III. Murad

III. Murad
İslâm Halifesi İki Kutsal Caminin Hizmetkârı
Sultan III. Murad Han
12. Osmanlı Padişahı
Hüküm süresi	22 Aralık 1574 – 16 Ocak 1595
Önce gelen	II. Selim
Sonra gelen	III. Mehmed
Eş(leri)	Safiye Sultan
Çocukları	III. Mehmed
Hanedan	Osmanlı Hanedanı
Babası	II. Selim
Annesi	Afife Nurbanu Sultan
Doğum	4 Temmuz 1546 Manisa
Ölüm	16 Ocak 1595 (48 yaşında) İstanbul
Defin	III. Murad türbesi
Dini	İslam
İmza

III. Murad (Osmanlı Türkçesi: مراد ثالث - Murād-i sālis), divan edebiyatındaki mahlasıyla Muradi; 4 Temmuz 1546, Manisa – 16 Ocak 1595, İstanbul), 12. Osmanlı imparatoru ve 91. İslam halifesi.

Şehzadeliği

Sultan Murad Han

II. Selim'in Nurbanu Sultan'dan olan en büyük oğlu ve varisidir. Nurbanu'nun anne ve babasının kimler olduğu ise kesin olarak bilinememektedir.^[1] İyi bir eğitim alan şehzade Arapça ve Farsça öğrendi. 1558 yılında babası II. Selim'in Manisa Sancakbeyliğinden Karaman Valiliğine atanması sonucu dedesi Kanuni Sultan Süleyman tarafından Alaşehir Sancakbeyliğine gönderildi. Babası II. Selim padişah olduktan sonra ise Manisa Sancakbeyliğine gönderildi. Babası II. Selim'in vefatından sonra 22 Aralık 1574'te İstanbul'a gelerek Osmanlı tahtına oturdu.

Padişahlığı

Osman Paşa ve Cafer Paşa Kazaklara karşı(1592)

22 Aralık 1574 (Ramazan ayı) Çarşamba sabahı, Osmanlı mülkünü devralır almaz fetva ile ilk iş olarak 5 kardeşini boğdurmuştur.^[2][3] Osmanlı Devleti, Lehistan yönetimine hakim olmakla Avusturya'ya komşu olan iki müttefik elde etmiş olacaktı. Fransızlarla Kanuni döneminde iyi ilişkiler kurulmuştu. Fakat Fransız tahtının boşalması ile Lehistan'da iktidar boşluğu oluştu. III. Murad'ın isteği ile Erdel Beyi Bathary, Lehistan kralı oldu. Lehistan ile yapılan anlaşmalar sonucu kuzey sınırı güvenli hale getirildi.

III. Murat

III. Murad tahta geçtiğinde Kuzey Afrika kıyılarından sadece Fas Osmanlı topraklarına katılmamıştı. 1578 yılında Ramazan Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri Fas'ı ele geçirerek bölgedeki Portekiz gücünü kırdılar.

1584 yılında bir Yeniçeri isyanında öldürülen Trablusgarp Valisi Ramazan Paşa'nın ailesini İstanbul'a getiren gemiye Kefalonya açıklarında Venedik gemileriyle saldırı düzenlenmesi sonucunda Venedik ile uzun süredir devam eden barış sona erdi. Venedik senatosuna bir ültimatom gönderen III. Murad, Ramazan Paşa'nın ailesini ve mallarını Preveze'ye getirtmeyi başardı. Venedik'in de barışı korumak istemesi üzerine iki devlet arasındaki mesele çözüldü.

III. Murad'a ait tuğra

III. Murad zamanında Ceneviz, Venedik ve Fransızlara verilen kapitülasyonlar ile ticaret gemileri Osmanlı limanlarında ticaret yapma hakkına sahiptiler. 1583'de İngiltere Kraliçesi I. Elizabeth bir elçi göndererek aynı imtiyazlardan faydalanmak istediğini belirtti. Venedik ve Ceneviz haricindeki kapitülasyonu olmayan devletlerin tüccarı, Fransız bayrağıyla Osmanlı limanlarına geliyordu. 1572'daki Bartalameos Katliamı yüzünden Katoliklerden yüz çevirmeye başlayan Osmanlı hükumeti, Papa'nın koyduğu stratejik harp malzemesi ambargosunu kırabilmek için Protestan olan İngiltere'ye yakınlaştı.^[4] Böylece Akdeniz'de İngiliz-Fransız rekabeti başlamış oldu. Bu rekabetten Osmanlı Devleti de birçok siyasi menfaat kazanmış oldu.

Şah I. Tahmasb'ın oğlu Şah II. İsmail, Osmanlı Devleti ve Safevi Devleti arasındaki barış antlaşmalarına riâyet etmemiş ve Osmanlıya bağlı bazı Emirleri kendi tarafına çekmeyi başarmıştı. Osmanlı hükümeti Van Beylerbeyine talimat vererek orada huzurun sağlanmasını istemişti. Safeviler'in Luristan valisinin Osmanlı devletine sığınması zaten gergin olan ilişkileri daha da kötüleştirdi. Bu arada Şah II. İsmail ölmüş, Safevi Hanedanlığı'nda taht kavgaları başlamıştı. Bu durumdan yararlanmak isteyen Van Beylerbeyi, Safeviler'e saldırdı. İlk Safevi savaşı on iki yıl (1577 - 1589) sürdü. Özdemiroğlu Osman Paşa komutasındaki Osmanlı birlikleri Safevi kuvvetlerini Çıldır'da yendi.^[5] Bu savaştan sonra tüm Gürcistan fethedildi. 1578'de Tiflis, Osmanlı vilayeti durumuna getirildi. Aynı yıl Şirvan da Meşaleler Muharebesi ile Osmanlı topraklarına katıldı. Bu gelişmeler üzerine Safeviler barış istemek zorunda kaldı. 21 Mart 1590 tarihinde Ferhat Paşa Antlaşması (İstanbul Antlaşması) imzalandı. Bu antlaşmaya göre Kars, Tebriz, Tiflis, Gence ve Şehrizur Osmanlı Devletinde kalacaktı. Bu antlaşma ile Osmanlı devleti doğuda en geniş sınırlarına ulaşmış oluyordu.

1590'da Avusturya ile yapılan 8 yıllık barış antlaşması 1593 yılında, Telli Hasan Paşa'nın başıbozukların oluşturduğu Uskokların üzerine yürümesini savaş sebebi sayan Avusturya ile bozuldu. Avusturya İmparatoru II. Rudolf ödemekte olduğu vergiyi vermediği gibi Eflak, Erdel ve Boğdan beylerini de isyana teşvik etti. Telli Hasan Paşa Hırvatistan sınırındaki Siska kalesini kuşatma altında aldı. Ancak burada yapılan savaşta Hasan Paşa ve binlerce askerle birlikte Hersek Sancakbeyi de şehit düştü. Bunun üzerine Sinan Paşa'nın ısrarıyla 1593 yılında Avusturya'ya savaş ilan edildi. Savaş devam ederken 16 Ocak 1595'de III. Murad İstanbul'da felç geçirerek vefat etti. Cenazesi Ayasofya Camii avlusuna defnedildi.

Takîyüddin tarafından 1577'de kurulan Tophane Rasathanesini 1580 yılında yıktırmıştır.

Sultan III. Murad'ın türbesi Ayasofya Camii'in avlusunda yer alan eski vaftizhane içerisindedir.

Ölümünden sonra

1574'ten 1595'e kadar 21 sene Osmanlı Devleti'nin başında bulunmuştur. Saltanatı süresince başveziri olan Sokollu Mehmet Paşa'nın etkisinde kalmıştır. Saltanatı döneminde eşi Safiye Sultan, özellikle Sokollu Mehmet Paşa'nın 1579 yılındaki ölümünden sonra devlet yönetiminde oldukça önemli bir rol üstlenmiştir.

Saltanatı süresince Osmanlı topraklarının genişliği 19.902.000 km²'ye yükselmiştir.^[6] Osmanlı Devleti en geniş toprağa bu zamanda erişmiştir. III. Murad 16 Ocak 1595'te 49 yaşında iken vefat etmiş, kabri Ayasofya Camii avlusundaki türbesindedir. Ayrıca Beşiktaş'taki Yahya Efendi Türbesini yaptırmış, Fethiye Camii'ni de kiliseden camiye çevirmiştir.

Bir Avusturyalı tarihçisi Hammer, III. Murad'ın saltanatı boyunca 11 defa sadrazam, 7 defa şeyhülislam değiştirdiğini, düşüncelerinde bir istikrar bulunmadığını, zevke, tasavvufa ve şiire eğilimli bir insan olduğunu, etrafında remilciler, müneccimler dolaştığını bildirmekte ve bu yönüyle eleştirmektedir.^[7]

III. Murad Türbesi.

Özel hayatı

Safiye Sultan adında bir eşi vardı. Safiye Hatun'un asıl adı Sofia Baffo idi. Kendisi Venedikliydi ve Korfu valisinin kızıydı. Bir deniz yolculuğunda Türk korsanlarına tutsak düşmüş, Murad'ın şehzadeliğinde saraya cariye olarak satılmıştı.

Safiye Sultan ile kaynanası Nurbanu Sultan arasındaki çekişip didişmeler; o dönemlerde çeşitli saray oyunlarıyla, sadrazamların durmadan değişmesine neden olmuştur.

Nurbanu Sultan, Safiye Sultan'ı öldüresiyle kıskandığı için, oğlu III. Murad'a yıllar boyu, onu unutturacak bir sevgili arayıp durmuştu. Söylentilere göre, bu yüzden tutsak pazarında cariye fiyatları 2 yüz - 3 yüz altından, 2 bin - 3 bin altına çıkmıştır.^[8]

Eşleri

• Safiye Valide Sultan
• Şemşiruhsar Hatun-Medinede vakfı vardır.Erkek çocuğu olmadığı ve devlet işleri ne karışmadığı için sarayda kalmasına izin verilmişdir.1613 den önce ölmüşdür.
• Mihriban Hatun-Gerçek adı Mona'dır.
• Şahihuban Hatun-Gerçek adı Olga'dır rusdur. Vakıfları vardır.Bahçekapıda kendi adıyla anılan türbesinde yatıyor.
• Nazperver Hatun-Gerçek adı Ninuşka'dır.
• Fahriye Hatun
• Fülane Hatun-Eflak Lordu lll Mircea Shobanın kızı.
• Elena hatun-Trabzonda hüküm sürmüş Komnenos Hanedanlığındandır.Şehzade Yahyanın annesidir.

Erkek çocukları

• Padişah III. Mehmed
• Şehzade İskender Yahya (1585-1649)
• Şehzade Selim (1581-1595)
• Şehzade Bayezit (1579-1595)
• Şehzade Mustafa (1578-1595)
• Şehzade Osman (1573-1587)
• Şehzade Cihangir (1585-1595)
• Şehzade Abdullah (1580-1595)
• Şehzade Abdurrahman (1585-1595)
• Şehzade Hasan (1586-1591)
• Şehzade Ahmet (1586-1595)
• Şehzade Yakup (1587-1595)
• Şehzade Süleyman (1585-1585)
• Şehzade Alemşah
• Şehzade Yusuf
• Şehzade Hüseyin
• Şehzade Korkut
• Şehzade Ali
• Şehzade İshak
• Şehzade Ömer
• Şehzade Alaüddin
• Şehzade Davud

NOT: Erkek çocuklarının sayısının 25 olduğu söylenmektedir.Diğerlerinin adları bilinmemektedir.

Kız çocuklar

Sultan Ahmed 1613 yılında halaları Mihrimah,Fahriye,Rukiye,Mihriban evlendirmişdir.

• Ayşe Sultan (1570 - 1605) - Safiye Valide Sultan'ın kızıdır. Padişah lll Mehmed'in türbesinde medfundur.
• Fatma Sultan (1580 - 1620) - Safiye Valide Sultan'ın kızı^[9] İlk evliliği:1593 Damad Halil Paşa.

İkinci evliliği :1604 Damad Cafer Paşa. Üçüncü evliliği:1610 Damad Hızır Paşa. Dördüncü evliliği:1611 Damad Murad Paşa.

• Mihrimah Sultan (1592 - ?) - Şemsiruhsar Hatun'un kızıdır.1613'de Damad Ahmed Paşa ile evlenmişdir.Babasının türbesinde medfundur.
• Hatice Sultan (1590-?) -1598'de Mehmed paşa ile evlenmişdir.
• Mihriban Sultan (1596 - ?) - Nazperver Hatun'un kızıdır.1513'de Topal Mehmed ağa ile evlenmişdir.Babasının türbesinde medfundur.
• Amriye Sultan- Hakkında hiçbir şey bilinmiyor.
• Fahriye Sultan (1594 - 1656)-1613'de Ahmed Paşa ile evlenmişdir.İkinci izdivacını 1619 yılında Sofu Bayram Paşa ile evlenmişdir Bayram Paşa ölünce bir daha evlenmemişdir.Oğlu ve kızı vardır.Kızı Tacimelek Bostanzadelere gelin gitti.Babasının türbesinde medfundur.
• Rukiye Sultan - Şemsiruhsar Hatun'un kızıdır.1613 yılında Nakkaş Hasan Paşa ile evlenmişdir.

Saltanatında meydana gelen bazı önemli olaylar

• Venedik'le anlaşma yenilendi.
• Portekiz'le Vadisseyl Muharebesi yapıldı.
• İspanya'ya karşı İngiltere'ye yardımlar yapıldı.
• Lehistan kralının tayininde çıkan mücadele kazanıldı ve 1577'de Lehistan da Osmanlılara tâbi oldu
• 1578'de Osmanlı tabiiyetinde bulunan Kırım Hanlığı Rusya'ya savaş ilan etti. Moskova'ya kadar ilerleyerek Rusya'yı vergiye bağladı.
• 1578'de Safeviler ile savaşlar başladı. Çıldır Zaferi elde edildi.
• 1582'de Tiflis Müdafaası yapıldı. Tiflis ve Şirvan fethedildi.
• 27 günde Kars Kalesi yapıldı.
• 1582'de Osmanlı tarihinin en büyük eğlencelerinden birini düzenleyerek oğulları için kırk gün kırk gece sünnet şöleni düzenlemiştir.^{[kaynak belirtilmeli]}
• 1583'te Meşaleler Muharebesi kazanıldı.
• 1585'te Tebriz dördüncü defa fethedildi. Gence şehri alındı.
• 1590'da Ferhat Paşa Antlaşması imzalandı. Hazar Denizi'ne kadar Osmanlı hakimiyetine alındı. Doğuda en geniş sınırlara ulaşıldı.
• 1593'te Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na harp ilân edildi.
• 1594'te Yanıkkale feth edildi.
• Tedavülde bulunan o zamanki metal paranın altın ve gümüş oranı azaltılarak devletin tarihindeki gelmiş geçmiş en büyük develüasyon gerçekleştirilmiştir.
• 1577 yılında Tophane sırtlarında Takîyüddîn’in yönetimi altında bir gözlemevi olan Takiyüddin'in Rasathanesi kurulmuştur.^[10]

Kaynakça

• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2003). Osmanlı Tarihi III. Cilt, 1. Kısım: II. Selim'in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ISBN 975-16-0013-8. 
• İnalcık, Halil (2003). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ISBN 975-08-0588-7. 
• Sakaoğlu, Necdet (1999). Bu Mülkün Sultanları. İstanbul: Oğlak Yayınları. ISBN 875-329-299-6.  say.161-180
• Kinross, Lord Patrick (1977). The Ottoman Centuries. İstanbul: Sander Kitabevi. ISBN 0-224-01379-8. (İngilizce)

1. biyografi.info'dan bir bölüm alınmıştır
2. Mufassal Osmanlı Tarihi, Cilt: III, Tan Matbaası, s. 1288.
3. İlber Ortaylı, "Osmanlı, taht sahibini seçme işini iyi yapamadı"
4. "Osmanlı'nın Hayaleti" sf. 149, Yeditepe Yayınevi. (2005).
5. Hanedan.org'dan bazı bölümler alınmıştır
6. Türk Tarih Kurumu Oslamlı Padişahları III.Murad
7. "Kuruluşunun 700 yılında Osmanlı" c.1 sf. 138, NESA Yayıncılık. (2007).
8. Milliyet.com.tr'den bazı bölümler alınmıştır
10. Yavuz Unat, "Takîyüddîn el-Râsıd’ın Gözlemleriyle İstanbul Semalarında Zaman", P-Sanat, Kültür, Antika Dergisi, Zaman ve Sanat, Sayı 28, Kış 2003, s. 80–97