Türk lirası
Türk lirası | |||
---|---|---|---|
Türk lirası (Türkçe)
تورك لیراسی (Eski Türkçe) | |||
| |||
ISO 4217 Kodu | TRY (2005 yılından önce TRL) | ||
Kullanıcı(lar) | Türkiye KKTC | ||
Enflasyon | % 6,57 (Türkiye, 2016, nisan) | ||
Kaynak | 12. | ||
Altbirim | |||
1/100 | Kuruş | ||
Sembol | ₺ | ||
Madeni paralar | |||
Sıkça kullanılan | 5 kr, 10 kr, 25 kr, 50 kr, 1 | ||
Nadiren kullanılan | 1 kr | ||
Banknotlar | |||
Sıkça kullanılan | 5, 10, 20, 50, 100 200 | ||
Nadiren kullanılan | Yok | ||
Merkez bankası | Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası | ||
Website | www.tcmb.gov.tr | ||
Yazıcı | TCMB Banknot Matbaası | ||
Website | www.tcmb.gov.tr | ||
Türk lirası (sembolü: ₺; ISO 4217 kodu: TRY), Türkiye'de ve Kuzey Kıbrıs'ta kullanılan para birimi. Türk lirasının alt birimi kuruştur. Türkiye'de kağıt para basma yetkisi Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına aittir.[1]
Paradaki 0 (sıfır) sayısını azaltmak amacıyla 31 Ocak 2005'te geçici olarak tedavülden kaldırılmış ve yerine Yeni Türk lirası kullanılmaya başlanmıştır. YTL'den TL'ye geçişin tamamlanması nedeniyle 1 Ocak 2009 tarihinde yeniden tedavüle girmiştir. Fakat 2009'da tedavüle giren paralarda YTL'de olduğu gibi 6 sıfır bulunmamaktadır. YTL'nin alt birimi Yeni Kuruş'tur.
Bugüne kadar Türk lirasının önyüzünde sadece Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü'nün resimleri bulunmuştur. İsmet İnönü'nün resmi sadece cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde (1938-1950) Türk lirasının ön yüzünde yer almıştır. Bunun nedeni ise Osmanlı döneminden beri bir gelenek halini almış ve Osmanlı harici pek çok devlet tarafından da kullanılan bir yöntem olan paranın ön yüzüne o zaman ki devlet başının resmini koymaktır. Bu gelenek 30 Aralık 1925’te kabul edilen 701 sayılı “Mevcut Evrak-ı Nakdiyenin Yenileriyle İstibdaline Dair Kanun”'la resmileşmiştir. Bu yüzden Cumhurbaşkanı olduğu süre içinde İsmet İnönü'nün resmi paranın ön yüzünde kullanılmıştır. Fakat bu kanun 1952'de Adnan Menderes'in başkanlık yaptığı hükûmet tarafından değiştirilmiş ve Türk Lira'sının üstünde o zamanki devlet başının değil sadece Mustafa Kemal Atatürk'ün resminin bulunması kararı alınmıştır. Bu yüzden Türk Lirası'nın önünde resimleri kullanılan tek devlet büyükleri Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü olmuştur.[2][3] Ayrıca Yunus Emre, II. Mehmed, Mehmet Akif Ersoy ve Cahit Arf gibi Türk büyüklerinin portreleri ise Türk lirasının bazı emisyonlarının arkayüzünde yer almıştır.
Tarihi
İlk lira Sultan Abdülmecid döneminde 5 Ocak 1843’te Osmanlı lirası adıyla basıldı. Kağıt para basılmadan önce kullanılan bu Osmanlı altın parasına Sarı lira denirdi. 2 Haziran 1854’te çeyrek lira ve 18 Şubat 1855’te de iki buçukluk ve beşibiryerdelerin basılmasına başlandı.[4]
Cumhuriyet'in ilanından sonra 30 Aralık 1925 tarih ve 701 Sayılı Mevcut Evrak-ı Nakdiye'nin Yenileriyle İstibdaline Dair Kanun kabul edilerek ilk Türk banknotlarının bastırılmasına karar verilmiştir.[5]
Cumhuriyet dönemindeki ilk kağıt paralar 1927'de Birleşik Krallık'ta, Thomas de la Rue şirketi tarafından 88 bin Britanya altınına basılmıştır. 1927'de Harf Devrimi henüz gerçekleşmediği için paraların üzerinde Latin harfleri yoktu. 1927 yılında basılan 1, 5 ve 10 lirada Atatürk'ün portresi filigranda gözükmekteydi. Diğer paralarda ise Atatürk hem filigranda hem de resim olarak gözükmektedir. İlk paraların üzerinde Osmanlı Türkçesi ve Fransızca yazılar ile dönemin Maliye Bakanı Mustafa Abdülhalik Renda'nın imzası vardı. Paraların yeniden Latin harfleriyle piyasaya çıkması büyük bir masraf olduğu için 1927'de basılan paralar 1928'deki harf devriminden sonra da yıllarca yürürlükte kalmıştır. 1937'de tedavüle giren Latin harfli paraların hepsinde Atatürk portreleri bulunmaktaydı.[6]
Eylül 1927'den 11 Kasım 1938'e kadar basılan kağıt paraların üzerinde Atatürk'ün portreleri yer almıştır. Atatürk'ün ölümünden sonra İsmet İnönü ilk kez cumhurbaşkanı seçildiğinde Londra'ya haber verilerek basılmakta olan paralardan Atatürk'ün portreleri çıkarılmış, yerine İnönü'nün portreleri konulmuştur. 1938 yılından 1951 yılına kadar paralarda İnönü'nün portreleri yer almıştır.[7]
Cumhuriyet'in kuruluşundan günümüze kadar 9 emisyon grubunda 24 farklı değerde, 126 tertip banknot dolaşıma çıkarılmıştır. İlk altı emisyon grubundaki banknotların tamamı ile Yedinci Emisyon Grubundaki banknotların bir kısmı değişik tarihlerde dolaşımdan kaldırılmış ve 10 yıllık zamanaşımı sürelerinin sonunda değerlerini yitirmiştir.
Simgesi
TCMB tarafından, Türk lirasının itibarının perçinlenmesi ve dünyada bilinirliğinin artırılması amacıyla 8 Eylül 2011 tarihinde TL Simgesi Yarışması düzenlenmiş, yarışma sonucunda yeni simge belirlenerek 1 Mart 2012 tarihinde Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından duyurulmuştur.[8]
Tülay Lale'nin tasarımı yeni simge (küçük), yarım çıpa halindeki L harfi içine .yerleştirilmiş yukarı doğru çift çizgili küçük T harfinden oluşmaktadır. Çift çizgi doğu-batı köprüsü ve istikrarı, çıpa ise yükselişi ve güveni temsil eder.[9]
- Ölçüler ve format
- Türk lirası simgesi[10]
Emisyonlar
Birinci emisyon
Dönemin Maliye Bakanı Abdülhalik Renda başkanlığındaki komisyon tarafından 1, 5, 10, 50, 100, 500 ve 1.000 liralık kupürlerden oluşan banknotlar belirlenmiş; bir Birleşik Krallık firması olan De La Rue tarafından filigranlı kâğıtlara kabartma olarak basılmıştır.
Bu emisyon grubundaki banknotlar 1928'deki Harf Devrimi'nden önce bastırıldığı için ana metinleri Arap harfleriyle, kupür değerleri ise Fransızca olarak yazılmıştır.
Bu banknotlar 5 Aralık 1927 tarihinde dolaşıma çıkarılmıştır. Tedavülde bulunan mevcut evrak-ı nakdiyeler ise, 4 Aralık 1927 tarihinden itibaren dolaşımdan çekilerek 4 Eylül 1928 tarihinde değerlerini yitirmişlerdir.
Birinci emisyon (E1 serisi) (1927) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Resim | Değeri | Boyutları | Ana rengi | Bilgi | Tarih | ||||
Önyüz | Arkayüz | Önyüz | Arkayüz | Tedavüle çıkarılışı | Tedavülden çekilişi | ||||
1 Lira | 90 × 166 mm | Zeytuni yeşil | Meclis Binası, Ankara Kalesi, karasabanla çift süren bir köylü | Eski Başbakanlık Binası | 5 Aralık 1927 | 25 Nisan 1939 | |||
5 Lira | 94 × 170 mm | Koyu mavi | Ankara Kalesi, Bozkurt ve Meclis Binası | Ak Köprü | 5 Aralık 1927 | 15 Ekim 1937 | |||
10 Lira | 99 × 175 mm | Eflatun | Ankara Kalesi ve Bozkurt | Ankara Kalesi'nden bir görünüm | 5 Aralık 1927 | 16 Mayıs 1938 | |||
50 Lira | 108 × 185 mm | Kahverengi ve zeytuni yeşil | Ortada bir motif, sağda Atatürk portresi | Afyonkarahisar şehrinden bir görünüm | 5 Aralık 1927 | 1 Nisan 1938 | |||
100 Lira | 112 × 189 mm | Zeytuni yeşil | Atatürk portresi | Bir köy resmi | 5 Aralık 1927 | 1 Mart 1938 | |||
500 Lira | 120 × 194 mm | Kahverengi ve sarı | Solda Sivas Gökmedrese, sağda Atatürk portresi | Sivas şehrinden bir görünüm | 5 Aralık 1927 | 15 Haziran 1939 | |||
1.000 Lira | 124 × 201 mm | Koyu mavi | Atatürk portresi | Sakarya demiryolu hattı | 5 Aralık 1927 | 15 Haziran 1939 | |||
Kaynaklar: TCMB - Turkish Banknotes.info |
İkinci emisyon
3 Ekim 1931 tarihinde Merkez Bankası faaliyete geçmiş para basma yetkisi bu kuruluşa verilmiştir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kurulduktan sonra, Harf Devrimi'nden önce basılan eski yazılı banknotlar, yeni harfler ile basılmış yeni banknotlarla değiştirilmiştir.
Latin alfabesi ile hazırlanmış yeni banknotlar, 9 farklı değerde ve 11 tertipten oluşmaktadır. Söz konusu banknotlardan 50 kuruşluk olanı Almanya'da, diğerleri ise Birleşik Krallık'ta bastırılmıştır.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından dolaşıma ilk çıkarılan banknot olan 5 Türk liralık banknotu da içeren İkinci Emisyon Grubu banknotlar, 1937-1944 yılları arasında tedavüle çıkarılmıştır.
İkinci Emisyon Grubu içinde hem Atatürk, hem de İnönü portreli banknotlar yer almaktadır.
Bu emisyon grubu içinde Birleşik Krallık'ta bastırılan ancak, II. Dünya Savaşı sırasında banknotları Türkiye'ye getiren geminin Pire Limanında hücuma uğrayıp batması sonucunda denize dökülen İnönü portreli 50 kuruşluk ve 100 Türk liralık banknotlar ile yine Birleşik Krallık'ta bastırılan ancak, Londra'daki bir hava hücumu sırasında basıldığı matbaa zarar gören 50 Türk liralık banknotlar dolaşıma verilmemiştir.
İkinci emisyon (E2 serisi) (1937 - 1942) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Resim | Değeri | Boyutları | Ana rengi | Bilgi | Tarih | ||||
Önyüz | Arkayüz | Önyüz | Arkayüz | Tedavüle çıkarılışı | Tedavülden çekilişi | ||||
50 Kuruş | 55 × 125 mm | Ön yüz : Sarı ve açık yeşil Arka yüz : Yeşil ve kahverengi |
İsmet İnönü'nün portresi | Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Eski İdare Merkezi Binası | 26 Haziran 1944 | 1 Ağustos 1947 | |||
1 Lira | 60 × 135 mm | Mor | Boğaziçi'nden bir görünüm | 25 Nisan 1942 | 1 Ağustos 1947 | ||||
2,5 Lira | 65 × 145 mm | Zeytuni yeşil | Atatürk portresi | Ankara Zafer Anıtı | 25 Nisan 1939 | 15 Temmuz 1952 | |||
5 Lira | 70 × 155 mm | Ön yüz : Mavi Arka yüz : Yeşil |
Güvenlik Anıtı | 15 Ekim 1937 | 10 Kasım 1952 | ||||
10 Lira | 75 × 165 mm | Kiremit rengi | Ankara Kalesi'nden bir görünüm | 16 Mayıs 1938 | 2 Haziran 1952 | ||||
50 Lira | 80 × 175 mm | Eflatun | Ankara keçileri | 1 Nisan 1938 | 2 Haziran 1952 | ||||
100 Lira | 85 × 185 mm | Koyu kahverengi | Çanakkale Boğazı'ndan bir görünüm | 1 Mart 1938 | 15 Ekim 1942 | ||||
500 Lira | 90 × 195 mm | Zeytuni yeşil | Rumelihisarı'ndan bir görünüm | 15 Haziran 1939 | 24 Nisan 1946 | ||||
İsmet İnönü'nün portresi | 18 Kasım 1940 | 24 Nisan 1946 | |||||||
1.000 Lira | 95 × 205 mm | Arduvaz mavisi | Atatürk portresi | Güvenlik Anıtı | 15 Haziran 1939 | 24 Nisan 1946 | |||
İsmet İnönü'nün portresi | 18 Kasım 1940 | 24 Nisan 1946 | |||||||
Kaynaklar: TCMB - Turkish Banknotes.info |
Üçüncü emisyon
Tamamı İsmet İnönü portreli olarak bastırılmıştır. 1942-1947 yılları arasında dolaşıma çıkarılmıştır. 6 farklı değerde, 7 tertip olarak Birleşik Krallık, Almanya ve ABD'de bastırılmıştır.
Üçüncü emisyon (E3 serisi) (1942 - 1947) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Resim | Değeri | Boyutları | Ana rengi | Bilgi | Tarih | ||||
Önyüz | Arkayüz | Önyüz | Arkayüz | Tedavüle çıkarılışı | Tedavülden çekilişi | ||||
2,5 Lira | 65 × 145 mm | Eflatun ve kahverengi | İsmet İnönü'nün portresi | Ankara Halkevi | 27 Mart 1947 | 15 Temmuz 1952 | |||
10 Lira | 65 × 155 mm | Turuncu ve bej | Mahalli giysiler içinde üç Türk köylü kadını | 15 Ocak 1942 | 1 Nisan 1950 | ||||
50 Lira | 80 × 175 mm | Ön yüz : Eflatun ve yeşil Arka yüz : Eflatun |
Ankara keçileri | 25 Nisan 1942 | 1 Aralık 1951 | ||||
100 Lira | 75 × 175 mm | Kahverengi | Üzüm salkımı tutan kız | 15 Ağustos 1942 | 25 Nisan 1946 | ||||
500 Lira | 85 × 185 mm | Zeytuni yeşil | Ankara Sanat Okulu'nda uygulamalı ders yapan öğrenciler | 24 Nisan 1946 | 15 Nisan 1953 | ||||
1.000 Lira | 95 × 195 mm | Mavi | İzciler | 24 Nisan 1946 | 15 Nisan 1953 | ||||
Kaynaklar: TCMB - Turkish Banknotes.info |
Dördüncü emisyon
2 farklı değerde, 3 tertip olarak Amerika Birleşik Devletleri'nde bastırılmıştır. 1947 ve 1948 yıllarında dolaşıma çıkarılan banknotların tamamı İsmet İnönü portreli olarak bastırılmıştır.
Dördüncü emisyon (E4 serisi) (1947 - 1948) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Resim | Değeri | Boyutları | Ana rengi | Bilgi | Tarih | ||||
Önyüz | Arkayüz | Önyüz | Arkayüz | Tedavüle çıkarılışı | Tedavülden çekilişi | ||||
10 Lira | 75 × 165 mm | Kırmızı | İsmet İnönü'nün portresi | Sultan Ahmet Çeşmesi | 17 Şubat 1947 | 2 Haziran 1952 | |||
100 Lira | 83 × 181 mm | Yeşil | Rumeli Hisarı'ndan bir görünüm | 18 Temmuz 1947 | 10 Ekim 1952 | ||||
Kaynaklar: TCMB - Turkish Banknotes.info |
Beşinci emisyon
Beşinci Emisyon Grubu banknotlar, 7 farklı değerde, 32 tertip olarak basılmış ve 1951-1971 yılları arasında dolaşıma çıkarılmıştır.
Dolaşıma verilen banknotlar 1958 yılında Banknot Matbaası kuruluncaya kadar Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık veya Almanya'da bastırılmış olup Türkiye'de basılan ilk banknot Beşinci Emisyon Grubu III. Tertip 100 Türk liralık banknottur. Halk arasında "Mor Binlik" olarak adlandırılan 1.000 Türk liralık banknot da bu emisyon grubu içinde yer almaktadır.
Beşinci emisyon (E5 serisi) (1952 - 1971) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Resim | Değeri | Boyutları | Ana rengi | Bilgi | Tarih | ||||
Önyüz | Arkayüz | Önyüz | Arkayüz | Tedavüle çıkarılışı | Tedavülden çekilişi | ||||
2,5 Lira | 65 × 145 mm | Kırmızımtrak eflatun | Atatürk portresi | Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İdare Merkezi Ankara Eski Binası | 15 Temmuz 1952 | 20 Ekim 1966 | |||
5 Lira | 68 × 150 mm | Mavi | Fındık toplayan köylü kızları | 10 Kasım 1952 | 8 Ocak 1968 | ||||
10 Lira | 71 × 155 mm | Yeşil | Edirne Meriç Köprüsü | 2 Haziran 1952 | 4 Temmuz 1966 | ||||
50 Lira | 74 × 160 mm | Kahverengi | Ulus'taki Zafer Anıtı'ndan bir figür | 1 Aralık 1951 | 7 Mayıs 1979 | ||||
100 Lira | 80 × 170 mm | Zeytuni yeşil | Gençlik Parkı'ndan bir görünüm | 10 Ekim 1952 | 12 Nisan 1976 | ||||
500 Lira | 80 × 170 mm | Kahverengi | İstanbul Sultan Ahmet Camii, Dikilitaş ve Hipodrom | 15 Nisan 1953 | 1 Eylül 1976 | ||||
1.000 Lira | 80 × 170 mm | Eflatun | Rumeli Hisarı'ndan Boğaziçi'nin bir görünümü | 15 Nisan 1953 | 7 Mayıs 1979 | ||||
Kaynaklar: TCMB - Turkish Banknotes.info |
Altıncı emisyon
E6 banknotlar 7 farklı değerde, 18 tertipten oluşmaktadır. 1966-1983 yılları arasında dolaşıma çıkarılan bu banknotlardan I. Tertip 20 Türk lirası Birleşik Krallık'ta, diğerleri ise Türkiye'de basılmıştır.
Altıncı emisyon (E6 serisi) (1966–1983) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Resim | Değeri | Boyutları | Ana rengi | Bilgi | Tarih | ||||
Önyüz | Arkayüz | Önyüz | Arkayüz | Tedavüle çıkarılışı | Tedavülden çekilişi | ||||
5 Lira | 135 × 60 mm | Eflatun | Atatürk portresi | Manavgat Şelalesi'nden bir görünüm | 8 Ocak 1968 | 16 Mayıs 1983 | |||
10 Lira | 140 × 65 mm | Zeytuni yeşil | Kız Kulesi | 4 Temmuz 1966 | 21 Eylül 1981 | ||||
20 Lira | 143 × 66 mm | Kırmızı | Anıtkabir | 15 Haziran 1966 | 21 Ağustos 1987 | ||||
50 Lira | 160 × 71 mm | Açık kahverengi | Topkapı Sarayı'ndaki Mermer Çeşme | 9 Nisan 1976 | 21 Ağustos 1987 | ||||
100 Lira | 170 × 77 mm | Ön yüz : Yeşil Arka yüz : Kahverengi |
Ağrı Dağı | 15 Mayıs 1972 | 5 Mayıs 1986 | ||||
500 lira | 170 × 80 mm | Zeytuni yeşil ve mavi | İstanbul Üniversitesi Girişi | 1 Eylül 1971 | 15 Haziran 1984 | ||||
1000 lira | 170 × 82 mm | Mor | Boğaziçi Köprüsü | 29 Mayıs 1978 | 29 Eylül 1986 | ||||
Kaynaklar: TCMB - Turkish Banknotes.info |
Yedinci emisyon
1979 yılından itibaren dolaşıma verilmeye başlanan E7 grubu banknotlar 2002 yılı itibariyle 15 farklı değerde, 36 tertipten oluşmaktadır. Banknotların tamamı Türkiye'de basılmıştır.
E7 Emisyon Grubu banknotlar 1 Ocak 2006 tarihinde tedavülden kaldırılmıştır.
1980'li yıllar serileri
Yedinci emisyon (E7 serisi) (1979 - 1989) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Resim | Değeri | Boyutları | Ana rengi | Bilgi | Tarih | ||||
Önyüz | Arkayüz | Önyüz | Arkayüz | Tedavüle çıkarılışı | Tedavülden çekilişi | ||||
10 Lira | 122 × 55 mm | Pembe ve zeytuni yeşil | Atatürk portresi | Atatürk'e çiçek sunan çocuk öğrenci grubu | 25 Aralık 1979 | 21 Ağustos 1987 | |||
100 Lira | 131 × 61 mm | Erguvan ve kahverengi | Ankara Kalesi, Mehmet Âkif Ersoy'un portresi, müze haline getirilen Ankara'daki evi ve İstiklâl Marşı'nın ilk iki dörtlüğü | 26 Aralık 1983 | 21 Ağustos 1989 | ||||
500 Lira | 140 × 72 mm | Mavi | İzmir Saat Kulesi | 1 Temmuz 1983 | 21 Ağustos 1989 | ||||
1 000 Lira | 140 × 72 mm | Mor | Fatih Sultan Mehmed ve İstanbul | 31 Mart 1986 | 3 Ağustos 1992 | ||||
5.000 Lira | 140 × 72 mm | Kahverengi, oranj ve mavi | Mevlana Müzesi ve Muhammed Celaleddin-i Rumi figürü | 2 Kasım 1981 | 31 Ocak 1994 | ||||
146 × 72 mm | Kahverengi ve yeşil | 29 Temmuz 1985 | 31 Ocak 1994 | ||||||
Afşin Elbistan Termik Santrali | 28 Mayıs 1990 | 31 Ocak 1994 | |||||||
10 000 lira | 146 × 72 mm | Ön yüz : Mor ve yeşil Arka yüz : Yeşil |
Mimar Sinan ve Selimiye Camii | 25 Ekim 1982 | 15 Aralık 1995 | ||||
20 000 lira | 152 × 76 mm | Ön yüz : Bordo kırmızı Arka yüz : Mor |
Ankara Merkez Bankası Genel Müdürlük Binası | 9 Mayıs 1988 | 9 Eylül 1997 | ||||
50 000 lira | 152 × 76 mm | Yeşil | Türkiye Büyük Millet Meclisi binası | 15 Mayıs 1989 | 5 Kasım 1999 | ||||
Kaynaklar: TCMB - Turkish Banknotes.info |
1990-2005 serileri
Yedinci emisyon (E7 serisi) (1990–2005) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Resim | Değeri | Boyutları | Ana rengi | Bilgi | Tarih | ||||
Önyüz | Arkayüz | Önyüz | Arkayüz | Tedavüle çıkarılışı | Tedavülden çekilişi | ||||
100 000 lira | 158 × 76 mm | Kahverengi ve yeşil | Atatürk portresi | Atatürk'e çiçek sunan öğrenci grubu | 11 Kasım 1991 | 4 Kasım 2001 | |||
250 000 lira | 158 × 76 mm | Mavi | Kızılkule | 2 Ekim 1992 | 1 Ocak 2006 | ||||
500 000 lira | 160 × 76 mm | Mor | Çanakkale Şehitleri Anıtı | 18 Mart 1993 | 1 Ocak 2006 | ||||
1 000 000 lira | 160 × 76 mm | Bordo ve mavi | Atatürk Barajı ve Hidroelektrik Santrali | 16 Ocak 1995 | 1 Ocak 2006 | ||||
5 000 000 lira | 162 × 76 mm | Pastel sarı ve yeşilimsi kahverengi | Anıtkabir | 6 Ocak 1997 | 1 Ocak 2006 | ||||
10 000 000 lira | 162 × 76 mm | Ön yüz : Kırmızı Arka yüz : Mavi ve kırmızı |
Piri Reis Haritası | 5 Kasım 1999 | 1 Ocak 2006 | ||||
20 000 000 lira | 162 × 76 mm | Yeşil | Efes Antik Kenti | 5 Kasım 2001 | 1 Ocak 2006 | ||||
Kaynaklar: TCMB - Turkish Banknotes.info |
Sekizinci emisyon
28 Ocak 2004 tarih ve 5083 sayılı "Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun" gereğince Türkiye'de ilk kez gerçekleştirilen Türk lirasından 6 sıfır atma operasyonu kapsamında 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren dolaşıma verilmiştir. E8 Grubu banknotlar 6 farklı değerden oluşmaktadır. Bu banknotların tamamı Türkiye'de basılmıştır.
E8 Emisyon Grubu banknotlar 1 Ocak 2010 tarihinde tedavülden kaldırıldı.
Sekizinci emisyon (E8 serisi) (2005 - 2009) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Resim | Değeri | Boyutları | Ana rengi | Bilgi | Tarih | ||||
Önyüz | Arkayüz | Önyüz | Arkayüz | Tedavüle çıkarılışı | Tedavülden çekilişi | ||||
1 lira | 160 × 76 mm | Bordo ve mavi | Atatürk portresi | Atatürk Barajı ve Hidroelektrik Santrali | 1 Ocak 2005 | 1 Ocak 2010 | |||
5 lira | 162 × 76 mm | Pastel sarı ve yeşilimsi kahve | Anıtkabir | 1 Ocak 2005 | 1 Ocak 2010 | ||||
10 lira | 162 × 76 mm | Ön yüz : Kırmızı Arka yüz : Mor ve kırmızı |
Piri Reis Haritası | 1 Ocak 2005 | 1 Ocak 2010 | ||||
20 lira | 162 × 76 mm | Yeşil | Efes | 1 Ocak 2005 | 1 Ocak 2010 | ||||
50 lira | 152 × 81 mm | Ön yüz : Turuncu Arka yüz : Açık Kahverengi ve Turuncu |
Kapadokya | 1 Ocak 2005 | 1 Ocak 2010 | ||||
100 lira | 158 × 81 mm | Mavi | İshak Paşa Sarayı | 1 Ocak 2005 | 1 Ocak 2010 | ||||
Kaynaklar: TCMB - Turkish Banknotes.info |
1 Yeni Türk Liralık Banknotun Güvenlik Özellikleri
Emniyet Şeridi
Arka yüzde kesik gümüşi çizgilerden oluşur. Banknot ışığa tutulduğunda düz bir hat şeklini alır ve her iki yüzden görülür. Üzerinde "TCMB" harfleri bulunur.
Gizli görüntü
Banknotun yatay konumda, göz hizasında ışığa doğru tutulması halinde görülebilen "TC" harflerinden oluşan gizli görüntü.
Filigran
Ön ve arka yüzde, banknot ışığa tutulduğunda görülebilen, Atatürk portresinin küçüğünden ve 1 rakamından oluşan filigran.
Bütünleşik görüntü
Banknot ışığa tutulduğunda, arka yüzdeki parçayla birbirini tamamlayan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası amblemi.
Ön Taraf | Arka Taraf | Bütünleşik Hali |
---|---|---|
Mikro yazı
Atatürk portresinin altındaki yatay şeridin altında büyüteçle okunabilen "BİR" yazısı.
Kabartma Baskı
Ön yüzde parmakla dokunulduğunda hissedilebilen kabartma baskı.
Diğer güvenlik özellikleri
- Ultraviyole ışık altında görülebilen kırmızı ve mavi renkte kılcal lifler.
- Arka yüzün sol üst tarafında siyah, sağ alt tarafında kırmızı renkte basılı ve ultraviyole ışık altında parlayan seri ve sıra numaraları.
- Ultraviyole ışık altında parlamayan özel banknot kağıdı.
Yeni Kuruş
Yeni kuruş (YKr), Yeni Türk lirasının 100'de biri değerinde olan para birimidir.
1 Ocak 2005 tarihinden itibaren tedavüle çıkmıştır ve değeri 10.000 Türk lirası 1.000.000 kuruşa eşittir. 1 Ocak 2009 tarihinde kuruşun tedavüle girmesi ile birlikte tedavülden kalkmıştır.
Değeri | Ağırlığı (gr) | Çapı (mm) | Kalınlığı(mm) | Kenar Özelliği | Metal (%) | Arka tarafı | Ön tarafı |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 YKr | 2,7 | 17 | 1,65 | Düz | Cu 70, Zn 30 | ||
5 YKr | 2,95 | 17 | 1,7 | Düz | Cu 65, Ni 18, Zn 17 | ||
10 YKr | 3,85 | 19,25 | 1,7 | Düz | Cu 65, Ni 18, Zn 17 | ||
25 YKr | 5,3 | 21,5 | 1,9 | Tırtıllı | Cu 65, Ni 18, Zn 17 | ||
50 YKr | 6,9 | 23,85 | 1,95 | İri Şeklinde Tırtıl | Halka: Cu 81, Ni 4, Zn 15 Göbek: Cu 75, Ni 15, Zn 10 |
||
1 YTL | 8,3 | 26,15 | 1,95 | Aralıklı Tırtıl | Halka: Cu 75, Ni 15, Zn 10 Göbek: Cu 81, Ni 4, Zn 15 |
Dokuzuncu emisyon
5083 sayılı "Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun"un[11] 1'inci maddesi uyarınca, Bakanlar Kurulu Yeni Türk lirası ve Yeni Kuruş'ta yer alan "Yeni" ibarelerini kaldırmaya yetkili kılınmış olup "Yeni" ibarelerinin 1 Ocak 2009 tarihinde kaldırılmasına ilişkin söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı 5 Mayıs 2007 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
E9 Emisyon Grubu Türk lirası banknotlar 4 farklı sık bulunan ve 2 farklı nadir bulunan ( 100 ve 200 TL ) kupürden oluşmaktadır. Banknotların tamamı Türkiye'de basılmıştır.
Dokuzuncu emisyon (E9 serisi) (2009 >) | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Resim | Değeri | Boyutları | Ana rengi | Bilgi | Tarih | |||
Önyüz | Arkayüz | Önyüz | Arkayüz | Tedavüle çıkarılışı | Tedavülden çekilişi | |||
5 lira | 64 × 130 mm | Turuncu | Atatürk portresi | Ordinaryüs Prof. Dr. Aydın Sayılı’ın bir portresi, güneş sistemi, atomun yapısı, DNA ve ilk çağ mağara resimleri | 1 Ocak 2009 | 8 Nisan 2013 | ||
Mor | 8 Nisan
2013 |
|||||||
10 lira | 64 × 136 mm | Kırmızı | Ordinaryüs Prof. Dr. Cahit Arf’ın bir portresi, “Arf Değişmezi”nden alınan bir kesitin yanı sıra “aritmetik diziler, abaküs, sayılar ve bilgisayar teknolojisinin temeli olan sayısal sistemi belirten ikili (Binary) sayı sistemini ifade eden rakamlar | 1 Ocak 2009 | ||||
20 lira | 68 × 142 mm | Yeşil | Mimar Kemaleddin’in bir portresi, “Gazi Üniversitesi Rektörlük Binası”nın çizgisel bir çalışması ile “kemer, dairesel motif ve mimarinin üç boyutlu yapısını simgelemek üzere küp, küre, silindir” gibi formlar | 1 Ocak 2009 | ||||
50 lira | 68 × 148 mm | Turuncu | Fatma Aliye Topuz’un bir portresi, “hokka, tüy kalem, kâğıt ve kitap” gibi figürler ile kadın zerafetini simgeleyen “çiçek” motifleri | 1 Ocak 2009 | ||||
100 lira | 72 × 154 mm | Mavi | Itri’nin bir portresi, “notalar, kudüm ve ud gibi enstrümanlar” ile Itri’nin Mevlevi kişiliğine uygun olarak “ney üfleyen Mevlevi dervişi” figürü | 1 Ocak 2009 | ||||
200 lira | 72 × 160 mm | Açık Mor | Yunus Emre’nin bir portresi, “Yunus Emre’nin anıt mezarı, dizelerinde yer verdiği gül motifi, barışı ve kardeşliği simgeleyen güvercin motifi ile felsefesini en iyi vurgulayan ‘Sevelim, Sevilelim’ dizesi | 1 Ocak 2009 | ||||
Kaynaklar: TCMB - Turkish Banknotes.info |
Dokuzuncu emisyon 2. tertip
5 Lirada değişiklik
- 2 Nisan 2013 tarihinde Merkez Bankası, 5 liralık banknotların hakim rengini mor olarak değiştirdi. Yeni banknotlar 8 Nisan 2013'te tedavüle verildi. Sebebi ise 5 liralık banknotların 50 lira ile karıştırılmasıydı.
Ayrıca bakınız
Kaynaklar
- ↑ "Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu". 6 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130206174837/http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/448.html. Erişim tarihi: 1 Ocak 2009.
- ↑ http://blog.milliyet.com.tr/milli-sefin-paradaki-resim-gercegi/Blog/?BlogNo=440632
- ↑ http://www.tibbiyelihikmet.com/2015/05/25/ismet-inonu-neden-paralara-kendi-resmini-bastirdi/
- ↑ "Türk lirasının 165 yıllık serüveni". http://ntvmsnbc.com/news/461099.asp#storyContinues. Erişim tarihi: 1 Ocak 2009.
- ↑ "tcmb.gov.tr - Cumhuriyet Dönemi Banknotları". 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160617070753/http://www.tcmb.gov.tr/. Erişim tarihi: 1 Ocak 2009.
- ↑ "Türk Lirası 80 yaşında". Milliyet Pazar. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160306111141/http://www.milliyet.com.tr/2007/12/03/pazar/paz01.html. Erişim tarihi: 07-09-2011.
- ↑ Mustafa Armağan Korku Duvarını Yıkmak Küller Altında Yakın Tarih 4 (4. Baskı Nisan 2011) İsmet İnönü paraların üzerinden Atatürk'ün resimlerini neden kaldırmış? sf 28-29
- ↑ "TL Simgesine İlişkin Basın Duyurusu". 22 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130122061546/http://www.tcmb.gov.tr:80/yeni/duyuru/2012/DUY2012-18.htm. Erişim tarihi: 01.03.2012.
- ↑ "Türk lirasının yeni simgesi açıklandı". 6 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130206175003/http://www.haber7.com/haber/20120301/Turk-Lirasinin-yeni-simgesi-aciklandi.php. Erişim tarihi: 01.03.2012.
- ↑ "TL Simgesi". 19 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140619204327/http://www.tcmb.gov.tr:80/yeni/iletisimgm/TLSimge.php. Erişim tarihi: 01.03.2012.
- ↑ "Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun". 17 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090817160102/http://www.darphane.gov.tr:80/mevzuat/kanunytl.htm. Erişim tarihi: 14 Ocak 2009.
|
|
|
|