1991 Madrid Konferansı

Arap-İsrail Savaşları
İsrail-Filistin barış süreci
İsrail    Batı Şeria, Gazze Şeridi, Golan Tepeleri ^a
Görüşmelere katılan taraflar
Filistin yönetimi	İsrail
Barış sürecinin geçmişi
Camp David Sözleşmesi · Madrid Konferansı Oslo Barışı / Oslo II · Hebron Protokolü Wye Nehri / Şarm el Şeyh Memorandumu Camp David Zirvesi · Taba Zirvesi Yol haritası · Annapolis Konferansı
Başlıca pazarlık konuları
Antisemitizm teşvikleri · İsrail yerleşimleri İsrail Batı Yakası Duvarı · Yahudi devleti Filistinli göçmenler · Filistin Devleti Kutsal yerler · Kudüs'ün durumu
Bugünkü önderler
Mahmud Abbas Salam Fayyad	Ehud Olmert Şimon Peres
Uluslararası arabulucular
Diplomatik Dörtlü · Arap Birliği · Mısır
^a Golan Tepeleri, İsrail-Filistin barış sürecinin bir parçası değildir.

İspanya hükümetinin ev sahipliğini üstlendiği, ABD ve SSCB tarafından desteklenen Madrid Konferansı 30 Ekim 1991 tarihinde başlamış ve üç gün sürmüştür. Konferansın amacı İsrail ile Filistin ve Suriye, Lübnan ve Ürdün'ün de içinde bulunduğu Arap ülkeleriyle bir barış süreci başlatabilmekti. Körfez Savaşı'nın hemen ardından bir araya gelen ABD Başkanı George H.W. Bush ve Dışişleri Bakanı James Baker Sovyetler Birliği'ni de yanlarına alarak İsrail, Suriye, Lübnan, Ürdün ve Filistin'i Madrid Konferansı'na çağırmışlardır.

Konferans

İsrail'in itirazları nedeniyle Filistin tarafı konferansa Ürdünlülerden oluşan ortak bir delegasyonla katılmaktaydı. Ne var ki, delegasyonun Tunus'taki PLO yöneticileriyle sık sık görüşmesi bu kurumun Faysal Husseini adındaki bir görevliyi konferansı izlemek üzere yetkili kılmasıyla sonuçlanmıştır.^[1]

Konferansın amacı katılımcılar arasındaki sorunların tartışılabileceği açık bir ortam hazırlamaktı. Konferansın herhangi bir yaptırımı bulunmuyordu. İki tarafı doğrudan ilgilendiren sorunların ele alınmasıyla başlayan konferans daha sonra çok taraflı sorunlara eğildi. Suriyeli ve Lübnanlı temsilciler ortak bir strateji izleme kararı verdiler.

İsrail ve komşu devletler (Mısır dışında) arasındaki ilk ikili görüşmeler üç Arap devleti ile İsrail arasında bir anlaşmaya varılması yönünde ilerlerken Filistin ve İsrail arasındaki sorun iki aşamada tartışılmaktaydı. Bunlardan ilki Filistin'in kendi kendini yönetme hakkı, ikincisi ise kalıcı barışın sağlanması konusuydu (Bu plan, Oslo Barışı'nda aynen yinelenmiştir). 3 Kasım 1991'de Madrid'de başlayan görüşmeler 9 Aralık 1991 ile 24 Ocak 1994 tarihleri arasında Washington'da yapılan temaslarla sürmüştür.^[2][3]

Görüşülmeye 28 Ocak 1992 tarihinde başlanan çok taraflı sorunlar su, çevre, silah denetimi, göçmenler ve ekonomik kalkınma başlıklarında toplanmıştır. Kasım 1993'e dek süren görüşmeler Orta Doğu'nun yanı sıra birçok Avrupa başkentinde de yapılmıştır. İsrail, Batı Yakası ve Gazze dışından gelen temsilcilerin varlığını neden göstererek göçmenler ve ekonomi konusundaki toplantılara başlarda katılmak istememiştir. Suriye ve Lübnan ise iki taraflı sorunlar çözümlenmeden çok taraflı sorunlar üzerine konuşmak istemediklerini bildirmişlerdir.

Çok taraflı sorunlarla ilgili görüşmeler birkaç yıllık aksamanın ardından 31 Ocak 2000'de yeniden başlamıştır. Moskova'da yapılan ve İdari Kurul tarafından düzenlenen toplantıları çeşitli çalışma grubu toplantıları izlemiştir.^[4]

İsrail ile Ürdün arasındaki görüşmeler 1994 tarihli bir anlaşmaya doğru evrilmiş ancak aynı başarı İsrail-Suriye görüşmelerinde elde edilememiştir.

İsrail ile Filistin arasındaki ikili görüşmeler kapalı kapılar ardına taşınmış (İsrail yasalarına aykırı biçimde), 9 ve 10 Eylül 1993 tarihli karşılıklı mektuplar ve bunu izleyen Oslo Barışı iki tarafı da çözüme bir adım daha yaklaştırmıştır. Bu anlaşmanın getirdiği hükümlerin Filistinlilerin Madrid'de geri çevirdiklerine olan benzerliği ilgi çekicidir.

Sonuçları

İsrail, konferansın yararlı bir uzlaşı zeminine doğru ilerlediğini düşünmekte ve aralarında Çin ve Hindistan'ın olduğu kimi ülkelerin sorunla daha yakından ilgilenmelerinden duyduğu hoşnutluğu belirtmektedir. Bu süre içinde İsrail'le diplomatik ilişkide bulunan ülke sayısı ikiye katlanmıştır. Bunda Arap boykotunun kalkması ve Umman, Katar, Tunus, Fas ve Moritanya gibi Arap ülkeleriyle geliştirilen ikili ilişkilerin payı büyüktür.^[5]

Gregory Harms ve Todd Ferry, Filistin-İsrail Sorunu: Basit Bir Giriş adlı kitaplarında Madrid Konferansı'nın imgesel öneminin konferans sonuçlarından çok öteye uzandığını savunmaktadırlar.^[6] Ayrıca, Madrid Konferansı bu ülkelerin ilk kez "yüz yüze" görüşmelerine de olanak sağlamıştır.^[6] Aslında, '1949 Rodos'tan 1991 Madrid'e'^[7] barışa yönelik adımlar pek sonuç vermemiştir. 1991 Madrid Barış Konferansı, soruna kalıcı bir çözüm getirememesine karşın^[8] Filistin sorununun enine boyuna tartışılmasına yardımcı olmuştur. Konferansın 'yüzleşme biçemini' sonlandırması^[9] ve Oslo Barışı'nın sınırlar, güvenlik, tutsaklar vb. konularda kısıtlı anlaşmalardan öteye gidememesi nedenleriyle bugün birçok kişi bu 'yeri yerinden oynatan atılıma' karşı görüş bildirmektedir.^[9] Öte yandan, Alman Dışişleri Bakanı Joschka Fischer 2002'deki yaptığı bir konuşmada İsrail'in işgal ettiği topraklardan çekilmesi konusuna ilişkin şunları söylemiştir:

"Amaç, başa dönmek değil Madrid'de sağlanan uzlaşı formülünü uygulamaya koymaktır. Bu, barış için toprak ödünü vermektir."^[10]

Madrid Konferansı'na katılan ülke yetkilileri konferansın gelecekteki yol haritasını belirlemeye yardımcı olacağından umutlu görünüyorlardı. Aşağıdaki kapanış konuşmaları bu kanıyı güçlendirmektedir.

İsrail Başbakanı Yitzhak Shamir, 1 Kasım 1991
“Arap önderlerini barış için uzattığımız bu yardım elini sıkmaya çağırıyorum.”^[11]

Filistin delegasyonu başkanı, Haydar Abd al-Shafi, 1 Kasım 1991
“Orta Doğu'da barışın sağlanmasını amaçlayan tüm taraflara bize tanıdıkları bu olanak için teşekkürlerimi sunuyorum.”^[12]

Amerikan Dışişleri Bakanı James Baker uzun zamandır gerçekleştirmeye çalıştığı bir düşü, Orta Doğu ülkelerinin bir araya gelip sorunlarını tartışabilecekleri bir ortamı, yaşama geçirmiş görünüyordu. Ne var ki, Orta Doğu uzmanı Louise Fawcett, İsrail ile Filistin arasındaki ikili görüşmelerin Clinton'ın görev başına geldiği 1993'ten itibaren sekteye uğradığını ileri sürmektedir.^[13] Madrid Konferansı, Orta Doğu'ya kesin barış getirememiş olsa da Orta Doğu ülkeleri arasındaki iletişimi güçlendiren bir etmen olatak görülmektedir.

Arap-İsrail barış diplomasisi ve antlaşmalar

• Paris Barış Konferansı
• Faysal-Weizmann Anlaşması
• 1949 Ateşkes Antlaşmaları
• Camp David Sözleşmesi
• İsrail-Mısır Barış Antlaşması
• 1991 Madrid Konferansı
• Oslo Barışı
• İsrail-Ürdün Barış Antlaşması
• 2000 Camp David Zirvesi
• İsrail-Filistin barış süreci

Kaynakça

• Eisenberg, Laura Zittrain; Caplan, Neil (1998). Arap-İsrail Barış Görüşmeleri: Taktikler, Sorunlar, Olasılıklar. Indiana University Press. ISBN 0-253-21159-X. 
• Shlaim, Avi (2001). Demir Perde: İsrail ve Arap dünyası. W. W. Norton & Company. ISBN 0-393-32112-6. 

Notlar

1. http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE7D91E3FF931A15753C1A967958260&sec=&spon=&pagewanted=all
2. http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace%20Process/Guide%20to%20the%20Peace%20Process/The%20Madrid%20Framework
3. http://www.pna.gov.ps/Peace_Process/Peace_files/madrid.asp
4. http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace%20Process/Guide%20to%20the%20Peace%20Process/The%20Multilateral%20Negotiations
5. http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace%20Process/Guide%20to%20the%20Peace%20Process/THE%20FRUITS%20OF%20PEACE
6. Harms, G, Ferry, T(2005) Filistin-İsrail Sorunu: Basit Bir Giriş Kanada: Pluto Press s. 153
7. Gelvin, J, L (2005) İsrail-Filistin Sorunu: Yüz Yıllık Savaş ABD: Cambridge University Press s. 228 ISBN 978-0-521-85289-0
8. Pappé, I (2004) Çağdaş Filistin Tarihi: Bir Ülke, İki Toplum ABD: Cambridge University Press s. 241 ISBN 0-521-55406-3
9. Moratinos, M, A (13 Kasım 2004) The Independent. Londra, İngiltere s. 41
10. Roula, K (16 Nisan 2002) Financial Times. Londra, İngiltere: 16 Nisan 2002. s. 08
11. Madrid Barış Konferansı Filistin Çalışmaları Dergisi, Cilt 21, Sayı 2 (1992 kış) s. 144
12. Madrid Barış Konferansı Filistin Çalışmaları Dergisi, Cilt 21, Sayı 2 (1992 kış) s. 146
13. Fawcett, L (2005) Orta Doğu'nun Uluslararası İlişkileri Büyük Britanya: Oxford University Press s. 295

Dış bağlantılar

• ABD'nin Filistin ve İsrail'e gönderdiği güvence mektupları 18 Ekim 1991
• ABD-Sovyetler Birliği çağrı mektubu 18 Ekim 1991
• Madrid Konferansı
• Barış sürecinin geçmişi
• Mikhail Gorbachev, açılış konuşması
• George Bush, açılış konuşması
• Yitzhak Shamir, açılış konuşması
• Haidar Abdel-Shafi, açılış konuşması
• Madrid Örüntüsü
• Madrid Örüntüsü Diyagramı
• Madrid Konferansı'nda yapılan tüm konuşmalar
• Çok taraflı görüşmeler
• Barışın Meyveleri