Meclis-i Mebusan 3. dönem mebusları listesi

1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusanı veya III. Meclis-i Mebusan, Osmanlı Meclis-ı Umumisi'nin alt kanadı olan Meclis-i Mebusan'ın II. dönemidir. 17 Aralık 1908 - 18 Ocak 1912 tarihleri arasında görev yaptı.

II. Abdülhamid döneminin sonunda, 23 Temmuz 1908’de II. Meşrutiyet'in ilanıyla, aynı yılın Kasım ve Aralık aylarında mebus seçimi yapıldı. Ahrar Fırkası ve İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin katıldığı seçimlerde, İttihat ve Terakki çoğunluğu sağladı ve 17 Aralık 1908’de (Rumî takvime göre 4 Kânunuevvel 1324) 3. Meclisi Mebusan açıldı. Bu Meclis, 31 Mart Olayı ve II. Abdülhamit'in tahttan indirilmesi sonrasında Mayıs 1909’da Kanuni Esasi üzerinde değişiklikler yaparak padişahın ve Ayan Meclisinin yetkilerini daralttı, kendi yetkilerini arttırdı. 1911’de tek bir mebusluğu ilgilendiren, ancak siyasi yankıları yüksek olan bir ara seçim yapıldı.

III. dönem Meclis-i Mebusanı'nda 142 Türk, 60 Arap, 25 Arnavut, 23 Rum, 12 Ermeni (bunlara 4 Taşnak ve 2 Hınçak mensubu dahildi), 5 Yahudi, 4 Bulgar, 3 Sırp, 2 Ulah ve 1 Asuri (Dawud Bey Yusufani, Musul Vilayeti) mebus bulunmaktaydı. İdeolojik altyapısı dönem içinde şekillenmeye devam edecek olan İttihat ve Terakki Fırkası yaklaşık 60 mebusun desteğine sahipti.^[1]

Mebuslar

Mebuslardan üçü Aristidi Paşa, İsmail Hakkı Paşa ve Mahir Said Bey

Vilayet	Seçim Bölgesi	Mebus	Etnik Mensubiyeti
Adana	Adana	Abdullah Faik Efendi[2]	Türk
		Ali Münif Bey[3]
	Cebelibereket	Mehmed Reşid Efendi
	İçel	Hacı Mahmud Bayram Efendi
	Kozan	Boyacıyan Hamparsum Murat Efendi	Ermeni
	Mersin	Abdülhalim Bey[4]	Türk
		Arif Hikmet Bey[5]
Ankara	Ankara	Hacı Mustafa Efendi
		Kasım Nuri Efendi
		Mahir Sait Bey
		Talat Bey
	Çorum	Ali Osman Efendi
		Mehmet Münir Bey
	Kayseri	Hacı Kasım Efendi
		İmamzade Ömer Mümtaz Bey
	Kırşehir	Ali Rıza Bey
		Mahmut Mahir Efendi
	Yozgat	Edip Bey
		Hayrullah Efendi
Aydın	Aydın	İsmail Sıtkı Bey[6]
		Hacı Süleyman Efendi[7]
		Ubeydullah Efendi
	Denizli	Ahmed Muhip Efendi
		Fraşarlı Gani Bey	Arnavut
	İzmir	Aristidi Paşa[8]	Rum
		Emanuel Emanuelidi Efendi[9]
		İstepan Efendi
		Mehmet Sait Efendi	Türk
		Nesim Mazliyah Efendi	Yahudi
		Pavli Karolidi Efendi	Rum
		Seyid Bey	Türk
	Menteşe	Halil Bey
		Hamza Hayati Bey
	Saruhan	Haydar Bey
		İlhami Bey
		Mansurîzade Sait Bey
		Tokadîzade Şekip Bey
Bağdat	Bağdat	Hacı Ali Efendi
		Babanzade İsmail Hakkı Bey
		Sason Efendi	Ermeni
	Divaniye	Esseyid Mustafa Nuri Efendi	Arap
		Mehmet Şevket Paşa
	Kerbela	Abdülmehdî Bey
Basra	Ammare	Abdülmecid Bey[10]
		Hüseyin El Ulvan Efendi[11]
		Mehmed Kureyş Efendi[12]
		Mehmed Selim Efendi[11]
	Basra	Abdülvahap Paşa[13]
		Zehirzade Ahmed Paşa[5]
		Seyyid Talip Bey
	Müntefik	Abdülmuhsin Bey[14]
		Hıdır Hayati Efendi
		Refet Senevî Efendi[5]
Beyrut	Akka	Şakîrzade Esad Tevfik Efendi
	Beyrut	Kâmil El Esad Bey[15]
		Rıza El Sulh Bey
		Süleyman El Büstanî Efendi[8]
	Lazkiye	Emin Aslan Bey[16]
		Mehmed Aslan Bey[17]
	Nablus	Şeyh Ahmed Hammaş Efendi
	Trablusşam	Fuat Hulusi Bey	Türk
Bitlis	Bitlis	Mehmed Arif Efendi
	Genç	Mehmed Emin Efendi
	Muş	Hacı İlyas Sami Efendi
		Kigam Efendi	Ermeni
	Siirt	Abdürrezak Efendi	Türk
Cezayir-i Bahr-i Sefid	Limni	Mihalaki Efendi	Rum
	Midilli	Panayot Bostani Efendi
		Mihalaki Salta Efendi
	Rodos	Teodor Konstantinldi Efendi
	Sakız	Mihalaki Çelebidi Efendi
Diyarbekir	Diyarbekir	Pirinçcizade Arif Bey[5]	Türk
		Pirinçcizade Feyzi Bey[18]
	Ergani	İbrahim Efendi
	Mardin	Sait Bey
	Siverek	Nureddin Bey
Edirne	Dedeağaç	Süleyman Bey
	Edirne	Asım Bey
		Faik Bey[19]
		Rıza Tevfik Bey
		Mehmed Talat Paşa
	Gelibolu	İstefani Narlı Efendi	Rum
	Gümülcine	İsmail Bey	Türk
		Mehmed Fehmi Efendi
		Mehmed Arif Bey
	Kırkkilise	Emrullah Efendi
		Mustafa Arif Bey
	Tekirdağ	Mehmed Adil Bey
		Agop Babikyan Efendi[5]	Ermeni
		Agop Boyacıyan Efendi[20]
Erzurum	Bayazıt	Süleyman Sudi Efendi	Türk
	Erzincan	Osman Fevzi Efendi
	Erzurum	Ahmed Ziya Bey
		Hacı Şevket Efendi
		Pastırmacıyan Karekin Efendi	Ermeni
		Seyfullah Efendi	Türk
		Ohannes Vartkes Efendi	Ermeni
Hicaz	Cidde	Kasım Zeynel Efendi	Arap
	Hicaz	Hasan Şeybî Efendi
		Şerif Abdullah Bey
Halep	Halep	Ali Cenani Bey	Türk
		Artin Boşgezenyan Efendi[21]	Ermeni
		Şeyh Beşir Efendi[22]	Arap
		Emirîzade Mehmed Bahaeddin Bey[23]
		Mellahzade Mer'i Paşa[24]
		Kevakibîzade Mesud Efendi
		Mustafa Bey[25]
		Cabirîzade Abdünnafi Paşa
		Bereketzade Rıfat Bey[5]
	Maraş	Hasan Fehmi Efendi	Türk
		Mehmed Şükrü Efendi
Hüdavendigâr	Bursa	Hafız Ahmed Hamdi Efendi
		Hacı Ömer Feyzi Efendi
		Sabri Bey
		Mehmed Tahir Bey
	Ertuğrul (Bilecik)	Mehmed Sadık Bey
		Mehmed Sıtkı Efendi
	Karahisar-i Sâhib (Afyon)	Kâmil Efendi
		Rıza Paşa
		Kethüdazade Salim Efendi
	Kütahya	Abdullah Azmi Efendi
		Ahmed Ferid Bey
		Ahmed Cemal Bey[26]
		Hasan Tahsin Efendi
		Mustafa Saffet Paşa[7]
İstanbul	İstanbul	Ahmed Nesimi Bey
		Ahmed Rıza Bey[27]
		Alber Feraci Efendi	Yahudi
		Halaçyan Efendi	Ermeni
		Hüseyin Cahit Bey	Türk
		Konstantin Konstanidi Efendi	Rum
		Pandelâki Kozmidi Efendi
		Hoca Nasuhzade Mustafa Asım Efendi	Türk
		Manyasizade Refik Bey[28]
		Rıfat Paşa[29]
		Tahir Hayrettin Bey[30]
		Kirkor Zöhrap Efendi	Ermeni
İşkodra	Draç	Esad Paşa	Arnavut
	İşkodra	Murteza Galip Bey
		Rıza Bey[31]
		Şakir Bey[5]
Kastamonu	Kangırı (Çankırı)	Behçet Bey	Türk
		Hacı Tevfik Efendi
	Kastamonu	Ahmed Mahir Efendi
		Ahmed Şükrü Bey
		İsmail Mahir Efendi
		Necmeddin Molla Bey[32]
		Yusuf Kemal Bey[7]
	Sinop	Hasan Fehmi Efendi
		Rıza Nur Bey
Konya	Antalya	Ebüzziya Tevfik Bey
		Elmalılı Mehmed Hamdi Efendi
	Burdur	Muhaddeszade Ömer Lütfi Efendi
	Isparta	Hacı Eşref Bey
		Süleyman Sami Bey
	Konya	Mehmed Emin Efendi
		Mehmed Vehbi Efendi
		Hacı Mustafa Efendi
		Salim Efendi
		Zeynelabidin Efendi
	Niğde	Mustafa Hayri Efendi
		Muhiddin Bey
		Yorgaki Efendi	Rum
Kosova	İpek	Ahmed Hamdi Efendi	Arnavut
		Ali Haydar Bey
		Bedri Bey
		Hafız İbrahim Efendi
	Priştine	Hüseyin Fuat Paşa	Türk
		Hasan Bey	Arnavut
		Mustafa Hamdi Efendi[5]
		Sava Stepanoviç Efendi	Sırp
		Şaban Paşa[33]	Arnavut
	Prizren	Mehmet Emin Efendi[7]
		Şerif Bey
		Vehbi Efendi[34]
		Yahya Bey	Türk
	Seniçe	Hacı Hasan Muhittin Bey
	Taşlıca	Ali Vasfi Bey
	Üsküp	Aleksandır Parliç Efendi	Sırp
		Necip Draga Bey	Arnavut
		Pavlof Efendi	Bulgar
		Sait Efendi	Türk
Mamuret-ül-Aziz	Dersim	Lütfi Fikri Bey	Türk
	Malatya	Ahmed Hamid Bey[5]
		Keşşaf Efendi[35]
		Mehmet Tevfik Efendi
	Mamuret-ül-Aziz	Mustafa Bey
		Mehmed Nuri Efendi
		Hacı Ziyaeddin Bey
Manastır	Debre	Basri Bey	Arnavut
		İsmail Bey[5]
		Şevket Bey[36]
	Elbasan	Abdullah Mahir Efendi[5]	Türk
		Hacı Ali Efendi[37]
	Görice	Filip Mise Efendi	Ulah
		Şahin Naki Efendi	Arnavut
	Manastır	Yanko Dimitroviç Efendi	Sırp
		Mehmet Vasıf Bey	Türk
		Pançe Doref Efendi	Bulgar
		Trayan Nali Efendi	Ulah
	Serfiçe	Koço Drizi Efendi[5]	Arnavut
		Haris Vamvaka Efendi[38]
		Yorgi Boşo Efendi	Rum
Musul	Kerkük	Mehmed Ali Bey	Türk
		Salih Paşa
	Musul	Davud Yusufanî Bey	Asuri
		Mehmed Ali Fadıl Bey	Türk
	Süleymaniye	Hacı Said Efendi
Selanik	Drama	Agâh Bey
		Rıza Bey
	Selanik	Yorgaki Artas Efendi	Rum
		Cavid Bey	Türk
		Emanuel Karasu Efendi	Yahudi
		Yorgi Honeos Efendi	Rum
		Rahmi Bey	Türk
		Dimitri Vlahof Efendi	Bulgar
	Siroz	Hristo Dalçef Efendi
		Dimitri Dinga Efendi	Rum
		Derviş Ragıp Bey[39]	Türk
		Mithat Şükrü Bey
		Yusuf Naşit Bey[7]
Sivas	Amasya	Arif Fazıl Efendi
		Cudi Efendi
		İsmail Hakkı Paşa
	Karahisar-ı Şarki	Ömer Feyzi Efendi
		Serdarzade Mustafa Efendi
	Sivas	Dagavaryan Nazret Efendi	Ermeni
		Hüsnü Bey	Türk
		Mustafa Ziya Bey
		Ömer Şevki Bey
		Ahmet Şükrü Efendi
	Tokat	Hattatzade İsmail Paşa
		Şeyh Hacı Mustafa Haki Efendi
		Mustafa Sabri Efendi
Suriye	Hama	Abdülhamid Zöhravî Efendi	Arap
		Halid El Berazi Efendi
	Havran	Sadeddin Efendi
	Kerek	Tevfik El Mecali Bey
	Şam	Abdurrahman El Yusuf Bey[40]
		Mehmed Aclanî Efendi[5]
		Şem'azade Hasan Rüştü Bey
		Süleyman Efendi[7]
		Azmzade Şefikülmüeyyet Bey
		Aslizade Şükrü Bey[41]
Trablusgarp	Cebeli Garbi	Süleyman Elbarunî Efendi
	Fizan	Cami Bey	Türk
	Humus	Mustafa Bin Kaddare Efendi	Arap
	Trablusgarp	Ferhat Bey	Türk
		Mahmud Naci Bey
		Sadık Bey
Trabzon	Gümüşhane	Mısırlızade Hayri Bey
		İbrahim Lütfi Paşa
	Lazistan	Ahmed Paşa
		İbrahim Ferid Efendi
	Trabzon	Saraçzade Ali Naki Efendi[42]
		Hacı Osman Bey
		Eyüpzade İzzet Bey
		Matyo Kofidi Efendi	Rum
		Mahmud Bey[43]	Türk
		Mahmud Mazhar Bey
		Mahmud İmadeddin Efendi[5]
		Mehmed Emin Efendi
Van	Hakkari	Seyyid Taha Efendi
	Van	Vahan Papasyan Efendi	Ermeni
		Hacı Tevfik Efendi	Türk
Yanya	Berat	Aziz Paşa	Arnavut
		İsmail Kemal Bey
	Preveze	Azmi Bey[44]	Türk
		Hamdi Bey[45]
	Ergiri	Mamopulo Efendi	Rum
		Müfit Bey	Türk
	Yanya	Dimitraki Kingos Efendi	Rum
		Konstantin Surla Efendi
Yemen	Hudeyde	Ali Süveyd Efendi	Arap
		Hadi El Rızk Efendi
		Mahmud Nedim Bey[46]
		Seyyid Muhammet Abdurrahman Efendi[7]
		Tahir Recep Efendi[7]
		Zühtü Mustafa Bey[47]
	San'a	Hüseyin Abdülkadir Bin Ali[48]
		Hüseyin El Halâli Efendi[7]
		Mehmet Abdullah Mukhafi Efendi
		Seyyid Ahmed Habbânî Bey[49]
		Seyyid Ahmed Bin Yahya Elkisbî Efendi
		Seyyid Ali Muta Efendi
		Seyyid Ali Bin Hüseyin Efendi[5]
	Taaz	Esseyid Salih Sindar Efendi
	Asir	Ali Bin Hasan Efendi
		Şeyh Said Feraci Efendi
		Şeyh Ahmed Efendi[5]
Bağımsız Sancaklar	Bolu	Hacı Abdülvehap Efendi	Türk
		Mehmet Habip Bey
		Şerafettin Bey
		Mustafa Zeki Bey
	Bingazi	Ömer Mansur Paşa	Türk
		Yusuf Şetvan Bey	Arap
	Canik (Samsun)	Abdullah Efendi[50]	Türk
		Hacı Ahmed Hamdi Efendi
		Mehmed Ali Bey
		Nail Bey[51]
		Sait Efendi[52]
		Süleyman Necmi Bey[53]
	Çatalca	Dimitri Zafiropulos Efendi	Rum
	İzmit	Ahmed Müfit Bey	Türk
		Anastas Efendi	Rum
		Hafız Rüştü Efendi	Türk
	Kale-i Sultaniye	Seyyid Ali Rıza Efendi[5]	Türk
		Arif ismet Bey[5]
		Atıf Bey[54]
		Mustafa Bey[55]
	Karesi (Balıkesir)	Hafız Abdülaziz Mecdi Efendi
		Ali Galip Efendi
		İbrahim Vasfı Efendi
		Muharrem Hasbi Efendi
		Konstantin Savapulos Efendi[56]	Rum
		Şefik Efendi[50]	Türk
	Kudüs	Ruhi El Halîdî Bey	Arap
		Hafız Essait Efendi
		Said El Hüseynî Efendi
	Medine-i Münevvere	Seyyid Abdülkadir Haşimî Efendi
	Urfa	Mahmut Nedim Bey	Türk
		Şeyh Saffet Efendi
	Zor	Hıdır Lütfi Efendi

Kaynakça

• Meşrutiyet ve Cumhuriyet mebusları - Hakan Yılmaz (Boğaziçi Üniversitesi)
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Cilt: I, Devre: I, İçtima Senesi: I, TBMM Basımevi, Ankara, 1982.

Dipnotlar

1. • Philip Mansel, "İstanbul: Dünyanın arzuladığı kent", alıntı Straits: The origins of the Dardanelles campaign - "Boğazlar: Çanakkale Savaşlarının nedenleri".
2. İstifa eden Ali Münif Bey'in yerine mebus oldu.
3. Ankara Valiliğine atanarak milletvekilliğinden ayrıldı.
4. Vefat eden Arif Hikmet Bey'in yerine mebus oldu.
5. Dönem içinde vefat etti.
6. İstifa eden Süleyman Efendi'nin yerine seçildi.
7. Dönem içinde istifa etti.
8. 31 Ocak 1911'de Ayan azalığına atandı.
9. Aristidi Paşa'nın yerine mebus oldu.
10. Müstafi sayılan Hüseyin El Ulvan Efendi'nin yerine milletvekili oldu.
11. İki yıl Meclise devam etmediğinden müstafi sayıldı.
12. Müstafi sayılan Mehmet Selim Efendi'nin yerine milletvekili oldu.
13. Vefat eden Ahmed Paşa'nın yerine mebus oldu.
14. Vefat eden Refet Efendi'nin yerine mebus oldu.
15. Sü­leyman El Büstani Efendi'nin yerine mebus oldu.
16. 31 Mart İsyanı'nda öldürüldü.
17. Vefat eden Emin Aslan Bey'in yerine mebus oldu.
18. Vefat eden Arif Bey'in yerine mebus oldu.
19. Vefat eden Asım Bey'in yerine mebus oldu.
20. Vefat eden Agop Babikyan Efendi'nin yerine mebus oldu.
21. Mustafa Bey'in yerine mebus oldu.
22. Vefat eden Rıfat Bey'in yerine mebus oldu.
23. İstifa eden Mer'i Paşa'nın yerine mebus oldu.
24. Dönem içinde Halep Evkaf Muhasebeciliğine atandığı için istifa etti.
25. Dönem içinde Devlet Şûrası azalığına atandı.
26. İstifa eden Saffet Paşa'nın yerine mebus oldu.
27. 23 Ocak 1912'de Ayan azalığına atandı.
28. 4 Mart 1909'da vefat etti.
29. Refik Bey'in vefatı üzerine mebus se­çildiyse de istifa etti.
30. Rıfat Paşa'nın istifası üzerine mebus oldu.
31. Vefat eden Şakir Bey'in yerine mebus oldu.
32. İstifa eden Yusuf Kemal Bey'in yerine mebus oldu.
33. Vefat eden Hamdi Efendi'nin yerine mebus oldu.
34. İstifa eden Mehmet Emin Efendi'nin yerine mebus oldu.
35. Vefat eden Ahmed Hamid Bey'in yerine mebus oldu.
36. Vefat eden İsmail Bey'in yerine mebus oldu.
37. Vefat eden Mahir Efendi'nin yerine mebus oldu.
38. Vefat eden Koço Drizi Efendi'nin yerine mebus oldu.
39. İstifa eden Naşit Bey'in yerine mebus oldu.
40. İstifa eden Süleyman Efendi'nin yerine mebus oldu.
41. Vefat eden Mehmet Aclanî Efendi'nin yerine mebus oldu.
42. Şeyhülmebusin (Meclisin en yaşlı üyesi)
43. Vefat eden Mahmud İmadeddin Efendi'nin yerine mebus oldu.
44. Dönem içinde Hüdavendigâr Valiliğine atandı.
45. Azmi Bey'in yerine mebus oldu.
46. İstifa eden S.M. Abdurrahman Efendi'nin mebus oldu, sonra da Yemen Vali Vekâletine atandı.
47. İstifa eden Tahir Recep Efendi'nin yerine mebus oldu.
48. Vefat eden Seyyid Ali Bin Hüseyin Efendi'nin yerine mebus oldu.
49. İstifa eden Hüseyin El Halâli Efendi'nin yerine mebus oldu.
50. Dönem içinde Temyiz Mahkemesi azalığına atandı.
51. 21 Ocak 1911'de Ayan azalığı­na atandı.
52. Abdullah Efendi'nin yerine mebus oldu.
53. Nail Bey'in yerine mebus oldu.
54. Vefat eden Arif İsmet Bey'in yerine mebus oldu.
55. Vefat eden Ali Rıza Efendi'nin yerine mebus oldu.
56. Şefik Efendi'nin yerine mebus oldu.