm Şurası kurulmuştur. 15 Kasım'da Birinci Kars Kongresi düzenlenmiş ve sekiz kişilik Muvakkat Heyeti seçilmiştir. 30 Kasım'da İkinci Kars Kongresi (Kars İslâm Şurası Büyük Kongresi) düzenlenmiş ve Millî Şura Hükumeti kurulmuştur. Aras ve Ahıska'daki hükumetlerini birer şubesi sayarak Millî Şura Hükumetine katılmıştır.[2]

I. Dünya Savaşı sonunda 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi, Osmanlı Devleti ordusu birliklerinin Güney Kafkasya'dan çekilmesini öngörmüştür. Osmanlı Devleti bu hükme uyarak 4 Aralık 1918 tarihinde askerlerini 1877 yılından önceki Rusya sınırına aynı uzaklıktaki yere çekecektir. Fakat Kars'tan askerlerini 2 ay sonra çekme kararı almıştır.

Bu kararın nedeni halkın bölgede bir hükümet kurmasına zaman vermektir. Çünkü askerlerin geri çekilmesi ile Elviye-i Selase denen Kars, Batum ve Ardahan, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti işgaline açık bir hale gelecektir. Bunun üzerine 29 Ekim 1918 tarihinde Ahıska ve Ahılkelek çevresinde Ahıska Hükümet-i Muvakkatası (Ahıska Geçici Hükümeti), 3 Kasım 1918 tarihinde Emir Bey Ekberzâde başkanlığında, merkezi Iğdır olmak üzere Aras Türk Hükümeti ve 5 Kasım 1918'de Kepenekçi Emin Ağa (Emin Ağa Borçalı) ve Piroğlu Fahreddin Bey başkanlıklarında merkezi Kars olmak üzere Kars İslâm Şûrası kurulmuştur. 30 Kasım 1918 tarihinde Kars'ta toplanan kongrede bu üç hükümet Kars Millî İslâm Şûrası Merkez-i Umumisi adı altında birleşmiştir. Başkanlığına Cihangirzade İbrahim Bey seçilmiştir.[9] 60 yöresel temsilcinin katıldığı[10] bu kongre ile Kars, Oltu, Kağızman, Igdır, Sarıkamış, Ardahan ile Türklerin veya Müslümanların yaşadığı Ahılkelek, Ahıska ve Batum gibi şehirlerde yaşayan halk örgütlenmiştir.[11] 17 Ocak 1919 ve 18 Ocak 1919 tarihlerinde Dr. Esat Oktay Bey başkanlığında[12] Kars'ta toplanan kongreye 131 temsilci katılmış ve kongrede Kars Millî İslâm Şûrası'nın adı Cenûb-i Garbî Kafkas Hükûmet-i Muvakkata-i Milliyesi (Güneybatı Kafkasya Milli Geçici Hükümeti) olarak değiştirilmiştir. Başkanlığına yine Cihangirzade İbrahim Bey seçilmiştir. Bu geçici hükumet, 18 maddeden oluşan anayasası ve yeşil ve kırmızı zemin üzerinde bulunan ay-yıldızlı bayrağı kabul edip; 12 üyeli bir bakanlar kurulu ve halkın oyu ile seçilen 131 milletvekilli bir parlamento kurmuştur.[9] 25 Mart 1919 tarihinde bu meclis Cenûb-i Garbî Kafkas Hükümet-i Cumhuriyesi adını almıştır.[9][13] Hükümet Kars'ın dışında Artvin, Ardahan, Batum, Gümrü, Sarıkamış, Nahcivan, Ordubad ve Iğdır'ı sınırları içinde saymıştır.

Yıkılışı

Bölgede bulunan İngilizler, yerel hükümetin çalışmalarına bir süre göz yumdular. Ancak 19 Nisan 1919’da Kars’ı işgal ederek hükümetin varlığına son verdiler.[14] Hükümetin 12 üyesini tutuklayarak önce Batum’a, sonra da Malta’ya sürdüler.

İngilizlerin Ermenilere devrettiği Kars, 1920 sonbaharında Kâzım Karabekir komutasındaki Türk birliklerinin bölgeyi ele geçirmesine kadar bir buçuk yıl işgal altında kaldı.

Malta Sürgünü

Malta'ya sürgüne gönderilen isimler aşağıdaki gibidir.[15]

 Malta Sürgünleri
# İsim Sürgün Tarihi Sürgün No Görevi
1 Cihangirzade Aziz Bey 2 Haziran 1919 27 19 Adalet Bakanı
2 Alibeyzade Mehmed Bey 2 Haziran 1919 27 16 Kars Valisi
3 Cihangirzade Hasan Han 2 Haziran 1919 27 18 Savunma Bakanı
4 Cihangirzade İbrahim Bey 2 Haziran 1919 27 17 Cumhurbaşkanı
5 Mehmetoğlu Muhlis Bey 2 Haziran 1919 27 27 PTT Genel Müdürü
6 Matvey Radjinski 2 Haziran 1919 27 25 Rus Şura üyesi
7 Musa Salah Bey 2 Haziran 1919 27 20 Polis Müdürü
8 Pavlo Camusev 2 Haziran 1919 27 14 Rum Şura Üyesi
9 Tevhidüddin Mamiloğlu 2 Haziran 1919 27 22 Emniyet Müdürü (Orenburglu Kazak Türkü)
10 Stefani Vafiades 2 Haziran 1919 27 26 Rum Şura Üyesi, Sosyal Yardım Bakanı
11 Yusufoğlu Yusuf Bey 2 Haziran 1919 27 21 Şura Üyesi, Gıda Bakanı

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Sürmeli, Serpil. Türk-Gürcü ilişkileri, 1918-1921 (2001), Atatürk Araştırma Merkezi
  2. 1 2 3 Mustafa Budak, İdealden Gerçeüğe: Misâk-ı Millî'den Lozan'a Dış Politika, Küre Yayınları, ISBN 975-6614-05-6, s. 31-32.
  3. ↑ Toplu eserler: Osmanlı ve cumhuriyet tarihi yazıları (2006), Turhan Kitabevi, sf. 252
  4. ↑ Budak, A.g.e., s. 175. (Ahmet Ender Gökdemir, Cenûb-i Garbi Kafkas Hükümeti, Ankara, 1989)
  5. ↑ İ.Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü yıllığı, 8. cilt (1993), İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, sf. 74
  6. ↑ Yükseler, Kayhan. Güneybatı Kafkas'ta Taşnak mezalimi (2006), Kaynak Yayınları, sf. 125
  7. ↑ Yılmaz, Salih. Türkiye ve Kafkasya'da yaşayan Karapapak (Terekeme) Türkleri tarihi ve kültürü (2007), sf. 60
  8. ↑ Kelebek ömürlü cumhuriyet (Türkçe). Erkan Karagöz.
  9. 1 2 3 Milli Mücadele'de Elviye-i Selase (Türkçe). ATAM.
  10. ↑ Ulusal ve Yerel Kongreler Kronolojisi (Türkçe). TBMM.
  11. ↑ W.E.D. Allen, P. Muratoff, "Caucasian Battlefields", Cambridge, 1953.
  12. ↑ A. Ender Gökdemir, Cenûb – i Garb – i Kafkas Hükûmeti, Ankara,1998, s. 90.
  13. ↑ H. Pehlivanli, "The Post Armistice situation on South-West Caucasia" in "Kars and Eastern Anatolia in the Recent History of Turkey", Ankara, 1994.
  14. ↑ Chapter Six: The Final War in the East. — Kars, page 211. // Death and Exile: The Ethnic Cleansing of Ottoman Muslims, 1821–1922. Author: Justin McCarthy. Princeton: Darwin Press, 1995, XV+368 pages.ISBN 9780878500949
    “ The Muslims of Kars had unquestionably been a majority before the war. Upon the Ottoman defeat, they formed a Muslim National Council (the Shura) in Kars Province. The British, who began a de facto occupation of Kars on 19 April 1919, gave civil and military power in the province to the Armenians, because it was expected that Kars would become part of the new Armenian Republic; the Muslim majority was not consulted on this issue. Muslims were disarmed and their weapons given to Armenians, so that in effect the only armed forces in the province were Armenian bands and some Kurdish tribes. ”
  15. ↑ Şimşir, Bilal. Malta Sürgünleri. Bilgi. ISBN 975494902X. "Documents on British Foreing Office 371/5091/E, 15117 - Horace Rumbold'tan Curzon'a Rapor: İStanbul, 24.Kasım 1920, No.1552/W/3662"
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/11/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.