Ahameniş İmparatorluğu

Bu maddenin tarafsızlığı konusunda kuşkular bulunmaktadır.
Ayrıntılar için lütfen maddenin tartışma sayfasına bakınız.
Şablonu maddeden çıkarmadan önce lütfen şablonun yardım sayfasını inceleyiniz. (Mart 2014‎)
Ahameniş İmparatorluğu
Farsça: هخامنشیان
Hakhâmaneshiyân
←
 
←
 
←
 
←
MÖ 550–MÖ 330 →

Büyük Kiros'un Bayrağı

Bayrak

En geniş döneminde - Ahameniş İmparatorluğu
Başkent Babil[1] (ana başkent), Pasargada, Ecbatana, Susa, Persepolis
Dil(ler) Antik Farsça[a]
Antik Aramice[b]
Akatça[2]
Med
Elamite
Sümerce[c]
Din Zerdüştlük, Babil[3]
Yönetim Monarşi
 - MÖ 559 - 530 Büyük Kiros
 - MÖ 530 - 522 II. Kambises
 - MÖ 522 - 486 I. Darius
 - MÖ 336 - 330 III. Darius
Yüzölçümü
 - MÖ 500 8000000 km2
Nüfus
 - MÖ 500 50000000 
     Yoğunluk 6.3 /km2
Para birimi Daric ve Siglos
Günümüzdeki durumu
İran tarihi
Antik Çağlar
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ
Azerbaycan tarihi
Antik Çağlar
Orta Çağ
Yeni Çağ
20. yüzyıl
Diğer Konular
Ahameniş Hanedanın en geniş sınırları
Başkenti Taht-e Camşid (Persepolis)

Ahameniş Hanedanı (Eski Farsça: Hakhāmanishiya; Farsça: هخامنشیان Hah'āmanishiyān; MÖ 550 - MÖ 330), MÖ 6. yüzyılda Büyük Kiros tarafından kurulan Pers devleti.

Tarihçe

MÖ 550'de Persler Büyük Kiros önderliğinde birleşerek kuzeydeki Medler'i yıkmış ve bir devlet haline gelmişlerdir. Bundan sonra Kyros fetih hareketlerine girişmiştir. Bu fetihlerde ise Babil, Fenike gibi zengin yerleri fethedip ülkeyi zengin bir krallık haline getirmiştir. Urartu, Manna devletini, Lidya'yı ve Krezus'un servetini ele geçirip tüm Anadolu'yu hakimiyeti altında birleştirmiştir. Anadolu'yu ele geçirdikten sonra Babil'e saldırmış ve orayı da fethedip kendini Babil kralı ilan etmiştir. Bundan sonra ise Mısır'a saldırma hazırlıklarına başlamış, kuzeydoğuyu sağlamlaştırmak için İskit-saka imparatorluğu ile savaş yapmış ve bu savaşların birinde Kraliçe Tomris'in ordusuna mağlup olarak hayatını kaybetmiştir.

Yerine ise oğlu Kambis geçmiştir. Kambis devrinde Mısır fethedilmiş, Kartaca'ya kadar Pers ordusu ilerlemiş ancak Kartacalıları geçememiştir. Kambis döneminde İranlı kabileler ayaklanmışlardır, bunlar Gomata isimli bir Med rahibinin başını çektiği Mecusilerdir.

Kambis Mısır dönüşü ölmüş, yerine ise ünlü Pers İmparatoru I. Darius geçmiştir. İlk olarak kabile isyanlarını bastırmış ve çeşitli alanlarda devrim niteliğindeki hareketlere girişmiştir. I. Darius da fetih hareketlerine girişmiş, İmparatorluk sınırları doğuda Hindistan'a dayanmıştır. Kafkasya'ya doğru İskitlere karşı da sefer yapmış ama başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Daha sonra batıya yönelip, Trakya, Makedonya ve Ege'ye saldırıp buraları ele geçirmiştir.

Bunun üzerine Spartalılar, Darius ve oğlu I. Serhas'e karşı Salamis Deniz Savaşı'nı yapmışlardır. Salamis Deniz Savaşı'nda elde edilen ganimetlerin bütünü Büyük İskender'in fethinde ele geçirilmiştir.

II. Artakserhas döneminde devlet hızla çözülmeye başlamış, İmparatorluk'ta ayaklanmalar olmuş, Mısır bağımsızlığını ilan etmiştir. İsyanlar güçlükle bastırılmış ama daha sonra III. Darius döneminde Pers İmparatorluğu'na Büyük İskender son vermiştir.

Ahameniş imparatorluğu tarihte Ortadoğu'da kurulmuş olan en büyük imparatorluklardan biridir. Ege'ye ve Hindistan'a uzanan, gerçek anlamda bir imparatorluk gerçekleştirilmiştir.[6]

Ahameniş İmparatorluğu hükümdarları

Ahameniş İmparatorluğu (MÖ 550-MÖ 300)
Taht ismi Asıl isim Resim Unvan Doğum-Ölüm Hükümdarlık başlangıcı Hükümdarlık sonu Aile bağlantıları Not
Büyük Kiros Büyük Kral, Persler Kralı,
Anşan Kralı, Medya Kralı,
Babil Kralı, Sümer ve Akad Kralı,
Dünya'nın Dört Bir Köşesinin Kralı		 MÖ 600 – MÖ 530 MÖ 559 MÖ 530 I. Kambises Anşan Kralı ve Astiages'in kızı Medya'li Mandana'nin oğlu MO 559'dan itibaren Anşan Kralı. Massagetler ile yaptığı bir savaşta öldü.
II. Kambises Büyük Kral.
Hşayathiya Hşayathiyanam (Krallar Kralı). 		? – MÖ 521 MÖ 530 MÖ 522 Büyük Kiros'un oğlu Bir ayaklanmayı bastırmak için gitmekte iken yolda öldü.
Bardiya Tanyoxarces Büyük Kral,
Mısır Firavunu		 ? – MÖ 522 MÖ 522 MÖ 522 Büyük Kiros'un oğlu Pers soyluları tarafından öldürüldü.
I. Darius Arsames (?) Büyük Kral.
Hşayathiya Hşayathiyanam (Krallar Kralı).		 MÖ 550 – MÖ 486 MÖ 522 MÖ 486 Hystaspes'ın oğlu
I. Serhas Büyük Kral.
Hşayathiya Hşayathiyanam (Krallar Kralı).		 MÖ 519 – MÖ 465 MÖ 485 MÖ 465 I. Darius'un oğlu Öldürüldü.
I. Artaserhas Büyük Kral.
Hşayathiya Hşayathiyanam (Krallar Kralı).
Longimanus		 ? – MÖ 424 MÖ 465 MÖ 424 I. Serhas'ın oğlu
II. Serhas Artaxerxes Büyük Kral.
Hşayathiya Hşayathiyanam (Krallar Kralı).		 ? – MÖ 424 MÖ 424 MÖ 424 I. Artaserhas'ın oğlu Sogdianus tarafından öldürüldü.
Sogdianus Büyük Kral.
Hşayathiya Hşayathiyanam (Krallar Kralı).		 ? – MÖ 423 MÖ 424 MÖ 423 I. Artaserhas'ın oğlu II. Darius tarafından öldürüldü.
II. Darius Ochus Büyük Kral.
Hşayathiya Hşayathiyanam (Krallar Kralı).		 ? – MÖ 404 MÖ 423 MÖ 404 I. Artaserhas'ın oğlu
II. Artaserhas Arsaces Büyük Kral.
Hşayathiya Hşayathiyanam (Krallar Kralı).		 MÖ 436 – MÖ 358 MÖ 404 MÖ 358 II. Darius'un oğlu
III. Artaserhas Ochus Büyük Kral.
Hşayathiya Hşayathiyanam (Krallar Kralı).		 ? – MÖ 338 MÖ 358 MÖ 338 II. Artaserhas'ın oğlu Öldürüldü.
IV. Artaserhas Arses Büyük Kral.
Hşayathiya Hşayathiyanam (Krallar Kralı).		 ? – MÖ 336 MÖ 338 MÖ 336 III. Artaserhas'ın oğlu Öldürüldü.
III. Darius Artashata Büyük Kral.
Hşayathiya Hşayathiyanam (Krallar Kralı).		 MÖ 380 – MÖ 330 MÖ 336 MÖ 330 IV. Artaserhas'ın oğlu V. Arteserhas tarafından öldürüldü.
V. Artaserhas Bessus Büyük Kral.
Hşayathiya Hşayathiyanam (Krallar Kralı).		 ? – MÖ 329 MÖ 330 MÖ 329 Olasılıkla II. Artaserhas'in soyundan gelme bir Pers soylu Büyük İskender tarafından öldürüldü.

Mimari

Pers mimarisinin en güzel örneği, kalıntıları günümüze kadar ulaşan ve Susa'da yer alan 100 sütunlu Kraliyet Sarayı'dır. I. Darius yazıtında, bu sarayın Mısırlı, İyonyalı, Babilli, Lidyalı vb. tutsaklar tarafından yapıldığını anlatır. Persler hâkimiyeti altındaki halklardan ilham alsalar da, mimari ve sanatları kendilerine özgüdür.

Nakş-ı Rüstem'de Ahameniş İmparatorları mezarları

Yazı, dil ve edebiyat

Persler çivi yazısı kullanmışlardır. Yazıyı daha çok resmi kraliyet yazışmaları için kullanmışlar ve bu yazışmaların çoğunu da Arami dilinde yazmışlardır. Resmi belgeler dışında günümüze ulaşan yazılı edebi eserleri yoktur.

Bilim

Pers İmparatorluğu'nun parası Dareikos

Pers İmparatorluğunda bilim Mezopotamya kadar gelişmemiştir. Takvimleri Babil etkisiyle geliştirilmişti. Dareikos denilen bir para birimi darp etmişlerdir. Herodot’un anlattığına göre, Persler vergi geliri olarak diğer halklardan aldıkları paraları eritip tekrar para olarak basıyorlardı.

Din

Perslerin dininde gökyüzü, su, ateş ve toprağın önemli bir yeri vardı. Ahura Mazda (ya da Hürmüz) adlı tanrıya tapılan Zerdüştlük (veya Mazdaizm) dininin dışında yerel Hint-Avrupa dinleri de vardı. Bu din özellikle Pers soyluları arasında yaygındı. Düalizm ilkesinin belirgin olduğu dinlerden biridir. Eşit iki güç arasındaki savaşa, Hürmüz yani iyilik ve Ehrimen yani kötülük arasındaki savaşa, dayalı bir prensibi vardır.

Kaynakça

  1. ↑ Yarshater, Ehsan (1993). The Cambridge History of Iran, Volume 3. Cambridge University Press. s. 482. ISBN 978-0-521-20092-9.
  2. ↑ Harald Kittel, Juliane House, Brigitte Schultze; Juliane House; Brigitte Schultze (2007). Traduction: encyclopédie internationale de la recherche sur la traduction. Walter de Gruyter. s. 1194–5. ISBN 978-3-11-017145-7. http://books.google.com/?id=oD0dBqGDNscC.
  3. ↑ Boiy, T. (2004). Late Achaemenid and Hellenistic Babylon. Peeters Publishers. s. 101. ISBN 978-90-429-1449-0.
  4. ↑ Security and Territoriality in the Persian Gulf: A Maritime Political Geography by Pirouz Mojtahed-Zadeh, page 119
  5. 1 2 http://www.livius.org/maa-mam/maka/maka.html
  6. ↑ Ortaylı, İlber (Nihal Uysal) (2010) Zaman Kaybolmaz, İstanbul: Turkiye İş Bankası Yayınları, ISBN::9754586950

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Anadolu tarihi
Haçlı seferleri Eski Roma Babil Demir Çağı Bronz Çağı Ortaçağ İznik Rum İmparatorluğu Lazika Kolha Luvi Krallığı Osmanlı İmparatorluğu Gürcistan Likya Türkiye İlhanlılar Bitinya Lidya Geç Hititler Mitanni Akad İmparatorluğu Anadolu Selçukluları Pontus Krallığı İyonya Assuva Büyük İskender Frigya Arzava Hattiler Bagratlı Hanedanı Pergamon Krallığı Karya Kizzuvatna Trabzon Rum İmparatorluğu Sasaniler Selevkos İmparatorluğu Medler Troya Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti Kilikya Ermeni Krallığı Pakraduni Hanedanlığı Ermeni Krallığı (antik) Ahameniş İmparatorluğu Urartu Hititler İstanbul Malazgirt savaşı Issus Savaşı Kadeş Savaşı İstanbul'un fethi Anadolu tarihi
This article is issued from Vikipedi - version of the 11/30/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.