Çek Cumhuriyeti

Çek Cumhuriyeti Česká republika (Çekçe) Çekya
Bayrak Arma
Slogan: "Pravda vítězí" (Çekçe) "Hakikat hüküm sürüyor"
Marşı: Kde domov můj? (Çekçe) Evim nerede?
Başkent ve		Prag 50°05′K 14°28′D / 50.083°K 14.467°D
Resmî diller		Çekçe
Hükûmet		Üniter parlamenter cumhuriyet
•	Başkan	Miloš Zeman
•	Başbakan	Bohuslav Sobotka
Kuruluşu
•	Avu.-Mac.'dan ayrılma	28 Ekim 1918
•	Çekoslovakya'nın dağılması	1 Ocak 1993
Yüzölçümü
•	Toplam	78.866 km^2 (116.) 30.450 mil^2
•	Su (%)	2
Nüfus
•	2015 tahmini	10,553,443[1] (81.)
•	2011 sayımı	10,436,560[2]
•	Yoğunluk	134/km^2 (87.) 341/mil^2
GSYH (SAGP)		2016 tahmini
•	Toplam	$343.931 milyar[3] (50.)
•	Kişi başına	$32,622[3] (39th)
GSYİH (düşük)		2016 tahmini
•	Toplam	$189.982 milyar[3] (49.)
•	Kişi başına	$18,020[3] (41.)
Gini (2014)		▲ 25.1[4] düşük · 4.
İGE (2014)		0.870[5] çok yüksek · 28.
Para birimi		Çek Korunası (CZK)
Zaman dilimi		CET (UTC+1)
•	Yaz (SU)	CEST (UTC+2)
Trafik akışı		sağ
Telefon kodu		420^2
Internet TLD		.cz^1
^1.	.eu diğer AB ülkeleri ile ortak kullanımdadır.
^2.	1997'ye kadar 42 kodunu Slovakya ile ortak kullandı.

Çekya (Çekçe: Česko) ya da resmî adıyla Çek Cumhuriyeti (Çekçe: Česká republika ( dinle)), Orta Avrupa'da bir ülkedir. Kuzeyinde Polonya, batı ve kuzeybatısında Almanya, güneyinde Avusturya ve doğusunda Slovakya ile komşudur.

Tarihî Prag kenti, ülkenin başkenti ve en büyük kenti olmasının yanı sıra, çok ilgi çeken bir turizm merkezidir. Ülke, Bohemya ve Moravya bölgelerinden oluşur ve daha büyük Silezya bölgesinin bir parçasıdır. Çek Cumhuriyeti 1 Mayıs 2004'te Avrupa Birliği'nin üyesi olmuştur.

Ülkenin dünya çapında tanınan ürünleri kristal, cam işlemeleri ve garnet taşıdır. Bunun yanında, bira gerek üretim gerekse kültür olarak ülkenin en önemli sembollerindendir. Pek çok ülkede yerel bira üreticileri isim haklarını başta Bohemya bölgesine bağlı Plzeň şehri olmak üzere bu ülkeden almıştır.

Etimoloji

Ülkenin kısa adı 2016'da alınan bir kararla resmen Çekya oldu.^[6] Çek Cumhuriyeti ise ülkenin resmî tam adı olarak kullanılmaktadır.^[7]

Tarihçe

Karlštejn Şatosu (14. yüzyıl)

Günümüzdeki Çeklerin ataları 5. yüzyılda Karadeniz ve Karpat dağlarından kalkarak Orta Avrupa'ya göç etmiş Slavlardır.

8. yüzyılda bölgede Büyük Moravya Prensliği kuruldu. 874 yılında Çek kökenli I. Bořivoj Hristiyanlığı kabul ederek Büyük Moravya Prensliği'nden bağımsızlığını ilân etti ve böylece ilk Bohemya devleti ortaya çıktı. I. Bořivoj'un kurduğu Přemyslovců Hanedanı Bohemya'yı Orta Çağ'ın sonuna kadar yönetti. Orta Avrupa'nın en güçlü devletlerinden biri olan Bohemya Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun bir parçasıydı.

Mezhep kavgalarından dolayı çıkan 15. yüzyıldaki Hussit Savaşları ve 17. yüzyıldaki Otuz Yıl Savaşları Bohemya halkına büyük zararlar verdi. 16. yüzyıldan itibaren bölge Habsburgların yönetimi altına girdi. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu zayıfladıkça Bohemya önce Avusturya İmparatorluğu sonra da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi.

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu I. Dünya Savaşı sonunda yıkılınca 1918 yılında Slovakya, Bohemya, Moravya, Silezya, ve Karpat Rutenya birleşerek Çekoslovakya adında bir ülke haline geldiler.

II. Dünya Savaşı'nın başlamasından sonra Slovakya Nazi Almanyası'yla anlaşarak Çekoslovakya'dan ayrıldı. Nihayet 9 Mayıs 1945 tarihinde Sovyet ve Amerikan birlikleri ülkeye girerek Alman işgaline son verdiler. Çekoslovakya tekrar birleşti. 1948 yılında yönetim komünistlerin eline geçti. Bu tarihten sonra, 41 yıl boyunca Çekoslovakya Doğu Bloku'nda yer aldı.

Kadife Devrimi (1989)

5 Ocak 1968 tarihinde iktidara gelen Alexander Dubček siyasi bir liberalleşme dönemi başlattı. Ancak Prag Baharı adı verilen bu dönem aynı yılın 20 Ağustosunda Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ve Varşova Paktı müttefiklerinin (Romanya hariç) ülkeyi işgal etmesi ile sona erdi. Kasım 1989'da Çekoslovakya Kadife Devrimi adı verilen kansız bir devrimle kapitalizme dönüş yaptı. 1 Ocak 1993 tarihinde ülke barışçı bir biçimde Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olmak üzere iki ülkeye ayrıldı. Her iki ülkede geniş çaplı ekonomik reformlar yapıldı. Çek Cumhuriyeti 12 Mart 1999 tarihinde NATO'ya 1 Mayıs 2004 tarihinde de Avrupa Birliği'ne katıldı. 21 Aralık 2007 tarihi itibarı ile Avrupa Vize Birliği'ne dahil edilmiştir.

İdari bölünüş

2000 yılından beri Çek Cumhuriyeti, onüç ile (Çekçe: kraje, tekil kraj) ve başkent Prag'a ayrılmıştır. Her il kendi seçilmiş meclisine (krajské zastupitelstvo) ve il yöneticisine hejtman sahiptir. Prag'da meclis ve başkanlık güçleri, şehir konseyi ve belediye başkanı tarafından yürütülür.

Çek Cumhuriyeti'nin geleneksel illerini ve günümüzdeki idari illerini gösteren harita

İlçelerle beraber harita

Plaka kodu	İl adı Türkçe	İl adı Çekçe	İdari yer	Nüfus (2004 tahmini)	Nüfus (2011 tahmini)[8]
A	Prag ^a	Hlavní město Praha	n/a	1,170,571	1,268,796
S	Merkez Bohemya ili	Středočeský kraj	Prag^b	1,144,071	1,289,211
C	Güney Bohemya ili	Jihočeský kraj	České Budějovice	625,712	628,336
P	Pilsen ili	Plzeňský kraj	Plzeň	549,618	570,401
K	Karlovy Vary ili	Karlovarský kraj	Karlovy Vary	304,588	808,961
U	Ústí nad Labem ili	Ústecký kraj	Ústí nad Labem	822,133	835,814
L	Liberec ili	Liberecký kraj	Liberec	427,563	432,439
H	Hradec Králové ili	Královéhradecký kraj	Hradec Králové	547,296	547,916
E	Pardubice ili	Pardubický kraj	Pardubice	505,285	511,627
M	Olomouc ili	Olomoucký kraj	Olomouc	635,126	628,427
T	Moravian-Silesian ili	Moravskoslezský kraj	Ostrava	1,257,554	1,205,834
B	Güney Moravya ili	Jihomoravský kraj	Brno	1,123,201	1,163,508
Z	Zlín ili	Zlínský kraj	Zlín	590,706	579,944
J	Vysočina ili	Kraj Vysočina	Jihlava	517,153	505,565

^a Başkent.
^b Devlet dairesi yeri.

Politika

Çek Cumhuriyeti’nde çok partili parlamenter sistem vardır. Temsilciler Meclisi’nde 200, Senato’da 81 üye bulunmaktadır.

1993’ten 2012’ye kadar Cumhurbaşkanı 5 yıllığına meclis tarafından seçiliyor ve en fazla iki dönem görev yapabiliyordu. 2013 yılında ise Cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilmiştir. Milos Zeman doğrudan seçilen ilk cumhurbaşkanı olmuştur.

Hükümet Temsilciler Meclisi’ne karşı sorumludur. 17 Ocak 2014’te göreve gelen başbakan Bohuslav Sobotka 11. başbakan olarak halen görev yapmaktadır. Ülkede % 5 seçim barajı uygulanmaktadır. Temsilciler Meclisi üyeleri dört yıllık bir dönem için seçilmektedir. 14 idari seçim bölgesi bulunmaktadır.

Politik partiler ve seçimler

2013 genel seçimleri

Parti	Oy	%	+/–	Sandalye	+/–
Çek Sosyal Demokrat Partisi (ČSSD)	1,016,829	20.46	–1.62	50	–6
ANO 2011	927,240	18.66	New	47	New
Komünist Parti (KSČM)	741,044	14.91	+3.64	33	+7
TOP 09	596,357	12.00	–4.70	26	–15
Demokratik Yurttaşlık Partisi (ODS)	384,174	7.73	–12.50	16	–37
Doğrudan Demokrasi Partisi (ÚSVIT)	342,339	6.89	New	14	New
Hristiyan Demokratlar Birliği – Çekoslovak Toplum Partisi (KDU-ČSL)	336,970	6.78	+2.39	14	+14

Ordu

Çek Cumhuriyeti, 12 Mart 1999 tarihinden beri NATO üyesidir. Ülke GSYİH'sinin %1,8'ini askerî harcamalara ayırmaktadır.

Coğrafya

Çek Cumhuriyeti 51°'nin kuzeyinde bulunan küçük bir bölge dışında 48° ila 51° K enlemlerinde ve 12° ila 19° D boylamlarında yer almaktadır.

Ülkedeki yeryüzü şekilleri bölgesine göre değişmektedir. Batıdaki Bohemya'da genelde yüksek olmayan dağlar tarafından çevrelenen nehir havzaları, tepeler ve platolar bulunur. Ülkenin doğusundaki Moravya ise dağlıktır.^[9][10]

Demografi

Çek Cumhuriyeti Nüfusu[11]
Yıl	Toplam	Artış	Yıl	Toplam	Artış
1857	7.016.531	-	1930	10.674.386	%6,6
1869	7.617.230	%8,6	1950	8.896.133	%-16.7
1880	8.222.013	%7,9	1961	9.571.531	%7,6
1890	8.665.421	%5,4	1970	9.807.697	%2,5
1900	9.372.214	%8,2	1980	10.291.927	%4,9
1910	10.078.637	%7,5	1991	10.302.215	%0,1
1921	10.009.587	%-0,7	2001	10.230.060	%-0,7

Çek Cumhuriyeti nüfusunun %94,2'si Çeklerden oluşur. Küçük azınlık olarak Slovaklar (%1,9) ve Almanlar (%0,4) vardır. Ayrıca ülkede bir miktar Polonyalı da yaşar. Nüfusun büyük çoğunluğu şehirlerde yaşar. Nüfusun en yoğun olduğu yerler başkent Prag ile Pilsen, Brno ve Ostrava'dır.

Din

Çek Cumhuriyeti AB'de Estonya'dan sonra en büyük ateist nüfusu barındıran ülkedir. Nüfusun %60'ının dinî inancı yoktur. Günümüzde kullanılmayan bazı kilise ve manastırlar konser salonu, müze olarak hizmet vermektedir.

Galeri

• 
  Prag, Çek Cumhuriyeti başkenti
• 
  Prag Kalesi
• 
  Karlštejn Şatosu "Merkezi Bohemya Bölgesi"nde 1348'de V. Charles tarafından kurulmuş
• 
  Tábor, "Güney Bohemya Bölgesi"'nde bir kasaba, 1420'de "Hussite"lar tarafından kurulmuş
• 
  Český Krumlov
• 
  Děvičky Şatosu harabeleri Nové Mlýny Baraj gölü yakınlarında
• 
  Sněžka, Çek Cumhuriyeti'nin en yüksek dağı
• 
  Kutná Hora'da St. Barbara Kilisesi
• 
  Çek Cumhuriyeti'nin eski Moravya bölgesinde Vlčnov'da folklorik halk giysileri
• 
  Telč, güney Moravya'da bir kasaba
• 
  Český Šternberk Kalesi
• 
  Třeboň - Masaryk Meydanı
• 
  Červená Lhota şatosu
• 
  Çek askerleri

Kaynakça

1. "Population change – 1st – 2nd quarter of 2015". Czech Statistical Office. 21 March 2016. https://www.czso.cz/csu/czso/population-of-the-czech-republic-increased. Erişim tarihi: 21 Mart 2016. 
2. Census of Population and Housing 2011: Basic final results. Czech Statistical Office. Retrieved on 19 Aralık 2012.
3. "Czech Republic". International Monetary Fund. 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160422095559/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=68&pr.y=6&sy=2015&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=935&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=. Erişim tarihi: 31 Aralık 2015. 
4. "Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)". Eurostat Data Explorer. 16 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160116230913/http://appsso.eurostat.ec.europa.eu:80/nui/submitViewTableAction.do?. Erişim tarihi: 4 Aralık 2015. 
5. "Human Development Report 2015". United Nations. 2015. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160617072031/http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_statistical_annex.pdf. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015. 
6. "Çek Cumhuriyeti'nin ismi artık resmen Çekya oldu". Hürriyet. 3 Temmuz 2016. http://www.hurriyet.com.tr/cek-cumhuriyetinin-ismi-artik-resmen-cekya-oldu-40128073. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2016. 
7. "Czech Republic or Czechia? The debate goes on" (İngilizce). The National. 28 Nisan 2016. http://www.thenational.ae/world/europe/czech-republic-or-czechia-the-debate-goes-on. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2016. 
8. "Základní výsledky". Czech Statistical Office. http://vdb.czso.cz/sldbvo/#!stranka=zakladni-vysledky&tu=0&th=&vseuzemi=null&v=&vo=H4sIAAAAAAAAAGVPu07DQBDcGJm8XASKdHxCIlFBKrjkHNny4yL7YoQrDmIlIJMY-xxcIdFAQQs9BWV-AvEFtFSInpoSNkhAwUi72pFmNLOLd1CzFNZOxFy0c3kctw2RTRyRqOWXx6fmwfMKKH2oxTMx6osjOUtNqMpJGmWTWTwqkp1dWEI7r-Bu4NQlVIe-7g2IR5zsDC4A_mmgQJFvsL1vkYQSkVA2GHUZx0vZ7EhYtRjtmT6yzpaEGiWcBcQnlCRLKycBs5htopUh5_uDkHU9EiLn6HWJYesUiStBDXQv1H8_jMV03DanMhpH6frb_cPH5fW2AiUT1LmI86hIofGnc_PTwyi9Wtxt1G9fbxTsnXwiJGiY2Pecn9AyJ92hbWH3ikl1lw8CbKX5Nu22QmLZrZ5XfAFdFX7ZZwEAAA..&void=. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015. 
9. CIA World Factbook- Czech Republic
10. ABD Kongre Kütüphanesi, A Country Study: Czechoslovakia (Former)
11. Czech Statistic Office

Dış bağlantılar

• Social values, Science and Technology (İngilizce)